مراقبه: تفاوت میان نسخه‌ها

مراقبه در اصطلاح عبارت است از متوجه و ملتفت خود بودن در جمیع احوال تا از آنچه بدان عازم شده و عهد کرده، تخلف نکند.» <ref>بحرالعلوم سید مهدی، رساله سیر و سلوک (تحفة الملوک)، ص۱۵۰. ‏</ref> همچنین مراقبه به معنای در نظر گرفتن مراقِب، و توجه دادن فکر به‌سوی او می‌باشد و هر کسی از انجام کاری به سبب رعایت دیگری دوری جوید، گفته می‏‌شود: فلانی را مراقبت کرد. <ref>عارف سید محمد صادق، راه روشن، ترجمه المحجة البیضاء فیض کاشانی، ج۸، ص۱۹۳.</ref>

مُراقبه اصطلاحی در [[عرفان اسلامی]]  مربوط به حوزه دین و اخلاق و دارای قدمتی طولانی است. این اصطلاح به معنای مواظبت بر تمامی اعمال، گفتار و اندیشه‌ها برای سرپیچی نکردن از دستورهای الهی است. اگر بخواهیم برای سلوک سه مرحله، مشارطه، مراقبه و محاسبه در نظر بگیریم، مراقبه مرحله دوم آن می‌باشد. در منابع مربوط به اخلاق اسلامی، پیشینه‌ مراقبه به «مرابطه» باز می‌گردد که عبارت است از نگهبانی و مواظبت [[عقل]] از [[نفس]] <ref>بحرالعلوم سید مهدی، رساله سیر و سلوک (تحفة الملوک)، ص۱۵۰. ‏</ref> علمای اخلاق با استناد به برخی از آیات و روایات، مراقبه را از ضروریات سلوک می‌دانند. علاوه بر این، کلمه مراقبه متعلق به ادبیات عرفانی اسلامی است، اما در چند دهه اخیر، برخی از علاقه‌مندان به ادیان شرقی برای اصطلاحاتی همچون مدیتیشن (Meditation)، چن و یا ذن (Zen)، به غلط از اصطلاح تخصصی مراقبه  استفاده می‌کنند. <ref>ر. ک، مجله معرفت ادیان، مقاله بررسي تطبيقي مفهوم و حقيقت «مراقبه» در عرفان اسلامي و عرفان بودايي».</ref>  

مراقبه یعنی مواظبت بر انجام اعمال به‌طوری که بر خلاف دستورهای الهی نباشد. در مراقبه، انسان به این نکته توجه می‌کند که خداوند بر ظاهر و باطن اعمال وی و آن چه در قلبش می‌گذرد، آگاه است.<ref>نراقی ملا احمد، جامع السعادات، بی‌تا، ج۳، ص۹۶

یکی از مفسرین در تفسیر آیه مذکور آورده است: این آیه مؤمنین را وادار می‏‌کند که به یاد خدای سبحان باشند و او را فراموش نکنند و مراقب اعمال خود باشند که چه می‏ کنند، صالح آنها کدام و ناصالحش کدام است و صالح را هم خالص برای رضای خدا به جای آورند و این مراقبت را استمرار دهند و همواره از نفس خود حساب بکشند و هر عمل نیکی که در کرده‌‏های خود یافتند، خدا را شکر کنند و هر عمل زشتی را دیدند خود را توبیخ نموده نفس را مورد مؤاخذه قرار دهند و از خدای تعالی طلب مغفرت کنند. <ref> طباطبایی سید محمد حسین، تفسیرالمیزان، ج‌۱۹، ص۳۷۳-۳۷۴.</ref> خدای متعال که خود دیده‌بان و مراقب انسان و رفتار اوست. <ref>سوره نساء، آیه۱</ref>. انسان را توبیخ می‌کند که مگر نمی‏‌داند که خدا می‏‌بیند! <ref>سوره علق، آیه۱۴.</ref>  

از [[رسول خدا صلوات الله علیه]] نقل شده است که فرمود:احسان آن است که خدا را چنان بپرستی که گویی او را می‌‏بینی و اگر نتوانی او را ببینی، بدان که او تو را می‌بیند. <ref> مجلسی محمدباقر، بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۹۶.</ref>  

[[امام علی علیه‌السلام]] افرادی را که نسبت به مراقبه بدون توجه بودند، سرزنش می‌نمودند.<ref>شیخ کلینی محمدبن یعقوب، الکافی، ج۸، ص۲۵۶.</ref>و باز از مولای متقیان علیه‌السلام نقل شده است که فرمود:خودت از نفس خودت مراقبت کن.<ref>تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۳۵.</ref> حضرت همچنین می‌فرماید:خدا رحمت کند بنده‌ای که مراقبت الهی را به جای بیاورد.<ref> شیخ کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۷۲.</ref>