۸۷٬۶۵۹
ویرایش
جریانهای اسلامی در الجزایر (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'جمال الدین' به 'جمال‌الدین') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
=موقعیت کشور الجزایر= | =موقعیت کشور الجزایر= | ||
[[الجزایر]] کشوری در شمال قاره [[آفریقا]] است که از سمت شرق به توس و لیبی از سمت غرب به [[مراکش]] و | [[الجزایر]] کشوری در شمال قاره [[آفریقا]] است که از سمت شرق به توس و لیبی از سمت غرب به [[مراکش]] و صحرا، از جنوب غربی [[موریتانی]]، از سمت شمال به دریای مدیترانه و از سمت جنوب به [[نیجر]] و [[مالی]] محدود است. به‌رغم پهناور بودن، بیشتر سطح این کشور را کویر پوشانده است؛ درواقع فقط یک‌ششم از کلّ مساحت این کشور قابل زیستن است. | ||
جمعیت این کشور بیش از سی‌وهفت میلیون نفر اعلان شده است. بربرها اولین ساکنین این سرزمین هستند که دوازده قرن قبل از میلاد به این سرزمین وارد شدند. در سال 146 قبل از میلاد، دولت [[رم]] بر این سرزمین تسلط یافت و سپس حکومت [[بیزانس]] (روم شرقی) این کشور را تحت نفوذ خود قرار داد و در نیمه قرن دوم اول هجری به تصرف [[مسلمان]] درآمد و سپس حکومت‌های [[اموی]] و [[عباسی]] و [[فاطمیان]] در این سرزمین حکمرانی کردند. | جمعیت این کشور بیش از سی‌وهفت میلیون نفر اعلان شده است. بربرها اولین ساکنین این سرزمین هستند که دوازده قرن قبل از میلاد به این سرزمین وارد شدند. در سال 146 قبل از میلاد، دولت [[رم]] بر این سرزمین تسلط یافت و سپس حکومت [[بیزانس]] (روم شرقی) این کشور را تحت نفوذ خود قرار داد و در نیمه قرن دوم اول هجری به تصرف [[مسلمان]] درآمد و سپس حکومت‌های [[اموی]] و [[عباسی]] و [[فاطمیان]] در این سرزمین حکمرانی کردند. | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
=ادیان و مذاهب در الجزایر= | =ادیان و مذاهب در الجزایر= | ||
[[اسلام]] مذهب رسمی مردم [[الجزایر]] است. حدود 99 درصد مردم این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند. اکثریت مردم [[مسلمان]] این کشور سنی مذهب و مالکی‌اند که در فروع مذهب، تابع نظرات مالک و در اصول مذهب خود طبق تذکرات [[اشعریه]] رفتار می‌نمایند و در امور سیاسی کاملاً تابع فرمان‌های دولت و حکومت مرکزی [[الجزایر]] می‌باشند. | [[اسلام]] مذهب رسمی مردم [[الجزایر]] است. حدود 99 درصد مردم این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند. اکثریت مردم [[مسلمان]] این کشور سنی مذهب و مالکی‌اند که در فروع مذهب، تابع نظرات مالک و در اصول مذهب خود طبق تذکرات [[اشاعره|اشعریه]] رفتار می‌نمایند و در امور سیاسی کاملاً تابع فرمان‌های دولت و حکومت مرکزی [[الجزایر]] می‌باشند. | ||
این فرقه نوعاً از رفتارهای افراطی که حاکم بر نظرات [[سلفیه]] و [[وهابیون]] است فاصله می‌گیرند و با فرق دیگر اسلامی ازجمله [[شیعیان]] با تسامح و تعامل رفتار می‌نمایند؛ و بقیه [[سنی]] مذهب‌ها، از پیروان [[حنفی]] هستند. ازنظر اقلیت مذهبی مسلمان که از اکثریت برخوردارند، خوارج بزرگ‌ترین این اقلیت به شمار می‌روند، آنها ازنظر اجرای احکام دینی بسیار مقید و در انجام آن شدت بیشتری نسبت به دیگر افراد [[مسلمان]] به خرج می‌دهند. | این فرقه نوعاً از رفتارهای افراطی که حاکم بر نظرات [[سلفیه]] و [[وهابیون]] است فاصله می‌گیرند و با فرق دیگر اسلامی ازجمله [[شیعیان]] با تسامح و تعامل رفتار می‌نمایند؛ و بقیه [[سنی]] مذهب‌ها، از پیروان [[حنفی|حنفی]] هستند. ازنظر اقلیت مذهبی مسلمان که از اکثریت برخوردارند، خوارج بزرگ‌ترین این اقلیت به شمار می‌روند، آنها ازنظر اجرای احکام دینی بسیار مقید و در انجام آن شدت بیشتری نسبت به دیگر افراد [[مسلمان]] به خرج می‌دهند. | ||
در این کشور همچنین چند کلیسا و پیروان مذاهب [[کاتولیک]] [[رم]] فعالیت دارند و همچنین عده‌ای قلیل از اقوام [[یهود]] گریخته از دیگر کشورها به این کشور مهاجرت کردند. گرایش‌های دینی موجود در این کشور را می‌توان به نحو زیر فهرست کرد: | در این کشور همچنین چند کلیسا و پیروان مذاهب [[کاتولیک]] [[رم]] فعالیت دارند و همچنین عده‌ای قلیل از اقوام [[یهود]] گریخته از دیگر کشورها به این کشور مهاجرت کردند. گرایش‌های دینی موجود در این کشور را می‌توان به نحو زیر فهرست کرد: | ||
==1. سلفیه اصلاح‌گرا == | ==1. سلفیه اصلاح‌گرا == | ||
این تفکر ریشه در اندیشه‌های [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] و [[شیخ محمد عبده]] دارد. تأثیر این تفکر بر انقلاب بزرگ [[الجزایر]] که علیه نظام سلطه [[فرانسه]] شکل گرفت بسیار شگرف بود تا آنجا که از رهبران مؤثر انقلاب [[الجزایر]] یعنی شکیب ارسلان، حرکت اسلامی خود را مرهون، تعالیم و تفکرات [[سید جمال‌الدین]] قلمداد کرده است. | این تفکر ریشه در اندیشه‌های [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] و [[شیخ محمد عبده]] دارد. تأثیر این تفکر بر انقلاب بزرگ [[الجزایر]] که علیه نظام سلطه [[فرانسه]] شکل گرفت بسیار شگرف بود تا آنجا که از رهبران مؤثر انقلاب [[الجزایر]] یعنی شکیب ارسلان، حرکت اسلامی خود را مرهون، تعالیم و تفکرات [[سید جمال الدین اسد آبادی|سید جمال‌الدین]] قلمداد کرده است. | ||
البته در نظریات [[شیخ محمد عبده]]، مبارزات سیاسی به‌صورت مبارزه جهادی مطرح نشده است و صرفاً به مبارزات منفی اکتفا شده است و از این روش [[رشید رضا]] شاگرد [[محمد عبده]] و شیخ [[عبدالحمید بن بادیس]] از علماء [[الجزایر]] تبعیت کرده‌اند؛ به‌طوری‌که صرفاً بر کارها و فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی در مبارزه با استعمارگران و سلطه‌جویان اکتفاء نموده‌اند و لذا اعتقادی به مبارزات جهادی بر ضد استعمار نداشته‌اند و صرفاً به نشر عقاید و تربیت دینی محض پرداخته‌اند.<ref>مختاری، مجید. الگوی وحدت اسلامی از دیدگاه مصلحان دینی معاصر. پایان‌نامه دوره فوق‌لیسانس دانشگاه [[امام صادق]] علیه‌السلام. تهران، 1383، ص 95</ref> | البته در نظریات [[شیخ محمد عبده]]، مبارزات سیاسی به‌صورت مبارزه جهادی مطرح نشده است و صرفاً به مبارزات منفی اکتفا شده است و از این روش [[رشید رضا]] شاگرد [[محمد عبده]] و شیخ [[عبدالحمید بن بادیس]] از علماء [[الجزایر]] تبعیت کرده‌اند؛ به‌طوری‌که صرفاً بر کارها و فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی در مبارزه با استعمارگران و سلطه‌جویان اکتفاء نموده‌اند و لذا اعتقادی به مبارزات جهادی بر ضد استعمار نداشته‌اند و صرفاً به نشر عقاید و تربیت دینی محض پرداخته‌اند.<ref>مختاری، مجید. الگوی وحدت اسلامی از دیدگاه مصلحان دینی معاصر. پایان‌نامه دوره فوق‌لیسانس دانشگاه [[امام صادق]] علیه‌السلام. تهران، 1383، ص 95</ref> | ||
==2. صوفیه == | ==2. صوفیه == | ||
صوفیه [[الجزایر]] از [[اهل تسنن]] [[الجزایر]] محسوب می‌شوند در فروع [[مذهب مالکی]] و در اصول مذهب، تابع تفکرات [[اشعری]] هستند و مشی و سلوک برخی از آنان در چهارچوب طریقه [[تیجانیه]] است و مرکز آنها در منطقه عین قاضی واقع شده است و برخی دیگر نیز بر طریقه [[قادریّه]] که عمدتاً در مراکش به سر می‌برند استوار است و گروهی نیز تابع طریقه [[علویه]] هستند که در غرب [[الجزایر]] ساکن می‌باشند. | صوفیه [[الجزایر]] از [[اهل تسنن]] [[الجزایر]] محسوب می‌شوند در فروع [[مذهب مالکی]] و در اصول مذهب، تابع تفکرات [[اشعری]] هستند و مشی و سلوک برخی از آنان در چهارچوب طریقه [[تیجانیه]] است و مرکز آنها در منطقه عین قاضی واقع شده است و برخی دیگر نیز بر طریقه [[قادریه|قادریّه]] که عمدتاً در مراکش به سر می‌برند استوار است و گروهی نیز تابع طریقه [[علویه]] هستند که در غرب [[الجزایر]] ساکن می‌باشند. | ||
گروه اخیر که به‌شدت با تفکرات [[سلفیه]] و [[وهابیان]] مخالف‌اند نوعاً مورد غضب و خشم وهابیان واقع‌شده و از جانب آنان مورد تهدید قرار می‌گیرند؛ لذا این گروه نسبت به سایر گروه‌های دیگر به [[شیعه]] نزدیک‌ترند. رهبر فکری این گروه ادریس از نوادگان [[امام حسن مجتبی]] علیه‌السلام است و لذا گاهی این گروه را [[ادرسیه]] نیز می‌خوانند. <ref>ثقفی، سید محمد، جنبش اسلامی در الجزایر: عوامل شکست، درس‌هایی از مکتب اسلام، تیر 1371، سال 32 – شماره 3 (4 صفحه – از 65 تا 68 | گروه اخیر که به‌شدت با تفکرات [[سلفیه]] و [[وهابیان]] مخالف‌اند نوعاً مورد غضب و خشم وهابیان واقع‌شده و از جانب آنان مورد تهدید قرار می‌گیرند؛ لذا این گروه نسبت به سایر گروه‌های دیگر به [[شیعه]] نزدیک‌ترند. رهبر فکری این گروه ادریس از نوادگان [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن مجتبی]] علیه‌السلام است و لذا گاهی این گروه را [[ادرسیه]] نیز می‌خوانند. <ref>ثقفی، سید محمد، جنبش اسلامی در الجزایر: عوامل شکست، درس‌هایی از مکتب اسلام، تیر 1371، سال 32 – شماره 3 (4 صفحه – از 65 تا 68 | ||
</ref> | </ref> | ||
==3. وهابی‌ها == | ==3. وهابی‌ها == | ||
شکل‌گیری فرقه [[وهابیت]] در [[الجزایر]] به سال 1980 میلادی برمی‌گردد؛ یعنی زمانی که رئیس‌جمهور وقت [[الجزایر]]، [[ | شکل‌گیری فرقه [[وهابیت]] در [[الجزایر]] به سال 1980 میلادی برمی‌گردد؛ یعنی زمانی که رئیس‌جمهور وقت [[الجزایر]]، [[شاذلی بن جدید]] به‌طور رسمی فعالیت فرق مذهبی و گروه‌های دینی را در [[الجزایر]] آزاد اعلام کرد و این تحول همزمان با پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] بود و همین مسئله موجب گرایش مردم [[الجزایر]] به سمت [[اسلام]] انقلابی شد و به همین دلیل حساسیت روزافزون افراطیون اهل سنت خصوصاً [[وهابیون]] را برانگیخت و برای مبارزه با رشد شیعهگرایی، به وهابیون میدان فعالیت بر ضد شیعه را دادند و لذا در [[الجزایر]] که زمینه‌های تمایل به [[تشیع]] فراهم بود، با رسوخ تفکرات [[وهابیت]] درصدد ایجاد و مقابله با این تفکر پیشرو برآمدند و بدین‌صورت در [[الجزایر]] با کمک مالی حکومت وهابی [[عربستان]] و سایر بلاد همفکر [[عربستان]]، موج [[وهابیت]] در [[الجزایر]] به‌سرعت گسترش یافت و ازجمله برنامه‌های مبلغان [[وهابی]] در [[الجزایر]]، اعزام جوانان الجزایری به [[مکه]] و [[مدینه]] برای کسب دروس دینی و فراگیری تفکرات وهابی بود. <ref>پول نفتی که صرف تبلیغ وهابیت می‌شود»، گفتگو با دکتر علی الشعیبی مشاور ملک فهد، پادشاه پیشین عربستان، خبرگزاری فارس 1391/04/17 به آدرس اینترنتی: http://farsnews.com/newstext.php?nn=13910405000303</ref> | ||
دانشجویان اعزامی پس از 5 سال از [[عربستان]] به [[الجزایر]] مراجعت نموده درحالی‌که حامل تفکرات [[محمد بن عبدالوهاب]] بودند. | دانشجویان اعزامی پس از 5 سال از [[عربستان]] به [[الجزایر]] مراجعت نموده درحالی‌که حامل تفکرات [[محمد بن عبدالوهاب]] بودند. | ||
