کاربر:Hoosinrasooli/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

اسماعیل بن محمد بن اسماعیل مخزومی، (000 – 301ق) معروف به «ابن هلال مخزومی» و ملقب به «قنبره». از راویان مورد اعتماد و از وجوه اصحاب امامیه در مكه. در منابع رجالی هیچ اشاره‏ای به سال تولد و وفات او نشده است، تنها آقابزرگ در الذریعه وفات او را به سال 301 هجری ثبت كرده است. محتمل است وفات او در مكه روی داده باشد زیرا وی در مكه اقامت داشت به همین دلیل با اینكه احادیث زیادی از ائمه(ع) در عراق شنیده، روایات اندكی از او در منابع به چشم می‏خورد. وی برای كسب دانش، وارد عراق شد و پس از اخذ روایات بسیار، به مكه بازگشت و در همانجا اقامت گزید. در مكه راویانی همچون «ایوب بن نوح»، «حسن بن معاویه»، «علی بن حسن بن فضال» و برادرش «احمد بن حسن بن فضال» از او حدیث شنیده‏اند. فرزند او «محمدبن اسماعیل» از راویان شیعه است و گزارش‏گر كتاب‏های پدرش می‏باشد. شیخ طوسی در فهرست خود، با سه واسطه از فرزند صاحب ترجمه، كتاب‏های او را فهرست كرده است. همچنین یكی دیگر از گزارش‏گران كتاب‏های او «علی بن احمد عقیقی علوی» است. استاد او «علی بن حسن» است. وی صاحب آثاری مانند «كتاب التوحید»، «كتاب المعرفه»، «كتاب الصلاه»، «كتاب الامامه» و «كتاب التجمل و المروؤه» است. از آثار او پیداست كه در فقه، حدیث و اعتقادات، تخصص داشته است. گفتنی است نام «اسماعیل بن محمد مخزومی» صاحب شرح حال، با نام «اسماعیل بن محمد ملقب به قنبره» كه در منابع رجالی «امامی مجهول» معرفی شده، مشترك است. اما محتمل است این دو نام، عنوان برای یك شخص بوده باشد. به گزارش «ایوب بن نوح» كه از شاگردان روایی اوست، یكی از القاب مخزومی «قنبره» (به ضم قاف) است. (قنبره پرنده سبك‏بالی است كه با چابكی پرواز می‏كند و از آنجا كه وی در راه رفتن، به راحتی گام بر می‏داشت و با پشتی خمیده حركت می‏كرد ملقب به قنبره شد). این گزارش شاهد بر آن است كه وی همان اسماعیل بن محمد مخزومی است كه ملقب به قنبره نیز بوده است. شاهد دیگر آن است كه كنیه هر دو «ابومحمد» و در ذیل تألیفات هر دو، «كتاب المعرفه» معرفی شده است، از این‏رو قویاً محتمل است كه «اسماعیل بن محمد» تنها یك شخصیت بیشتر نیست. تنها اشكالی كه در اینجا وجود دارد این است كه «اسماعیل بن محمد» كه در منابع رجالی، امامی مجهول معرفی شده، اهل قم بوده، در حالی كه «اسماعیل بن محمد» صاحب شرح حال، اهل مكه بوده است. این مشكل باعث شده تا علمای رجال و زندگی‏نامه‏نویسان، در باره تعدد یا اتحاد آندو، دچار تردید شوند، اما ممكن است وی اصالتاً اهل مكه بوده و مدتی در قم اقامت داشته است. تفصیل این بحث مستلزم تحقیقات وسیع‏تری است كه در این مجال نمی‏گنجد.

منابع: (اعیان الشیعه(قطع بزرگ)، ج3ص401؛ تنقیح المقال(حجری)، ج1ص144 شماره 882؛ الفهرست، شیخ طوسی، ص48 شماره 35؛ خلاصه الاقوال، ص55 شماره 9؛ نقدالرجال، تفرشی، ج1ص229 شماره 537؛ جامع الرواه، ج1ص102؛ طرائف المقال، ج1ص149 شماره 713؛ الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج21ص244)