۲۱٬۸۸۹
ویرایش
(←منابع) |
|||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== شرایط صحت == | == شرایط صحت == | ||
مسلمان بودن، مؤمن (دوازده امامی) | مسلمان بودن، مؤمن (دوازده امامی) بودن<ref>همان، 306.</ref>، مباشرت در اعمال و در خصوص زن، اذن شوهر در حج استحبابی<ref>همان، 332</ref>. وقوع احرام در ماههای حج، شرایط صحت حجاند. در مراد از ماههای حج اقوال مختلف است. شوال، ذی القعده و ذی الحجه؛ شوال، ذی القعده و دهه نخست ذی الحجه؛ شوال، ذی القعده و نُه روز نخست ذی الحجه و شوال، ذی القعده و ذی الحجه تا طلوع فجر روز عید قربان از جمله این اقوال است. کسی که میخواهد حج تمتع به جا آورد، باید عمره آن را در ماههای حج انجام دهد و به جا آوردن عمره تمتع در غیر ماههای حج صحیح نیست؛ چنان که احرام عمره تمتع و نیز احرام حج پس از دهم ذی الحجه صحیح نیست؛ حتی به قول کسانی که تمامی ذی الحجه را از ماههای حج میدانند<ref>همان، 18/ 12-13؛ الحدائق الناضرة 14/ 352-354.</ref>. حج هر چند بر کافر واجب است، لیکن از او در حال کفر صحیح نیست<ref>جواهرالکلام، ج17، ص 301.</ref>. بر بطلان عبادات غیرمؤمن (ایمان) ادعای اجماع شده است<ref>همان، ج15، ص 63.</ref>؛ لیکن در صورتی که مستبصر شود، بنابر مشهور لازم نیست حجی را که مطابق مذهب خود انجام داده، در صورت عدم اخلال به رکن آن، اعاده کند<ref>همان، ج17، ص 304.</ref>؛ هر چند اعاده آن مستحب است<ref>همان، 396.</ref>. (استبصار) | ||
حج هر چند بر کافر واجب است، لیکن از او در حال کفر صحیح نیست | کسی که حج بر او واجب شده، خود باید انجام دهد و به جا آوردن دیگری از طرف او کفایت نمیکند<ref>همان، 275.</ref>. حج واجب با نذر | ||
بر بطلان عبادات غیرمؤمن (ایمان) ادعای اجماع شده | حج با نذر و مانند آن (عهد و قسم) واجب میشود. عقل، بلوغ و حریت و در زوجه، اذن زوج از شرایط صحت نذر، عهد و قسم است. برده نیز با اجازه مولا میتواند نذر کند. در این صورت، حج بر او واجب میشود<ref>همان، 336-338.</ref>. | ||
کسی که حج بر او واجب شده، خود باید انجام دهد و به جا آوردن دیگری از طرف او کفایت نمیکند | |||
حج واجب با نذر | |||
حج با نذر و مانند آن (عهد و قسم) واجب میشود. عقل، بلوغ و حریت و در زوجه، اذن زوج از شرایط صحت نذر، عهد و قسم است. برده نیز با اجازه مولا میتواند نذر کند. در این صورت، حج بر او واجب میشود | |||
== نیابت در حج == | == نیابت در حج == | ||
نایب گرفتن در حج استحبابی، خواه برای مرده یا برای زنده مستحب است. نایب گرفتن در حج واجب برای مردهای که حج بر او استقرار یافته، بر ورثه واجب است و نیز بنابر مشهور برای زندهای که حج بر او استقرار یافته لیکن به دلیل بیماری یا پیری و مانند آن توانایی جسمی خود را برای همیشه از دست داده، واجب است؛ بلکه بنابر قول برخی در صورت استطاعت و عدم استقرار نیز به شرط متمکن بودن برای نایب گرفتن، حکم چنین است. در این که وجوب نیابت اختصاص به حجةالاسلام دارد یا شامل حج واجب با نذر یا به سبب باطل شدن حج پیشین هم میشود، اختلاف است | نایب گرفتن در حج استحبابی، خواه برای مرده یا برای زنده مستحب است. نایب گرفتن در حج واجب برای مردهای که حج بر او استقرار یافته، بر ورثه واجب است و نیز بنابر مشهور برای زندهای که حج بر او استقرار یافته لیکن به دلیل بیماری یا پیری و مانند آن توانایی جسمی خود را برای همیشه از دست داده، واجب است؛ بلکه بنابر قول برخی در صورت استطاعت و عدم استقرار نیز به شرط متمکن بودن برای نایب گرفتن، حکم چنین است. در این که وجوب نیابت اختصاص به حجةالاسلام دارد یا شامل حج واجب با نذر یا به سبب باطل شدن حج پیشین هم میشود، اختلاف است(حج نیابتی)<ref>همان، 281-286؛ العروة الوثقیٰ 4/ 434-435.</ref>. | ||
== اقسام == | == اقسام == | ||
حج بر سه قسم است: حج تمتع، حج قِران و حج افراد. حج تمتع وظیفه آفاقی است که در فاصله شانزده یا دوازده فرسخی مکه - بنابر اختلاف اقوال در مسئله - یا دورتر سکونت دارد | حج بر سه قسم است: حج تمتع، حج قِران و حج افراد. حج تمتع وظیفه آفاقی است که در فاصله شانزده یا دوازده فرسخی مکه - بنابر اختلاف اقوال در مسئله - یا دورتر سکونت دارد<ref>جواهرالکلام، 18/ 5-10.</ref>. حج قرآن و افراد وظیفه اهالی مکه و نیز کسانی است که فاصله محل سکونت آنان تا مکه کمتر از مسافت یاد شده است<ref>همان، 44-47.</ref>. | ||
== مناسک حج == | == مناسک حج == | ||
اعمال و مناسک حج عبارتند از: احرام بستن، وقوف به عرفات، وقوف به مشعرالحرام، رفتن به منیٰ و به جا آوردن اعمال آن در روز عید قربان (رمی، قربانی و حلق یا تقصیر)، طواف زیارت و نماز طواف آن، سعی بین صفا و مروه، طواف نساء و نماز طواف آن، بیتوته در منیٰ در شبهای یازدهم و دوازدهم و برای برخی سیزدهم و رمی جمرات سهگانه در روزهای یاد شده | اعمال و مناسک حج عبارتند از: احرام بستن، وقوف به عرفات، وقوف به مشعرالحرام، رفتن به منیٰ و به جا آوردن اعمال آن در روز عید قربان (رمی، قربانی و حلق یا تقصیر)، طواف زیارت و نماز طواف آن، سعی بین صفا و مروه، طواف نساء و نماز طواف آن، بیتوته در منیٰ در شبهای یازدهم و دوازدهم و برای برخی سیزدهم و رمی جمرات سهگانه در روزهای یاد شده<ref>همان، 136.</ref>. قربانی در منیٰ در حج تمتع، واجب و در حج قِران و افراد مستحب است<ref>همان، 19/ 114-115.</ref>. تفصیل مناسک هر یک از اقسام حج در همان قسم آمده است. | ||
قربانی در منیٰ در حج تمتع، واجب و در حج قِران و افراد مستحب است | |||
== مستحبات پس از اتمام مناسک == | == مستحبات پس از اتمام مناسک == | ||
بازگشت به مکه از منیٰ برای طواف | بازگشت به مکه از منیٰ برای طواف وداع<ref>همان، ج20، ص 53.</ref>؛ خواندن شش رکعت نماز در مسجد خیف در مدت اقامت در منیٰ<ref>همان، 54.</ref>؛ فرود آمدن در وادی مُحَصَّب (ابطح) و به پشت دراز کشیدن، هنگام کوچ از منیٰ در روز سیزدهم ذی الحجه<ref>همان، 57.</ref> (تحصیب)؛ داخل شدن در کعبه بدون کفش، بهویژه برای کسی که نخستین بار حج میگزارد و غسل و دعاکردن هنگام دخول و نیز خواندن دو رکعت نماز بین دو ستون بر سنگ سرخ، همچنین چهار گوشه بیت در هر گوشه دو رکعت و سپس خواندن دعای مأثور و استلام ارکان کعبه، به ویژه رکن یمانی<ref>همان، 60-65.</ref>؛ طواف کردن برای خویشان و همشهریان<ref>همان، 68.</ref> و سپس طواف وداع و استلام ارکان و مستجار و دعاکردن به آنچه میخواهد و آمدن نزد چاه زمزم و نوشیدن از آب آن و خواندن دعای مأثور هنگام خارج شدن<ref>همان، 65.</ref> (آب زمزم)؛ به سجده افتادن و رو به قبله قرار گرفتن و دعاکردن قبل از ترک مسجدالحرام؛ خروج از مسجد از باب حناطین<ref>همان، 66-67.</ref>؛ عزم بازگشت به مکه برای حج در سالهای بعد؛ بنابر تصریح برخی، حضور در محل ولادت رسول خدا صلی الله علیه و آله و نیز منزل حضرت خدیجه (مولد حضرت زهرا) علیهماالسلام و زیارت قبر ایشان در قبرستان حجون؛ رفتن به مسجد ارْقَم (خانه ارقم بن ابی ارقم که رسول خدا صلی الله علیه و آله در آغاز دعوت مدتی در آن جا مخفی بود. بعدها در محل این خانه مسجدی ساختند که به مسجد خیزران معروف بود. با توسعه مسجدالحرام، این محل هم اکنون ضمیمه مسجد شده است) و صعود به غار حِرا و غار ثور<ref>همان، 69.</ref>. | ||
== فوت شدن حج == | == فوت شدن حج == | ||
کسی که حجش فوت شده با انجام دادن عمره مفرده از احرام خارج میشود. در این که در این صورت لازم است برای عمره نیت کند یا نیازی نیست، بلکه عمل او به صورت قهری تبدیل به عمره میشود، اختلاف است. در صورت واجب بودن حج بر چنین شخصی، سال دیگر باید آن را به جا آورد. در صورت مستحب بودن، به جا آوردن آن در آینده استحباب دارد | کسی که حجش فوت شده با انجام دادن عمره مفرده از احرام خارج میشود. در این که در این صورت لازم است برای عمره نیت کند یا نیازی نیست، بلکه عمل او به صورت قهری تبدیل به عمره میشود، اختلاف است. در صورت واجب بودن حج بر چنین شخصی، سال دیگر باید آن را به جا آورد. در صورت مستحب بودن، به جا آوردن آن در آینده استحباب دارد<ref>همان، 19/ 86-89.</ref>. کسی که حجش فوت شده، مستحب است تا پایان ایام تشریق در منیٰ بماند و اعمال عمره مفرده را پس از این ایام انجام دهد<ref>همان، 91.</ref>. | ||
کسی که حجش فوت شده، مستحب است تا پایان ایام تشریق در منیٰ بماند و اعمال عمره مفرده را پس از این ایام انجام دهد | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
خط ۸۴: | خط ۷۹: | ||
* ر. ک: کتاب معانی الاخبار، ''شیخ صدوق''. | * ر. ک: کتاب معانی الاخبار، ''شیخ صدوق''. | ||
* ر. ک: کتاب بحارالانوار، ''علامه مجلسی''. | * ر. ک: کتاب بحارالانوار، ''علامه مجلسی''. | ||
* ر. ک: کتاب فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت (علیهمالسلام)، جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی | * ر. ک: کتاب فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت (علیهمالسلام)، جمعی از پژوهشگران زیر نظر ''سید محمود هاشمی شاهرودی''، ج 3. | ||
[[رده:فقه]] | [[رده:فقه]] |