از طرفی [[حکومت سعودی]] با ارسال کتب وهابی به [[الجزایر]] به‌صورت مجانی و با تطمیع برخی از علماء [[الجزایر]] به‌سرعت تفکرات وهابی‌گری را در [[الجزایر]] رشد و نشر داد. گروه‌های مذهبی وهابی در طول ده سال به‌صورت آزادانه به تبلیغ وهابی‌گری پرداختند تا اینکه در سال 1990 با همزمان با تحرکات اسلامی در [[الجزایر]] و مقابله دولت [[الجزایر]] با این تحرکات، فعالیت‌های این فرقه نیز محدود گردید. فعالیت‌های آنان اکنون نیز ادامه دارد و نوعاً طبقه فقر و جاهل به این تفکر گرایش پیدا می‌کنند. | از طرفی [[سعودی|حکومت سعودی]] با ارسال کتب وهابی به [[الجزایر]] به‌صورت مجانی و با تطمیع برخی از علماء [[الجزایر]] به‌سرعت تفکرات وهابی‌گری را در [[الجزایر]] رشد و نشر داد. گروه‌های مذهبی وهابی در طول ده سال به‌صورت آزادانه به تبلیغ وهابی‌گری پرداختند تا اینکه در سال 1990 با همزمان با تحرکات اسلامی در [[الجزایر]] و مقابله دولت [[الجزایر]] با این تحرکات، فعالیت‌های این فرقه نیز محدود گردید. فعالیت‌های آنان اکنون نیز ادامه دارد و نوعاً طبقه فقر و جاهل به این تفکر گرایش پیدا می‌کنند. | ||
==4. تشیع == | ==4. تشیع == | ||
تاریخ حضور [[شیعیان]] در [[الجزایر]] به قرن‌ها قبل برمی‌گردد به‌طوری‌که در زمان حکومت اموی و فشار آنان بر شیعیان عده‌ای از شیعیان، از حجاز به سمت [[الجزایر]] رفته و در آنجا اقامت گزیدند و با افزایش تعداد شیعیان در منطقه مغرب عربی با محوریت نوادگان | تاریخ حضور [[شیعیان]] در [[الجزایر]] به قرن‌ها قبل برمی‌گردد به‌طوری‌که در زمان حکومت اموی و فشار آنان بر شیعیان عده‌ای از شیعیان، از حجاز به سمت [[الجزایر]] رفته و در آنجا اقامت گزیدند و با افزایش تعداد شیعیان در منطقه مغرب عربی با محوریت نوادگان امام حسن مجتبی، دولت [[ادریسیه]] در آنجا شکل گرفت و این در حالی است که با اعزام برخی از شاگردان [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق]] علیه‌السلام به [[مغرب عربی]]، زمینه‌های گسترش نفوذ شیعیان در [[الجزایر]] نیز فراهم گردید در زمان حکومت موحدیه که به زعامت مهدی بن تومرت بود ولو معتقد به عقاید [[شیعه]] نبودند ولی از دوستداران [[اهل بیت|اهل‌بیت]] محسوب می‌شدند و بدین‌صورت زمینه حضور شیعیان و نشر تفکرات [[تشیع]] در این منطقه فراهم گردید. <ref>عبدالمالک حداد، گسترش تشیع در جامعه [[الجزایر]]، درگاه اینترنتی پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی به آدرس اینترنتی: | ||
http://iri.miu.ac.ir/index.aspx?siteid-14&pageid-3425&newsview-439</ref> پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، گرایش به تشیع برای مدتی احیا شد. | http://iri.miu.ac.ir/index.aspx?siteid-14&pageid-3425&newsview-439</ref> پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، گرایش به تشیع برای مدتی احیا شد. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
مردم [[مسلمان]] [[الجزایر]] از آغازین روزهای اشغال کشورشان توسط دولت استعماری [[فرانسه]] مبارزات آشکار و پنهان خود را آغاز کردند. آنها در واکنش به سلطه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی [[فرانسه]]، دست به قیام‌های متعددی زدند که رهبری بیشتر این قیام و حرکت‌های اسلامی را علمای مذهبی بر عهده داشتند.<ref>Historical Dictionary of Islamic fundamentalism, p23</ref> قدیمی‌ترین قیام علیه استعمار در [[الجزایر]] منتسب به «[[امیر عبدالقادر جزایری]]» است. امیر عبدالقادر فرزند امیر محی‌الدین بود که خود از نواده مرابطون بود. | مردم [[مسلمان]] [[الجزایر]] از آغازین روزهای اشغال کشورشان توسط دولت استعماری [[فرانسه]] مبارزات آشکار و پنهان خود را آغاز کردند. آنها در واکنش به سلطه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی [[فرانسه]]، دست به قیام‌های متعددی زدند که رهبری بیشتر این قیام و حرکت‌های اسلامی را علمای مذهبی بر عهده داشتند.<ref>Historical Dictionary of Islamic fundamentalism, p23</ref> قدیمی‌ترین قیام علیه استعمار در [[الجزایر]] منتسب به «[[امیر عبدالقادر جزایری]]» است. امیر عبدالقادر فرزند امیر محی‌الدین بود که خود از نواده مرابطون بود. | ||
معنی لغوی | معنی لغوی «المرابطون» به معنی قراولانی است که اسبان خود را در سرحدات بلاد حضم حاضر نگه می‌دارند و اصطلاحاً به آنها مروجان ایمان می‌گفتند.<ref>فراز و فرودهای یک انقلاب»، باشگاه اندیشه به آدرس اینترنتی:http://www.bashgah.net/fa/content/print_version/31246 (Fri Mar 7 23:52:52 2013</ref> | ||
امیر عبدالقادر قیام خود را علیه فرانسویان در 1832 آغاز کرد و ابتدا قبایل «ماسکارا» با او بیعت و خود را برای جهاد علیه فرانسویان آماده کردند. | امیر عبدالقادر قیام خود را علیه فرانسویان در 1832 آغاز کرد و ابتدا قبایل «ماسکارا» با او بیعت و خود را برای جهاد علیه فرانسویان آماده کردند. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
او سپس در [[الجزایر]] انجمن «ستاره شمال [[آفریقا]]» را با هدف تساوی فرهنگ فرانسوی و عربی پایه‌ریزی کرد ولی روانه زندان شد؛ اما نخستین انقلاب پس از این دوران طولانی انفعال نسبی، در سال 1324 ه. ش. (1945 م) از شهر قسطنطنیه یا قسنطنیه (واقع در شمال شرقی [[الجزایر]]) آغاز شد. | او سپس در [[الجزایر]] انجمن «ستاره شمال [[آفریقا]]» را با هدف تساوی فرهنگ فرانسوی و عربی پایه‌ریزی کرد ولی روانه زندان شد؛ اما نخستین انقلاب پس از این دوران طولانی انفعال نسبی، در سال 1324 ه. ش. (1945 م) از شهر قسطنطنیه یا قسنطنیه (واقع در شمال شرقی [[الجزایر]]) آغاز شد. | ||
در این سال که جنگ جهانی دوم در شرف پایان بود مردم [[الجزایر]] که خود را حتی‌الامکان آماده کسب استقلال کرده بودند قیام کردند، ولی [[فرانسه]] با شدت عمل غیرمنتظره در برابر این قیام ایستاد و 45000 تن از مردم الجزایر را کشت. <ref>جلال یحیی، المغرب الکبیر، دوران معاصر و نقش جنبش‌های آزادی‌بخش در استقلال، الدار القومیة للطباعة و النشر، اسکندریة بخش 3 – 1996 م، ص 1043</ref> | در این سال که جنگ جهانی دوم در شرف پایان بود مردم [[الجزایر]] که خود را حتی‌الامکان آماده کسب استقلال کرده بودند قیام کردند، ولی [[فرانسه]] با شدت عمل غیرمنتظره در برابر این قیام ایستاد و 45000 تن از مردم الجزایر را کشت. <ref>جلال یحیی، المغرب الکبیر، دوران معاصر و نقش جنبش‌های آزادی‌بخش در استقلال، الدار القومیة للطباعة و النشر، اسکندریة بخش 3 – 1996 م، ص 1043</ref> | ||
سال‌ها پس از قیام «امیر عبدالقادر»، عالِم مذهبی شیخ «[[عبدالحمید بن بادیس]]» به همراه دوستش، [[شیخ بشیر ابراهیمی]] که او نیز روحانی بود تلاش کردند تا با تشکیل «[[جمعیه العلماء المسلمین]]» رهبری قیام ضد استعماری به دوش بکشند، هرچند مشی این دو به‌ویژه [[بن‌بادیس]] بیشتر بر پایه آگاهی‌بخشی و فعالیت‌های فرهنگی استوار بود اما به‌تدریج به حوزه‌های سیاسی وارد شد به‌گونه‌ای برخی از اعضای این گروه با تبعیت از آراء و تفکرات [[ابن‌تیمیه]] و شاگردان [[شیخ محمد عبده]] همانند [[محمد رشید رضا]] و گروه «انصار اصلاحات در جهان اسلام» به رهبری «شکیب ارسلان»، دست به فعالیت‌های مسلحانه در [[الجزایر]] زدند. <ref>حسن سید سلیمان، اسلام سیاسی در [[الجزایر]]، سند چاپ شده در کتاب اسلام در آفریقا (مدثر عبدالرحیم و التیجانی عبدالقادر، موسسه دارالحکمة للطباعة و النشر المحدوده، خرطوم، 1992 م، ص 79 – 82</ref> | سال‌ها پس از قیام «امیر عبدالقادر»، عالِم مذهبی شیخ «[[عبدالحمید بن بادیس]]» به همراه دوستش، [[شیخ بشیر ابراهیمی]] که او نیز روحانی بود تلاش کردند تا با تشکیل «[[جمعیه العلماء المسلمین]]» رهبری قیام ضد استعماری به دوش بکشند، هرچند مشی این دو به‌ویژه [[عبدالحمید بن بادیس|بن‌بادیس]] بیشتر بر پایه آگاهی‌بخشی و فعالیت‌های فرهنگی استوار بود اما به‌تدریج به حوزه‌های سیاسی وارد شد به‌گونه‌ای برخی از اعضای این گروه با تبعیت از آراء و تفکرات [[ابن‌تیمیه]] و شاگردان [[شیخ محمد عبده]] همانند [[رشید رضا|محمد رشید رضا]] و گروه «انصار اصلاحات در جهان اسلام» به رهبری «شکیب ارسلان»، دست به فعالیت‌های مسلحانه در [[الجزایر]] زدند. <ref>حسن سید سلیمان، اسلام سیاسی در [[الجزایر]]، سند چاپ شده در کتاب اسلام در آفریقا (مدثر عبدالرحیم و التیجانی عبدالقادر، موسسه دارالحکمة للطباعة و النشر المحدوده، خرطوم، 1992 م، ص 79 – 82</ref> | ||
این جمعیت درنهایت نیز با گروه‌های سیاسی و مسلح ضد [[استعمار]] مانند «[[جبهه آزادی‌بخش ملی]]» ائتلاف نمود و به ابقای نقش برجسته‌ای در جنگ هشت‌ساله (1954 – 1962) علیه [[فرانسه]] پرداخت. | این جمعیت درنهایت نیز با گروه‌های سیاسی و مسلح ضد [[استعمار]] مانند «[[جبهه آزادی‌بخش ملی]]» ائتلاف نمود و به ابقای نقش برجسته‌ای در جنگ هشت‌ساله (1954 – 1962) علیه [[فرانسه]] پرداخت. | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
«عبدالقادر» نگرشی کاملاً دینی به مبارزه داشت و شعارها و اصول خود را بر اصول مذهبی استوار ساخته بود. او بر این باور بود که دشمنان [[الجزایر]]، خصوصاً فرانسوی‌ها کافران حربی هستند و برای مقابله با آنها تنها دو راه بیشتر وجود ندارد یا پیروزی یا شهادت. <ref>امیر عبدالقادر الجزایری، فرهنگنامه علمای مجاهد: http://daneshnameh.irdc.ir/?p=167</ref> | «عبدالقادر» نگرشی کاملاً دینی به مبارزه داشت و شعارها و اصول خود را بر اصول مذهبی استوار ساخته بود. او بر این باور بود که دشمنان [[الجزایر]]، خصوصاً فرانسوی‌ها کافران حربی هستند و برای مقابله با آنها تنها دو راه بیشتر وجود ندارد یا پیروزی یا شهادت. <ref>امیر عبدالقادر الجزایری، فرهنگنامه علمای مجاهد: http://daneshnameh.irdc.ir/?p=167</ref> | ||
البته [[شیخ عبدالحمیدبن بادیس]]، رهبر [[جمعیت علمای مسلمان الجزایر]] – و دومین رهبر مذهبی ضداستعماری پس از امیر عبدالقادر – ضمن تکیه بر دین مقدس اسلام برای احیای مجدد [[الجزایر]] بر اساس تعالیم وحی و کسب استقلال این کشور سعی کرد نگرش ملی‌گرایانه را نیز در اقدام خود لحاظ کند.<ref>حسن سید سلیمان؛ پیشین</ref> | البته [[عبدالحمید بن بادیس|شیخ عبدالحمیدبن بادیس]]، رهبر [[جمعیت علمای مسلمان الجزایر]] – و دومین رهبر مذهبی ضداستعماری پس از امیر عبدالقادر – ضمن تکیه بر دین مقدس اسلام برای احیای مجدد [[الجزایر]] بر اساس تعالیم وحی و کسب استقلال این کشور سعی کرد نگرش ملی‌گرایانه را نیز در اقدام خود لحاظ کند.<ref>حسن سید سلیمان؛ پیشین</ref> | ||
بن بادیس در مقابل فرانسوی‌ها که اشغال صدمین سالگرد [[الجزایر]] را در سال 1930 جشن و [[زبان عربی]] را ملغی اعلام کرده بود، شعار «[[الجزایر]] وطن من، اسلام دین من و عربی زبان من» را مطرح کرد. وی ابتدا اقدام به تأسیس صدها مدرسه آزاد کرد که در آن زبان عربی، علوم دینی و علوم جدید تدریس می‌شد. | بن بادیس در مقابل فرانسوی‌ها که اشغال صدمین سالگرد [[الجزایر]] را در سال 1930 جشن و [[زبان عربی]] را ملغی اعلام کرده بود، شعار «[[الجزایر]] وطن من، اسلام دین من و عربی زبان من» را مطرح کرد. وی ابتدا اقدام به تأسیس صدها مدرسه آزاد کرد که در آن زبان عربی، علوم دینی و علوم جدید تدریس می‌شد. | ||
