پرش به محتوا

ادوار تاریخی فقه شیعه (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۳۰۱: خط ۳۰۱:
در عصر اخبارى گرى نیز که پرچمش را امین استرآبادى برافراشت و تا حدود یک و نیم قرن در اهتزاز بود و با ظهور علاّمه وحید بهبهانى ارکان آن در هم ریخت، دانشمندان و مجتهدانى بودند که در برابر موج اخبارى گرى سر خم نکردند و راه و رسم اجتهاد را ادامه دادند، هر چند تعدادشان اندک بود.
در عصر اخبارى گرى نیز که پرچمش را امین استرآبادى برافراشت و تا حدود یک و نیم قرن در اهتزاز بود و با ظهور علاّمه وحید بهبهانى ارکان آن در هم ریخت، دانشمندان و مجتهدانى بودند که در برابر موج اخبارى گرى سر خم نکردند و راه و رسم اجتهاد را ادامه دادند، هر چند تعدادشان اندک بود.
برخى از بزرگان این دوره، عبارتند از:
برخى از بزرگان این دوره، عبارتند از:
1. سلطان العلماء (م1064)؛ نویسنده تعلیقه بر معالم الاصول و زبده شیخ بهایى. <ref>روضات الجنّات، همان، ج 2، ص 326؛ همچنین ر.ک: امل الآمل، همان، ج 2، ص 92؛ اعیان الشیعه، همان، ج 6، ص 164-166.</ref>
1. سلطان العلماء (م1064)؛ نویسنده تعلیقه بر معالم الاصول و زبده شیخ بهایى. <ref>روضات الجنّات، همان، ج 2، ص 326؛ همچنین ر.ک: امل الآمل، همان، ج 2، ص 92؛ اعیان الشیعه، همان، ج 6، ص 164-166.</ref>


2. فاضل تونى (م 1071)؛ نویسنده کتاب الوافیة در اصول فقه. <ref>امل الآمل، همان، ج 2، ص 163؛ همچنین ر.ک: روضات الجنّات، همان، ج 4، ص 244-246؛ اعیان الشیعه، همان، ج 8، ص 70.</ref>
2. فاضل تونى (م 1071)؛ نویسنده کتاب الوافیة در اصول فقه. <ref>امل الآمل، همان، ج 2، ص 163؛ همچنین ر.ک: روضات الجنّات، همان، ج 4، ص 244-246؛ اعیان الشیعه، همان، ج 8، ص 70.</ref>
3. جمال الدین خوانسارى (م 1125)؛ از آثار او مى توان به تعلیقاتى بر شرح لمعه اشاره کرد. . <ref>ر.ک: روضات الجنّات، همان، ج 2، ص 214 و 215؛ اعیان الشیعه، همان، ج 9، ص231.</ref>
3. جمال الدین خوانسارى (م 1125)؛ از آثار او مى توان به تعلیقاتى بر شرح لمعه اشاره کرد. . <ref>ر.ک: روضات الجنّات، همان، ج 2، ص 214 و 215؛ اعیان الشیعه، همان، ج 9، ص231.</ref>


