پرش به محتوا

امانت: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۷۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۶ مهٔ ۲۰۲۳
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:


== امانت ولایت ==
== امانت ولایت ==
ولایت امیر مؤمنان و [[اهل‌بیت (علیهم‌السلام)]]، امانت سنگینی است که خداوند بر هستی عرضه کرده و انسان آن را پذیرفته است. آیۀ "عرض امانت" تفسیرهای مختلفی دارد و در برخی روایات این امانت به ولایت [[علی (علیه‌السلام)]] هم تأویل شده است. آیۀ امانت چنین است: ﴿إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ﴾<ref>سورهٔ احزاب:۷۲</ref>، [[امام صادق (علیه‌السلام)]] می‌فرماید مقصود از آن ولایت علی (علیه‌السلام) است: هی ولایة أمیرالمؤمنین<ref>بحار الأنوار، ج ۲۳ ص ۲۷۵ و ۲۸۰</ref> در آیۀ دیگری که می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأمُرُکُم أَن تُؤَدُّوا الأَماناتِ إِلیٰ أَهلِها وَإِذا حَکَمتُم بَینَ النّاسِ أَن تَحکُموا بِالعَدلِ ۚ إِنَّ اللَّهَ نِعِمّا یَعِظُکُم بِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ سَمیعًا بَصیرًا»<ref>سورهٔ نساء:58</ref>؛ خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید و هنگامی که میان مردم داوری می‌کنید، به عدالت داوری کنید. خداوند اندرزهای خوبی به شما می‌دهد! خداوند شنوا و بیناست. «خداوند دستور می‌دهد امانت‌ها را به اهلش بسپارید». در روایات متعدّدی آمده که خطاب به امامان است که هرکدام امامت و ودایع امامت همچون کتاب و سلاح و مسؤولیت‌های پیشوایی را به امام بعدی بسپارد. در احادیثی از امام صادق و [[امام علی بن موسی الرضا|امام رضا (علیه‌السلام)]] نقل شده که امانت، همان ولایت است. و حضرت صادق (علیه‌السلام)، امانت را حبّ و ولایت و معرفت محمّد و آل محمد می‌شمارد. ولایت‌پذیری و تحمّل این‌بار عظیم اعتقادی و عملی، ظرفیت و تعهدی فراوان می‌طلبد. انسان‌ها نیز برخی امانت‌دار خوبی نبودند و به وظیفۀ خود نسبت به این امانت الهی، عمل نکردند<ref>محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۰۱.</ref>.
ولایت امیر مؤمنان و [[اهل‌بیت (علیهم‌السلام)]]، امانت سنگینی است که خداوند بر هستی عرضه کرده و انسان آن را پذیرفته است. آیۀ "عرض امانت" تفسیرهای مختلفی دارد و در برخی روایات این امانت به ولایت [[علی (علیه‌السلام)]] هم تأویل شده است. آیۀ امانت چنین است:{{متن قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ|سوره = احزاب|آیه = 72}}. [[امام صادق (علیه‌السلام)]] می‌فرماید: مقصود از آن ولایت علی (علیه‌السلام) است: هی ولایة أمیرالمؤمنین<ref>بحار الأنوار؛ ج ۲۳ ص ۲۷۵ و ۲۸۰.</ref> در آیۀ دیگری که می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ یَأمُرُکُم أَن تُؤَدُّوا الأَماناتِ إِلیٰ أَهلِها وَإِذا حَکَمتُم بَینَ النّاسِ أَن تَحکُموا بِالعَدلِ ۚ إِنَّ اللَّهَ نِعِمّا یَعِظُکُم بِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ سَمیعًا بَصیرًا|سوره = نساء|آیه = 58}}؛ «خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید و هنگامی که میان مردم داوری می‌کنید، به عدالت داوری کنید. خداوند اندرزهای خوبی به شما می‌دهد! خداوند شنوا و بیناست».عبارت: «خداوند دستور می‌دهد امانت‌ها را به اهلش بسپارید». در روایات متعددی آمده که خطاب به [[امامان معصوم|امامان]] است که هرکدام [[امامت]] و ودایع امامت همچون کتاب و سلاح و مسؤولیت‌های پیشوایی را به امام بعدی بسپارد. در احادیثی از [[امام صادق (علیه‌السلام)]] و [[امام علی بن موسی الرضا|امام رضا (علیه‌السلام)]] نقل شده که امانت، همان ولایت است. و حضرت صادق (علیه‌السلام)، امانت را حب و ولایت و معرفت محمّد و آل محمد می‌شمارد. ولایت‌پذیری و تحمل این‌بار عظیم اعتقادی و عملی، ظرفیت و تعهدی فراوان می‌طلبد. انسان‌ها نیز برخی امانت‌دار خوبی نبودند و به وظیفۀ خود نسبت به این امانت الهی، عمل نکردند<ref>جواد محدثی؛ فرهنگ غدیر؛ ص ۱۰۱.</ref>.


