بصره: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شهر بَصرَه''' نخستین شهر اسلامی ساخته شده در [[عراق]] است که در سال 14 هـ. ق تأسیس شد و زمان ساختن آن شش ماه قبل از تأسیس [[کوفه]] بوده است. این شهر در آغاز محل استقرار لشکریان [[اسلام]] بود و گویند که این شهر بر بقایای پادگان ایرانیان، در منطقه‌ای به نام <big>الخربیه</big> ساخته شده است و در کنار آن بقایای شهر کهن <big>طریدون</big> قرار دارد و ظاهراً یکی از شهرهای [[تمدن بابل]] و یا [[آشور]] بوده است. شهر بصره نقش مهمی در تاریخ و [[علوم اسلامی]] ایفا کرده و مرکز یکی از مدارس مهم [[فقه]] و [[کلام]] و [[زبان عربی]] به شمار می‌رفته است.  

بَصره(به عربی: محافظة بصره) بندری تاریخی در [[بین النهرین]] سفلی، در ساحل [[اروندرود]] و در جنوب شرقی [[عراق]] که مهمترین بندر رودخانه‌ای و دومین شهر بزرگ این کشور از جهت وسعت پس از بغداد به شمار می‌آید. این بندر به سبب مجاورت با [[خلیج فارس]] از اهمیت اقتصادی، سیاسی و نظامی برخوردار است.  

در عهد [[کورش]]، [[عجم]] به قصد نابودی دولت کلدانی به عراق حمله برد و با تصرف شهرهای عراق دولت کلدانی حاکم بر عراق فرو پاشید. عجم بعد از تسلط بر عراق نام جدید (هستاباد اردشیر) را بر این شهر نهاد. بعد از حمله عجم به عراق به دلیل نبود دولتی مستقل و تاخت و تاز فارس‌ها و دولت [[روم]]، خرابی کامل بر شهر استیلا یافت؛ از این رو نام این شهر را الموتکفه نهادند<ref>صدرحاج سیدجوادی، احمد و کامران فانی و بها الدین خرمشاهی، دائره المعارف تشیع، ج۳، ص۲۶۲</ref>.

این سخنان و خطبه‌های تند دیگر امام، وجدان مردم بصره را بیدار کرد و طولی نکشید که بصره به یکی از مهم‌ترین مراکز شیعه تبدیل شد. از آن تاریخ تا سال ۴۵ [[سال قمری|قمری]]، بصره یکی از کانون‌های قیام [[شیعیان]] علیه [[بنی‌امیه]] بود. ولی در سال ۴۵ قمری که [[زیاد بن ابیه]] از سوی [[معاویه]] والی بصره شد، کشتار فجیع و تکان‌دهنده‌ای بین [[علویان|علویین]] و [[مذهب شیعه|شیعیان]] به‌ راه‌ انداخت و بصره را تحت نفوذ کامل امویان در آورد. بصره از آن پس نیز دست‌خوش دگرگونی‌های زیادی شد.  

این شهر غیر از واقعه [[جنگ جمل|جمل]] و فاجعه کشتار ابن زیاد، حوادث فراوان دیگری نیز به خود دید که از جمله آنها می‌توان به قیام ابراهیم بن عبدالله بن حسن بن علی (علیه السلام) اشاره کرد. این قیام که در سال ۱۴۴ قمری روی داد به شهادت ابراهیم و تخریب سه هزار خانه و قطع صد هزار اصله نخل متعلق به [[علویان]] و شیعیان بصره انجامید. این جنایات توسط [[عباسیان|بنی عباس]] جهت انتقام از علویان صورت گرفت. در روایات مربوط به آخر الزمان، از غرق شدن کامل شهر بصره و عدم همراهی مردم این شهر با [[حضرت مهدی(عج)|حضرت مهدی (عج)]] خبر داده شده است<ref>المعارف و المعاریف، ج۱؛ دایرة المعارف الشیعه العامه، ج۶</ref>.

بنای اولیه آن‌را عتبة بن غزوان، در سال ۱۴ ه. ق، از نی درست کرد. اما پس از یک یا دو سال، دچار آتش‌سوزی شد. به همین علت، ابوموسی اشعری، دوباره آن را با خشت ساخت. سپس زیاد بن ابی‌سفیان نیز در دوره ولایت خود بر عراق از سوی معاویه، در سال ۴۵ ه. ق، آن را با گچ و آجر، بازسازی کرد. <ref>.سامرائی، ابراهیم، تاریخ مساجد البصره، ص۱۵</ref>

با این بازسازی، مسجد جامع بصره، به یکی از مساجد بزرگ و مهم صدر اسلام تبدیل شد و تا مدت‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود.  

حضرت علی (علیه السلام) پس از پایان جنگ جمل، به این مسجد بصره وارد شد و در آن، اقامه نماز کرد و خطبه‌ای برای مردم شهر، بیان نمود. همچنین گفته می‌شود که امام حسن (علیه السلام) نیز به دستور امام علی (علیه السلام)، در زمان بازگشت از جنگ جمل، در این مسجد نماز خوانده است.  

برخی فقها و علمای متقدم شیعه، فضایلی برای این مسجد قائل شده‌اند، از جمله شیخ صدوق (رحمه الله) می‌گوید:

اعتکاف به‌جز در پنج مسجد، جایز نیست که عبارت‌اند از: مسجد‌الحرام، مسجدالنبی (صل الله عليه وسلم)، مسجد کوفه، مسجد مدائن و مسجد بصره و دلیل آن، این است که اینها مساجد جامعی می‌باشند که امام عادلی در آنها، نماز جمعه اقامه نموده است. <ref>.صدوق، محمد بن علی، المقنع، ص۲۰۹</ref>

شیخ مفید (رحمه الله) نیز می‌گوید: