۲٬۸۸۰
ویرایش
جریان‌شناسی سلفی‌گری در تونس (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' های ' به 'های '
جز (جایگزینی متن - ' می ب' به ' می‌ب') |
Wikivahdat (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' های ' به 'های ') |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
== جریانات سلفی در تونس == | == جریانات سلفی در تونس == | ||
=== سلفیه علمی === | === سلفیه علمی === | ||
سلفیه علمی یکی از | سلفیه علمی یکی از گروههای جریان سلفی در تونس است. این گروه، صلح طلب هستند و به طرح دعوت و وعظ بسنده می‌کنند. مبلغان آن، به ابعاد فقهی و عقیدتی تکیه کرده اند و به دنبال علوم شرعی هستند. آنها خود را دنباله رو مراجع سلفیه علمی در خارج (مثلًا [[مصر]]) و مخصوصاً نهاد دینی [[وهابیت|وهابی]] در [[عربستان]] می‌دانند. این جریان در دهه 1990 م. با بازگشت جمعی از دانش آموختگان تونسی از دانشگاه اسلامی به تونس و تلاش آنها برای ترویج افکار سلفیه علمی در میان جوانان، وارد این کشور شد و به سبب وجود شبکههای ماهوارهای و اینترنت، به سرعت شیوع یافت. | ||
به اعتقاد این دسته از سلفی‌ها، قیام علیه حاکم حرام است، حتی اگر ظالم باشد. اغلب شیوخ آنها از هواداران رژیم بن علی بودند و بن علی نیز | به اعتقاد این دسته از سلفی‌ها، قیام علیه حاکم حرام است، حتی اگر ظالم باشد. اغلب شیوخ آنها از هواداران رژیم بن علی بودند و بن علی نیز فعالیتهای آنها را تا حدودی نادیده می‌گرفت. | ||
رویکرد سلفی‌های علمی [[تونس]]، نه تنها در جهت حفظ نظام بن علی بود، بلکه همچنین این جریان با تحریم عملیات استشهادی [[فلسطین|فلسطینی]] ها علیه [[فلسطین|اسرائیل]] و «خودکشی» خواندن آن، عملًا فاصله قابل توجهی از دیگر انواع سلفیتِ تونسی و عربی گرفت. از جمله مهمترین شخصیت‌های جریان سلفی‌گری علمی، «کمال بن محمد بن علی المرزوقی» و نیز «شیخ بشیر بن حسن» هستند. | رویکرد سلفی‌های علمی [[تونس]]، نه تنها در جهت حفظ نظام بن علی بود، بلکه همچنین این جریان با تحریم عملیات استشهادی [[فلسطین|فلسطینی]] ها علیه [[فلسطین|اسرائیل]] و «خودکشی» خواندن آن، عملًا فاصله قابل توجهی از دیگر انواع سلفیتِ تونسی و عربی گرفت. از جمله مهمترین شخصیت‌های جریان سلفی‌گری علمی، «کمال بن محمد بن علی المرزوقی» و نیز «شیخ بشیر بن حسن» هستند. | ||
نگاه سلفی‌گری علمی به فعالیت سیاسی و حزبی و نیز جمعیتی، نگاهی منفی است و بر این مقوله مبتنی است که [[اسلام]] با حزب گرایی سازگار نیست. از جمله تبعات این کار، ایجاد انشقاق درون امت است. در نتیجه، فعالیت حزبی در ساختار سیاسی یا فراتر از آن، به هر صورتی که باشد، از دید آنها مذموم است. آنها سیاست را امری منافی پرهیزگاری و بی فایده و حقیر می‌شمارند و برایشان، [[دموکراسی]] نیرنگی گمراه کننده و شیوه های وسوسه انگیز است که در نهایت در مسیری دور از جاده منتهی به [[خلافت]]، به بن بست می‌رسد. | نگاه سلفی‌گری علمی به فعالیت سیاسی و حزبی و نیز جمعیتی، نگاهی منفی است و بر این مقوله مبتنی است که [[اسلام]] با حزب گرایی سازگار نیست. از جمله تبعات این کار، ایجاد انشقاق درون امت است. در نتیجه، فعالیت حزبی در ساختار سیاسی یا فراتر از آن، به هر صورتی که باشد، از دید آنها مذموم است. آنها سیاست را امری منافی پرهیزگاری و بی فایده و حقیر می‌شمارند و برایشان، [[دموکراسی]] نیرنگی گمراه کننده و شیوه های وسوسه انگیز است که در نهایت در مسیری دور از جاده منتهی به [[خلافت]]، به بن بست می‌رسد. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