=== ادای امانت ===
=== ادای امانت ===
[[قرآن]] در آیات متعدد از امانت‌هایی که [[خداوند]] در اختیار بشر نهاده سخن به میان آورده است.
[[قرآن]] در آیات متعدد از امانت‌هایی که [[خداوند]] در اختیار بشر نهاده سخن به میان آورده است.
در قرآن کریم آمده است:﴿وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ﴾<ref>سورهٔ مؤمنون: ۸.</ref> «و آنان که سپرده‌های نزد خویش و پیمان خود را پاس می‌دارند». همچنین می‌فرماید:﴿... فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُکُمْ بَعْضًا فَلْیُؤَدِّ الَّذِی اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ﴾<ref>سورهٔ بقره: ۲۸۳.</ref>؛ «...و اگر (بدون گرو) یکی از شما دیگری را (بر دارایی خود) امین دانست، آنکه امین دانسته شده است، باید امانت وی را بازگرداند و از خداوند- پروردگار خویش- پروا کند و گواهی را پنهان مدارید».<br>
در قرآن کریم آمده است:{{متن قرآن|وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ|سوره = مؤمنون|آیه = 8}}؛ «و آنان که سپرده‌های نزد خویش و پیمان خود را پاس می‌دارند». همچنین در جای دیگر می‌فرماید:{{متن قرآن|... فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُکُمْ بَعْضًا فَلْیُؤَدِّ الَّذِی اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ|سوره = بقره|آیه = 238}}؛ «...و اگر (بدون گرو) یکی از شما دیگری را (بر دارایی خود) امین دانست، آنکه امین دانسته شده است، باید امانت وی را بازگرداند و از خداوند- پروردگار خویش- پروا کند و گواهی را پنهان مدارید».
   
   
از پیامبر(ص) نیز روایت است: «مردم در دنیا مانند مهمان‌اند و آنچه در اختیار دارند، مانند امانت است، مسافر، رفتنی است و امانت هم پس گرفتنی»<ref>شیخ حسن دیلمی، ارشادالقلوب، ترجمه علی سلگی نهاوندی، ج۱، ص۷۸.</ref>.
از پیامبر(صلی‌الله علیه وآله وسلم) نیز روایت است: «مردم در دنیا مانند مهمان‌اند و آنچه در اختیار دارند، مانند امانت است، مسافر، رفتنی است و امانت هم پس گرفتنی»<ref>حسن دیلمی؛ ارشاد القلوب؛ ترجمه علی سلگی نهاوندی؛ ج ۱، ص ۷۸.</ref>.
از نظر عقل و منطق، راستی و درستی و پس دادن به موقع امانات، کاری ارزشمند و لازمه انسانیت است که فطرت پاک انسان‌ها پایبندی به آن را طالب و از خیانت در امانت، سخت منزجر است. لزوم رد امانت حکمی ثابت و همیشگی است و در هیچ شرایطی تغییر نمی‌کند. رد امانت از مستقلات عقلیه است... و حکم شرع در این مورد، حکم ارشادی است<ref>فرهنگ اصطلاحات اخلاقی، ص۸۶.</ref>.