(محمد ابراهیم و دیگران؛ [[جبهه نجات اسلامی]] [[الجزایر]]، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 1385) توجه به سخنان | (محمد ابراهیم و دیگران؛ [[جبهه نجات اسلامی]] [[الجزایر]]، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 1385) توجه به سخنان بن‌بادیس نشان می‌دهد که وی همزمان هم دغدغه دین دارد و هم برای حفظ زبان عربی که در واقع بخشی از هویت ملی است مبارزه می‌کند. | ||
در واقع برای [[بن بادیس]]، عربیت و [[اسلام]] دو روی سکه [[الجزایر]] مستقل بود. موضع‌گیری‌های سیاسی | در واقع برای [[بن بادیس]]، عربیت و [[اسلام]] دو روی سکه [[الجزایر]] مستقل بود. موضع‌گیری‌های سیاسی بن‌بادیس در سال‌های آخر زندگی، به ویژه از 1356 ق به بعد، انعطاف‌ناپذیر شد و به مبارزه مسلحانه گرایش یافت؛ بنا به گفته یکی از شاگردانش، بر آن بود که به محض اعلام جنگ ایتالیا به [[فرانسه]]، قیام خود را آغاز کند. <ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 3: 83 – 85</ref> در دوره پیش از انقلاب جریانهای سنتی اسلامی با تأسی از آموزه‌های دینی و تأثیرپذیری از شخصیت‌های متفکر جهان عرب همچون [[حسن البنا|حسن‌البنا]]، [[محمد عبده]] و [[رشید رضا]] تمام تلاششان خارج شدن از استبداد و [[استعمار]] بوده است؛ همین موضوع – یعنی حضور پررنگ [[استعمار]] بیگانه که همزمان دین و هویت ملی الجزایری‌ها را نشانه گرفته بود – دلیل اصلی ظهور و بروز جنبش‌های اسلامی شد. در همین امتداد هدف اصلی جنبش‌های اسلامی مردم [[الجزایر]]، کسب استقلال از طریق مبارزه مسلحانه و جهاد علیه استعمار [[فرانسه]] و حفظ و احیاء دین بود. | ||
این رویکرد را به خوبی می‌توان در اعلامیه [[طرابلس]] که اندک زمانی پیش از استقلال [[الجزایر]] صادر شد، مشاهده کرد: «فرهنگ [[الجزایر]]، فرهنگی ملی خواهد بود که براساس [[زبان عربی]] بنا نهاده شده است و دین اسلام از کلیه بدعت‌ها و خرافه‌گرایی‌هایی که باعث آسیب رساندن به ساحت قدسی آن می‌گردد، مبری است و این اندیشه الهی در چارچوب فرهنگ و شخصیت متبلور خواهد شد.» <ref>مجله البیان: شماره 23، 48 (پرونده حوادث الجزایر)</ref> | این رویکرد را به خوبی می‌توان در اعلامیه [[طرابلس]] که اندک زمانی پیش از استقلال [[الجزایر]] صادر شد، مشاهده کرد: «فرهنگ [[الجزایر]]، فرهنگی ملی خواهد بود که براساس [[زبان عربی]] بنا نهاده شده است و دین اسلام از کلیه بدعت‌ها و خرافه‌گرایی‌هایی که باعث آسیب رساندن به ساحت قدسی آن می‌گردد، مبری است و این اندیشه الهی در چارچوب فرهنگ و شخصیت متبلور خواهد شد.» <ref>مجله البیان: شماره 23، 48 (پرونده حوادث الجزایر)</ref> | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
پیش از پیروزی انقلاب و در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم [[فرحت عباس]] که تحصیلکرده [[فرانسه]] و عضو حزب اتحاد مردم [[الجزایر]] بود جنبش دانشجویان مسلمان را در پاریس تشکیل داد او در خلال [[جنگ جهانی دوم]] «حزب بیانیه آزادی مردم [[الجزایر]]» را بنیاد نهاد و خواهان آزادی [[الجزایر]] در قالب یک جمهوری شد. | پیش از پیروزی انقلاب و در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم [[فرحت عباس]] که تحصیلکرده [[فرانسه]] و عضو حزب اتحاد مردم [[الجزایر]] بود جنبش دانشجویان مسلمان را در پاریس تشکیل داد او در خلال [[جنگ جهانی دوم]] «حزب بیانیه آزادی مردم [[الجزایر]]» را بنیاد نهاد و خواهان آزادی [[الجزایر]] در قالب یک جمهوری شد. | ||
این سازمان فعالیت‌های نظامی و سیاسی را به طور همزمان در برنامه خویش جهت رسیدن به آزادی [[الجزایر]] گنجانده بود. آنها توانستند | این سازمان فعالیت‌های نظامی و سیاسی را به طور همزمان در برنامه خویش جهت رسیدن به آزادی [[الجزایر]] گنجانده بود. آنها توانستند «جبهه آزادی‌بخش ملی» را در 1954 تشکیل دهند، همچنین درون این جبهه سیاسی یک جبهه نظامی به نام «ارتش آزادی‌بخش الجزایر» تشکیل دادند. <ref>امیرحسین دهقان، پیشین</ref> | ||
در واقع این گروه بعد از پیروزی انقلاب بیشترین نقش و سهم را در ساختار قدرت [[الجزایر]] به دست آوردند ولی به رغم داشتن گرایش‌های اسلامی در ابتدای شکل‌گیری، پس از آنکه به قدرت رسیدند، تغییر خط و مشی داده و به سوی نوعی استبداد حزبی با گرایش‌های غیرمذهبی و سوسیالیستی حرکت کردند. | در واقع این گروه بعد از پیروزی انقلاب بیشترین نقش و سهم را در ساختار قدرت [[الجزایر]] به دست آوردند ولی به رغم داشتن گرایش‌های اسلامی در ابتدای شکل‌گیری، پس از آنکه به قدرت رسیدند، تغییر خط و مشی داده و به سوی نوعی استبداد حزبی با گرایش‌های غیرمذهبی و سوسیالیستی حرکت کردند. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
«انجمن الدعوة» که به عنوان یکی از احزاب شاخص اسلامگرا در سال 1989 م به ریاست «شیخ احمد سحنون» و با حضور شخصیت‌هایی چون محفوظ نحناح، عباس مدنی، عبدالله جاب‌الله، علی بلحاج و محمدسعید تأسیس شد. <ref>مجله البیان: شمارگان 23 و 48</ref>مهمترین اهداف خود را این گونه اعلام می‌دارد: | «انجمن الدعوة» که به عنوان یکی از احزاب شاخص اسلامگرا در سال 1989 م به ریاست «شیخ احمد سحنون» و با حضور شخصیت‌هایی چون محفوظ نحناح، عباس مدنی، عبدالله جاب‌الله، علی بلحاج و محمدسعید تأسیس شد. <ref>مجله البیان: شمارگان 23 و 48</ref>مهمترین اهداف خود را این گونه اعلام می‌دارد: | ||
1. اصلاح وضعیت عقیدتی جامعه 2. دعوت به اخلاق اسلامی 3. بهبود اوضاع اقتصادی از هم پاشیده [[الجزایر]] 4. جهاد علمی. | 1. اصلاح وضعیت عقیدتی جامعه 2. دعوت به اخلاق اسلامی 3. بهبود اوضاع اقتصادی از هم پاشیده [[الجزایر]] 4. جهاد علمی. «جبهه نجات اسلامی»، به عنوان اصلی‌ترین حزب اسلامگرای [[الجزایر]] پس از انقلاب که پس از رایزنی‌های فراوان میان داعیان رجوع به فرهنگ اسلامی و از دل انجمن الدعوه به رهبری عباس مدنی و شیخ علی بلحاج پا به عرصه ظهور نهاد <ref>مجله البیان: شمارگان 23 و 48</ref> | ||
در افکار و آراء دینی خود را متأثر از | در افکار و آراء دینی خود را متأثر از شیخ بن بادیس و ابراهیمی‌دانسته و قائل به بازگشت به کتاب و سنت و روش سلف صالح معرفی کردند. آنها همچنین تفکرات انقلابی موجود در نوشته‌های حسن‌البنا ء و [[سید قطب]] را مبنای عمل خود قرار دادند.<ref>مؤسسه مطالعات و تحقیقات یافا، انقلاب اسلامی [[الجزایر]]، متن کامل برنامه سیاسی جبهه نجات اسلامی، قاهره، 1991 م، ص 3 – 5</ref> | ||
به اعتقاد | به اعتقاد جبهه نجات اسلامی، اسلام در حصار زمان و مکان نمی‌گنجد و محدود به حوزه‌ای خاص نمی‌گردد بلکه صلاحیت حضور در کلیه عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی... را دارا می‌باشد. ضرورت اجرای شریعت اسلامی، فراهم کردن آزادی ملت و رفع ظلم و استبداد، تکیه بر اقتصاد اسلامی و منع تعاملات حرم و تلاش برای وحدت مسلمانان از جمله اصول این حرکت دانسته شده است. <ref>مؤسسه مطالعات و تحقیقات یافا، انقلاب اسلامی [[الجزایر]]، متن کامل برنامه سیاسی جبهه نجات اسلامی، قاهره، 1991 م، ص 3 – 5</ref> | ||
در همین خصوص، «شیخ عبدالباقی صحراوی» به عنوان مسن‌ترین عضو برجسته جبهه نجات اسلامی، در بدو تأسیس جبهه، تلاش برای وحدت اسلامی، ارائه راه‌حل‌های اسلامی برای زندگی انسانی، جایگزین کردن اعتدال و میانه‌روی سیاسی به جای سرکوب و خشونت، تأمین منابع امت اسلامی [[الجزایر]] و ارائه راه نجات اسلامی به مردم را از هدف‌های | در همین خصوص، «شیخ عبدالباقی صحراوی» به عنوان مسن‌ترین عضو برجسته جبهه نجات اسلامی، در بدو تأسیس جبهه، تلاش برای وحدت اسلامی، ارائه راه‌حل‌های اسلامی برای زندگی انسانی، جایگزین کردن اعتدال و میانه‌روی سیاسی به جای سرکوب و خشونت، تأمین منابع امت اسلامی [[الجزایر]] و ارائه راه نجات اسلامی به مردم را از هدف‌های جبهه نجات اسلامی ذکر می‌کند.<ref>جنبش‌ها و نهضت‌های سیاسی اسلام معاصر، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، زمزم هدایت، 1390 ص 113</ref> | ||
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت به رغم تنوع بالا در میان جریانهای اسلامگرا در دوران پسا استقلال در [[الجزایر]] مبنا و انگیزه اصلی جنبش‌های اسلامی را می‌توان تلاش برای بازگشت به اسلام و آموزه‌های اسلامی در عرصه‌های مختلف دانست. این مبانی در اهداف گروه‌ها و احزاب اسلامگرا که همان تلاش سخت و نرم در دو جبهه مبارزات مسلحانه – تا پیش از دهه 90 میلادی – و مبارزات سیاسی در قالب رقابت‌های انتخاباتی به ویژه انتخابات پارلمانی برای کسب قدرت و در نهایت استقرار حکومتی دینی تجلی یافته است. به گونه‌ای که عباس مدنی پس از پیروزی در انتخابات سال 1992 به صراحت از برنامه‌های حزب برای استقرار حکومتی دینی مشابه آنچه در [[ایران]] رخ داده است سخن گفت. <ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی؛ چرایی و چگونگی رخداد آن، نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، قم، 1378، ص 213</ref> | در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت به رغم تنوع بالا در میان جریانهای اسلامگرا در دوران پسا استقلال در [[الجزایر]] مبنا و انگیزه اصلی جنبش‌های اسلامی را می‌توان تلاش برای بازگشت به اسلام و آموزه‌های اسلامی در عرصه‌های مختلف دانست. این مبانی در اهداف گروه‌ها و احزاب اسلامگرا که همان تلاش سخت و نرم در دو جبهه مبارزات مسلحانه – تا پیش از دهه 90 میلادی – و مبارزات سیاسی در قالب رقابت‌های انتخاباتی به ویژه انتخابات پارلمانی برای کسب قدرت و در نهایت استقرار حکومتی دینی تجلی یافته است. به گونه‌ای که عباس مدنی پس از پیروزی در انتخابات سال 1992 به صراحت از برنامه‌های حزب برای استقرار حکومتی دینی مشابه آنچه در [[ایران]] رخ داده است سخن گفت. <ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی؛ چرایی و چگونگی رخداد آن، نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، قم، 1378، ص 213</ref> | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
[الجزایر]] که تمام زیرساخت‌هایش را در دوران مبارزه و به‌واسطه [[استثمار]] بی‌رحمانه فرانسوی‌ها از دست داده بود در سال‌های پس از انقلاب نیز شاهد استبداد داخلی، رکود اقتصادی و تشدید نابرابری‌های اجتماعی و درنتیجه ازدیاد پدیده فقر بود؛ اما آنچه بیش از همه خودنمایی می‌کرد فقدان آزادی‌های سیاسی – اجتماعی و بی‌توجهی به خواسته‌های دینی مردمی بود که برای همین خواسته‌ها بیش از یک میلیون قربانی داده بودند. | [الجزایر]] که تمام زیرساخت‌هایش را در دوران مبارزه و به‌واسطه [[استثمار]] بی‌رحمانه فرانسوی‌ها از دست داده بود در سال‌های پس از انقلاب نیز شاهد استبداد داخلی، رکود اقتصادی و تشدید نابرابری‌های اجتماعی و درنتیجه ازدیاد پدیده فقر بود؛ اما آنچه بیش از همه خودنمایی می‌کرد فقدان آزادی‌های سیاسی – اجتماعی و بی‌توجهی به خواسته‌های دینی مردمی بود که برای همین خواسته‌ها بیش از یک میلیون قربانی داده بودند. | ||
