پرش به محتوا

خمس: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۳۸ بایت حذف‌شده ،  ‏۵ فوریهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۹: خط ۱۹:
خداوند در آیه زیر وجوب خمس و مصارف آن را به طور فشرده بیان نموده و اهمیت آن را گوش‌زد کرده است:
خداوند در آیه زیر وجوب خمس و مصارف آن را به طور فشرده بیان نموده و اهمیت آن را گوش‌زد کرده است:


«وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی وَالْیَتامی وَالْمَساکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا؛ <ref> سوره انفال، آیه 41</ref> (ای مؤمنان) بدانید که آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (کم یا زیاد) خمس (یک پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کرده‌ایم دارید».
{{متن قرآن| «وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی وَالْیَتامی وَالْمَساکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا<ref> سوره انفال، آیه 41</ref>؛}} (ای مؤمنان) بدانید که آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (کم یا زیاد) خمس (یک پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کرده‌ایم دارید».


اگر چه متعارف از غنیمت چیزی است که در جنگ از دشمن به دست می‌آید ولی با توجه به گفتار اهل لغت که غنیمت را مطلق سود گرفته‌اند و بر حسب روایات فراوانی که از [[پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)]] و ائمه (علیه السلام) رسیده آیه خمس شامل فوائد و سودهای دیگر نیز می‌گردد. چنان که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «وَاخراجُ الخُمسِ مِنْ کلِّ مایَملِکُهُ اَحَدٌ مِنَ‌ النّاس؛ <ref>جامع الاحادیث، ج 8، ص 546</ref> خمس از هر چه انسان مالک شود اخراج می‌گردد».
اگر چه متعارف از غنیمت چیزی است که در جنگ از دشمن به دست می‌آید ولی با توجه به گفتار اهل لغت که غنیمت را مطلق سود گرفته‌اند و بر حسب روایات فراوانی که از [[پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)]] و ائمه (علیه السلام) رسیده آیه خمس شامل فوائد و سودهای دیگر نیز می‌گردد. چنان که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «وَاخراجُ الخُمسِ مِنْ کلِّ مایَملِکُهُ اَحَدٌ مِنَ‌ النّاس؛ <ref>جامع الاحادیث، ج 8، ص 546</ref> خمس از هر چه انسان مالک شود اخراج می‌گردد».
خط ۲۵: خط ۲۵:
و شخصی از موسی ابن جعفر (علیه السلام) پرسید از چه چیز خمس باید داده شود؟ فرمود: «فی کُلِّ ما اَفادَ النّاسُ مِنْ قَلیلٍ اَوْ کَثیرٍ؛ <ref> وسائل، ج 6، باب 8، ‌ص 350، ح 6</ref> در هر چیزی که مردم فائده برند کم باشد یا زیاد (باید خمس آن داده شود)».
و شخصی از موسی ابن جعفر (علیه السلام) پرسید از چه چیز خمس باید داده شود؟ فرمود: «فی کُلِّ ما اَفادَ النّاسُ مِنْ قَلیلٍ اَوْ کَثیرٍ؛ <ref> وسائل، ج 6، باب 8، ‌ص 350، ح 6</ref> در هر چیزی که مردم فائده برند کم باشد یا زیاد (باید خمس آن داده شود)».


با در نظر گرفتن روش رسول اکرم و امامان معصوم (علیه السلام) که خمس را از امور دیگری غیر از غنیمت‌های جنگی نیز می‌گرفته‌اند و موارد فراوانی که نقل شده رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به دادن خمس امر می‌کرد از جمله آن حضرت به طایفه بنی قیس نوشت: «فَاَنتُم اِنْ اَقَمْتُمُ الصَّلوهَ و آتَیتُم الزَّکوهَ و اَعطَیتُم سهمَ اللهِ و الصفِی فَاَنتُمْ آمِنونَ؛ <ref> اسدالغابه، ج 1، ص 328</ref> اگر شما [[نماز]] را به پا دارید و [[زکات]]<ref>ر. ک:مقاله زکات</ref> و خمس بدهید درامانید».
با در نظر گرفتن روش رسول اکرم و امامان معصوم (علیه السلام) که خمس را از امور دیگری غیر از غنیمت‌های جنگی نیز می‌گرفته‌اند و موارد فراوانی که نقل شده رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) به دادن خمس امر می‌کرد از جمله آن حضرت به طایفه بنی قیس نوشت: «فَاَنتُم اِنْ اَقَمْتُمُ الصَّلوهَ و آتَیتُم الزَّکوهَ و اَعطَیتُم سهمَ اللهِ و الصفِی فَاَنتُمْ آمِنونَ؛ <ref> اسدالغابه، ج 1، ص 328</ref> اگر شما [[نماز]] را به پا دارید و [[زکات]] و خمس بدهید درامانید».


و آن حضرت همچنان که افرادی را برای جمع‌آوری زکات می‌فرستاد برای گرفتن خمس نیز مأمورینی را اعزام می‌فرمود: چنان که [[علی (علیه السلام)]] را به [[یمن]] اعزام داشت و دستور داد خمس را از آنها بگیرد. <ref> بحارالانوار، ج 21، ص 360</ref> و مردی از بنی‌اسد را نیز مأمور گرفتن خمس کرد. <ref> تفسیر عیاشی، ج 2، ص 93</ref> لذا جای تردید باقی نمی‌ماند که مقصود از آیه خمس لزوم خمس در موارد دیگری از سود علاوه بر غنائم جنگی نیز خواهد بود و با توجه به آن چه ذکر شد و بسیاری از مدارک و روایات دیگر علمای شیعه فتوا داده‌اند که آیه مزبور شامل سودهای دیگری نیز می‌شود و علاوه بر لزوم دادن خمس غنیمت‌های جنگی در شش مورد دیگر (که بعداً بیان می‌شود) نیز دادن خمس را واجب دانسته‌اند.
و آن حضرت همچنان که افرادی را برای جمع‌آوری زکات می‌فرستاد برای گرفتن خمس نیز مأمورینی را اعزام می‌فرمود: چنان که [[علی (علیه السلام)]] را به [[یمن]] اعزام داشت و دستور داد خمس را از آنها بگیرد. <ref> بحارالانوار، ج 21، ص 360</ref> و مردی از بنی‌اسد را نیز مأمور گرفتن خمس کرد. <ref> تفسیر عیاشی، ج 2، ص 93</ref> لذا جای تردید باقی نمی‌ماند که مقصود از آیه خمس لزوم خمس در موارد دیگری از سود علاوه بر غنائم جنگی نیز خواهد بود و با توجه به آن چه ذکر شد و بسیاری از مدارک و روایات دیگر علمای شیعه فتوا داده‌اند که آیه مزبور شامل سودهای دیگری نیز می‌شود و علاوه بر لزوم دادن خمس غنیمت‌های جنگی در شش مورد دیگر (که بعداً بیان می‌شود) نیز دادن خمس را واجب دانسته‌اند.
خط ۳۴: خط ۳۴:
# [[امام رضا (علیه السلام)]] می‌فرماید: هیچ مالی حلال نمی‌گردد مگر از طریقی که خداوند آن را حلال کرده است؛ خمس، پشتوانه ما برای تقویت دین ما و اداره زندگی ما و کمک به دوستان ما است. با خمس، آبروی خود را از کسانی که از قدرتشان بیم داریم، حفظ می‌کنیم. پس خمس را از ما دریغ ندارید و خود را از دعای ما محروم نکنید. <ref> وسائل الشیعه، ج 6، ص 375</ref>
# [[امام رضا (علیه السلام)]] می‌فرماید: هیچ مالی حلال نمی‌گردد مگر از طریقی که خداوند آن را حلال کرده است؛ خمس، پشتوانه ما برای تقویت دین ما و اداره زندگی ما و کمک به دوستان ما است. با خمس، آبروی خود را از کسانی که از قدرتشان بیم داریم، حفظ می‌کنیم. پس خمس را از ما دریغ ندارید و خود را از دعای ما محروم نکنید. <ref> وسائل الشیعه، ج 6، ص 375</ref>
#
#
# قالَ‌الباقِر: «لایحلُّ لاَحدٍ ان یَشْتَرِیَ منَ الخُمسِ شَیْئاً حَتّی یَصِلَ الَینا حَقَّنا؛ <ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 4</ref> ابوبصیر می‌گوید: [[امام باقر(علیه السلام)]]<ref>ر. ک:مقاله امام باقر (علیه السلام)</ref> فرمود: برای هیچ کس حلال نیست که چیزی از خمس (مالی که خمس آن داده نشده) بخرد تا این که حق ما را به ما برساند.
