شب قدر: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">[[پرونده:شب قدر.jpg |جایگزین=رمضان کریم|بندانگشتی|رمضان کریم]]</div>

'''شب قدر''' یکی از شب‌های [[ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور، بخشش [[گناه|گناهان]] است. شب قدر بزرگ‌ترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می‌‌گردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[معصومین (ع)|معصومین (علیهم‌السلام)]]، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی نشده، بلکه یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان شب قدر دانسته شده است. در [[روایات]] به احیاء (شب زنده‌داری) شب‌های قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.

== شب قدر ==

مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیری است و شب قدر شب اندازه‏‌گیری است و [[خداوند]] متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر می‌‌کند و زندگی، [[مرگ]]، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و اموری ازاین قبیل را دراین شب مقدر می‌‌گرداند.

در [[قرآن کریم]] آیه‌‏ای که به صراحت ‏بیان کند شب قدر چه شبی است دیده نمی‌شود. ولی از جمع‏‌بندی چند [[آیه]] از [[قرآن کریم]] می‌‌توان فهمید که شب قدر یکی از شب‏‌های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می‌‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ|سوره = دخان|آیه = 3}} این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نزول قرآن|نازل]] شده است و از سوی دیگر می‌‌فرماید: {{متن قرآن |«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ...|سوره = بقره|آیه = 185»}} و گویای این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر می‌‌فرماید: {{متن قرآن|«إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر|آیه = 1»}} از مجموع این آیات استفاده می‌‌‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏‌های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار می‌‌توان آن شب را معین کرد.

در بعضی از روایات منقول از [[ائمه|ائمه اطهار(علیه‌السلام)]] شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است<ref>مجمع البیان، ج 10، ص‏519.</ref>. وعدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.

پس از دیدگاه روایات [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت (علیهم‌السلام)]] شب قدر از شب‏‌های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق [[اهل‌سنت‏]] به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهل سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است<ref>تفسیر الدرالمنثور، ج‏6.</ref> و در آن شب قرآن نازل شده است.

شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن درآن نازل شد نیست ‏بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. یعنی درهر ماه رمضان شب قدری است که درآن شب امور سال آینده تقدیر می‌‌‌شود. دلیل براین امر این است که:

 

'''اولا''': نزول قرآن به طور یکپارچه در یکی از شب‌‏های قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده درآن شب بی‏ معنی است.

 

'''ثانیا''': کلمه «یفرق‏» در آیه شریفه {{متن قرآن|«فیها یفرق کل امر حکیم|سوره = دخان|آیه = 6»}} در [[سوره دخان]] به خاطر مضارع بودنش، استمرار را می‌‌رساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیه کریمه {{متن قرآن|«تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر|سوره = قدر|آیه = 4»}} به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.

 

'''ثالثا''': از ظاهر جمله «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن»‏<ref>بقره / 185.</ref>. چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست ‏بلکه درهر سال در ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود.

در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا (صلی الله علیه)]] عرض کردم یا رسول الله آیا شب قدر شبی است که درعهد انبیاء بوده و امر به آنان نازل می‌‌شده و چون از دنیا می‌‌رفتند نزول امر درآن شب تعطیل می‌‌شده است؟ فرمود: «نه بلکه شب قدر تا قیامت هست»<ref>تفسیر البرهان، ج‏4، ص‏488، ح‏26.</ref>. ‏

در [[سوره قدر]] می‌‌خوانیم: «{{متن قرآن|انا انزلناه فی لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر|سوره = قدر|آیه = 1_3»}} خداوند متعال برای بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید:'''«وما ادریک ما هی هی خیر من الف شهر»''' یعنی با این که می‌‌توانست در آیه دوم و سوم به جای کلمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیه «لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به این که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه این که مناسب با غرض [[قرآن]] نیز چنین است. چون همه عنایت قرآن دراین است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.