=== سلفی جهادی === | === سلفی جهادی === | ||
سلفی جهادی افراطی‌ترین گروه سلفی است و به عکس جریان سلفیه حرکتی خواستار شورش علیه حاکم و انواع فعالیت های جمعی، از جمله عملیات مسلحانه است. این نوع سلفیت، البته در سطح منطقه ای فراگیر بوده است و نمی‌توان آن را در کشورهایی خاص خلاصه کرد. در این معنا، سلفیت جهادی جریانی بین المللی است که ماهیت و اهداف خود را از همین بُعد بین المللی کنش خویش نمی‌گیرد؛ کنشی که بنا بر اعتقاد بزرگان این جریان، برای مقاومت در برابر تهاجم صلیبی به | سلفی جهادی افراطی‌ترین گروه سلفی است و به عکس جریان سلفیه حرکتی خواستار شورش علیه حاکم و انواع فعالیت های جمعی، از جمله عملیات مسلحانه است. این نوع سلفیت، البته در سطح منطقه ای فراگیر بوده است و نمی‌توان آن را در کشورهایی خاص خلاصه کرد. در این معنا، سلفیت جهادی جریانی بین المللی است که ماهیت و اهداف خود را از همین بُعد بین المللی کنش خویش نمی‌گیرد؛ کنشی که بنا بر اعتقاد بزرگان این جریان، برای مقاومت در برابر تهاجم صلیبی به سرزمینهای اسلامی انجام داده می‌شود و هدف آن، مبارزه با اشغالگران و آزاد کردن سرزمین های اسلامی از نفوذ و حضور صلیبی هاست. به ویژه پس از اشغال [[افغانستان]] و [[عراق]]، بُعد بین المللی کنش این نوع سلفی‌گری آشکارتر شد و به صورت گسترده تر محل تأکید قرار گرفت. | ||
این گروه در تونس، برای نخستین بار در دهه هشتاد میلادی، با حضور جمعی از جوانان، که دست به ضدعملیات ساده ابتدایی زده بودند، فعالیت خود را آغاز کرد. در عملیات مذکور، تعدادی از عوامل آن کشته و برخی بازداشت شدند و گروهی دیگر به خارج از تونس گریختند که یکی از آنها «[[شیخ محمد الازرق|شیخ محمد الازرق]]» بود که فتوای جهاد و مشروعیت اقدام علیه حکومت و | این گروه در تونس، برای نخستین بار در دهه هشتاد میلادی، با حضور جمعی از جوانان، که دست به ضدعملیات ساده ابتدایی زده بودند، فعالیت خود را آغاز کرد. در عملیات مذکور، تعدادی از عوامل آن کشته و برخی بازداشت شدند و گروهی دیگر به خارج از تونس گریختند که یکی از آنها «[[شیخ محمد الازرق|شیخ محمد الازرق]]» بود که فتوای جهاد و مشروعیت اقدام علیه حکومت و دستگاههای وابسته به آن را صادر کرده بود. وی پس از انجام دادن این عملیات به [[عربستان]] گریخت، اما نظام عربستان در اواسط دهه هشتاد میلادی وی را دستگیر کرد و تحویل دستگاه اطلاعات تونس داد و حکم اعدام وی صادر شد. | ||
در دهه 1990 م، فعالیت سلفیت جهادی و اندیشه این جریان در تونس با ورود «شیخ الضریر الإدریسی» از عربستان و | در دهه 1990 م، فعالیت سلفیت جهادی و اندیشه این جریان در تونس با ورود «شیخ الضریر الإدریسی» از عربستان و آموزشهای دینیِ وی در استان «سیدی بوزید»، رشد خود را آغاز کرد. | ||
