۲۰٬۷۲۱
ویرایش
(۱۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''سید محمود علایی طالقانی''' از مبارزان و شخصیتهای [[انقلاب اسلامی ایران]]، مفسر [[قرآن]] و [[نهجالبلاغه]] و از علمای [[تهران]] بود. وی پیش از انقلاب با [[جبهه ملی]] و [[نهضت آزادی]] همراهی داشت و پس از کودتای ۲۸ مرداد، از مدافعان [[فدائیان اسلام]] بود. وی در جریان انقلاب سفید و مخالفت با آن به زندان افتاد. در | '''سید محمود علایی طالقانی''' از مبارزان و شخصیتهای [[انقلاب اسلامی ایران]]، مفسر [[قرآن]] و [[نهجالبلاغه]] و از علمای [[تهران]] بود. وی پیش از انقلاب با [[جبهه ملی]] و [[نهضت آزادی]] همراهی داشت و پس از کودتای ۲۸ مرداد، از مدافعان [[فدائیان اسلام]] بود. وی در جریان انقلاب سفید و مخالفت با آن به زندان افتاد. در آستانۀ انقلاب، ریاست شورای انقلاب را بر عهده گرفت و پس از انقلاب اولین امامجمعۀ شهر تهران و نمایندۀ مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی شد. | ||
== زندگینامه == | == زندگینامه == | ||
=== تولد === | === تولد === | ||
سید محمود علایی طالقانی در سال ۱۳۲۶ ق، | سید محمود علایی طالقانی در سال ۱۳۲۶ ق، برابر با اسفند ۱۲۸۹ ش، در روستای گلیرد طالقان متولد شد<ref>افراسیابی، طالقانی و تاریخ، ص۲۵.</ref>. | ||
=== تحصیلات === | === تحصیلات === | ||
وی از پنج سالگی، تحصیلات خود را در مکتبخانه آغاز و نزد | وی از پنج سالگی، تحصیلات خود را در مکتبخانه آغاز و نزد ملاسید تقی اورازانی، [[قرآن]] و کتب رایج آن دوره را فراگرفت<ref>همان.</ref>. سپس مقدمات علوم حوزوی را نزد پدرش شروع کرده و در ده سالگی راهی [[قم]] و مدارس رضویه و فیضیه شد<ref>همان، ص ۲۸-۲۹.</ref>. پس از آن راهی [[نجف اشرف]] شده و از دروس بزرگان آن زمان بهره برد. استادان مهم او در [[قم]] و [[نجف]]، از این قرار بودند: | ||
* [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهابالدین مرعشی نجفی]]؛ | * [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهابالدین مرعشی نجفی]]؛ | ||
* ادیب تهرانی؛ | * ادیب تهرانی؛ | ||
خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
* [[آقا ضیاءالدین عراقی]]؛ | * [[آقا ضیاءالدین عراقی]]؛ | ||
* [[شیخ عبدالکریم حائری یزدی]]. | * [[شیخ عبدالکریم حائری یزدی]]. | ||
وی موفق به اخذ | وی موفق به اخذ درجۀ اجتهاد از [[سید ابوالحسن اصفهانی|سیدابوالحسن اصفهانی]] و [[عبدالکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری]]، و اجازۀ نقل حدیث از [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سیدشهابالدین مرعشی]] و قمی شد<ref>همان ص 21.</ref>. وی در خلال سالهای ۱۳۱۸ - ۱۳۱۷ ش، به تهران بازگشت و در درس میرزا خلیل کمرهای فلسفه و حکمت آموخت<ref>شیرخانی، شورا و آزادی، ص ۷۹.</ref>. | ||
== فعالیتهای فرهنگی == | == فعالیتهای فرهنگی == | ||