از [[امام جعفر صادق|امام صادق (علیه‌السلام)]] سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه درهر دوازده ماهش یک شب قدر است).

حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت درهزار ماهی که در آن شب قدر نباشد<ref>4-فروع کافی، ج‏4، ص‏157، ح‏4.</ref>.»

ظاهر آیه شریفه {{متن قرآن|«انا انزلناه فی لیله القدر»|سوره = قدر|آیه = 1 }} این است که همه قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجی است.

# نزول یکباره در یک شب معین.

# نزول تدریجی در طول بیست و سه سال [[نبوت]] پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم).

آیاتی چون {{متن قرآن|«قرانا فرقناه لتقراه علی الناس علی مکث ونزلناه تنزیلا|سوره = اسراء|آیه = 106»}} نزول تدریجی قرآن را بیان می‌‌یکند.

در نزول دفعی (و یکپارچه)، قرآن کریم که مرکب از سوره‌‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است ‏بلکه به صورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزیی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصه‏ای دارد که درباره آن اشخاص و آن احوال و درآن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمیآید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌ای که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمان‏‌ها و مکان‏‌ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌‌‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دوبار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که درآیه شریفه {{متن قرآن|«کتاب احکمت ایاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر|سوره = هود|آیه = 1»}} به آن اشاره شده است. و در شب قدر قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.

در آیه شریفه {{متن قرآن|«انا انزلناه فی لیله القدر»|سوره = قدر|آیه = 1 }} کلمه «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏گیری دارد و آیه شریفه {{متن قرآن|«فیها یفرق کل امر حکیم»|سوره = دخان|آیه = 6}} که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت می‌‌کند. چون کلمه «فرق‏» به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏ای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیری مشخص سازند. امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‏‌اند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و شب قدر به طوری که از آیه فوق برمی‌آید شبی است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌‌‌آیند.

بر اساس آیه شریفه {{متن قرآن|«تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر|سوره = قدر|آیه = 4.»}} ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل می‌‌شوند. مراد از [[روح]]، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال درباره‏‌اش فرموده است {{متن قرآن|«قل الروح من امر ربی|‏سوره = اسراء|آیه = 85 »}} دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‏های مفصلی در تفسیر شریف المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث ‏به دو روایت در مورد نزول ملائکه و این که روح چیست ‏بسنده می‌‌‌شود.

# [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه وآله وسلم)]] فرمود: وقتی شب قدر می‌‌‌شود ملائکه‏‌ای که ساکن در «سدره المنتهی‏» هستند و [[جبرئیل]] یکی از ایشان است نازل می‌‌شوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏‌هایی را به همراه دارند. یک پرچم بالای [[قبر]] من، و یکی بر بالای [[بیت‌المقدس]] و پرچمی در [[مسجد‌الحرام]] و پرچمی بر [[طورسینا]] نصب می‌‌‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏‌ای دراین نقاط نمی‌ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می‌‌‏کنند، مگر کسی که [[دائم الخمر]] و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد<ref>5مجمع البیان، ج‏10، ص‏520.</ref>.

# از [[امام جعفر صادق|امام صادق (علیه‌السلام)]] در مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائکه است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمیبینی خدای تعالی فرموده: «تنزل الملئکه والروح‏» پس معلوم می‌‌شود روح غیر از ملائکه است<ref>تفسیر برهان، ج‏4، ص‏481، ح‏1.</ref>.

قرآن کریم در بیان این ویژگی شب قدر می‌فرماید: {{متن قرآن|«سلام هی حتی مطلع الفجر|سوره = قدر|آیه = 5»}} کلمه سلام و سلامت ‏به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جمله «سلام هی‏» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همه آن بندگان بشود که به سوی او روی می‌‌آورند و نیز به این که در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که دراین شب کید شیطان‌‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.

البته بعضی از مفسرین گفته‌‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر [[ملائکه]] از هر [[مؤمن]] مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‌دهند.