تعدادی از عناصر این جهاد در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود قرن گذشته میلادی، پس از چند تجربه جهادی ناموفق به افغانستان رفتند و برخی از آنها کوشیدند هسته جماعت جهادی یک پارچه ای نظیر کار [[لیبی|لیبیایی ها]] و [[الجزایر (الجزائر)|الجزایری ها]]ی مقیم افغانستان تشکیل دهند، اما تلاششان به دلیل فقدان کادرهای شایسته بین آنها بی نتیجه ماند. پس از خروج | تعدادی از عناصر این جهاد در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود قرن گذشته میلادی، پس از چند تجربه جهادی ناموفق به افغانستان رفتند و برخی از آنها کوشیدند هسته جماعت جهادی یک پارچه ای نظیر کار [[لیبی|لیبیایی ها]] و [[الجزایر (الجزائر)|الجزایری ها]]ی مقیم افغانستان تشکیل دهند، اما تلاششان به دلیل فقدان کادرهای شایسته بین آنها بی نتیجه ماند. پس از خروج افغانهای عرب از افغانستان در 1992 م، جهادی‌های تونسی به سودان رفتند و باز هم کوشیدند جماعت مورد نظرشان را تشکیل دهند، اما این بار هم ناکام ماندند. پس از تسلط [[طالبان]] بر افغانستان و ورود موج دوم افغانهای عرب به این کشور، دهها تن از جهادی‌های تونسی، پس از شرکت در جنگ با [[صربستان]] و نسل کشی، در اواسط دهه نود از [[بوسنی]] وارد افغانستان شدند و در آنجا توانستند پایگاه مستقلی برای خود تشکیل دهند، اما فرصتی برای توسعه این پایگاه به منظور بازگشت به تونس برای جهاد پیدا نکردند. | ||
در دهه نخست سده بیست و یکم، این جریان توانمندی قابل توجهی در بسیج جوانان تونسی و فرستادن آنها به «جبهه های جهاد» در افغانستان و عراق داشت. | در دهه نخست سده بیست و یکم، این جریان توانمندی قابل توجهی در بسیج جوانان تونسی و فرستادن آنها به «جبهه های جهاد» در افغانستان و عراق داشت. | ||
بعد از حادثه یازده سپتامبر و حمله [[آمریکا|آمریکا]] به افغانستان در دسامبر 2001 م، اردوگاه سلفی‌های جهادی تونسی نیز در جنگ علیه نیروهای آمریکایی در جبهه ارتفاعات تورابورا در کوههای سلیمان در غرب جلال آباد شرکت کردند و دهها نفر از آنها کشته و تعدادی نیز اسیر شدند و به این ترتیب، تجربه نوپای جهادیان تونسی در | بعد از حادثه یازده سپتامبر و حمله [[آمریکا|آمریکا]] به افغانستان در دسامبر 2001 م، اردوگاه سلفی‌های جهادی تونسی نیز در جنگ علیه نیروهای آمریکایی در جبهه ارتفاعات تورابورا در کوههای سلیمان در غرب جلال آباد شرکت کردند و دهها نفر از آنها کشته و تعدادی نیز اسیر شدند و به این ترتیب، تجربه نوپای جهادیان تونسی در آزمایشگاههای افغانستان از پا افتاد. | ||
پس از 14 ژانویه 2011 م. ، سازمان جهانی القاعده و بازوی منطقه ای آن در [[مغرب عربی]] جریان جهادی تونسی را با استفاده از نظریات | پس از 14 ژانویه 2011 م. ، سازمان جهانی القاعده و بازوی منطقه ای آن در [[مغرب عربی]] جریان جهادی تونسی را با استفاده از نظریات | ||
رهبران و نیروهای آموزش دیده و پول احیا کرد. | رهبران و نیروهای آموزش دیده و پول احیا کرد. | ||
هدف از احیای این مجموعه، بر هم زدن ثبات در منطقه و پیشبرد برنامه های خود در عرصه سیاست بین الملل و جذب نیروهای جدید و آموزش آنها و نیز تلاش برای کاهش فشارهای موجود بر روی گروه های مسلح در الجزایر و لیبی و ایجاد خط امداد لجستیکی برای آنان بود. | هدف از احیای این مجموعه، بر هم زدن ثبات در منطقه و پیشبرد برنامه های خود در عرصه سیاست بین الملل و جذب نیروهای جدید و آموزش آنها و نیز تلاش برای کاهش فشارهای موجود بر روی گروه های مسلح در الجزایر و لیبی و ایجاد خط امداد لجستیکی برای آنان بود. | ||
