جریان مباهله: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جریان مباهله،''' مدخلی از سلسه مباحث '''«جریان‌شناسی اسلام»''' است که ضمن تعریف جامعی از «مباهله» به تبیین چگونگی این واقعه می‌پردازد و بحث و مناظرهٔ بین [[مسیحیان]] و [[پیامبر اسلام]] را بازگو و به روشنی حقانیت اسلام و [[اهل‌بیت (علیهم‌السلام)]] را بیان می‌نماید.  

'''«مباهله»''' در لغت به معنی ملاعنه و نفرین متقابل است<ref>ابن منظور، محمد بن مکر، لسان العرب، ج۱۱، ص۷۲.</ref> و در اصطلاح به این معناست که دو تن یا دو گروه بر علیه یکدیگر دعای بد کنند. پس هر کدام ظالم باشد [[خداوند]] متعال وی را رسوا گرداند و نقمت و عذاب خود را بر وی فرستد و ذریه او را مستأصل کند و هلاک گرداند<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، ص۹۵</ref>. این واژه در تاریخ اسلام به '''«جریان مباهله»''' [[پیامبر اسلام]] و [[مسیحیان]] نجران<ref>نجران شهر کوچکی است میان عدن و حضر موت در ناحیه کوهستانی.</ref> اشاره دارد. پس از آنکه مناظرهٔ آن حضرت با آنان سودی نبخشید و ایمان نیاوردند، حضرت پیشنهاد مباهله را مطرح کرده و آنان پذیرفتند ولی در روز موعود حاضر به «مباهله» نشدند.

به اعتقاد [[شیعیان]] این ماجرا علاوه بر حقانیت دعوت پیامبر، فضیلت همراهان آن حضرت را نیز اثبات می‌کند؛ براین اساس طبق آیه ۶۱ سوره آل عمران که به ماجرای مباهله اشاره دارد، [[علی بن ابی طالب|علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)]] به منزلۀ نفس و جان پیامبر قلمداد شده است.

در معنای ابتهال دو نظر است:

از روایاتی که در منابع اسلامی نقل شده است، استفاده می‌شود که مباهله اختصاص به زمان پیامبر ندارد و در تمامی زمان‌ها قابل اجرا است. در حدیثی از [[امام صادق(علیه‌السلام)|امام صادق (علیه‌السلام)]] نقل شده که ایشان فرمود: اگر سخنان حق شما را مخالفان نپذیرفتند، آنها را به مباهله دعوت کنید<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۵۸۹.</ref>.

در سال دهم هجری، افرادی از سوی رسول خدا مأمور تبلیغ اسلام در منطقه نجران از بلاد [[یمن]] شدند. مسیحیانن نجران نیز افرادی را مانند سید و عاقب و اباحارثه، به نمایندگی از سوی خود برای گفتگو با پیامبر اسلام به مدینه گسیل داشتند.

گروه نجران وارد مدینه شده و با پیامبر دیدار کردند. آنها گفتند: ای محمد، آیا تو صاحب و سرور ما را می‌شناسی؟

جبرئیل بر پیامبراین آیه را نازل فرمود:«إِنّ مثل عیسی‌ عنداللَّه کمثلِ آم خلقه من ترابٍ ثمّ قال له کن فیکون»<ref>سورهٔ آل عمران: ۵۹.</ref>؛ مثل [[حضرت عیسی|عیسی (علیه‌السلام)]] در نزد خدا، همچون [[حضرت آدم|آدم (علیه‌السلام)]] است که او را از خاک آفرید، و سپس به او فرمود: موجود باش. او هم فوراً موجود شد.  

بنابراین، ولادت مسیح بدون پدر، هرگز دلیل بر الوهیّت او نیست. آنان از پذیرفتن حقیقت سر باز زدند و لجاجت ورزیدند<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل؛ ج۱، ص ۱۵۶-۱۵۵.</ref>.

[[مسیحیان]] در حقانیت دین خود با [[رسول خدا (ص)|رسول خدا (صلی‌الله علیه وآله وسلم)]] به مجادله نشستند<ref>ابن خلدون، عبدالرحمان، تاریخ ابن خلدون، ص۴۶۱.</ref>.  مسیحیان نجران می‌گفتند: [[حضرت عیسی|عیسی (علیه‌السلام)]] خداست و گروهی او را پسر خدا می‌دانستند و دسته سوم، قائل به تثلیث «یعنی به سه خدا قائل بودند؛ پدر، پسر، روح‌القدس» ابن هشام می‌نویسد: «مسیحیان به پیامبر گفتند: اگر عیسی (علیه‌السلام) پسر خدا نیست پس پدرش کیست؟. .. آیات قرآنی نازل شد و خلقت او را همانند خلقت آدم ابوالبشر معرفی کرد»<ref>حمیری، ابن هشام، سیرة رسول الله، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، ج۱، ص۳۸۲ و۳۸۳.</ref>.

مجادله و بحث بین مسیحیان نجران و پیامبر ادامه یافت. پیامبر اکرم با ادله‌ای روشن و براهینی قاطع گفتارهای باطل آنان را رد می‌کرد و به سؤالات آنها پاسخ می‌گفت. اما مسیحیان همچنان حق را انکار می‌کردند و بر عقاید باطل خویش اصرار می‌ورزیدند. در این هنگام این آیه نازل شد.

