فاطمیان: تفاوت میان نسخه‌ها

فاطمیان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۴

۳ بایت حذف‌شده ، ‏۱۵ فوریهٔ ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

Hoosinrasooli

confirmed، مدیران

۳۷٬۳۵۲

ویرایش

@@ خط ۱۸: / خط ۱۸: @@
 | وبگاه =
 }}
-'''فاطمیان''' از [[شیعیان]] اسماعیلی، خاندانی که در سال‌های ۲۹۷ تا ۵۶۷ قمری بر مناطق وسیعی از سرزمین‌های غرب جهان اسلام فرمان می‌راندند و با عنوان عبیدیان نیز شناخته می‌شدند. فاطمیان در رقابت با خلفای عباسی، خود را خلفای بر حق می‌دانستند. حکومت فاطمیان ابتدا در [[مراکش]] کنونی تاسیس شد و پس از مدتی بر سراسر شمال [[آفریقا]]، [[مصر]]، [[شام]]<ref>ر. ک:مقاله شام</ref> و [[یمن]] غلبه یافت و نفوذ خود را تا حجاز نیز گستراند و بر بخش‌هایی از دریای مدیترانه حاکم شد و سیسیل را تصرف کرد.
+'''فاطمیان''' از [[شیعیان]] اسماعیلی، خاندانی که در سال‌های ۲۹۷ تا ۵۶۷ قمری بر مناطق وسیعی از سرزمین‌های غرب جهان اسلام فرمان می‌راندند و با عنوان عبیدیان نیز شناخته می‌شدند. فاطمیان در رقابت با خلفای عباسی، خود را خلفای بر حق می‌دانستند. حکومت فاطمیان ابتدا در [[مراکش]] کنونی تاسیس شد و پس از مدتی بر سراسر شمال [[آفریقا]]، [[مصر]]، [[شام]] و [[یمن]] غلبه یافت و نفوذ خود را تا حجاز نیز گستراند و بر بخش‌هایی از دریای مدیترانه حاکم شد و سیسیل را تصرف کرد.
 دوران طولانی حکومت فاطمیان به ترویج و تقویت مذهب [[تشیع]] در شمال آفریقا به خصوص در کشور مصر انجامید. در این دوران مراکز بزرگی مانند جامعة [[الازهر]] برای آموزش علوم اسلامی با گرایش اسماعیلی تاسیس شد و آثار مهم این مذهب نگاشته شد. فاطمیان در دوره حکومت خود با استفاده از نهاد دعوت و ارسال داعیان (مبلغان مذهب اسماعیلی) به سرزمین‌های مختلف، موفق به رواج تشیع اسماعیلی در نقاط مختلفی از جهان اسلام مانند [[یمن]]، [[هند]] و مناطق شرقی [[ایران]] شدند.
@@ خط ۲۶: / خط ۲۶: @@
 == وجه نام‌گذاری به فاطمیان ==
-اصطلاح فاطمیان بیانگر آن است که آنان منسوب به فاطمه‏ زهرا (علیه السلام) هستند ولی در وجه این نام‌گذاری دیدگاه‏های مختلفی ابراز شده است:
+اصطلاح فاطمیان بیانگر آن است که آنان منسوب به فاطمه‏ زهرا (علیه السلام) هستند ولی در وجه این نام‌گذاری دیدگاه‌‏های مختلفی ابراز شده است:
-برخی با قاطعیت نسبت آنان را به فاطمه‏ زهرا (علیه السلام) انکار کرده‌‏اند، از آن جمله <big>دُخویه</big> است. وی در کتاب خود به نام «یادی از قرامطه‏ بحرین و فاطمیان»، دلایل بسیاری بر این نظریه آورده است؛ یکی از آن دلایل این است که خلفای عباسی بغداد و اموی قرطبه در دو نوبت، یک بار در سال ٤٠٢ و بار دیگر در سال ٤٤، نسب این سلسله را به فاطمیان انکار کردند و از طرف دیگر در کتاب‏های مقدس دروز صریح آمده که «عبداللّه‏ بن میمون» جدّ خلفای فاطمی بوده است. <ref>فرق و مذاهب کلامی، درس دوازدهم، به نقل از تاریخ شیعه، ص ٢١٣</ref>
+برخی با قاطعیت نسبت آنان را به فاطمه‏ زهرا (صلی الله علیه) انکار کرده‌‏اند، از آن جمله <big>دُخویه</big> است. وی در کتاب خود به نام «یادی از قرامطه‏ بحرین و فاطمیان»، دلایل بسیاری بر این نظریه آورده است؛ یکی از آن دلایل این است که خلفای عباسی بغداد و اموی قرطبه در دو نوبت، یک بار در سال ٤٠٢ و بار دیگر در سال ٤٤، نسب این سلسله را به فاطمیان انکار کردند و از طرف دیگر در کتاب‏های مقدس دروز صریح آمده که «عبداللّه‏ بن میمون» جدّ خلفای فاطمی بوده است. <ref>فرق و مذاهب کلامی، درس دوازدهم، به نقل از تاریخ شیعه، ص ٢١٣</ref>