سید محمود دلیل بازگشت خود به تهران را تثبیت عقاید ایمانی جوانان ذکر کرده است و فعالیتهای فرهنگی خود را با نوشتن مقاله و سخنرانی، شروع میکند. وی چارۀ درد اجتماع را در بازگشت به قرآن و نهجالبلاغه میدانست و تلاش کرد خود در این راه پیشقدم باشد، از همینرو برای جوانان جلسات تفسیر قرآن برپا کرد. خود | سید محمود دلیل بازگشت خود به تهران را تثبیت عقاید ایمانی جوانان ذکر کرده است و فعالیتهای فرهنگی خود را با نوشتن مقاله و سخنرانی، شروع میکند. وی چارۀ درد اجتماع را در بازگشت به [[قرآن]] و [[نهج البلاغه|نهجالبلاغه]] میدانست و تلاش کرد خود در این راه پیشقدم باشد، از همینرو برای جوانان جلسات تفسیر قرآن برپا کرد. خود در اینباره میگوید: | ||
این کتاب هدایت که چون نیم قرن اول [[اسلام]] باید بر همه شئون نفسانی و اخلاقی و قضاوت و حکومت حاکم باشد، یکسره از زندگی برکنار شده و در هیچ شأنی دخالت ندارد. دنیای اسلام، که با رهبری این کتاب روزی پیشرو و رهبر بود، امروز دنبالهرو شده. کتابی که سند دین و حاکم بر همه امور بوده مانند آثار عتیقه و کتاب ورد تنها جنبه تقدس و تبرک یافته و از سرحد زندگی و حیات عمومی برکنار شده و در سر حد عالم اموات و تشریفات آمرزش قرار گرفته و آهنگ آن اعلام مرگ است<ref>اسفندیاری، پیک آفتاب، ص۳۲۶.</ref>. | این کتاب هدایت که چون نیم قرن اول [[اسلام]] باید بر همه شئون نفسانی و اخلاقی و قضاوت و حکومت حاکم باشد، یکسره از زندگی برکنار شده و در هیچ شأنی دخالت ندارد. دنیای اسلام، که با رهبری این کتاب روزی پیشرو و رهبر بود، امروز دنبالهرو شده. کتابی که سند دین و حاکم بر همه امور بوده مانند آثار عتیقه و کتاب ورد تنها جنبه تقدس و تبرک یافته و از سرحد زندگی و حیات عمومی برکنار شده و در سر حد عالم اموات و تشریفات آمرزش قرار گرفته و آهنگ آن اعلام مرگ است<ref>اسفندیاری، پیک آفتاب، ص۳۲۶.</ref>. | ||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
== واقعه آذربایجان و زنجان == | == واقعه آذربایجان و زنجان == | ||
پس از واقعه آذربایجان در سال ۱۳۲۵ ش، طالقانی از طرف انجمن تبلیغات اسلامی، اتحادیه مسلمین و جامعه روحانیت آن زمان، جهت بررسی حوادث آذربایجان، راهی آن دیار گردید. وی حدود ده شبانهروز در زنجان و آذربایجان به تحقیق و تفحص درباره | پس از واقعه آذربایجان در سال ۱۳۲۵ ش، طالقانی از طرف انجمن تبلیغات اسلامی، اتحادیه مسلمین و جامعه روحانیت آن زمان، جهت بررسی حوادث آذربایجان، راهی آن دیار گردید. وی حدود ده شبانهروز در زنجان و آذربایجان به تحقیق و تفحص درباره مسأله دموکراتها و حمله ارتش به آن مناطق میپردازد و پس از آن گزارشی مفصل از حوادث و وقایع ارائه میدهد<ref>شیرخانی، شورا و آزادی، ص۷۹.</ref>. | ||
در بحبوحه غائله آذربایجان، تهدیدات در زنجان هم شروع شد و بیشترین فشار بر آیتالله سید محمود حسینی زنجانی (پدر سید عزالدین حسینی زنجانی) بود که در مقابل کمونیستها و جداییطلبها ایستاده بود. با مساعدت طالقانی و برای حفظ جان استادش، آیتالله زنجانی به تهران منتقل شد و طالقانی به سفارش استاد، عازم زنجان شد و در همین سفر برای سربازان ارتش، سخنرانی کرد. خود وی نقل میکند: | در بحبوحه غائله آذربایجان، تهدیدات در زنجان هم شروع شد و بیشترین فشار بر آیتالله سید محمود حسینی زنجانی (پدر سید عزالدین حسینی زنجانی) بود که در مقابل کمونیستها و جداییطلبها ایستاده بود. با مساعدت طالقانی و برای حفظ جان استادش، آیتالله زنجانی به تهران منتقل شد و طالقانی به سفارش استاد، عازم زنجان شد و در همین سفر برای سربازان ارتش، سخنرانی کرد. خود وی نقل میکند: | ||
