پرش به محتوا

توحید افعالی: تفاوت میان نسخه‌ها

۴۰ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۳
خط ۲۸: خط ۲۸:
'''معنای توحید در خالقیت'''
'''معنای توحید در خالقیت'''
[[توحید در خالقیت]] که تعبیر دیگر توحید افعالی است به این معنا است که همه موجودات جهان را خداوند آفریده است.<ref>ر. ک. ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۷.</ref> دامنه این معنا آن قدر وسیع است که حتی شامل افعالی می‌شود که دیگر موجودات در ظاهر فاعل آن بوده‌اند، اما در واقع آنها نیز مخلوق خداوند هستند.<ref>با اقتباس از کتاب آموزش فلسفه مصباح یزدی، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۳۸۷و۳۸۸.</ref>
[[توحید در خالقیت]] که تعبیر دیگر توحید افعالی است به این معنا است که همه موجودات جهان را خداوند آفریده است.<ref>ر. ک. ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۷.</ref> دامنه این معنا آن قدر وسیع است که حتی شامل افعالی می‌شود که دیگر موجودات در ظاهر فاعل آن بوده‌اند، اما در واقع آنها نیز مخلوق خداوند هستند.<ref>با اقتباس از کتاب آموزش فلسفه مصباح یزدی، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۳۸۷و۳۸۸.</ref>
و اما آیاتی که بر توحید خداوند در خالقیت دلالت دارند، آیات ۱۶ [[سوره رعد]]، ۶۲ [[سوره زُمَر]] و ۶۲ [[سوره غافر]] است که در آنها خداوند «خالقُ کلِّ شیءٍ» (آفریدگار همه چیز)، می‌باشد. <ref>ر. ک. ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۸.</ref>
و اما آیاتی که بر توحید خداوند در خالقیت دلالت دارند، آیات ۱۶ [[سوره رعد]]، ۶۲ [[سوره زُمَر]] و ۶۲ [[سوره غافر]] است در این  آیات، خداوند «خالقُ کلِّ شیءٍ» (آفریدگار همه چیز)، معرفی شده است. <ref>ر. ک. ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۸.</ref>


== توحید افعالی از منظر مذاهب اسلامی ==
== توحید افعالی از منظر مذاهب اسلامی ==
در‌این‌باره هر یک از مذاهب مشهور کلامی نظرات بعضا متفاوتی ارایه داده‌اند که البته می‌توان از میان بیشتر این نظرات، به وجه الجمع قابل قبول همه مذاهب دست یافت. با این توضیح که در عین اعتقاد به فاعلیت انحصاری خدا نسبت به مخلوقات، و به قول[[ملاصدرا]] لاموثر فی الوجود الا الله. در عالم وجود، جز خدا هیچ موثر(فاعلی) شناخته نمی‌شود <ref> صدرالمتالهین، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه، ج‏6، ص373</ref>انسان نیز فاعل واقعی فعل خود به حساب می‌آید. در این تعریف، خداوند عله العلل همه افعال هستی است. با این حال مذاهب مشهوری چون امامیه، [[معتزله]]، [[اشاعره]]، [[ماتریدیه]] و [[اهل حدیث]] هر کدام فراخور فهم خوداز توحید افعالی که به طور مستقیم با افعال عباد و نحوه تبیین آن با جبر و اختیار گره می‌خورد، تفاسیری ارایه داده‌اند که بعضا قابل توجه است و همان طور که اشاره شد، می‌شود از میان همه آنها به وجه الجمع قابل قبولی رسید.
در‌این‌باره هر یک از مذاهب مشهور کلامی نظرات بعضا متفاوتی ارائه داده‌اند که البته می‌توان از میان بیشتر این نظرات، به وجه جامع و قابل قبول همه مذاهب دست یافت. با این توضیح که در عین اعتقاد به فاعلیت انحصاری خداوند در باره مخلوقات و به قول [[ملاصدرا]] لاموثر فی الوجود الا الله یعنی در عالم وجود، جز خداوند هیچ موثر(فاعلی) شناخته نمی‌شود؛ <ref> صدرالمتالهین، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه، ج‏6، ص373</ref>انسان نیز فاعل واقعی فعل خود به حساب می‌آید. در این تعریف، خداوند علة‌العلل همه افعال هستی است. با این‌حال، مذاهب مشهوری چون امامیه، [[معتزله]]، [[اشاعره]]، [[ماتریدیه]] و [[اهل حدیث]] هر کدام فراخور فهم خود از توحید افعالی که به طور مستقیم با افعال عباد و نحوه تبیین آن با جبر و اختیار گره می‌خورد، تفاسیری ارائه داده‌اند که بعضا قابل توجه است و همانطور که اشاره شد، می‌شود از میان همه آنها به وجه جامع قابل قبولی رسید.


[[امامیه]] اگر‌چه چون سایر مذاهب، به توحید افعالی سخت معتقدند و بر همین مبنا خدا را خالق افعال و خلق را منحصر به او می‌دانند که ناظر به یک بخش از آیات قرآن است، اما در مقابل و مطابق با بخشی دیگر از آیات قرآن، به [[عدل الهی]] نیز اعتقاد دارند و انسان را مسئول افعال خود دانسته و او را نسبت به آن چه انجام می‌دهد، تحسین کرده مستحق جزا می‌دانند. امامیه در تفسیر این مطلب مطابق با تعالیم [[اولیای الهی]] گام بر می‌دارند و به روایتی استناد می‌کنند آنگاه که شخصی از [[امام علی ‌علیه‌السلام]] راجع به قدر و تکلیف افعال بشر در مواجهه با توحید افعالی می‌پرسد، <ref> محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵، ص۵۷</ref>امر بین الامرین را تعلیم می‌کند. یعنی راهی میان جبر و تفویض. در این صورت، علاوه بر حفظ حریم توحید افعالی، مسئولیت افعال بشر بر عهده خود آنها خواهد بود.
[[امامیه]] اگر‌چه چون سایر مذاهب، به توحید افعالی سخت معتقدند و بر همین مبنا خدا را خالق افعال و خلق را منحصر به او می‌دانند که ناظر به یک بخش از آیات قرآن است، اما در مقابل و مطابق با بخشی دیگر از آیات قرآن، به [[عدل الهی]] نیز اعتقاد دارند و انسان را مسئول افعال خود دانسته و او را نسبت به آن چه انجام می‌دهد، تحسین کرده مستحق جزا می‌دانند. امامیه در تفسیر این مطلب مطابق با تعالیم [[اولیای الهی]] گام بر می‌دارند و به روایتی استناد می‌کنند آنگاه که شخصی از [[امام علی ‌علیه‌السلام]] راجع به قدر و تکلیف افعال بشر در مواجهه با توحید افعالی می‌پرسد، <ref> محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵، ص۵۷</ref>امر بین الامرین را تعلیم می‌کند. یعنی راهی میان جبر و تفویض. در این صورت، علاوه بر حفظ حریم توحید افعالی، مسئولیت افعال بشر بر عهده خود آنها خواهد بود.
confirmed
۵٬۷۴۷

ویرایش