-برخی دیگر انتساب آنان را به حضرت فاطمه (علیه السلام) درست دانسته‌‏اند، چنان‏که جرجی زیدان گفته است:
+برخی دیگر انتساب آنان را به حضرت فاطمه (صلی الله علیه) درست دانسته‌‏اند، چنان‏‌که جرجی زیدان گفته است:
-«فرمان‏روایان فاطمی ابتدا در افریقیه حکومت داشتند و مرکز حکومت آنان مهدیه بود. این فرمان‏روایان شیعی خود را از فرزندان حسین (علیه السلام) فرزند فاطمه (علیه السلام) می‌دانستند، اما تاریخ نویسان که طرفدار بنی‌عباس بودند صحّت نسب آنان را تکذیب می‌‏کردند، ولی ما احتمال قوی می‏‌دهیم که نسب آنان صحیح باشد و تردید و تکذیب عدّه‌‏ای از تاریخ نویسان، در نتیجه‏ هواخواهی عباسیان بوده است». <ref>جرجى زیدان، تاریخ تمدن اسلامى، ص ٨٤٦</ref>
+«فرمان‏روایان فاطمی ابتدا در افریقیه حکومت داشتند و مرکز حکومت آنان مهدیه بود. این فرمان‏روایان شیعی خود را از فرزندان حسین (علیه السلام) فرزند فاطمه (صلی الله علیه) می‌دانستند، اما تاریخ نویسان که طرفدار بنی‌عباس بودند صحّت نسب آنان را تکذیب می‌‏کردند، ولی ما احتمال قوی می‏‌دهیم که نسب آنان صحیح باشد و تردید و تکذیب عدّه‌‏ای از تاریخ نویسان، در نتیجه‏ هواخواهی عباسیان بوده است». <ref>جرجى زیدان، تاریخ تمدن اسلامى، ص ٨٤٦</ref>
 عدّه‌‏ای بر آنند که اظهار نظر قطعی در‌این‌باره ممکن نیست چنان‏‌که س. م. استرن می‏‌گوید:
@@ خط ۵۲: / خط ۵۲: @@
 صلیبیون با تصرف نواحی ساحلی به سمت جنوب و به سوی [[فلسطین]] پیشروی کردند. در این زمان دو دولت بزرگ جهان اسلام یعنی سلجوقیان و فاطمیان ضعیف شده بودند. این دو دولت از مدتها قبل برای تصرف شام و فلسطین با هم می‌جنگیدند. سلجوقیان در سال 463 ه. بیت‌المقدس را تصرف کردند. این امر پس از سال‌ها کشمکش صورت گرفت. پس از آن نیز تلاش فاطمیان موجب ادامه کشمکش شد و سرانجام در سال 490 ه. <ref>از جمله پتروس راهب جزو اولین دسته از مهاجمین صلیبی بود. او در بیابانهای آسیای صغیر جان خود را از دست داد</ref> موفق به باز پس گیری این شهر شدند. جدال در بیت‌المقدس و نواحی مجاور آن، توان اقتصادی و نظامی [[مسلمانان]] را سخت ضعیف کرده بود. سه سال از تصرف مجدد بیت‌المقدس به دست فاطمیان نگذشته بود که صلیبیون از راه رسیدند و آن شهر را به محاصره گرفتند. دولت فاطمیان نتوانست نیروی کمکی ارسال نماید و مدافعین شهر پس از مدتی مقاومت از پای در آمدند. صلیبیون با ورود به بیت‌المقدس کشتار، غارت و تخریب را آغاز کردند. عده زیادی از ساکنان به مسجد بزرگ شهر پناهنده شدند اما آنجا نیز تبدیل به کشتارگاهی شد که حتی نویسندگان اروپایی از وقوع آن ابراز انزجار کرده‌اند. صلیبیون با تصرف بیت‌المقدس، مسلمانان را سرکوب نمودند و بر خلاف مسلمانان که در دوران حاکمیت خود به همه ادیان الهی آزادی فعالیت داده بودند، با تعصب تمام با مسلمانان رفتار نمودند. یهودیان نیز از تعصب و تجاوزگری صلیبیون بی نصیب نماندند.
-جنگ اول صلیبی با تصرف بیت‌المقدس پایان یافت. صلیبیونی که طی این جنگ به پیروزی رسیده بودند، در هر یک از شهرهای تصرف شده در سواحل سوریه و لبنان و نیز در فلسطین دولت‌هایی مجزا و مستقل برای خود تشکیل دادند. این دولت‌ها عبارت بودند از دولت بیت‌المقدس، دولت ادسا، دولت طرابلس و غیره. اینان خیلی زود بر سر منافع سیاسی، ارضی و اقتصادی به جدال و کشمکش با هم مشغول شدند. حتی در شهر بیت‌المقدس، صلیبیون چند دسته شدند و به رقابت و دشمنی با هم پرداختند.