وقتی به راه آهن... عدهای از جوانان و مخبرین مطبوعات با تعجب به من نگاه میکردند که این سید اینجا چه کار میکند و به این کارها چه کار دارد<ref>یادآوران، مصاحبه با آیتالله سید عزالدین حسینی زنجانی، ص۲۴.</ref>. | وقتی به راه آهن ... عدهای از جوانان و مخبرین مطبوعات با تعجب به من نگاه میکردند که این سید اینجا چه کار میکند و به این کارها چه کار دارد<ref>یادآوران، مصاحبه با آیتالله سید عزالدین حسینی زنجانی، ص۲۴.</ref>. | ||
== حضور مؤثر در انجمنها == | == حضور مؤثر در انجمنها == | ||
خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
=== خبرگان قانون اساسی === | === خبرگان قانون اساسی === | ||
طالقانی در ۱۸ تیر | طالقانی در ۱۸ تیر ۱۳۵۸ ش، از حوزه انتخابیه تهران با اکثریت قاطع آرا بهعنوان نماینده اول تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد<ref>همان.</ref>. | ||
=== دولت موقت === | === دولت موقت === | ||
خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
== کنفرانسهای اسلامی == | == کنفرانسهای اسلامی == | ||
حوزه تفکر طالقانی محدود به مرزهای جغرافیایی ایران نبود. وی در کنفرانسهای متعددی با حضور اندیشمندان اسلامی شرکت کرد و با اندیشمندان و مبارزان مسلمان به گفتگو نشست. او از سال ۱۳۲۷ ش، برای شناساندن [[صهیونیستها|صهیونیستها]] به مردم مسلمان ایران، شناساندن حق مردم مسلمان [[فلسطین]] به همگان و نشان دادن علت این بدبختیها، که همان تفرقه در میان امت اسلام است، به نوشتن و گفتن و اعلامیه دادن و تبلیغ و مسافرت کردن اقدام کرد. از جمله فعالیتهای او شرکت در کنفرانسهای اسلامی بود<ref> | حوزه تفکر طالقانی محدود به مرزهای جغرافیایی ایران نبود. وی در کنفرانسهای متعددی با حضور اندیشمندان اسلامی شرکت کرد و با اندیشمندان و مبارزان مسلمان به گفتگو نشست. او از سال ۱۳۲۷ ش، برای شناساندن [[صهیونیستها|صهیونیستها]] به مردم مسلمان ایران، شناساندن حق مردم مسلمان [[فلسطین]] به همگان و نشان دادن علت این بدبختیها، که همان تفرقه در میان امت اسلام است، به نوشتن و گفتن و اعلامیه دادن و تبلیغ و مسافرت کردن اقدام کرد. از جمله فعالیتهای او شرکت در کنفرانسهای اسلامی بود<ref>یادآوران، مصاحبه با آیتالله یحیی نوری، ص۵۰-۵۲؛ همان، دکتر غلامعلی حداد عادل، ص۵۶-۵۷.</ref>: | ||
کنفرانس شعوبالمسلمین در کراچی در سال ۱۳۳۱ ش، کنفرانس اسلامی قدس در ۲۷ رجب ۱۳۷۹ ق (۱۳۳۸ ش) به دعوت کامل شریف و [[سعید رمضان]] کنفرانس اسلامی [[قاهره]] در ۱۳۸۱ ق (دی ۱۳۴۰ ش). | کنفرانس شعوبالمسلمین در کراچی در سال ۱۳۳۱ ش، کنفرانس اسلامی قدس در ۲۷ رجب ۱۳۷۹ ق (۱۳۳۸ ش) به دعوت کامل شریف و [[سعید رمضان]] کنفرانس اسلامی [[قاهره]] در ۱۳۸۱ ق (دی ۱۳۴۰ ش). | ||
== آثار== | == آثار== | ||