# قالَ‌الباقِر: «لایحلُّ لاَحدٍ ان یَشْتَرِیَ منَ الخُمسِ شَیْئاً حَتّی یَصِلَ الَینا حَقَّنا؛ <ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 4</ref> ابوبصیر می‌گوید: [[امام باقر (علیه السلام)]] فرمود: برای هیچ کس حلال نیست که چیزی از خمس (مالی که خمس آن داده نشده) بخرد تا این که حق ما را به ما برساند.
#
#
# در کافی بسند خود از علی بن ابراهیم از پدرش از ابن ابی عمیر از حسین بن عثمان از سماعه روایت کرده که گفت: از امام ابی الحسن (علیه السلام) از مساله خمس سؤال کردم، حضرت فرمود: خمس در هر فائده ای که مردم می‌برند چه کم و چه زیاد واجب است. <ref>کافی، ج 1، ص 545</ref>
# در کافی بسند خود از علی بن ابراهیم از پدرش از ابن ابی عمیر از حسین بن عثمان از سماعه روایت کرده که گفت: از امام ابی الحسن (علیه السلام) از مساله خمس سؤال کردم، حضرت فرمود: خمس در هر فائده ای که مردم می‌برند چه کم و چه زیاد واجب است. <ref>کافی، ج 1، ص 545</ref>
#
#
# [[امام صادق (علیه السلام)]]<ref>ر. ک:مقاله امام صادق (علیه السلام)</ref> می‌فرماید: به راستی خداوندی که خدائی جز او نیست چون زکات را برای ما حرام کرده خمس را برای ما قرار داده است پس زکات را بر ما حرام کرده و خمس را برای ما (دادن خمس به ما) واجب کرده است و کرامت برای ما حلال است. <ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 2</ref>
# [[امام صادق (علیه السلام)]] می‌فرماید: به راستی خداوندی که خدائی جز او نیست چون زکات را برای ما حرام کرده خمس را برای ما قرار داده است پس زکات را بر ما حرام کرده و خمس را برای ما (دادن خمس به ما) واجب کرده است و کرامت برای ما حلال است. <ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 2</ref>
#
#
# ابوبصیر می‌گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: کوچکترین چیزی که بنده را داخل آتش می‌کند چیست؟ فرمود: این است که کسی یک درهم مال یتیم را بخورد و ما یتیم هستیم. <ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 1</ref>
# ابوبصیر می‌گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: کوچکترین چیزی که بنده را داخل آتش می‌کند چیست؟ فرمود: این است که کسی یک درهم مال یتیم را بخورد و ما یتیم هستیم. <ref> وسائل، ج 6، ص 337، ح 1</ref>
خط ۴۴: خط ۴۴:
# امام زمان (علیه السلام) در نامه‌ای که برای محمد ابن عثمان (دومین نایب خاص خود) فرستاد در آن نوشته بود به نام خداوند رحمن و رحیم لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر کسی که یک درهم بدون مجوز مال ما را بخورد. <ref>وسائل، ج 6، ص 337، ح 7</ref>
# امام زمان (علیه السلام) در نامه‌ای که برای محمد ابن عثمان (دومین نایب خاص خود) فرستاد در آن نوشته بود به نام خداوند رحمن و رحیم لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر کسی که یک درهم بدون مجوز مال ما را بخورد. <ref>وسائل، ج 6، ص 337، ح 7</ref>
#
#
# در نامه دیگری که آن حضرت در پاسخ محمد بن عثمان فرستاد نوشت (و اما آنچه پرسیده بودی از عمل کسی که مالی از (خمس) مال‌های ما در دست