خط ۳۱۱: خط ۳۱۳:
==== ویژگى هاى دوره ششم: ====
==== ویژگى هاى دوره ششم: ====
حرکت اخبارى گرى که سبب فرو خفتن نشاط اجتهاد و گرایش به اخبار و احادیث گردید، براى خود آثار متفاوت منفى و مثبتى به جاى گذاشت.
حرکت اخبارى گرى که سبب فرو خفتن نشاط اجتهاد و گرایش به اخبار و احادیث گردید، براى خود آثار متفاوت منفى و مثبتى به جاى گذاشت.
الف) آثار منفى حرکت اخبارگرى
الف) آثار منفى حرکت اخبارگرى
1. تفرقه و تشتت فقها. جنبش اخباریون و پدید آمدن جوّ اخبارى گرى در فقه امامیّه، سبب انتقاد شدید علماى اخبارى به مجتهدان اصولى شد. عالمان اخبارى معتقد بودند که علماى اصولى از خود چیزى ندارند و سر سفره دیگران نشسته اند و از آن سو نیز اصولیین، اخباریون را متهم به جمود و رکود مى کردند و همین موجب تفرقه و تشتّت میان فقهاى امامیّه گردید.
1. تفرقه و تشتت فقها. جنبش اخباریون و پدید آمدن جوّ اخبارى گرى در فقه امامیّه، سبب انتقاد شدید علماى اخبارى به مجتهدان اصولى شد. عالمان اخبارى معتقد بودند که علماى اصولى از خود چیزى ندارند و سر سفره دیگران نشسته اند و از آن سو نیز اصولیین، اخباریون را متهم به جمود و رکود مى کردند و همین موجب تفرقه و تشتّت میان فقهاى امامیّه گردید.
2. کثرت مجادلات فقهى. حرکت اخباریون، با ظهور برخى از مسائل، زمینه مناظره و درگیرى را ایجاد کرد. مثلا استفاده از دخانیات که پیش از آن سابقه نداشت، موضوع جدال و درگیرى میان اخباریها و اصولیین گردید. تا آنجا که مسأله تحریم «شرب تتن» (استعمال دخانیات) شعارى براى اخباریون گردید، همان گونه که جوازش، شعار اصولیین شد.
2. کثرت مجادلات فقهى. حرکت اخباریون، با ظهور برخى از مسائل، زمینه مناظره و درگیرى را ایجاد کرد. مثلا استفاده از دخانیات که پیش از آن سابقه نداشت، موضوع جدال و درگیرى میان اخباریها و اصولیین گردید. تا آنجا که مسأله تحریم «شرب تتن» (استعمال دخانیات) شعارى براى اخباریون گردید، همان گونه که جوازش، شعار اصولیین شد.
3. مخالفت با ادلّه عقلى در عرصه استنباط مسائل فقهى.
3. مخالفت با ادلّه عقلى در عرصه استنباط مسائل فقهى.
4. بى توجهى به علم اصول.
4. بى توجهى به علم اصول.
با توجّه به اینکه تنها مرجع استنباط نزد اخباریون کتاب و سنّت بود و عقل و اصول عقلى نزد آنان هیچ اعتبارى نداشت، لذا اصول فقه مورد بى اعتنایى آنها قرار گرفت و در این دوران کتاب مستقلى ـ جز کتاب وافیه فاضل تونى ـ در علم اصول نوشته نشد. و بیشتر تألیفات بر محور زبدة الاصول شیخ بهایى دور مى زد، که بر آن شرح و تعلیقه ها نوشته شد. <ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 3، ص 222-224.</ref>
با توجّه به اینکه تنها مرجع استنباط نزد اخباریون کتاب و سنّت بود و عقل و اصول عقلى نزد آنان هیچ اعتبارى نداشت، لذا اصول فقه مورد بى اعتنایى آنها قرار گرفت و در این دوران کتاب مستقلى ـ جز کتاب وافیه فاضل تونى ـ در علم اصول نوشته نشد و بیشتر تألیفات بر محور زبدة‌الاصول شیخ‌بهایى دور مى‌زد، که بر آن شرح و تعلیقه‌ها نوشته شد<ref>ر.ک: اعیان الشیعه، همان، ج 3، ص 222-224.</ref>
 
ب) آثار مثبت حرکت اخبارى گرى
ب) آثار مثبت حرکت اخبارى گرى
1. تألیف جوامع روایى
1. تألیف جوامع روایى
پس از تدوین کتب اربعه که تنها مرجع روایى نزد فقها شمرده مى شد، موسوعه حدیثى دیگرى تألیف نگردید. اخباریون که اهتمام فراوانى به اخبار و احادیث داشتند، در چنان دوره اى به تدوین جوامع حدیثى اقدام کردند. از جمله تألیفات این دوره عبارت است از: وسائل الشیعه، وافى و بحارالانوار.
پس از تدوین کتب اربعه که تنها مرجع روایى نزد فقها شمرده مى شد، موسوعه حدیثى دیگرى تألیف نگردید. اخباریون که اهتمام فراوانى به اخبار و احادیث داشتند، در چنان دوره اى به تدوین جوامع حدیثى اقدام کردند. از جمله تألیفات این دوره عبارت است از: وسائل الشیعه، وافى و بحارالانوار.
2. تدوین تفاسیر روایى
2. تدوین تفاسیر روایى
از این نوع تفسیر در این دوره، مى توان به تفسیر البرهان فى تفسیر القرآن تألیف سیّدهاشم بحرانى (م1107) و تفسیر نورالثقلین تألیف شیخ عبدعلى عروسى حویزى (از علماى قرن یازدهم) اشاره کرد.
از این نوع تفسیر در این دوره، مى توان به تفسیر البرهان فى تفسیر القرآن تألیف سیّدهاشم بحرانى (م1107) و تفسیر نورالثقلین تألیف شیخ عبدعلى عروسى حویزى (از علماى قرن یازدهم) اشاره کرد.
________________________________________


=== دوره هفتم:عصر تجدید حیات اجتهاد در عرصه فقاهت ===
=== دوره هفتم:عصر تجدید حیات اجتهاد در عرصه فقاهت ===
confirmed
۲٬۲۰۰

ویرایش