آثار متعددی از آیتالله طالقانی منتشر شده است که مهمترین آنها عبارتند از: | آثار متعددی از آیتالله طالقانی منتشر شده است که مهمترین آنها عبارتند از: | ||
* '''«اسلام و مالکیت»''' طالقانی با هدف معرفی مکتب اقتصادی اسلام، کتاب «اسلام و مالکیت» را در سال ۱۳۳۲ش نگاشت. وی در این کتاب دیدگاههای اقتصادی [[مارکسیسم]] و سرمایهداری را نیز نقد کرده است. | |||
'''«اسلام و مالکیت»''' | * '''«تنبیه الامه»''' در زمینه سیاست و مبارزه با استبداد و حکومت مطلقه کتاب تنبیهالامه و تنزیهالمله [[نائینی]] را با عنوان حکومت از نظر اسلام با مقدمه و پاورقیهای توضیحی منتشر کرد. نقل شده است که ترغیب آیتالله زنجانی بر تجدید چاپ این کتاب، آن هم در شرایط سخت پس از کودتای ۲۸ مرداد، بر آیتالله طالقانی بسیار تأثیر گذاشت<ref>یادآوران، مصاحبه با آیتالله سید عزالدین حسین زنجانی، ص۲۵</ref>. | ||
طالقانی با هدف معرفی مکتب اقتصادی اسلام، کتاب «اسلام و مالکیت» را در سال ۱۳۳۲ش نگاشت. وی در این کتاب دیدگاههای اقتصادی مارکسیسم و سرمایهداری را نیز نقد کرده است. | * '''«پرتوی از قرآن»''' پرتوی از قرآن، تفسیری ناتمام است که ۶ جلد از آن منتشر شده است که شامل تفسیر سورههای [[ سوره حمد|حمد]]، [[سوره بقره|بقره]]، [[سوره آل عمران|آلعمران]] و جزء سی است. گفته شده است که این تفسیر در طول نزدیک به ۴۰ سال نگارش شده که بخشی از آن را آیتالله طالقانی در زندان نوشته و مخفیانه به بیرون از زندان ارسال کرده است. جلد اول این تفسیر در سال ۱۳۴۲ منتشر شد. آیتالله طالقانی در مقدمه کتاب نوشته است: «من خود را مفسر نمیدانم و پرتوی از قرآن که به ذهن من تابیده است را به کاغذ منتقل میکنم». | ||
* '''«به سوی خدا میرویم»''' این کتاب که سفرنامۀ [[حج]] ایشان است که سال ۱۳۳۲ نوشته شده است. | |||
'''«تنبیه الامه»''' | * '''«توحید از نظر اسلام»''' این کتاب مختصری است که در ۵۲ صفحه در که در سال ۱۳۵۸ منتشر شده است. همچنین مجموعه آثار طالقانی در سال ۱۳۸۹ از سوی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و شهرداری تهران به کوشش [[سید هادی خسروشاهی]] در دو جلد چاپ شده است. | ||
در زمینه سیاست و مبارزه با استبداد و حکومت مطلقه کتاب تنبیهالامه و تنزیهالمله [[نائینی]] را با عنوان حکومت از نظر اسلام با مقدمه و پاورقیهای توضیحی منتشر کرد. نقل شده است که ترغیب آیتالله زنجانی بر تجدید چاپ این کتاب، آن هم در شرایط سخت پس از کودتای ۲۸ مرداد، بر آیتالله طالقانی بسیار تأثیر گذاشت<ref>یادآوران، مصاحبه با آیتالله سید عزالدین حسین زنجانی، ص۲۵</ref>. | |||
'''«پرتوی از قرآن»''' | |||
پرتوی از قرآن، تفسیری ناتمام است که ۶ جلد از آن منتشر شده است که شامل تفسیر سورههای | |||
'''«به سوی خدا میرویم»''' | |||
این کتاب که | |||
'''«توحید از نظر اسلام»''' | |||
این کتاب مختصری است که در ۵۲ صفحه در که در سال ۱۳۵۸ منتشر شده است. همچنین مجموعه آثار طالقانی در سال ۱۳۸۹ از سوی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و شهرداری تهران به کوشش [[سید هادی خسروشاهی]] در دو جلد چاپ شده است. | |||
== تبیین نظرات اسلام و انقلاب == | == تبیین نظرات اسلام و انقلاب == | ||