محدوده جغرافیایی خشونت ها در تونس، حاکی از آن است که اغلب کسانی که در خشونت های تونس دست داشته اند، در مناطق حاشیه ای تونس یا اطراف شهرهای بزرگ این کشور ساکن، و اغلب بیکار و پیشتر زندانی بوده اند. جوانان مناطق مرزی و فقیر و محروم در حاشیه پایتخت و | محدوده جغرافیایی خشونت ها در تونس، حاکی از آن است که اغلب کسانی که در خشونت های تونس دست داشته اند، در مناطق حاشیه ای تونس یا اطراف شهرهای بزرگ این کشور ساکن، و اغلب بیکار و پیشتر زندانی بوده اند. جوانان مناطق مرزی و فقیر و محروم در حاشیه پایتخت و استانهای «بنزرت» و «سیدی بوزید» و «مدنین»، عناصر اصلی این جریان را تشکیل می‌دهند.<ref>[http://takfir.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=953%20http://takfir.ir برگرفته از سایت: takfir.ir]</ref> | ||
==== رشد سلفی‌های جهادی در تونس ==== | ==== رشد سلفی‌های جهادی در تونس ==== | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
سلفی‌های جهادی که به جهاد به عنوان وظیفه و تکلیف نگاه می‌کنند، با توجه به بُعد بین المللی، جهاد را تنها به مرزهای تونس محدود نمی‌دانند، تا جایی که جهادگرایان سلفی در جنگ داخلی سوریه نیز شرکت فعال دارند. سلفی‌های جهادی در شمال پایتخت تونس در شهرهایی مثل «بیزرت»، «جندوبا»، «کاروان»، «مهدیا»، «سوس»، «سفاکس»، «تزور» و «ژربا مدنین» حضور دارند. قبل از انقلاب تونس، شمار جهادیها صدها نفر بود، اما امروزه شمار آنها به هفت هزار تا نه هزار نفر می‌رسد.<ref>[http://takfir.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=953%20http://takfir.ir برگرفته از سایت: takfir.ir]</ref> | سلفی‌های جهادی که به جهاد به عنوان وظیفه و تکلیف نگاه می‌کنند، با توجه به بُعد بین المللی، جهاد را تنها به مرزهای تونس محدود نمی‌دانند، تا جایی که جهادگرایان سلفی در جنگ داخلی سوریه نیز شرکت فعال دارند. سلفی‌های جهادی در شمال پایتخت تونس در شهرهایی مثل «بیزرت»، «جندوبا»، «کاروان»، «مهدیا»، «سوس»، «سفاکس»، «تزور» و «ژربا مدنین» حضور دارند. قبل از انقلاب تونس، شمار جهادیها صدها نفر بود، اما امروزه شمار آنها به هفت هزار تا نه هزار نفر می‌رسد.<ref>[http://takfir.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=953%20http://takfir.ir برگرفته از سایت: takfir.ir]</ref> | ||
== احزاب سلفی تونس == | == احزاب سلفی تونس == | ||
در اثر انقلاب تونس، گرایشی میان سلفی‌های تونس به منظور کسب مشروعیت قانونی از طریق تأسیس احزاب سیاسی مشاهده شد. در نتیجه این گرایش، تعدادی از احزاب سلفی در صحنه ظهور کردند که ضمن عمل در | در اثر انقلاب تونس، گرایشی میان سلفی‌های تونس به منظور کسب مشروعیت قانونی از طریق تأسیس احزاب سیاسی مشاهده شد. در نتیجه این گرایش، تعدادی از احزاب سلفی در صحنه ظهور کردند که ضمن عمل در چارچوب‌های رسمی و قانونی، جویای پیشبرد برنامه‌های خویش از راه‌های مسالمت جویانه هستند.<ref>[http://takfir.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=953%20http://takfir.ir برگرفته از سایت: takfir.ir]</ref> | ||