او است و آن را برای خود حلال دانسته و بدون دستور ما مانند مال خود در آن تصرف می‌کند. هر کس چنین کاری کند ملعون بوده و ما دشمن او هستیم چنان که [[پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم)]] فرمود هر کس چیزی از حق [[اهل بیت]]<ref>ر. ک:مقاله اهل بیت (علیه السلام)</ref> مرا حلال شمرد به زبان من و به زبان هر پیغمبر مستجاب الدعوه ملعون خواهد بود. پس هر کس به ما (در ندادن حق) ستم کند از جمله ستمگران به ما خواهد بود و لعنت خداوند بر او است که خداوند می‌فرماید لعنت خدا بر ستمگران. <ref> وسائل، ج 6، ص 376، ح 6</ref>
# در نامه دیگری که آن حضرت در پاسخ محمد بن عثمان فرستاد نوشت (و اما آنچه پرسیده بودی از عمل کسی که مالی از (خمس) مال‌های ما در دست او است و آن را برای خود حلال دانسته و بدون دستور ما مانند مال خود در آن تصرف می‌کند. هر کس چنین کاری کند ملعون بوده و ما دشمن او هستیم چنان که [[پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم)]] فرمود هر کس چیزی از حق [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل بیت (علیه السلام)]] مرا حلال شمرد به زبان من و به زبان هر پیغمبر مستجاب الدعوه ملعون خواهد بود. پس هر کس به ما (در ندادن حق) ستم کند از جمله ستمگران به ما خواهد بود و لعنت خداوند بر او است که خداوند می‌فرماید لعنت خدا بر ستمگران. <ref> وسائل، ج 6، ص 376، ح 6</ref>
#
#
# محمد بن زید طبری می‌گوید: جمعی از مردم [[خراسان]] خدمت امام رضا (علیه السلام) رسیدند و از آن حضرت خواستند که خمس را برای آنها حلال کند آن حضرت فرمود: حلال نمی‌کنم شما به زبان خود را دوست خالص ما معرفی می‌کنید ولی حقی که خدا برای ما قرار داده و ما را برای آن قرار داده که آن خمس است از ما باز می‌دارید و سه بار فرمود نه برای هیچ یک از شما حلال نمی‌کنم. <ref>وسائل، ج 6، ص 376، ح 3</ref>
# محمد بن زید طبری می‌گوید: جمعی از مردم [[خراسان]] خدمت امام رضا (علیه السلام) رسیدند و از آن حضرت خواستند که خمس را برای آنها حلال کند آن حضرت فرمود: حلال نمی‌کنم شما به زبان خود را دوست خالص ما معرفی می‌کنید ولی حقی که خدا برای ما قرار داده و ما را برای آن قرار داده که آن خمس است از ما باز می‌دارید و سه بار فرمود نه برای هیچ یک از شما حلال نمی‌کنم. <ref>وسائل، ج 6، ص 376، ح 3</ref>
خط ۵۶: خط ۵۶:
چنان که از حدیث شریف استفاده می‌شود اهل بیت (علیه السلام) از نظر معیشت و گذران زندگی هیچ نیازی به کمک دیگران ندارند و فلسفه اصلی خمس، اداره حکومتی است که آن بزرگواران باید در رأس آن قرار گیرند و مردم را به سوی پاکی رهنمون شوند. بر همین اساس است که در بعضی از روایات از خمس به عنوان «حق امارت و حکومت» یاد شده است.
چنان که از حدیث شریف استفاده می‌شود اهل بیت (علیه السلام) از نظر معیشت و گذران زندگی هیچ نیازی به کمک دیگران ندارند و فلسفه اصلی خمس، اداره حکومتی است که آن بزرگواران باید در رأس آن قرار گیرند و مردم را به سوی پاکی رهنمون شوند. بر همین اساس است که در بعضی از روایات از خمس به عنوان «حق امارت و حکومت» یاد شده است.