[[قرآن]] دعوت مسیحیان نجران را به «مباهله» چنین توصیف می‌کند: {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ|سوره = آل‌عمران|آیه = 61}}؛ «هرگاه بعد از علم و دانشی که (دربارۀ مسیح) به تو رسیده (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت می‌کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت می‌کنیم، شما زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت می‌کنیم، شما هم از نفوس خود. آنگاه مباهله می‌کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار می‌دهیم».<br>

هنگامی که نمایندگان مسیحیان نجران، پیشنهاد مباهله را از رسول اکرم (صلی‌الله علیه وآله وسلم) شنیدند، به یکدیگر نگاه کرده و متحیّر ماندند. آنان مهلت خواستند تا در‌این‌باره فکر و اندیشه و مشورت کنند.

مسیحیان وقتی به بزرگان خود مراجعه کردند و از آنها مشورت خواستند، اسقف آنان گفت: فردا بنگرید اگر محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) با اهل و فرزند خود آمد، از مباهله بپرهیزید و اگر با اصحاب خویش آمد، پس مباهله کنید که کاری از او ساخته نیست<ref>طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ ج‌۲، ص۷۶۲.</ref>. طبق آیهٔ مباهله، پیامبر باید فرزندان و زنان خود و کسانی را که مانند نفس خویش باشند به همراه خود می‌آورد و اینان کسانی نبودند جز [[امام حسن|حسن بن علی (علیه‌السلام)]] و [[حسین بن علی (ع)|حسین بن علی (علیه‌السلام)]] و [[حضرت فاطمه زهرا|فاطمه (سلام‌الله‌علیها)]] و [[علی بن ابی طالب|علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)]]<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، مؤسسه طبع و نشر، ج۱، ص ۱۵۷.</ref>.  

فردای آن روز پیامبر گرامی برای مباهله آمد در حالی که دست حضرت علی (علیه‌السلام) را گرفته بود و حضرت حسن (علیه‌السلام) و حضرت حسین (علیه‌السلام)در جلوی ایشان می‌آمدند و حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در پشت سر ایشان می‌آمد. مسیحیان نیز آمدند در حالی که اسقف در جلویشان بود. وقتی آنها، نبی اکرم را با این افراد دیدند، درخواست کردند که همراهان پیامبر معرفی شوند. به آنها گفته شد: «هذا ابن عمه و زوج ابنته و أحب الخلق إلیه و هذان ابنا بنته من علی و هذه الجاریة بنته فاطمة أعزالناس علیه و أقربهم إلی قلبه<ref>محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد؛ ج‌۱، ص ۱۶۸.</ref>؛ این پسر عم و داماد پیامبر و محبوب‌ترین مردم در نزد وی است و این دو پسر، نوه دختری پیامبر و از صلب علی (علیه‌السلام) هستند و این زن، فاطمه دختر وی است و عزیزترین مردم است نزد پیامبر.»

دستور الهی مباهله به منظور روشن شدن حقیقت، و آشکار شدن گروه حق و باطل از طرف خداوند متعال تشریع شده است. مباهله میان مسیحیان نجران و رسول اکرم (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلم)، حقانیت دین اسلام را آشکار ساخت. مسیحیان نجران چون به این حقانیت پی بردند، حاضر به مباهله نشدند. علاوه بر این با نزول آیه مباهله بار دیگر یکی از فضائل [[اهل‌بیت (علیهم‌السلام)]] از زبان قرآن بیان شد و جایگاه عالی خاندان عصمت و طهارت به بشریت معرفی شد.

مورخین، زمان وقوع این مباهله را ۲۴ [[ذی الحجه]]، سال دهم هجری بیان نموده‌اند.

مکان مباهله، جایی است که اکنون به عنوان «مسجد الاجابه» در شهر مدینه و در نزدیکی [[بقیع]] مشهور است<ref>احمدی میانجی، علی، مکاتیب الرسول؛ ج۲، ص۴۹۷.</ref>.  

در آیهٔ شریفه از اهل‌بیت تعبیر به «انفس» و «نساء» و «ابناء» شده است؛ یعنی از میان همه مردان و زنان و فرزندان فقط این بزرگواران به این تعابیر خوانده شده‌اند و این از مناقب ارزشمند برای آنان است؛ به خاطر همین [[علی بن ابی طالب|حضرت علی (علیه‌السلام)]] در روز تعیین جانشین برای [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] با این منقبت بر اهل شوری استدلال کرد که: «شما را سوگند می‌دهم به خدا که هیچ کدام از شما به رسول در نسب نزدیک‌تر از من هست و غیر از من کسی دیگر در میان شما هست که اولاد او، اولاد رسول الله و نساء او، نساء رسول اللَه باشد»؟ گفتند: نه هیچ کدام از ما این منزلت ندارد<ref>میر حامد حسین، عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار؛ ج‌۱۷، ص ۷۴۶.</ref>.