خط ۱۵۸: | خط ۱۴۷: | ||
طالقانی، با اطلاعات تاریخی از صدر اسلام و روایات و قرآن و با آگاهی از وضع حجاب زنان در کشورهای شرقی (مانند [[هند]]) و همچنین زنان روستاهای ایران داشت، در مصاحبهای رادیو-تلویزیونی درباره این موضوع به تفصیل سخن گفت. وی با اشاره به آیاتی از قرآن و اینکه: هیچکس زنان را به داشتن حجاب مجبور نمیکند تأکید کرد که: | طالقانی، با اطلاعات تاریخی از صدر اسلام و روایات و قرآن و با آگاهی از وضع حجاب زنان در کشورهای شرقی (مانند [[هند]]) و همچنین زنان روستاهای ایران داشت، در مصاحبهای رادیو-تلویزیونی درباره این موضوع به تفصیل سخن گفت. وی با اشاره به آیاتی از قرآن و اینکه: هیچکس زنان را به داشتن حجاب مجبور نمیکند تأکید کرد که: | ||
پوشش زنان یک اصل قرآنی و اسلامی است. اگر بخواهیم مسئله حجاب را از جهت اسلامی و از نظر ملی بحث کنیم یک مسئله سنتی و تاریخی است که در عمق تاریخ ما و تاریخ شرق مطرح بوده است. همیشه زنهای ما دارای یک فرم حجاب بودهاند؛ حجاب به معنای عامش نه مخصوص به چادر و وضع خاص یعنی حفظ عفاف، حفظ وقار و شخصیت زن که همیشه در ایران و کشورهای شرقی اسلامی و غیراسلامی بود... این نص صریح قرآن است آن قدری که قرآن بیان کرده نه ما میتوانیم از آن حدود خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب بزرگ آسمانی هستند<ref>مصاحبه با بتول علائی فرد، ص۶۴؛ میرابوالقاسمی، طالقانی فریادی در | پوشش زنان یک اصل قرآنی و اسلامی است. اگر بخواهیم مسئله حجاب را از جهت اسلامی و از نظر ملی بحث کنیم یک مسئله سنتی و تاریخی است که در عمق تاریخ ما و تاریخ شرق مطرح بوده است. همیشه زنهای ما دارای یک فرم حجاب بودهاند؛ حجاب به معنای عامش نه مخصوص به چادر و وضع خاص یعنی حفظ عفاف، حفظ وقار و شخصیت زن که همیشه در ایران و کشورهای شرقی اسلامی و غیراسلامی بود... این نص صریح قرآن است آن قدری که قرآن بیان کرده نه ما میتوانیم از آن حدود خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب بزرگ آسمانی هستند<ref>مصاحبه با بتول علائی فرد، ص۶۴؛ میرابوالقاسمی، طالقانی فریادی در سکوت، ص۱۶۸.</ref>. در گذشته است، اما با یک زبان خاص نشان میدهد معتقد است که زن باید در اجتماع حضور پیدا کند و با مسئولیتپذیری حقوقش را به دست آورد. | ||
== شورا == | == شورا == | ||
خط ۱۷۳: | خط ۱۶۲: | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
آیتالله طالقانی در سحرگاه ۱۹ شهریور ۱۳۵۸ ش، برابر با ۱۸ شوال سال ۱۳۹۹ بر اثر سکته قلبی درگذشت. پیکر وی طبق وصیتش در میدانگاهی وسط قطعات ۱۷ و ۲۱ بهشت زهرا که مدفن هزاران شهید انقلاب اسلامی بود به خاک سپرده شد. | آیتالله طالقانی در سحرگاه ۱۹ شهریور ۱۳۵۸ ش، برابر با ۱۸ شوال سال ۱۳۹۹ بر اثر سکته قلبی درگذشت. پیکر وی طبق وصیتش در میدانگاهی وسط قطعات ۱۷ و ۲۱ بهشت زهرا که مدفن هزاران شهید انقلاب اسلامی بود به خاک سپرده شد. | ||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[انقلاب اسلامی ایران]] | |||
* [[فدائیان اسلام]] | |||
* [[نهج البلاغه|نهجالبلاغه]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} |