[[حضرت علی (علیه السلام)]] می‌فرماید: آن چه خدای عالم از اسباب و راه های معیشت و زندگی مخلوقات در [[قرآن]] بیان فرموده پنج چیز است که عبارتند از: جهت امارت و حکومت، عمران و آبادانی، اجاره، تجارت و صدقات؛ اما جهت امارت و حکومت همان خمس است که خداوند تعالی درباره‌اش فرمود: «وَاعْلَمُوا انَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَانَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی وَالْیَتامی وَالْمَساکینِ... ؛ بدانید هر چیزی را که به غنیمت گرفتید خمس آن از آنِ خداوند، پیامبر، خویشاوندان پیامبر، یتیمان و مسکینان است». <ref>سوره انفال، آیه 41</ref> <ref> وسائل الشیعه، ج 6، ص 341</ref>
[[حضرت علی (علیه السلام)]] می‌فرماید: آن چه خدای عالم از اسباب و راه های معیشت و زندگی مخلوقات در [[قرآن]] بیان فرموده پنج چیز است که عبارتند از: جهت امارت و حکومت، عمران و آبادانی، اجاره، تجارت و صدقات؛ اما جهت امارت و حکومت همان خمس است که خداوند تعالی درباره‌اش فرمود: {{متن قرآن| «وَاعْلَمُوا انَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَانَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبی وَالْیَتامی وَالْمَساکینِ...؛}} بدانید هر چیزی را که به غنیمت گرفتید خمس آن از آنِ خداوند، پیامبر، خویشاوندان پیامبر، یتیمان و مسکینان است». <ref>سوره انفال، آیه 41</ref> <ref> وسائل الشیعه، ج 6، ص 341</ref>


با توجه به این حدیث شریف و آیه شریفه، خمس در درجه اول مال خداست <ref>مال خداست؛ یعنی حق خداوند است که خمس دهنده باید آن را در راه خداوند (فی سبیل الله) به مصرف برساند، منت‌ها خداوند همین سهم خود را برای پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و خاندانش قرار داده و شخص موظف است خمس مال خود را به پیغمبر، امام معصوم ‌علیه‌السلام یا نایب او بپردازد.</ref> که در نظام حکومتی الهی در اختیار مقام رسالت و امامت قرار می‌گیرد و در زمان غیبت به [[ولی فقیه|ولی فقیه]]، [[مجتهد جامع الشرایط|مجتهد جامع الشرایط]]، عالم بالله و امین بر حلال و حرام الهی سپرده می‌شود تا در راه مصالح مسلمانان، توسعه و ترویج فرهنگ و معارف اسلامی، تبلیغات، ایجاد سازمان‌های دفاعی و غیره مصرف کند. از این رو، اداره شئون مقام [[ولایت|ولایت]]، [[امامت]] و رهبری، تقویت مراکز دینی و اسلامی، تقویت بنیه اقتصادی [[حکومت اسلامی]]، تضمین استقلال آن، رفع محرومیت ها و نیازمندی های جامعه (به ویژه [[سادات]]) و... از آثار و برکات خمس خواهد بود.
با توجه به این حدیث شریف و آیه شریفه، خمس در درجه اول مال خداست <ref>مال خداست؛ یعنی حق خداوند است که خمس دهنده باید آن را در راه خداوند (فی سبیل الله) به مصرف برساند، منت‌ها خداوند همین سهم خود را برای پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و خاندانش قرار داده و شخص موظف است خمس مال خود را به پیغمبر، امام معصوم ‌علیه‌السلام یا نایب او بپردازد.</ref> که در نظام حکومتی الهی در اختیار مقام رسالت و امامت قرار می‌گیرد و در زمان غیبت به [[ولی فقیه|ولی فقیه]]، [[مجتهد جامع الشرایط|مجتهد جامع الشرایط]]، عالم بالله و امین بر حلال و حرام الهی سپرده می‌شود تا در راه مصالح مسلمانان، توسعه و ترویج فرهنگ و معارف اسلامی، تبلیغات، ایجاد سازمان‌های دفاعی و غیره مصرف کند. از این رو، اداره شئون مقام [[ولایت|ولایت]]، [[امامت]] و رهبری، تقویت مراکز دینی و اسلامی، تقویت بنیه اقتصادی [[حکومت اسلامی]]، تضمین استقلال آن، رفع محرومیت ها و نیازمندی های جامعه (به ویژه [[سادات]]) و... از آثار و برکات خمس خواهد بود.
confirmed، مدیران
۳۶٬۸۳۲

ویرایش