+جنگ اول صلیبی با تصرف بیت‌المقدس پایان یافت. صلیبیونی که طی این جنگ به پیروزی رسیده بودند، در هر یک از شهرهای تصرف شده در سواحل سوریه و لبنان و نیز در فلسطین دولت‌هایی مجزا و مستقل برای خود تشکیل دادند. این دولت‌ها عبارت بودند از دولت بیت‌المقدس، دولت ادسا، دولت طرابلس و غیره. اینان خیلی زود بر سر منافع سیاسی، ارضی و اقتصادی به جدال و کشمکش با هم مشغول شدند. حتی در شهر [[بیت‌المقدس]]، صلیبیون چند دسته شدند و به رقابت و دشمنی با هم پرداختند.
 جنگ اول صلیبی سر آغاز یک رشته طولانی از جنگ‌های دیگر شد، زیرا از یک طرف خبر پیروزی صلیبیون در اروپا با شور و شعف مواجه شد و دسته‌های جدیدی از صلیبیون عازم شام و فلسطین شدند و از طرف دیگر تصرف سرزمین‌های مسلمین و بخصوص بیت‌المقدس، موجب ناراحتی و نگرانی بسیار مسلمانان شد، از این رو دولت‌های مسلمان در صدد جبران بر آمدند. از جمله دولت فاطمیان که هنوز قسمت‌هایی از مصر و شام را در اختیار داشت، به جنگ در برابر صلیبیون ادامه می‌داد. در منطقه شام سرداران مسلمانی که طرفدار فاطمیان بودند، دولتی به نام آل زنگی تشکیل دادند و یکی از رهبران آنان به نام ایلغازی حملات سختی به صلیبیون نمود. پس از چندی آل زنگی توانستند دولت صلیبی «ادسا» را شکست دهند و آن شهر را تصرف کنند. اگر‌چه داوطلبان جدیدی از اروپا به کمک صلیبیون شتافتند، اما به خاطر اختلافات داخلی آنها و نیز به دلیل بیداری و هوشیاری مسلمانان، کاری از پیش نبردند. صلیبیون که در اصل به فکر اموال و املاک متصرفی خود بودند، حتی از ورود داوطلبان اروپایی چندان رضایتی نداشتند زیرا حضور شریک و رقیب را بدتر از دشمن رویاروی می‌دانستند. <ref>تأسیس دولت فاطمیان
@@ خط ۸۲: / خط ۸۲: @@
 == خلافت الحاکم بالله و پیدایش دروزیان ==
 دوران خلافت الحاکم بالله به دلیل سیاست‌های تعصب‌آلود وی در ترویج مذهب اسماعیلی در تاریخ فاطمیان متمایز است. حاکم قوانین سختگیرانه‌ای برای محدود کردن اهل ذمه، یهودیان و مسیحیان وضع کرد. او سیاست‌های سخت‌گیرانه را درباره اهل‌سنت نیز برقرار کرد. سب و لعن صحابه و خلفا را رواج داد و مخالفان مذهبی را آزار و شکنجه کرد. <ref>النجوم الزاهره، ج۴، ص۱۷۶-۱۷۸</ref>این سختگیری‌ها به گسترش مخالفت‌ها دامن زد و به شورش اهل‌سنت به رهبری ابو رکوه ولید در سال ۳۶۹ انجامید. حاکم که در تاریخ فاطمیان به خلیفه‌ای بی‌ثبات با رفتارهای متناقض مشهور است، مدتی بعد سیاست‌های سختگیرانه خود را محدود کرد و بار دیگری آزادی بیشتری به آنان داد. سیاست‌های مذهبی سختگیرانه حاکم بالله از سوی جانشینانش ادامه نیافت.
@@ خط ۹۱: / خط ۹۰: @@
 دستگاه دعوت که وظیفه آموزش مذهب اسماعیلیه و تبلیغ آن در مناطق مختلف را بر عهده داشت، در دوره خلافت فاطمیان ساختار منظمی یافت و فعالیت‌های موثری داشت؛ به طوری که مبلغان مذهب اسماعیلی در این دوران، ‌ توانستند در سرزمین‌های دوردست نیز گروه‌هایی از نوکیشان اسماعیلی پدید آوردند. رئیس سازمان دعوت معمولا بالاترین مرجع دینی فاطمیان و همان قاضی القضات بود که با عنوان باب یا باب الابواب و نیز داعی الدعات شناخته می‌شد. این فرد را امام انتخاب می‌کرد و او وظیفه انتخاب سایر داعیان را داشت. <ref>فاطمیان و سنت‌های تعلیمی و علمی آنان، ص۷۳؛</ref>
-فاطمیان، جهان غیر اسماعیلی را به دوازده بخش با نام جزیره تقسیم کرده بودند و برای هر جزیره یک داعی بزرگ انتخاب می‌کردند که با عنوان حجت شناخته می‌شد. جزایر الارض عبارت بودند از سرزمین‌های عرب، روم، صقالبه، نوب، خزر، هند، سند، زنج، حبش، چین، دیلم(ایران) و بربر. بعد از حجت در هر جزیره داعیانی قرار داشتند که بر اساس اهمیت و حدود اختیارات و وظایف به داعی بلاغ، داعی مطلق و داعی محدود تقسیم می‌شدند. داعیان نیز دستیارانی داشتند که به داعی مطلق و داعی محدود یا محصور تقسیم می‌شدند. این سازمان که با عنوان مراتب الدعوه شناخته می‌شد؛ یک الگوی آرمانی بود که به طور کامل اجرا نمی‌شد و برخی از سلسله مراتب آن همیشه خالی بود. <ref>فاطمیان و سنت‌های تعلیمی و علمی آنان، ص۷۵؛ بجنوردی، ‌ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۸، ص۶۹۲-۶۹۳</ref>
+فاطمیان، جهان غیر اسماعیلی را به دوازده بخش با نام جزیره تقسیم کرده بودند و برای هر جزیره یک داعی بزرگ انتخاب می‌کردند که با عنوان حجت شناخته می‌شد. جزایر الارض عبارت بودند از سرزمین‌های عرب، [[روم]]، صقالبه، نوب، خزر، [[هند]]، سند، زنج، حبش، [[چین]]، دیلم(ایران) و بربر. بعد از حجت در هر جزیره داعیانی قرار داشتند که بر اساس اهمیت و حدود اختیارات و وظایف به داعی بلاغ، داعی مطلق و داعی محدود تقسیم می‌شدند. داعیان نیز دستیارانی داشتند که به داعی مطلق و داعی محدود یا محصور تقسیم می‌شدند. این سازمان که با عنوان مراتب الدعوه شناخته می‌شد؛ یک الگوی آرمانی بود که به طور کامل اجرا نمی‌شد و برخی از سلسله مراتب آن همیشه خالی بود. <ref>فاطمیان و سنت‌های تعلیمی و علمی آنان، ص۷۵؛ بجنوردی، ‌ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۸، ص۶۹۲-۶۹۳</ref>
 داعیان اسماعیلی به کمک دستیارانشان در مناطق مختلف و بین اقشار مختلف جامعه به دنبال افراد مستعد و کنجکاو می‌گشتند و آنان را با مذهب اسماعیلیه آشنا کرده و اگر فرد را راغب می‌یافتند طی مراحلی او را به کیش اسماعیلی در می‌آوردند. نوکیشان که با عنوان مستجیب خوانده می‌شدند، ‌ باید عهد پیمانی می‌بستند که اسرار دعوت را فاش نکنند. <ref>فاطمیان و سنتهای تعلیمی وعلمی آنان، ص۸۵؛ جان احمدی، ساخت، کارکرد و تحول نهاد دعوت فاطمیان مصر، ص۸۵</ref>
@@ خط ۹۹: / خط ۹۸: @@
 الف ـ سر دادن ندای «حیّ علی خیر العمل» در اذان
-ب ـ آشکار شدن احادیث و روایاتی که بر افضلیت امام علی و اهل‏بیت علیهم‏السلامدلالت داشت
+ب ـ آشکار شدن احادیث و روایاتی که بر افضلیت امام علی و اهل‏بیت علیهم‏السلام دلالت داشت
 ج ـ اضافه شدن مناسبت‏‌هایی، مثل عاشورا، جشن‏‌های نیمه شعبان، غدیر، میلاد امام علی و سایر ائمه علیهم‏السلام به مراسم و مناسبت‏‌های مصری‌‏ها
-د ـ تشکیل مجالس برای یادگیری‏علوم اهل‏بیت علیهم‏السلام.
+د ـ تشکیل مجالس برای یادگیری ‏علوم اهل‏بیت علیهم‏السلام.
 مصریان در دوره خلیفه العزیز، پنجمین خلیفه فاطمی نخستین بار سوگواری برای امام حسین علیه‏السلام را در روز عاشورا تجربه کردند. مقریزی در مورد سوگواری مصریان برای امام حسین علیه‏السلام چنین گزارش می‏‌دهد: اداره‌‏های دولتی و مغازه‏‌ها و محل‏‌های تجارت، سه روز مانده به عاشورا تعطیل می‏شد و فقط نانوایی‏‌ها به فعالیت می‌پرداختند.