[[بن بلا]] که با کودتای سرهنگ [[بومدین]] به قدرت رسیده بود با کودتای دیگری او نیز از قدرت پایین کشیده شد. پس از مرگ | [[بن بلا]] که با کودتای سرهنگ [[بو مدین هواری|بومدین]] به قدرت رسیده بود با کودتای دیگری او نیز از قدرت پایین کشیده شد. پس از مرگ بومدین، شاذلی بن جدید با حمایت نظامیان به قدرت رسید و بار دیگر با اراده همین نظامیان و پس از آنکه خواست آزادی‌های سیاسی را ایجاد کند از قدرت کنار گذاشته شد. | ||
به دنبال آن و پس از دوره‌ای کوتاه درنهایت [[بوتفلیقه]] با حمایت نظامیان و در انتخاباتی تک‌حزبی به قدرت رسید که همچنان در مسند قدرت باقی است. در این سال‌ها بزرگ‌ترین رویداد، پیروزی | به دنبال آن و پس از دوره‌ای کوتاه درنهایت [[بوتفلیقه]] با حمایت نظامیان و در انتخاباتی تک‌حزبی به قدرت رسید که همچنان در مسند قدرت باقی است. در این سال‌ها بزرگ‌ترین رویداد، پیروزی جبهه نجات اسلامی در انتخابات مجلس بود که آن‌هم با ورود نظامیان و بازداشت رهبران این حزب فرجام بدی پیدا کرد. <ref>عبدالوهاب فراتی، رهیافتی بر علم سیاست و جنبش‌های اسلامی معاصر، انتشارات شهریار، 1378، ص 241</ref> | ||
درواقع شکل‌گیری و تداوم نهضت‌های اسلامی در [[الجزایر]] پس از انقلاب به‌طور مستقیم متأثر از استبداد داخلی، حکومت بی‌پایان نظامی‌ها و فقدان آزادی‌های سیاسی و مذهبی بوده است. به همین دلیل می‌توان مؤلفه‌های برشمرده شده را اصلی‌ترین دلایل داخلی شکل‌گیری و تداوم جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] دانست. | درواقع شکل‌گیری و تداوم نهضت‌های اسلامی در [[الجزایر]] پس از انقلاب به‌طور مستقیم متأثر از استبداد داخلی، حکومت بی‌پایان نظامی‌ها و فقدان آزادی‌های سیاسی و مذهبی بوده است. به همین دلیل می‌توان مؤلفه‌های برشمرده شده را اصلی‌ترین دلایل داخلی شکل‌گیری و تداوم جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] دانست. | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۳۱: | ||
=== دوم. مؤلفه‌های خارجی === | === دوم. مؤلفه‌های خارجی === | ||
بررسی نقش عوامل خارجی در نهضت‌های اسلامی در [[الجزایر]] را در چند دوره و از چند منظر می‌توان مورد توجه قرار داد. در نسل اول جنبش‌های اسلامی [[الجزایر]] جدای از نقش‌آفرینی عامل مستقیم خارجی یعنی [[استعمار]] با عنوان محرک اصلی، توجه به تأثیرگذاری جریانهای فکری و همچنین تحولات منطقه‌ای و جهانی امری اجتناب‌ناپذیر است. | بررسی نقش عوامل خارجی در نهضت‌های اسلامی در [[الجزایر]] را در چند دوره و از چند منظر می‌توان مورد توجه قرار داد. در نسل اول جنبش‌های اسلامی [[الجزایر]] جدای از نقش‌آفرینی عامل مستقیم خارجی یعنی [[استعمار]] با عنوان محرک اصلی، توجه به تأثیرگذاری جریانهای فکری و همچنین تحولات منطقه‌ای و جهانی امری اجتناب‌ناپذیر است. | ||
رهبران نسل اول جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] – مانند [[امیرعبدالقادر]] و | رهبران نسل اول جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] – مانند [[امیرعبدالقادر]] و بن بادیس و [[ابراهیمی]] – تأثیرپذیری مستقیمی از مکتب ضداستعماری مصر داشته‌اند. آنها به شدت از افکار شخصیتی ضد استعماری و مذهبی مصری چون [[سید قطب]]، حسن‌البنا ء و [[محمد عبده]] تأثیر پذیرفته و آن را سرلوحه کار خود قرار دادند. <ref>حسن سید سلیمان، اسلام سیاسی در الجزایر، سند چاپ شده در کتاب اسلام در آفریقا (مدثر عبدالرحیم و التیجانی عبدالقادر)، مؤسسه دارالحکمة للطباعة و النشر المحدوده، خرطوم، 1992 م، ص 80</ref> | ||
الجزایری‌های جوان‌تر – نسل پس از | الجزایری‌های جوان‌تر – نسل پس از بن بادیس – نیز به‌گونه‌ای دیگر از مصری‌ها برای پیشبرد اهداف جنبش خود بهره بردند آنگاه‌که با به قدرت رسیدن ناصر در [[مصر]] و ایده‌های بلندپروازانه او برای [[اتحاد جهان عرب]] و [[ناسیونالیسم]] عربی و همچنین مخالفت او با کشورهای غربی، امکانات فراوانی برای انقلابیون [[الجزایر]] پدید آمد تا بتوانند به کمک ناصر به سازمان‌دهی فعالیت‌های خود بپردازند. <ref>امیرحسین دهقان، انقلاب خونین در شمال آفریقا، روزنامه اعتماد ملی، 1388/04/14</ref> | ||
در اول نوامبر 1954 پس‌ازآنکه دومین بیانیه نظامی | در اول نوامبر 1954 پس‌ازآنکه دومین بیانیه نظامی جبهه آزادی‌بخش ملی از رادیو [[قاهره]] منتشر شد، آنها عملیات چریکی و مسلحانه را از کوه‌های «کابیلی» در [[الجزایر]] آغاز کردند. برای رزمندگان الجزایری منطقه «کابیلی» و مصر [[جمال عبدالناصر]] پناهگاه خوبی بود. | ||
همچنین مبارزه مردم ایران به رهبری [[دکتر محمد مصدق]]، مبارزات مردم مصر به رهبری «[[جمال عبدالناصر]]» و برخی دیگر از کشورها برای استقلال و ملی کردن ثروت خود آموزش مهمی برای انقلابیون [[الجزایر]] بود. <ref>امیرحسین دهقان، انقلاب خونین در [[شمال آفریقا]]، روزنامه اعتماد ملی، 1388/04/14</ref> استقلال [[چین]] و [[هند]] - دو پرجمعیت‌ترین کشور جهان – در روحیه مردم شمال آفریقا برای کسب استقلال اثر فراوانی گذاشت و آنها نیز درصدد کسب حقوق خود شدند. | همچنین مبارزه مردم ایران به رهبری [[محمد مصدق|دکتر محمد مصدق]]، مبارزات مردم مصر به رهبری «[[جمال عبدالناصر]]» و برخی دیگر از کشورها برای استقلال و ملی کردن ثروت خود آموزش مهمی برای انقلابیون [[الجزایر]] بود. <ref>امیرحسین دهقان، انقلاب خونین در [[شمال آفریقا]]، روزنامه اعتماد ملی، 1388/04/14</ref> استقلال [[چین]] و [[هند]] - دو پرجمعیت‌ترین کشور جهان – در روحیه مردم شمال آفریقا برای کسب استقلال اثر فراوانی گذاشت و آنها نیز درصدد کسب حقوق خود شدند. | ||
این‌ها درواقع اثرپذیری سلبی و ایجابی نسل اول جنبش‌های اسلامی [[الجزایر]] از عوامل خارجی بود اما نسل دوم جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] را شاید بتوان بیش از هر عامل دیگری متأثر از انقلاب اسلامی در [[ایران]] دانست. درواقع روح و هدف‌گذاری دور جدید قیام اسلام‌گرایان در [[الجزایر]] در دهه 90 میلادی – هرچند تسریع‌کننده آن فروریختن نظام دوقطبی و از بین رفتن بلوک شرق به رهبری شوروی سابق بود – به‌شدت تحت تأثیر آموزه‌های انقلاب اسلامی 1979 قرار داشت. به عبارتی آنگاه‌که انقلابیون [[ایران]] با پیروزی خود و تشکیل حکومت اسلامی نشان دادند که ایجاد حکومت دینی پایدار قابل تحقق است نسل جدید جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] نیز به این رویکرد متمایل گردیده و با دمیده شدن روح جدید در آن و تغییر شیوه مبارزه کوشید تا با پیروزی در انتخابات مجلس [[الجزایر]] به‌سوی ایجاد حکومت اسلامی گام بردارد که با حضور و کودتای نظامیان ناکام ماند اما این باور و خواسته بیش از پیش تقویت شد. <ref>احمد موصلی، موسوعة الحرکات الاسلامیة فی الوطن العربی و ایران و ترکیا، مرکز دراسات الوحدة العربیه، بیروت 2004؛ صص 178 – 179</ref> | این‌ها درواقع اثرپذیری سلبی و ایجابی نسل اول جنبش‌های اسلامی [[الجزایر]] از عوامل خارجی بود اما نسل دوم جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] را شاید بتوان بیش از هر عامل دیگری متأثر از انقلاب اسلامی در [[ایران]] دانست. درواقع روح و هدف‌گذاری دور جدید قیام اسلام‌گرایان در [[الجزایر]] در دهه 90 میلادی – هرچند تسریع‌کننده آن فروریختن نظام دوقطبی و از بین رفتن بلوک شرق به رهبری شوروی سابق بود – به‌شدت تحت تأثیر آموزه‌های انقلاب اسلامی 1979 قرار داشت. به عبارتی آنگاه‌که انقلابیون [[ایران]] با پیروزی خود و تشکیل حکومت اسلامی نشان دادند که ایجاد حکومت دینی پایدار قابل تحقق است نسل جدید جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] نیز به این رویکرد متمایل گردیده و با دمیده شدن روح جدید در آن و تغییر شیوه مبارزه کوشید تا با پیروزی در انتخابات مجلس [[الجزایر]] به‌سوی ایجاد حکومت اسلامی گام بردارد که با حضور و کودتای نظامیان ناکام ماند اما این باور و خواسته بیش از پیش تقویت شد. <ref>احمد موصلی، موسوعة الحرکات الاسلامیة فی الوطن العربی و ایران و ترکیا، مرکز دراسات الوحدة العربیه، بیروت 2004؛ صص 178 – 179</ref> | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
[[انقلاب اسلامی ایران]] به سبب اهداف مشترکی که با بسیاری از جنبش‌های اسلامی‌دارد همواره الگویی عمل پیش روی این جنبش‌ها مطرح بوده است. | [[انقلاب اسلامی ایران]] به سبب اهداف مشترکی که با بسیاری از جنبش‌های اسلامی‌دارد همواره الگویی عمل پیش روی این جنبش‌ها مطرح بوده است. | ||
این تجانس توانسته است بر تفاوت‌های مذهبی نیز چیره گردد. <ref>جان. ال اسپوزیتو، انقلاب اسلامی و بازتاب جهانی آن، دکتر محسن مدیر شانه چی، تهران، انتشارات بارز، سال 1382، چاپ اول، ص 325</ref> | این تجانس توانسته است بر تفاوت‌های مذهبی نیز چیره گردد. <ref>جان. ال اسپوزیتو، انقلاب اسلامی و بازتاب جهانی آن، دکتر محسن مدیر شانه چی، تهران، انتشارات بارز، سال 1382، چاپ اول، ص 325</ref> | ||
تلاش برای برچیده شدن ظلم و فساد و اجرای قوانین اسلام و استقرار حکومت اسلامی در جامعه مسلمین و به اهتراز درآمدن پرچم لااله‌الا‌الله در سراسر جهان از طریق نفی قدرت‌ها و تکیه بر قدرت الهی مهمترین نقطه اشتراک میان [[انقلاب اسلامی ایران]] با حرکت‌ها و جنبش‌های اسلامی در کشورهای مختلف اسلامی بوده است. نماد این عمل، یعنی تلاش برای نفی سلطه [[استبکار]] را می‌توان در ترویج شعارهایی دانست که پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] وارد ادبیات سیاسی ملت‌های مسلمان شده و به نوعی نهادینه شده است؛ به عنوان مثال بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] یک باره | تلاش برای برچیده شدن ظلم و فساد و اجرای قوانین اسلام و استقرار حکومت اسلامی در جامعه مسلمین و به اهتراز درآمدن پرچم لااله‌الا‌الله در سراسر جهان از طریق نفی قدرت‌ها و تکیه بر قدرت الهی مهمترین نقطه اشتراک میان [[انقلاب اسلامی ایران]] با حرکت‌ها و جنبش‌های اسلامی در کشورهای مختلف اسلامی بوده است. نماد این عمل، یعنی تلاش برای نفی سلطه [[استبکار]] را می‌توان در ترویج شعارهایی دانست که پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] وارد ادبیات سیاسی ملت‌های مسلمان شده و به نوعی نهادینه شده است؛ به عنوان مثال بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] یک باره شعار مرگ بر آمریکا در جهان طنین افکند.» ref>فاطمه، رجبی؛ آمریکا شیطان بزرگ، انتشارات کتاب صبح، تهران، سال 1376، چاپ اول، ص 186 – 181<nowiki></ref></nowiki> | ||