از نظر عقل و منطق، راستی و درستی و پس دادن به موقع امانات، کاری ارزشمند و لازمه انسانیت است که فطرت پاک انسان‌ها پایبندی به آن را طالب و از خیانت در امانت، سخت منزجر است. لزوم رد امانت حکمی ثابت و همیشگی است و در هیچ شرایطی تغییر نمی‌کند. رد امانت از مستقلات عقلیه است... و حکم شرع در این مورد، حکم ارشادی است<ref>فرهنگ اصطلاحات اخلاقی؛ ص ۸۶.</ref>.
یکی از جلوه‌های ادای حق، ادای امانت افراد است. انسان باید امانت را از هر کس که می‌گیرد، به او باز پس دهد.
یکی از جلوه‌های ادای حق، ادای امانت افراد است. انسان باید امانت را از هر کس که می‌گیرد، به او باز پس دهد.
از سوی دیگر، امانت‌داری، یکی از مصادیق روشن عهد است که مورد تأکید قرار گرفته و در بعضی آیات، در کنار عهد ذکر شده است<ref>اخلاق در قرآن، ج۳، ص۱۹۱.</ref>.
از سوی دیگر، امانت‌داری، یکی از مصادیق روشن عهد است که مورد تأکید قرار گرفته و در بعضی آیات، در کنار عهد ذکر شده است<ref>اخلاق در قرآن؛ ج ۳، ص ۱۹۱.</ref>.
اهمیت این موضوع به حدی است که شهید ثانی می‌گوید: "ادای امانت هر کس، حتی اگر کافر حربی باشد در اولین وقت امکان، اگر مطالبه کند واجب است".
اهمیت این موضوع به حدی است که شهید ثانی می‌گوید: "ادای امانت هر کس، حتی اگر کافر حربی باشد در اولین وقت امکان، اگر مطالبه کند واجب است".
به وسیله امانت است که کلیه حقوق اعم از حقوق خدا و خلق و حقوق فرد و اجتماع حفظ شده و وظایف و مسئولیت‌ها به نحو طبیعی، انجام داده می‌شود و در نتیجه، اجتماع از خطر حیف و میل شدن حقوق مردم، مصون می‌گردد<ref>سید احمد طیبی شبستری، اخلاق قرآن، ص۲۵.</ref>.
به وسیله امانت است که کلیه حقوق اعم از حقوق خدا و خلق و حقوق فرد و اجتماع حفظ شده و وظایف و مسئولیت‌ها به نحو طبیعی، انجام داده می‌شود و در نتیجه، اجتماع از خطر حیف و میل شدن حقوق مردم، مصون می‌گردد<ref>سید احمد طیبی شبستری؛ اخلاق قرآن؛ ص ۲۵.</ref>.
بعضی از پیامبران الهی ملقب به امین بودند و خداوند در مقام تعریف انبیا، آنان را به عنوان رسول امین یا "ناصح امین" معرفی می‌کند. آنچه که سبب شد پیامبر (صلی‌الله علیه وآله وسلم) قبل از بعثت نزد خدیجه اعتبار خاص پیدا کند، راستی و درستی و امانت‌داری او بود همچنین یکی از دلایل مقام والای امام علی (علیه‌السلام) نزد پیامبر (صلی‌الله علیه وآله وسلم) راستگویی و ادای امانت ایشان بود.<br>
بعضی از پیامبران الهی ملقب به امین بودند و خداوند در مقام تعریف انبیا، آنان را به عنوان رسول امین یا "ناصح امین" معرفی می‌کند. آنچه که سبب شد پیامبر (صلی‌الله علیه وآله وسلم) قبل از بعثت نزد خدیجه اعتبار خاص پیدا کند، راستی و درستی و امانت‌داری او بود همچنین یکی از دلایل مقام والای امام علی (علیه‌السلام) نزد پیامبر (صلی‌الله علیه وآله وسلم) راستگویی و ادای امانت ایشان بود.<br>