=== حزب اصالت === | === حزب اصالت === | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
<ref>[https://www.alwahabiyah.com/fa/Article/View/21006/خاستگاه-ها، -ایدئولوژی-و-ساختار-حزب-التحریر%20https://www.alwahabiyah.com برگرفته از سایت: alwahabiyah.com]</ref> | <ref>[https://www.alwahabiyah.com/fa/Article/View/21006/خاستگاه-ها، -ایدئولوژی-و-ساختار-حزب-التحریر%20https://www.alwahabiyah.com برگرفته از سایت: alwahabiyah.com]</ref> | ||
معروفترین و قدرتمندترین حزب سلفی در دوره جدید، حزب «التحریر» است. البته به لحاظ برنامه و اهداف، این حزب تفاوت‌های بارزی با دیگر احزاب سلفی دارد. این حزب جزئی از حزب التحریر در سایر کشورهای اسلامی به شمار می‌رود که در اصل از سوی مجموعه‌ای انشعاب یافته از [[اخوان‌المسلمین|اخوان‌المسلمین]] در دهه 1950 تأسیس شد و هدف خود را اعاده خلافت و نیز حرکت به سوی حاکم کردن شریعت در امت اسلامی تحت حکومت خلافت قرار داد. این حزب اساساً در واکنش به تغییر اهداف اخوان‌المسلمین و گرایش تدریجی آن به حرکت در | معروفترین و قدرتمندترین حزب سلفی در دوره جدید، حزب «التحریر» است. البته به لحاظ برنامه و اهداف، این حزب تفاوت‌های بارزی با دیگر احزاب سلفی دارد. این حزب جزئی از حزب التحریر در سایر کشورهای اسلامی به شمار می‌رود که در اصل از سوی مجموعه‌ای انشعاب یافته از [[اخوان‌المسلمین|اخوان‌المسلمین]] در دهه 1950 تأسیس شد و هدف خود را اعاده خلافت و نیز حرکت به سوی حاکم کردن شریعت در امت اسلامی تحت حکومت خلافت قرار داد. این حزب اساساً در واکنش به تغییر اهداف اخوان‌المسلمین و گرایش تدریجی آن به حرکت در چارچوب‌های موجود شکل گرفت و هدف احیای خلافت را که به تدریج در گفتمانِ اخوانی رنگ می‌باخت، محقق کرد. | ||
این حزب فعالیت خود را در دهه 1980 آغاز کرد و در آن دوره در سایه فضای سرکوب حاکم بر تونس، به صورت مجموعه‌ای کوچک و کم تحرک عمل می‌کرد. همچنین در برخی مناطق تونس | این حزب فعالیت خود را در دهه 1980 آغاز کرد و در آن دوره در سایه فضای سرکوب حاکم بر تونس، به صورت مجموعه‌ای کوچک و کم تحرک عمل می‌کرد. همچنین در برخی مناطق تونس پایگاه‌های مردمی قابل توجهی دارد؛ به ویژه در مناطق حاشیه‌ای پایتخت و نیز برخی از شهرهای اطراف آن، محبوبیتش حتی از النهضه بیشتر است. حزب التحریر به دلیل ایستارهای تندی که اغلب در برابر نهادهای دولتی و در مخالفت با رویه حاکم بر آن اتخاذ می‌کند. <ref>[http://takfir.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=953%20http://takfir.ir برگرفته از سایت: takfir.ir]</ref> | ||
از میان چهار حزب سلفی یادشده، «حزب اصلاح» به رغم طرح انتقادات، از سایر احزاب به النهضه و جریان اسلام‌گرایی میانه نزدیک‌تر است. دو حزب «الرحمة» و «الاصالة» توجه چندانی به مسائل سیاسی ندارند و اغلب جویای تحولات اجتماعی اند. | از میان چهار حزب سلفی یادشده، «حزب اصلاح» به رغم طرح انتقادات، از سایر احزاب به النهضه و جریان اسلام‌گرایی میانه نزدیک‌تر است. دو حزب «الرحمة» و «الاصالة» توجه چندانی به مسائل سیاسی ندارند و اغلب جویای تحولات اجتماعی اند. | ||