یکی از اشکال تأثیرپذیری جنبش اسلامی [[الجزایر]] از انقلاب اسلامی، پیروی نمادین است، آنجا که رهبر [[انقلاب اسلامی ایران]] فریاد الله اکبر مردم [[الجزایر]] بر پشت‌بام‌ها را درس گرفتن از ملت انقلابی ایران برمی‌شمارند.<ref>محمد حسین جمشیدی، ارتباط متقابل [[انقلاب اسلامی ایران]] و جنبش شیعیان [[عراق]]، مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، قم، 1374، ج 2، ص 299</ref> و یا استفاده از [[حجاب]] و گسترش آن در میان زنان و دختران الجزایری به سبک چادر ایرانی. <ref>دستاوردهای عظیم انقلاب شکوهمنداسلامی ایران در گستره جهان، سازمان ارتباطات فرهنگی، تهران، ج 2، صص 483</ref> | یکی از اشکال تأثیرپذیری جنبش اسلامی [[الجزایر]] از انقلاب اسلامی، پیروی نمادین است، آنجا که رهبر [[انقلاب اسلامی ایران]] فریاد الله اکبر مردم [[الجزایر]] بر پشت‌بام‌ها را درس گرفتن از ملت انقلابی ایران برمی‌شمارند.<ref>محمد حسین جمشیدی، ارتباط متقابل [[انقلاب اسلامی ایران]] و جنبش شیعیان [[عراق]]، مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، قم، 1374، ج 2، ص 299</ref> و یا استفاده از [[حجاب]] و گسترش آن در میان زنان و دختران الجزایری به سبک چادر ایرانی. <ref>دستاوردهای عظیم انقلاب شکوهمنداسلامی ایران در گستره جهان، سازمان ارتباطات فرهنگی، تهران، ج 2، صص 483</ref> | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۵۶: | ||
آثاری که انقلاب اسلامی در دهه اول پس از پیروزی (1979 – 1989) به طرق مختلف در [[الجزایر]] بر جای گذاشت، در دهه دوم به صورت [[جبهه نجات اسلامی]] و جنبش‌های [[الجزایر]] بروز و ظهور کرد. دولت [[الجزایر]] در مقابل این اثرگذاری انقلاب [[ایران]] و رشد و فشار جنبش‌های اسلامی عکس‌العمل تندی نشان داد تا جایی که در 1372 به طور یکجانبه روابطش با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد. <ref>فاطمه امیرخانی فراهانی، الجزایر، انتشارات امیرکبیر، 1389</ref> | آثاری که انقلاب اسلامی در دهه اول پس از پیروزی (1979 – 1989) به طرق مختلف در [[الجزایر]] بر جای گذاشت، در دهه دوم به صورت [[جبهه نجات اسلامی]] و جنبش‌های [[الجزایر]] بروز و ظهور کرد. دولت [[الجزایر]] در مقابل این اثرگذاری انقلاب [[ایران]] و رشد و فشار جنبش‌های اسلامی عکس‌العمل تندی نشان داد تا جایی که در 1372 به طور یکجانبه روابطش با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد. <ref>فاطمه امیرخانی فراهانی، الجزایر، انتشارات امیرکبیر، 1389</ref> | ||
از حیث تأثیر ساختاری و الگوی نهادی نیز، | از حیث تأثیر ساختاری و الگوی نهادی نیز، جبهه نجات اسلامی [[الجزایر]] – به عنوان گروهی بسیار بانفوذ در بین مرد که کاملاً حامی [[جمهوری اسلامی ایران]] است شناخته می‌شود – بارها بر اینکه به دنبال تحقق مدلی چون حکومت جمهوری اسلامی در [[الجزایر]] است تأکید کرده است. <ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی، پیشین</ref> | ||
«جبهه نجات اسلامی» در سال 1991، اجازه شرکت در انتخابات پارلمان را پیدا کرد که با پیروزی قاطع، نزدیک 70 درصد کرسی‌های مجلس را به دست آورد. در پی این پیروزی [[عباس مدنی]]، رهبر این حزب، تصریح کرد که می‌خواهیم حکومتی اسلامی شبیه به حکومت [[خمینی]] در [[ایران]] را تشکیل دهیم. بعد از این اظهارات که بیشتر شبیه یک عملیات انتحاری بود، بلافاصله ارتش [[الجزایر]] با جماعت همه‌جانبه [[آمریکا]] و [[اروپا]] کودتا کرد و عباس مدنی و دیگر اعضای این حزب را زندانی کردند. <ref>Ami Ayalon, Middle East Contemporary Survey, Volume 16 of MECS Series, The Moshe Dayan Center, 1995, p 194</ref> | |||
در همین راستا، برخی از دیگر | در همین راستا، برخی از دیگر جریانهای اسلامی الجزایر، پا را از این فراتر گذاشته و خواهان برپایی یک نظام اسلامی برپایه امت واحد مسلمان از [[خلیج فارس]] تا اقیانوس اطلس شده‌اند. (مانند رابط الدعوه الاسلامیه در [[الجزایر]]).<ref>حمید احمدی، انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی در خاورمیانه عربی، مجموعه مقالات پیرامون جهان سوم، سفیر، تهران، 1369، صص 157 – 117</ref> | ||
«حزب‌الله [[الجزایر]]» تشکیلات سیاسی دیگری است که به شدت متأثر از [[انقلاب اسلامی ایران]] است. این تشکیلات هر چند گروهی مخفی شامل شیعیان [[الجزایر]] که افرادی کم، ولی بسیار فعال را شامل می‌شود با توجه به آنکه در اقلیت قرار دارد اما همواره با حفظ ارتباطش با ایران تلاش دارد که به توسعه بسترهای فرهنگی برای تقویت ارتباط میان ایران و [[الجزایر]] کمک کند. <ref>تأثیر انقلاب ایران در بیداری اسلامی، باشگاه اندیشه، به آدرس اینترنتی:http://www.bashgah.net/fa/content/show/14866</ref> | «حزب‌الله [[الجزایر]]» تشکیلات سیاسی دیگری است که به شدت متأثر از [[انقلاب اسلامی ایران]] است. این تشکیلات هر چند گروهی مخفی شامل شیعیان [[الجزایر]] که افرادی کم، ولی بسیار فعال را شامل می‌شود با توجه به آنکه در اقلیت قرار دارد اما همواره با حفظ ارتباطش با ایران تلاش دارد که به توسعه بسترهای فرهنگی برای تقویت ارتباط میان ایران و [[الجزایر]] کمک کند. <ref>تأثیر انقلاب ایران در بیداری اسلامی، باشگاه اندیشه، به آدرس اینترنتی:http://www.bashgah.net/fa/content/show/14866</ref> | ||
| خط ۱۶۸: | خط ۱۶۸: | ||
با خروج [[فرانسه]] از [[الجزایر]] و دستیابی به استقلال، ملی‌گراهایی که در رأس نهضت استقلال‌طلبانه قرار داشتند به قدرت رسیدند. ابتدا فرحت عباس به عنوان رییس‌جمهور برگزیده شد و احمدبن بلّا هم نخست‌وزیر شد. وی اعضای کابینه خود را از میان افسران سابق نهضت مقاومت برگزید. از همین نقطه بود که پروژه اسلام‌زدایی و حذف اسلام‌گرایان از عرصه قدرت سیاسی [[الجزایر]] پس از انقلابی خونینی کلید خورد. پس از اندکی بن‌بلّا به مقام ریاست‌جمهوری رسید. | با خروج [[فرانسه]] از [[الجزایر]] و دستیابی به استقلال، ملی‌گراهایی که در رأس نهضت استقلال‌طلبانه قرار داشتند به قدرت رسیدند. ابتدا فرحت عباس به عنوان رییس‌جمهور برگزیده شد و احمدبن بلّا هم نخست‌وزیر شد. وی اعضای کابینه خود را از میان افسران سابق نهضت مقاومت برگزید. از همین نقطه بود که پروژه اسلام‌زدایی و حذف اسلام‌گرایان از عرصه قدرت سیاسی [[الجزایر]] پس از انقلابی خونینی کلید خورد. پس از اندکی بن‌بلّا به مقام ریاست‌جمهوری رسید. | ||
اینان درصدد بودند تا جامعه نوین [[الجزایر]] را براساس اصول و مبانی سوسیالیسم بنا کنند. [[بن بلا]] از [[سوسیالیسم]] مارکسیستی طرفداری می‌کرد؛ اما جامعه آرمانی سرهنگ [[هواری بومدین]] که در این زمان نخست‌وزیر بود، براساس برداشتی دوگانه از سوسیالیسم و اسلام بود. این اختلاف عقیده باعث شد که | اینان درصدد بودند تا جامعه نوین [[الجزایر]] را براساس اصول و مبانی سوسیالیسم بنا کنند. [[بن بلا]] از [[سوسیالیسم]] مارکسیستی طرفداری می‌کرد؛ اما جامعه آرمانی سرهنگ [[هواری بومدین]] که در این زمان نخست‌وزیر بود، براساس برداشتی دوگانه از سوسیالیسم و اسلام بود. این اختلاف عقیده باعث شد که بومدین در سال 1965 با یک کودتای ناگهانی بن بلّا را از قدرت برکنار و خود در مسند قدرت قرار گیرد. | ||
بومدین تا زمانی که بر سر کار بود با قدرت و اقتدار کامل، یکه‌تاز میدان سیاست و حاکمیت آن کشور بود. <ref>اوضاع معاصر کشورهای اسلامی، جاسم مرغی، ص 43 – 44</ref> | |||
واقعیت آن است که جنبش اسلامی در [[الجزایر]] بعد از پیروزی، از مسیر اصلی خود منحرف شد و | واقعیت آن است که جنبش اسلامی در [[الجزایر]] بعد از پیروزی، از مسیر اصلی خود منحرف شد و جبهه آزادی‌بخش ملی – که به عنوان حزب پیروز در جنگ با فرانسوی‌ها قدرت را به دست گرفت – در مدت چهاردهه حکومت، آرمان‌های اسلامی خود را فراموش کرد و [[الجزایر]] را به سوی برقراری یک حکومت مستبد غیردینی سوق داد. | ||
هنگامی که [[هواری بومدین]] به مقام ریاست‌جمهوری رسید (1965 – 1978) دولتی مرکب از نخبگان نظامی، حزبی و تکنوکرات‌ها تشکیل داد. | هنگامی که [[هواری بومدین]] به مقام ریاست‌جمهوری رسید (1965 – 1978) دولتی مرکب از نخبگان نظامی، حزبی و تکنوکرات‌ها تشکیل داد. | ||
ایدئولوژی بومدین ترکیبی از سوسیالیسم، [[ناسیونالیسم]] و اسلام بود. | ایدئولوژی بومدین ترکیبی از سوسیالیسم، [[ناسیونالیسم]] و اسلام بود. «بومدین» می‌خواست برای [[الجزایر]] هویتی جدید بسازد تا براساس آن، هم [[فرانسه]] دوستان، هم عرب دوستان و هم اسلام‌گرایان را خشنود سازد و آن ایجاد الجزایری با اصول عربی و اسلامی و محتوای غیرمذهبی بود. <ref>هرایر دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، مترجم: حمید احمدی، چاپ سوم، انتشارات کیهان، تهران، 1377، ص 369</ref> | ||
زمامداران جدید [[الجزایر]] که تحت تأثیر افکار غربی و غیردینی بودند، برای برآورده شدن خواسته‌هایشان از یک‌سو از نام اسلام سوء‌استفاده کردند و از سوی دیگر از فعالیت اصول‌گرایان، گروه‌های اسلامی سیاسی و حتی گروه‌های مذهبی مانند «القیام» و «اهل الدعوه» که فقط فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغاتی داشته کاری به سیاست نداشتند جلوگیری کردند. | زمامداران جدید [[الجزایر]] که تحت تأثیر افکار غربی و غیردینی بودند، برای برآورده شدن خواسته‌هایشان از یک‌سو از نام اسلام سوء‌استفاده کردند و از سوی دیگر از فعالیت اصول‌گرایان، گروه‌های اسلامی سیاسی و حتی گروه‌های مذهبی مانند «القیام» و «اهل الدعوه» که فقط فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغاتی داشته کاری به سیاست نداشتند جلوگیری کردند. | ||
این وضعیت برای ملت [[الجزایر]] قابل تحمل نبود و مخالفت با سیاست‌های دولت روز به روز افزایش یافت. وضعیت سیاسی و اجتماعی [[الجزایر]] در دهه 80 که همزمان با ریاست‌جمهوری «[[شاذلی بن جدید]]» بود وارد مرحله تازه‌ای شد و اسلام‌گرایان با تشکیل | این وضعیت برای ملت [[الجزایر]] قابل تحمل نبود و مخالفت با سیاست‌های دولت روز به روز افزایش یافت. وضعیت سیاسی و اجتماعی [[الجزایر]] در دهه 80 که همزمان با ریاست‌جمهوری «[[شاذلی بن جدید]]» بود وارد مرحله تازه‌ای شد و اسلام‌گرایان با تشکیل «جبهه نجات اسلامی [[الجزایر]]» در سال 1989، مبارزات خود را برای تشکیل حکومت اسلامی در [[الجزایر]] آغاز نمودند.<ref>عبدالوهاب فراتی، پیشین</ref> | ||
=مهمترین احزاب و جریانهای سیاسی اسلامگرا= | =مهمترین احزاب و جریانهای سیاسی اسلامگرا= | ||
| خط ۱۸۳: | خط ۱۸۳: | ||
در این دوره می‌توان [[جمعیت علمای مسلمان [[الجزایر]]|جمعیت علمای مسلمین]] را مهمترین این حرکات دانست. این جنبش در سال 1936 توسط شیخ «[[عبدالحمید بن بادیس]]» در [[الجزیره]] پایتخت [[الجزایر]] تأسیس شد. «[[بن بادیس]]» در مقابل فرانسوی‌ها که اشغال صدمین سالگرد [[الجزایر]] را در سال 1930 جشن و [[زبان عربی]] را ملغی کرده بود، شعار «[[الجزایر]] وطن من. اسلام دین من و عربی زبان من» را مطرح کرد. | در این دوره می‌توان [[جمعیت علمای مسلمان [[الجزایر]]|جمعیت علمای مسلمین]] را مهمترین این حرکات دانست. این جنبش در سال 1936 توسط شیخ «[[عبدالحمید بن بادیس]]» در [[الجزیره]] پایتخت [[الجزایر]] تأسیس شد. «[[بن بادیس]]» در مقابل فرانسوی‌ها که اشغال صدمین سالگرد [[الجزایر]] را در سال 1930 جشن و [[زبان عربی]] را ملغی کرده بود، شعار «[[الجزایر]] وطن من. اسلام دین من و عربی زبان من» را مطرح کرد. | ||
وی روش «[[محمد عبده]]» در [[مصر]] را در محقق ساختن نهضت اسلامی از طریق اصلاحات دینی دنبال نمود و ابتدا اقدام به تأسیس صدها مدرسه آزاد کرد که در آن [[زبان عربی]]، علوم دینی و علوم جدید از قسطنطنیه در شرق تا تلمسان در غرب تدریس می‌شد. | وی روش «[[محمد عبده]]» در [[مصر]] را در محقق ساختن نهضت اسلامی از طریق اصلاحات دینی دنبال نمود و ابتدا اقدام به تأسیس صدها مدرسه آزاد کرد که در آن [[زبان عربی]]، علوم دینی و علوم جدید از قسطنطنیه در شرق تا تلمسان در غرب تدریس می‌شد. بن بادیس چند روزنامه نیز تأسیس کرد و باشگاه‌های متعددی ساخت. سرانجام استعمارگران فرانسوی او را به اتهام تبلیغات کمونیستی تبعید کردند. | ||
این تشکل گرچه در ابتدا با رنگ و بوی دینی پا به عرصه فعالیت‌های اجتماعی گذارد اما به تدریج به حوزه‌های سیاسی وارد شد به گونه‌ای برخی از اعضای این گروه با تبعیت از آراء و تفکرات «[[ابن تیمیه]]» و شاگردان [[شیخ محمد عبده]] همانند | این تشکل گرچه در ابتدا با رنگ و بوی دینی پا به عرصه فعالیت‌های اجتماعی گذارد اما به تدریج به حوزه‌های سیاسی وارد شد به گونه‌ای برخی از اعضای این گروه با تبعیت از آراء و تفکرات «[[ابن تیمیه|ابن تیمیه]]» و شاگردان [[شیخ محمد عبده]] همانند محمد رشید رضا و گروه «انصار اصلاحات در جهان اسلام» به رهبری [[شکیب ارسلان]]، دست به فعالیت‌های مسلحانه در [[الجزایر]] زدند. | ||
شیخ «[[عبدالحمید بن بادیس]]» رهبر جمعیت علمای [[مسلمان]] [[الجزایر]] با تکیه بر دین مقدس اسلام به احیای مجدد [[الجزایر]] بر اساس تعالیم وحی و کسب استقلال این کشور اقدام کرد. لذا رمز ناسازگاری جمعیت علمای مسلمان با احزاب سیاسی [[فرانسه]] یا ملی‌گرایان صرف روشن می‌شود. <ref>حسن سیدسلیمان، پیشین</ref> | شیخ «[[عبدالحمید بن بادیس]]» رهبر جمعیت علمای [[مسلمان]] [[الجزایر]] با تکیه بر دین مقدس اسلام به احیای مجدد [[الجزایر]] بر اساس تعالیم وحی و کسب استقلال این کشور اقدام کرد. لذا رمز ناسازگاری جمعیت علمای مسلمان با احزاب سیاسی [[فرانسه]] یا ملی‌گرایان صرف روشن می‌شود. <ref>حسن سیدسلیمان، پیشین</ref> | ||
پس از | پس از بن بادیس، ریاست جمعیت علمای مسلمان [[الجزایر]] را شاگرد و دوست او، شیخ [[محمد بشیر ابراهیمی|بشیر ابراهیمی]]، بر عهده گرفت. جمعیت علمای مسلمان [[الجزایر]] در سال 1948 گروهی از داوطلبان الجزایری برای جهاد به [[فلسطین]] گسیل داشت. | ||
زمانی که جبهه آزادی‌بخش ملی [[الجزایر]] انقلاب علیه [[فرانسه]] را اعلام کرد تعداد زیادی از مؤسسان جبهه یا هوادارانش از میان شاگردان [[بن بادیس]] بودند که به صفوف احزاب الجزایری پیوسته بودند. «جمعیت علمای مسلمین» در تعبیر از هویت ملی، عربی و اسلامی [[الجزایر]] نقش بارزی را در این کشور ایفا کرده بود. | زمانی که جبهه آزادی‌بخش ملی [[الجزایر]] انقلاب علیه [[فرانسه]] را اعلام کرد تعداد زیادی از مؤسسان جبهه یا هوادارانش از میان شاگردان [[بن بادیس]] بودند که به صفوف احزاب الجزایری پیوسته بودند. «جمعیت علمای مسلمین» در تعبیر از هویت ملی، عربی و اسلامی [[الجزایر]] نقش بارزی را در این کشور ایفا کرده بود. | ||
پس از استقلال [[الجزایر]] در ژوئیه 1962 و بازگشت شیخ [[بشیر ابراهیمی]] از [[قاهره]]، جنبش اسلامی [[الجزایر]] به طور علنی به فعالیت پرداخت. ابراهیمی فعالیت خود را با ایراد اولین خطبه نماز جمعه در مسجد «کتشاوه» شروع کرد. | پس از استقلال [[الجزایر]] در ژوئیه 1962 و بازگشت شیخ [[بشیر ابراهیمی]] از [[قاهره]]، جنبش اسلامی [[الجزایر]] به طور علنی به فعالیت پرداخت. ابراهیمی فعالیت خود را با ایراد اولین خطبه نماز جمعه در مسجد «کتشاوه» شروع کرد. | ||
به علت سیطره جبهه آزادی‌بخش ملی بر مؤسسات دینی، بین احمدبن بلا رئیس‌جمهور و | به علت سیطره جبهه آزادی‌بخش ملی بر مؤسسات دینی، بین احمدبن بلا رئیس‌جمهور و بشیر ابراهیمی رهبر اسلام‌گرایان الجزایری، اختلاف افتاد. پس از استقلال‌قضیه سوسیالیسم مطرح شد که شیخ ابراهیمی [[سوسیالیسم]] را ارتداد می‌دانست و به شدت به گرایش سوسیالیستی دولت حمله می‌کرد. بشیر ابراهیمی طی بیانیه‌ای بر ضد نظام [[بن بلا]]، نسبت به وقوع جنگ داخلی به علت درگیری‌های موجود بین رهبران سیاسی و مشخصاً [[بن‌بلا]] و بومدین هشدار داد و خاطر نشان کرد که این درگیری‌ها دولت نوپا را تهدید می‌کند. | ||
این موضع‌گیری باعث شد که رئیس‌جمهور | این موضع‌گیری باعث شد که رئیس‌جمهور «بن بلا» خشمگین شده و شیخ را به دور ماندن از پایگاه خود مجبور سازد. «بن بلا» با صدور فرمانی، شیخ «بشیر ابراهیمی» را در یکی از عمارت‌های بزرگ و موجود آن زمان با اقامت اجباری زیرنظر قرار داد. با تثبیت نظام تک حزبی در [[الجزایر]] در سال 1962 «جمعیت علمای مسلمین» نیز همچون احزاب دیگر از ادامه فعالیت سیاسی باز داشته شد. | ||
== دوم. پس از انقلاب == | == دوم. پس از انقلاب == | ||
پس از انقلاب [[الجزایر]] و با حاکم شدن نظام تک حزبی تا دهه 80 میلادی و اجرای سیاست‌های | پس از انقلاب [[الجزایر]] و با حاکم شدن نظام تک حزبی تا دهه 80 میلادی و اجرای سیاست‌های شاذلی‌بن جدید هیچ حزب سیاسی اجازه فعالیت رسمی نداشت. با باز شدن فضای سیاسی در اواخر دهه 80 میلادی تاکنون بیش از 70 حزب وارد عرصه سیاسی [[الجزایر]] شده‌اند. | ||
این احزاب برخی منحل شده و بسیاری نیز حزبهای منطقه‌ای با دایره عمل محدود می‌باشند برای همین در اینجا چهار حزب اصلی مورد واکاوی قرار خواهند گرفت. در اینجا اشاره به این موضوع ضروری است که بیشتر حزبهای مؤثر کنونی [[الجزایر]] در واقع منشعب شده یا تأثیر پذیرفته از حزب ممنوع الفعالیت شده «جبهه نجات اسلامی» می‌باشند. | این احزاب برخی منحل شده و بسیاری نیز حزبهای منطقه‌ای با دایره عمل محدود می‌باشند برای همین در اینجا چهار حزب اصلی مورد واکاوی قرار خواهند گرفت. در اینجا اشاره به این موضوع ضروری است که بیشتر حزبهای مؤثر کنونی [[الجزایر]] در واقع منشعب شده یا تأثیر پذیرفته از حزب ممنوع الفعالیت شده «جبهه نجات اسلامی» می‌باشند. | ||
===1. جبهه نجات اسلامی === | ===1. جبهه نجات اسلامی === | ||
«جبهه نجات اسلامی» جنبشی اسلامی با رویکرد سلفی (بازگشت به اسلام) است. به اعتقاد رهبران این جبهه، اسلام تنها راه اصلاح جامعه و نجات [[الجزایر]] از بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و استعمار فکری و فرهنگی و عامل بقای اصالت ملت مسلمان [[الجزایر]] پس از 132 سال اشغال و استعمار است. | «جبهه نجات اسلامی» جنبشی اسلامی با رویکرد سلفی (بازگشت به اسلام) است. به اعتقاد رهبران این جبهه، اسلام تنها راه اصلاح جامعه و نجات [[الجزایر]] از بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و استعمار فکری و فرهنگی و عامل بقای اصالت ملت مسلمان [[الجزایر]] پس از 132 سال اشغال و استعمار است. | ||
رهبران | رهبران جبهه نجات اسلامی با تکیه بر مبنای اسلامی به مبارزه با پدیده غرب‌زدگی و فرانسه‌گرایی و انجام اصلاحات دینی، سیاسی و اجتماعی پرداختند. <ref>حسن سیدسلیمان، پیشین</ref> | ||
پیش از تأسیس | پیش از تأسیس جبهه نجات اسلامی [[الجزایر]] در سال 1989، برخی فعالیت‌های تبلیغی توسط گروه‌های اسلامگرا در [[الجزایر]] صورت می‌گرفت که زمینه‌ساز ظهور جبهه نجات اسلامی در [[الجزایر]] شد. روند فعالیت این گروه‌ها که منجر به تشکیل جبهه نجات اسلامی شد به شرح زیر است: | ||
در اواخر دهه هفتاد قرن نوزدهم جماعت «جوانان اسلام» در دانشگاه‌های [[الجزایر]] آغاز به فعالیت کردند. تا سال 1988 گروه‌های اسلامگرای دانشگاهی در [[الجزایر]] عبارتند بودند از: «جماعت اخوان بین‌المللی» به رهبری شیخ «محفوظ نحناح»، «جماعت اخوان داخلی» به رهبری «شیخ عبدالله جاب‌الله» و «جماعت دانشجویان یا جماعت دانشگاه مرکزی یا پیروان مالک‌بن نبی» به رهبری دکتر «محمد بوجلخه» و پس از وی شیخ «محمد سعید». | در اواخر دهه هفتاد قرن نوزدهم جماعت «جوانان اسلام» در دانشگاه‌های [[الجزایر]] آغاز به فعالیت کردند. تا سال 1988 گروه‌های اسلامگرای دانشگاهی در [[الجزایر]] عبارتند بودند از: «جماعت اخوان بین‌المللی» به رهبری شیخ «محفوظ نحناح»، «جماعت اخوان داخلی» به رهبری «شیخ عبدالله جاب‌الله» و «جماعت دانشجویان یا جماعت دانشگاه مرکزی یا پیروان مالک‌بن نبی» به رهبری دکتر «محمد بوجلخه» و پس از وی شیخ «محمد سعید». | ||
| خط ۲۱۲: | خط ۲۱۲: | ||
در اینجا لازم است از «انجمن الدعوة» (جماعة التبلیغ و الدعوة» توسط مالک‌بن بنی و با همراهی علمایی چون شیخ عبداللطیف سلطانی، بشیر ابراهیمی، احمد مصباح، احمد سحنون و عمرالعرباوی تأسیس شد. هواری بومدین رئیس‌جمهور اسبق [[الجزایر]] با دید تسامح به جماعت التبلیغ و الدعوة نگریسته و برای اولین‌بار اجازه ساخت مسجد دانشگاه [[الجزایر]] را زیر نظر گروه مالک بن نبی داد)شرحی به میان آید. | در اینجا لازم است از «انجمن الدعوة» (جماعة التبلیغ و الدعوة» توسط مالک‌بن بنی و با همراهی علمایی چون شیخ عبداللطیف سلطانی، بشیر ابراهیمی، احمد مصباح، احمد سحنون و عمرالعرباوی تأسیس شد. هواری بومدین رئیس‌جمهور اسبق [[الجزایر]] با دید تسامح به جماعت التبلیغ و الدعوة نگریسته و برای اولین‌بار اجازه ساخت مسجد دانشگاه [[الجزایر]] را زیر نظر گروه مالک بن نبی داد)شرحی به میان آید. | ||
این انجمن به عنوان زمینه‌ساز شکل‌گیری | این انجمن به عنوان زمینه‌ساز شکل‌گیری جبهه نجات اسلامی در سال 1989 به ریاست شیخ «احمد سحنون» تأسیس شد. دیگر اعضای این انجمن عبارت بودند از: «محفوظ نحناح»، «عباس مدنی»، «عبدالله جاب‌الله»، «علی بلحاج» و «محمد سعید» که شیخ «احمد سحنون» به لحاظ سنی از بقیه بزرگتر بود. این انجمن که در چارچوب جریانهای اسلامگرا فعالیت خود را در راستای اصلاح وضعیت عقیدتی جامعه، دعوت به اخلاق اسلامی، بهبود اوضاع اقتصادی از هم پاشیده و جهاد علمی آغاز کرد.<ref>مجله البیان، پیشین</ref> | ||
در نتیجه برگزاری مناظرات و نشست‌های فکری متعدد در انجمن الدعوه گروه‌های جدیدی سربرآوردند که از مهمترین آنها می‌توان به «جبهه‌اسلامی یکپارچه» توسط یک روحانی جوان به نام علی بلحاج اشاره کرد. عباس مدنی معتقد بود نام این مجموعه باید به | در نتیجه برگزاری مناظرات و نشست‌های فکری متعدد در انجمن الدعوه گروه‌های جدیدی سربرآوردند که از مهمترین آنها می‌توان به «جبهه‌اسلامی یکپارچه» توسط یک روحانی جوان به نام علی بلحاج اشاره کرد. عباس مدنی معتقد بود نام این مجموعه باید به جبهه نجات اسلامی تغییر یابد، چرا که لفظ جبهه دلالت بر رویارویی و بسط آراء و افکار متعدد داشته و این جبهه به دلیل خط و مشی (اسلامی) تنها راه اصلاحات و تغییر است. شیخ محمد سعید گرچه در ابتدا با تشکیل جبهه مخالفت کرد اما پس از برگزاری انتخابات محلی به آن پیوست. شیخ محفوظ نحناح نیز در آغاز با ایده تشکیل جبهه (حزب) مخالف بود؛ اما پس از چندی خود نیز همچون [[عبدالله جاب‌الله]] (مؤسس جنبش «نهضت اسلامی») اقدام به تأسیس جنبش جامعه اسلامی‌کرد. | ||
جبهه نجات اسلامی در نهایت در پی ائتلاف 300 سازمان اسلامی، خیریه و فرهنگی پس از گردهمایی رهبران این گروه‌ها در سال 1989 و در مسجد «السنه بالعود» عملاً پا به عرصه صحنه سیاسی [[الجزایر]] گذاشت و عباس مدنی به عنوان رئیس جبهه انتخاب شد. <ref>معرفی احزاب الجزایر به آدرس اینترنتی: http://www.medea.be/fr/pays/algerie/fis-front-islamique-du-salut</ref> | |||
به طور کلی چهار جناح عمده و متمایز در این جبهه حضور فکری دارند که ذیلاً به آن اشاره می‌شود: | به طور کلی چهار جناح عمده و متمایز در این جبهه حضور فکری دارند که ذیلاً به آن اشاره می‌شود: | ||
1. گروهی که اسلام را هویت واقعی ملت [[الجزایر]] دانسته و اسلام را تنها راه برچیدن استعمار می‌دانند. این گروه از پیروان فکری [[امیرعبدالقادر جزائری]] هستند. 2. گروه اخوان‌المسلمین که متأثر از مربیان [[اخوان‌المسلمین]] مصر بوده و خواستار ایجاد جامعه اسلامی از طریق تبلیغ و موعظه هستند. 3. جناح تندرو اسلامی که خواستار اجرای اسلام راستین در جامعه [[الجزایر]] بوده و در این راه کاربرد زور و خشونت را مجاز می‌دانند. رهبر این گروه «بویعلی مصطفی» بود که در درگیری‌های مسلحانه سال 1987 به قتل رسید. رهبر فعلی این جناح عبدالقادر المغنی و علی بلجاج هستند. 4. گروه وابسته به مدیران، تکنسین‌ها و کارفرمایان و برخی اعضای جنبش‌های چپگرا. رهبر این جناح عبدالقادر حشانی که خود مهندس پتروشیمی است، می‌باشد. | 1. گروهی که اسلام را هویت واقعی ملت [[الجزایر]] دانسته و اسلام را تنها راه برچیدن استعمار می‌دانند. این گروه از پیروان فکری [[امیرعبدالقادر جزائری]] هستند. 2. گروه اخوان‌المسلمین که متأثر از مربیان [[اخوان‌المسلمین]] مصر بوده و خواستار ایجاد جامعه اسلامی از طریق تبلیغ و موعظه هستند. 3. جناح تندرو اسلامی که خواستار اجرای اسلام راستین در جامعه [[الجزایر]] بوده و در این راه کاربرد زور و خشونت را مجاز می‌دانند. رهبر این گروه «بویعلی مصطفی» بود که در درگیری‌های مسلحانه سال 1987 به قتل رسید. رهبر فعلی این جناح عبدالقادر المغنی و علی بلجاج هستند. 4. گروه وابسته به مدیران، تکنسین‌ها و کارفرمایان و برخی اعضای جنبش‌های چپگرا. رهبر این جناح عبدالقادر حشانی که خود مهندس پتروشیمی است، می‌باشد. | ||
جبهه نجات اسلامی در اولین انتخابات آزاد [[الجزایر]] که در دسامبر 1991 برگزار گردید، شرکت نمود. این جبهه در اولین دوره انتخابات پارلمانی 188 کرسی از مجموعه 231 کرسی پارلمان به خود اختصاص داد. این جبهه مصمم بود در دومین دوره انتخابات پارلمانی که قرار بود در 16 ژانویه 1992 برگزار شود، برای تعیین تکلیف 199 کرسی باقیمانده شرکت نماید. با قطعیت یافتن پیروزی طرفداران این جبهه در انتخابات، ارتش انتخابات پارلمانی [[الجزایر]] را ملغی کرد. | |||
پس از استعفای بن جدید و تشکیل شورای عالی حکومتی [[الجزایر]]، | پس از استعفای بن جدید و تشکیل شورای عالی حکومتی [[الجزایر]]، جبهه نجات اسلامی در 4 مارس 1992 غیرقانونی اعلام گردید؛ در پی آن با درگیری‌ها و تشنجات ایجاد شده و کشته و مجروح شدن بیش از یکصد هزار تن، «جبهه نجات اسلامی» نتوانست در انتخابات پارلمانی 1997 [[الجزایر]] شرکت کند... | ||
<ref>مؤسسه مطالعات و تحقیقات یافا، انقلاب اسلامی الجزایر، پیشین</ref> | <ref>مؤسسه مطالعات و تحقیقات یافا، انقلاب اسلامی الجزایر، پیشین</ref> | ||
| خط ۲۲۸: | خط ۲۲۸: | ||
همفکران شیخ محفوظ نحناح پس از تلاش‌هیا مستمر در آشتی میان احزاب اسلامی، در تاریخ 6 دسامبر 1990 اقدام به تأسیس یک حزب سیاسی جدید به نام جنبش جامعه صلح (حماس) کردند. | همفکران شیخ محفوظ نحناح پس از تلاش‌هیا مستمر در آشتی میان احزاب اسلامی، در تاریخ 6 دسامبر 1990 اقدام به تأسیس یک حزب سیاسی جدید به نام جنبش جامعه صلح (حماس) کردند. | ||
«جنبش جامعه صلح» در واقع شکل تکامل یافته انجمن «ارشاد و اصلاحات» است که از | «جنبش جامعه صلح» در واقع شکل تکامل یافته انجمن «ارشاد و اصلاحات» است که از «جبهه نجات اسلامی» انشعاب کرد. در 29 می 1991 «جنبش جامعه صلح» با برگزاری اولین کنفرانس درون حزبی خود، شیخ «محفوظ نحناح» را به عنوان رئیس حزب انتخاب و قانون اساسی، نظام داخلی و ضوابط اقدام سیاسی حزب را تدوین کردند. حزب از ابتدای 12 ژوئن 1990 تا 8 آوریل 2004 در کلیه انتخابات‌های محلی حضور فعال داشت. | ||
در این راستا همچنین اقدام به ایجاد اتحاد میان دیگر گروه‌ها و احزاب سیاسی در [[الجزایر]] کرد تا جائیکه به «جنبش اقدام» شهرت یافت. این جنبش با هرگونه خشونت‌طلبی مخالفت می‌کرد و در مقابل تمسک به گفتگو، میانه‌روی و میانجی‌گری را بهترین وسیله برای نجات ملت مسلمان [[الجزایر]] و برقراری «آشتی ملی» می‌دانست. | در این راستا همچنین اقدام به ایجاد اتحاد میان دیگر گروه‌ها و احزاب سیاسی در [[الجزایر]] کرد تا جائیکه به «جنبش اقدام» شهرت یافت. این جنبش با هرگونه خشونت‌طلبی مخالفت می‌کرد و در مقابل تمسک به گفتگو، میانه‌روی و میانجی‌گری را بهترین وسیله برای نجات ملت مسلمان [[الجزایر]] و برقراری «آشتی ملی» می‌دانست. | ||
| خط ۲۳۴: | خط ۲۳۴: | ||
اصول اساسی این جنبش عبارتند از: اسلام، زبان عربی، گرایش به امت اسلامی، نظام جمهوری، آزادی‌های فردی و اجتماعی، گردش مسالمت‌جویانه قدرت در تئوری و عمل. <ref>مجله «الاصلاح»، شماره 169 به تاریخ 2 رجب 1412 ه. ق</ref> | اصول اساسی این جنبش عبارتند از: اسلام، زبان عربی، گرایش به امت اسلامی، نظام جمهوری، آزادی‌های فردی و اجتماعی، گردش مسالمت‌جویانه قدرت در تئوری و عمل. <ref>مجله «الاصلاح»، شماره 169 به تاریخ 2 رجب 1412 ه. ق</ref> | ||
راهبرد کلان این حزب براساس اساسنامه و مرامنامه آن این گونه تعیین شده است: الف. اسلام با تمامی منابع و اهداف آن، به مثابه نیرویی جمعی، وحدت‌بخش، حفاظت کننده و عامل نزدیکی میان گروه‌های مختلف امت اسلامی با رویکردها و توجهات مختلف. اسلام همچنین منشأ الهام و اصلاحات، عنصر تعامل ملت، آشتی ملی از طریق تلاش جمعی و همکاری در امور خیر و تقوی است. ب. میراث جنبش ملی و تاریخ رشادت‌های جوانان آن، میراث | راهبرد کلان این حزب براساس اساسنامه و مرامنامه آن این گونه تعیین شده است: الف. اسلام با تمامی منابع و اهداف آن، به مثابه نیرویی جمعی، وحدت‌بخش، حفاظت کننده و عامل نزدیکی میان گروه‌های مختلف امت اسلامی با رویکردها و توجهات مختلف. اسلام همچنین منشأ الهام و اصلاحات، عنصر تعامل ملت، آشتی ملی از طریق تلاش جمعی و همکاری در امور خیر و تقوی است. ب. میراث جنبش ملی و تاریخ رشادت‌های جوانان آن، میراث جمعیت علمای مسلمان [[الجزایر]]، تمدن تاریخی [[الجزایر]]، احیاء روحیه ملی‌گرایی و مبارزه‌طلبی ملت پس از استعمار (1830 – 1962 م)، ارزش‌های تمدنی جهان عرب و تحقق ثبات و امنیت اجتماعی و رفاه اجتماعی آن که باعث تحقق مبارزه مسالمت‌آمیز و گفتگوی دموکراتیک می‌گردد. | ||
جنبش جامعه صلح در سال 1994 میلادی با شرکت در همایش «وفاق ملی» که رئیس‌جمهور وقت [[الجزایر]]، «امین زروال»، نیز در آن حضور داشت، خواستار تأسیس یک هیئت قانونگذاری به جای «مجلس شورایی» ایجاد شده توسط «محمد بوضیاف» رئیس‌جمهور پیشین شد؛ بنابراین «مجلس ملی انتقالی» که جنبش جامعه صلح (حماس) نیز در آن شرکت داشت، از پنج عضو تشکیل می‌شد که به مثابه اولین تجربه سیاسی جنبش در دستگاه دولت به شمار می‌رفت: عبدالمجید مناصره، عبدالقادر بن قرینه، بشیر طویل، موسی رزیق و عبداللطیف‌بن وارد. محفوظ نحناح در سال 1995 به عنوان کاندیدای جنبش (حمس) در انتخابات ریاست‌جمهوری [[الجزایر]] شرکت و با کسب 3.2 میلون رأی و 25% کل آراء در رتبه دوم جای گرفت. | جنبش جامعه صلح در سال 1994 میلادی با شرکت در همایش «وفاق ملی» که رئیس‌جمهور وقت [[الجزایر]]، «امین زروال»، نیز در آن حضور داشت، خواستار تأسیس یک هیئت قانونگذاری به جای «مجلس شورایی» ایجاد شده توسط «محمد بوضیاف» رئیس‌جمهور پیشین شد؛ بنابراین «مجلس ملی انتقالی» که جنبش جامعه صلح (حماس) نیز در آن شرکت داشت، از پنج عضو تشکیل می‌شد که به مثابه اولین تجربه سیاسی جنبش در دستگاه دولت به شمار می‌رفت: عبدالمجید مناصره، عبدالقادر بن قرینه، بشیر طویل، موسی رزیق و عبداللطیف‌بن وارد. محفوظ نحناح در سال 1995 به عنوان کاندیدای جنبش (حمس) در انتخابات ریاست‌جمهوری [[الجزایر]] شرکت و با کسب 3.2 میلون رأی و 25% کل آراء در رتبه دوم جای گرفت. | ||
| خط ۲۴۷: | خط ۲۴۷: | ||
شیخ «محفوظ نحناح» به اتهام تغییر نام حزب (از جنبش جامعه اسلامی به جنبش جامعه صلح) و عدم استفاده از اصول ملی در راستای اهداف سیاسی، به واسطه آیین‌نامه اجرایی دولت از شرکت در انتخابات‌های 97 – 1999 محروم شد. جنبش جامعه صلح در مارس 1998 دومین گردهمایی خود را با شعار «صلح و توسعه» در قصر «الامم» شهر [[الجزیره]] برگزار کرد. | شیخ «محفوظ نحناح» به اتهام تغییر نام حزب (از جنبش جامعه اسلامی به جنبش جامعه صلح) و عدم استفاده از اصول ملی در راستای اهداف سیاسی، به واسطه آیین‌نامه اجرایی دولت از شرکت در انتخابات‌های 97 – 1999 محروم شد. جنبش جامعه صلح در مارس 1998 دومین گردهمایی خود را با شعار «صلح و توسعه» در قصر «الامم» شهر [[الجزیره]] برگزار کرد. | ||
در این گردهمایی کلیه روش‌های مشارکت سیاسی و کیفیت میانجی‌گری برای خروج کشور از بحران‌های موجود مورد بحث و بررسی قرار گرفت. انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1999 با حضور 7 کاندیدا برگزار شد، اما این در حالی بود که شیخ «محفوظ نحناح» با توجه به منافع عمومی و نه حزبی، علی‌رغم محرومیت از انتخابات، به تشکیل ائتلافی با احزاب هم رأی خود پرداخت. <ref>Jean-Noel Ferrié, “La parlementarisation de l’islam politique: la dynamique des modérés”, CERI, novembre-décembre 2006, http://www.ceri-sciencespo.com/cerifr/archive/2006.php</ref> این احزاب عبارت بودند از: | در این گردهمایی کلیه روش‌های مشارکت سیاسی و کیفیت میانجی‌گری برای خروج کشور از بحران‌های موجود مورد بحث و بررسی قرار گرفت. انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1999 با حضور 7 کاندیدا برگزار شد، اما این در حالی بود که شیخ «محفوظ نحناح» با توجه به منافع عمومی و نه حزبی، علی‌رغم محرومیت از انتخابات، به تشکیل ائتلافی با احزاب هم رأی خود پرداخت. <ref>Jean-Noel Ferrié, “La parlementarisation de l’islam politique: la dynamique des modérés”, CERI, novembre-décembre 2006, http://www.ceri-sciencespo.com/cerifr/archive/2006.php</ref> این احزاب عبارت بودند از: جبهه آزادی‌بخش ملی، تجمع ملی دموکراتیک، جنبش النهضه، جنبش جامعه صلح. | ||
در انتخابات 1999 م شیخ «نحناح» - به دلیل هراس از به قدرت رسیدن سکولارها و بازگشت هرج و مرج و خشونت به الجزایر – به حمایت از [[عبدالعزیز بوتفلیقه]] پرداخت. در انتخابات پارلمانی و محلی سال 2002، جنبش جامعه صلح علی‌رغم فشارهایی که از جانب دیگر احزاب بر آن وارد می‌شد، موفق به جای دادن 38 نفر از اعضای خود در پارلمان الجزایر، 38 نفر در شورای شهرداری‌ها و در حدود 1200 نفر در شورای محلی شد. در 19 ژوئن 2003 مؤسس جنبش جامعه صلح مبادرت به اتخاذ مواضعی کرد که برگرفته حوادث خونین [[فلسطین]]و [[عراق]]، پس از 11 سپتامبر 2001 بود. در هشتم اوت همان سال سومین گردهمایی جنبش برگزار و «شیخ ابوجره سلطانی» به عنوان جانشین شیخ «نحناح» برگزیده شد. | در انتخابات 1999 م شیخ «نحناح» - به دلیل هراس از به قدرت رسیدن سکولارها و بازگشت هرج و مرج و خشونت به الجزایر – به حمایت از [[عبدالعزیز بوتفلیقه]] پرداخت. در انتخابات پارلمانی و محلی سال 2002، جنبش جامعه صلح علی‌رغم فشارهایی که از جانب دیگر احزاب بر آن وارد می‌شد، موفق به جای دادن 38 نفر از اعضای خود در پارلمان الجزایر، 38 نفر در شورای شهرداری‌ها و در حدود 1200 نفر در شورای محلی شد. در 19 ژوئن 2003 مؤسس جنبش جامعه صلح مبادرت به اتخاذ مواضعی کرد که برگرفته حوادث خونین [[فلسطین]]و [[عراق]]، پس از 11 سپتامبر 2001 بود. در هشتم اوت همان سال سومین گردهمایی جنبش برگزار و «شیخ ابوجره سلطانی» به عنوان جانشین شیخ «نحناح» برگزیده شد. | ||
| خط ۲۷۰: | خط ۲۷۰: | ||
Sur le concept d’échec de l’islam politique voir Olivier Roy, L’échec de I’islam politique, Paris, Seuil, 1992; Gilles Kepel, Jihad, expansion et déclin de l’islamisme, Gallimard, Paris,2000</ref> نخستین رهبر این حزب «لحبیب آدمی» بود که از طرفداران تشکیل حکومت اسلامی است. این حزب از نظر فکری متأثر از [[اخوان‌المسلمین]] [[مصر]] است. این حزب در دوره‌های مختلف گفتگوهای [ملی] و دولت مشارکت داشت. «[[جنبش النهضه]]» همچنین گزینه آشتی ملی را پذیرفت و به خاطر آن مبارزه کرد و در برقراری ثبات در الجزایر سهیم بوده است. | Sur le concept d’échec de l’islam politique voir Olivier Roy, L’échec de I’islam politique, Paris, Seuil, 1992; Gilles Kepel, Jihad, expansion et déclin de l’islamisme, Gallimard, Paris,2000</ref> نخستین رهبر این حزب «لحبیب آدمی» بود که از طرفداران تشکیل حکومت اسلامی است. این حزب از نظر فکری متأثر از [[اخوان‌المسلمین]] [[مصر]] است. این حزب در دوره‌های مختلف گفتگوهای [ملی] و دولت مشارکت داشت. «[[جنبش النهضه]]» همچنین گزینه آشتی ملی را پذیرفت و به خاطر آن مبارزه کرد و در برقراری ثبات در الجزایر سهیم بوده است. | ||
برنامه‌های سیاسی النهضه مبتنی بر تکمیل کردن اهداف بیانیه انقلاب آزادی‌بخش الجزایر در اول نوامبر است. به باور رهبران این حزب این بیانیه تاکنون حاکمیت الجزایر و استقلال آن را محقق کرده است اما این بیانیه خواهان تشکیل یک جمهوری دموکراتیک و اجتماعی دارای حاکمیت در چارچوب احکام و اصول اسلامی است و | برنامه‌های سیاسی النهضه مبتنی بر تکمیل کردن اهداف بیانیه انقلاب آزادی‌بخش الجزایر در اول نوامبر است. به باور رهبران این حزب این بیانیه تاکنون حاکمیت الجزایر و استقلال آن را محقق کرده است اما این بیانیه خواهان تشکیل یک جمهوری دموکراتیک و اجتماعی دارای حاکمیت در چارچوب احکام و اصول اسلامی است و «جنبش النهضه» - با مرجعیت اسلامی – خود خواهان اسلام است و آن را الگویی در زندگی فردی و اجتماعی می‌داند که تمامی جنبه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه را در نظر دارد. | ||
«جنبش النهضه» با مبارزات مسالمت‌آمیز و رسمی و قانونی خود به دنبال این است که الجزایر به طور عملی و واقعی یک جمهوری دموکراتیک، اجتماعی و پایبند به اصول اسلامی و مجری ماده 2 قانون اساسی باشد ماده‌ای که می‌گوید اسلام دین حکومت است و شریعت منبع قانونگذاری در این کشور است. حزب «النهضه» در حالی که در انتخابات پارلمانی سال 1997، 34 کرسی را در کسب کرد در ادامه و به دلایل مختلف از جمله جدایی «عبدالله جاب‌الله» از این حزب در انتخابات می‌شکست سختی خورد و تنها یک کرسی به دست آورد. البته اکنون این حزب با دو حزب دیگر الجزایری یعنی «جنبش جامعه صلح»، «جنبش اصلاح ملی» ائتلاف کرده و تلاش می‌کند در ساختار سیاسی کنونی تغییرات اساسی ایجاد کند. | |||
[[عبدالله جاب‌الله]] رهبر وقت حزب «النهضه» که قصد داشت در انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور شرکت کند، با مخالفت اکثریت اعضای حزب روبرو شد. علت مخالفت آنان حمایت سیاسی از [[بوتفلیقه]] و همچنین اختلاف دیدگاه اعضای حزب در مورد نحوه اداره حزب و مواضع حزب در قبال مسائل داخلی الجزایر بود. جاب‌الله پس از کناره‌گیری از حزب به همراه طرفدارانش، حزب جدید «جنبش اصلاح ملی» را بنیان‌گذاری کرد. | [[عبدالله جاب‌الله]] رهبر وقت حزب «النهضه» که قصد داشت در انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور شرکت کند، با مخالفت اکثریت اعضای حزب روبرو شد. علت مخالفت آنان حمایت سیاسی از [[بوتفلیقه]] و همچنین اختلاف دیدگاه اعضای حزب در مورد نحوه اداره حزب و مواضع حزب در قبال مسائل داخلی الجزایر بود. جاب‌الله پس از کناره‌گیری از حزب به همراه طرفدارانش، حزب جدید «جنبش اصلاح ملی» را بنیان‌گذاری کرد. | ||
| خط ۲۸۶: | خط ۲۸۶: | ||
=نگاهی به وضعیت کنونی و آینده تحولات اسلامگرایی در الجزایر= | =نگاهی به وضعیت کنونی و آینده تحولات اسلامگرایی در الجزایر= | ||
مجاورت و هم مرزی الجزایر با تونس و لیبی – به عنوان دو کانون مهم انقلاب‌های عربی – بیش از هر عامل دیگری بر تحولات اخیر این کشور اثرگذار بوده است. علاوه بر این اعلان آغاز جریان اصلاحات در [[مراکش]] یعنی همسایه غربی و رقیب منطقه‌ای [[الجزایر]] در شمال | مجاورت و هم مرزی الجزایر با تونس و لیبی – به عنوان دو کانون مهم انقلاب‌های عربی – بیش از هر عامل دیگری بر تحولات اخیر این کشور اثرگذار بوده است. علاوه بر این اعلان آغاز جریان اصلاحات در [[مراکش]] یعنی همسایه غربی و رقیب منطقه‌ای [[الجزایر]] در شمال غرب آفریقا، در رویکردهای اخیر رهبران الجزیره بی‌تأثیر نبوده است. <ref>[[الجزایر]] در آزمون سخت اصلاحات، باشگاه اندیشه به آدرس اینترنتی: | ||
http://www.bashgah.net/fa/content/print_version/84404 (Sun Apr 14 20: 28: 17 2013)</ref> همزمان با آغاز اعتراضات مردمی در [[تونس]]، دامنه انقلاب این کشور تا حدی به [[[[الجزایر]]]] نیز کشیده شد. هر چند در خلال اعتراضات مردمی از محدوده پایتخت فراتر نرفت و در نهایت جمعیتی بیش از 10 هزار نفر را به عرصه مخالفت عمومی نکشانید. <ref>اعتراضات ضد دولتی مردم در [[الجزایر]] بالا گرفت، پایگاه تحلیلی – خبری اسلام تایمز به آدرس اینترنتی: | http://www.bashgah.net/fa/content/print_version/84404 (Sun Apr 14 20: 28: 17 2013)</ref> همزمان با آغاز اعتراضات مردمی در [[تونس]]، دامنه انقلاب این کشور تا حدی به [[[[الجزایر]]]] نیز کشیده شد. هر چند در خلال اعتراضات مردمی از محدوده پایتخت فراتر نرفت و در نهایت جمعیتی بیش از 10 هزار نفر را به عرصه مخالفت عمومی نکشانید. <ref>اعتراضات ضد دولتی مردم در [[الجزایر]] بالا گرفت، پایگاه تحلیلی – خبری اسلام تایمز به آدرس اینترنتی: | ||
| خط ۳۰۴: | خط ۳۰۴: | ||
5-بررسی دقیق شرایط سیاسی و اجتماعی [[الجزایر]] نشان می‌دهد که این کشور در شرایط بهتری نسبت به تونس قرار دارد. هرچند برخی سانسورها در رسانه ملی این کشور اعمال می‌شود اما روزنامه‌ها با داشتن نوعی آزادی نسبی به نقد حکومت می‌پردازند. علاوه بر این بحران اقتصادی در کشورهایی مانند [[تونس]] و [[مصر]] به مراتب بیش از [[الجزایر]] به نارضایتی مردم از وضعیت معیشتی منجر شد. در مقابله با مخالفان نیز برخلاف بسیاری از کشورهای عربی همچون: [[بحرین]]، [[یمن]] و حتی [[مصر]] و [[تونس]] نیروهای امنیتی این کشور به خشونت متوسل نشدند. | 5-بررسی دقیق شرایط سیاسی و اجتماعی [[الجزایر]] نشان می‌دهد که این کشور در شرایط بهتری نسبت به تونس قرار دارد. هرچند برخی سانسورها در رسانه ملی این کشور اعمال می‌شود اما روزنامه‌ها با داشتن نوعی آزادی نسبی به نقد حکومت می‌پردازند. علاوه بر این بحران اقتصادی در کشورهایی مانند [[تونس]] و [[مصر]] به مراتب بیش از [[الجزایر]] به نارضایتی مردم از وضعیت معیشتی منجر شد. در مقابله با مخالفان نیز برخلاف بسیاری از کشورهای عربی همچون: [[بحرین]]، [[یمن]] و حتی [[مصر]] و [[تونس]] نیروهای امنیتی این کشور به خشونت متوسل نشدند. | ||
6- دلیل دیگر که موجب تمایز وضعیت سیاسی و اجتماعی الجزایر با دیگر کشورهای منطقه شده ضعیف و پراکنده بودن مخالفان دولت است. اگرچه تشکلی مانند | 6- دلیل دیگر که موجب تمایز وضعیت سیاسی و اجتماعی الجزایر با دیگر کشورهای منطقه شده ضعیف و پراکنده بودن مخالفان دولت است. اگرچه تشکلی مانند جبهه نجات اسلامی سال‌ها به عنوان مهمترین اپوزیسیون دولت فعالت کرده و هم اکنون نیز احزاب مخالف و معارض در الجزایر فعال هستند، اما این گروه‌ها برخلاف احزاب و تشکل‌های سیاسی در [[مصر]] و [[تونس]]، از توانایی عملیاتی کردن امکانات سیاسی خود برخوردار نبوده و فاقد توان گسترش مخالفت‌های سیاسی به صحنه رویدادهای اعتراضی اجتماعی هستند. | ||
با توجه به مواردی که در بالا اشاره شد و ناظر بر تحولات آینده، باید به این موضوع توجه داشته باشیم که | با توجه به مواردی که در بالا اشاره شد و ناظر بر تحولات آینده، باید به این موضوع توجه داشته باشیم که جبهه نجات اسلامی به عنوان تشکلی سیاسی که در انتخابات پارلمانی 1992 توانست با اکثریت قاطع آرا حزب حاکم "[[جبهه آزادی‌بخش ملی الجزایر]]" را شکست دهد و با شبه کودتای نظامی از قدرت کنار زده شد به زعم دولت [[الجزایر]] همچنان به عنوان یک تشکل چالش‌زا و تهدیدی در برابر حکومت و امنیت ملی به شمار می‌رود. | ||
برخی تحلیل‌گران معتقدند که رویکردهای اخیر دولت با هدف جذب برخی گروه‌های اسلامگرای میانه‌رو به حکومت و دور نگه داشتن این گروه‌ها از مواضع رهبران | برخی تحلیل‌گران معتقدند که رویکردهای اخیر دولت با هدف جذب برخی گروه‌های اسلامگرای میانه‌رو به حکومت و دور نگه داشتن این گروه‌ها از مواضع رهبران جبهه نجات اسلامی صورت می‌گیرد. اگرچه بسیاری از رهبران جبهه نجات اسلامی زندانی بوده و یا به خارج از کشور تبعید شده‌اند و این گروه سیاسی امکان اثربخشی و تحول آفرینی خود را تا حد زیادی از دست داده است، اما به نظر می‌رسد هنوز به عنوان مهمترین تهدید در برابر حکومت [[الجزایر]] مطرح است. این مسأله موجب می‌شود تا ناظران سیاسی، جریان اصلاحات سیاسی و اجتماعی بدون حضور چهره‌های وابسته به این گروه‌را از پیش شکست خورده و بی‌نتیجه تلقی کنند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1248858/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1 جنبش‌ها و جریانهای اسلامگرا در الجزایر]؛ سید مالک حسینی، به نقل از: سایت راسخون</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||