عطیه عوفی: تفاوت میان نسخه‌ها

| وبگاه =  

}}

==نسب، تولد، نام و کنیه==

عطیه از طایفه بکالی، تیره‌ای از قبیله بنی‌عوف بن امرؤالقیس است. پدرش، سعد بن جناده از قبیله بنی‌عوف<ref>سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج‌۹، ص۴۰۵</ref> و از صحابه [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا(ص)]]<ref>أسد الغابة، ج‌۲، ص۱۸۹</ref> و مادرش کنیزی از اهالی روم بود<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‌۶، ص۳۰۵</ref>.

درباره تاریخ تولد عطیه خبر دقیقی در دست نیست، اما برخی تولد وی را بین سال‌های ۳۶ تا ۴۰ق تخمین زده‌اند؛ چرا که در زمان خلافت امام علی(ع) در [[کوفه]] متولد شد<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‌۶، ص۳۰۵</ref>. پدرش وی را نزد امام علی(ع) برد تا او را نامگذاری کند، امام او را در آغوش گرفت و گفت «هذا عَطیّةُ الله» (این موهبت و هدیه خدا است). بدین جهت وی را عطیه نامیدند<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‌۶، ص۳۰۵</ref>. کنیه وی نیز ابوالحسن است<ref>تاریخ الطبری، ج‌۱۱، ص۶۴۰</ref> او را با لقب‌های عوفی، جدلی، قیسی و کوفی می‌شناسند<ref>زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج‌۴، ص۲۳۷</ref>.

عطیه از تابعان محسوب شده و [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام محمد باقر(ع)]] را نیز درک کرده است<ref>رجال شیخ طوسی، ص۵۱؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۲۵۳؛ سفینة البحار، ج۶، ص۲۹۶</ref>ابن‌سعد از علمای [[اهل سنت]] وی را ثقه و فردی صالح دانسته است<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‌۶، ص۳۰۵</ref>[[ترمذی]] نیز از او حدیث نقل کرده و احادیث وی را حَسَن دانسته است<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج‌۱۳، پاورقی، ص۱۶</ref>از او به‌عنوان محدّث<ref>ابن‌حزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۰۳ق، متن، ص۳۰۹</ref> مفسر قرآن<ref>تنقیح المقال، ج۲، ص۲۵۳</ref> و فقیه شیعه در زمان حجاج بن یوسف ثقفی<ref>أنساب الأشراف، ج‌۱۳، ص۲۶۸؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج‌۷، ص۴۲۴</ref> یاد شده است.

خطبه فدک: عطیه خطبه فدکیه [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا(س)]] که در [[مسجدالنبی]] ایراد شد را برای عبدالله محض، نوه [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن مجتبی(ع)]] نقل کرد<ref>سفینة البحار، ج۶، ص۲۹۶</ref>.

عطیه و جابر بن عبدالله انصاری اولین زائران [[اربعین امام حسین (ع)|اربعین امام حسین]](ع) در [[کربلا]] بود. شهرت وی نیز به همین دلیل است. بنابر نقل عطیه، وی به‌همراه جابر برای زیارت قبر امام حسین(ع) رفت و هنگامی که به کربلا رسیدند، جابر به [[فرات]] نزدیک شد، [[غسل]] کرد و با آداب خاصی به زیارت امام حسین(ع) رفت<ref>طبری آملی، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ۱۳۸۳ق، ج‌۲، ص۷۵؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۱۹۶</ref>

عطیه در [[قیام مختار]] حضور یافت و به‌دستور مختار تحت فرماندهی ابوعبدالله جدلی برای نجات [[بنی‌هاشم]] و [[محمد بن حنفیه]] از دست [[عبدالله بن زبیر]] عازم [[مکه]] شد. هنگامی که به نزدیکی مکه رسیدند، ابوعبدالله جدلی هشتصد نفر از نیرومندان سپاه خود را با فرماندهی عطیه به شهر فرستاد. این گروه وارد مکه شده و چنان تکبیر گفتند که ابن‌زبیر صدای آن را شنید و گریخت و وارد دارالندوه شد. برخی گفته‌اند ابن‌زیبر از ترس به پرده‌های کعبه پناه برد و گفت: «من پناهنده به خدایم.»

بنابر نقل عطیه، آنان نزد [[ابن‌عباس]] و محمد بن حنفیه رفتند که با یاران خود در خانه‌هایی زندانی بودند و اطراف آن خانه‌ها تا سر دیوارها هیزم چیده شده بود، به‌طوری‌ که اگر آن را آتش می‌زدند همه در آن می‌سوختند. پس از نجات آنها، از ابن‌عباس و محمد بن حنفیه درخواست کردند اجازه کشتن عبدالله بن زبیر را صادر کنند، اما آنان برای حفظ حرمت کعبه، با چنین کاری مخالفت کردند<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‌۵، ص۷۵</ref>

عطیه در قیام عبدالرحمن بن محمد اشعث بر ضد حجاج بن یوسف شرکت کرد و پس از شکست ابن‌اشعث به فارس گریخت. حجاج به محمد بن قاسم ثقفی نامه نوشت تا عطیه را احضار کرده و از وی بخواهد حضرت علی(ع) را لعن کند و اگر از این کار خودداری کند، چهارصد ضربه شلاق به وی زده و سر و صورتش را بتراشد. وی پس از احضار از این کار خودداری کرده و چهارصد تازیانه خورد و محمد بن قاسم موی سر و صورتش را تراشید<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‌۶، ص۳۰۵؛ تاریخ الطبری، ج‌۱۱، ص۶۴۱</ref>

===اندیشه و فعالیت‌های سیاسی===

در کوفه قیام‌های متعددی شکل گرفت که یکی از آنها قیام عبدالرحمن بن محمد اشعث بود. این نهضت از [[خراسان]] آغاز شد و عده ای از بزرگان و دانشمندان و قاریان[[عراق]] مانند سعید بن جبیر و ابراهیم نخعی و عطیه عوفی هم در رکاب عبدالرحمن بودند<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8160/107519/%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%87%D8%8C-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86#_edn5 اولین زائر کربلا]</ref>.

عطیه پس از امتناع از ناسزا گفتن به حضرت علی(ع) و تحمل تازیانه به [[خراسان]] رفت. پس از به حکوت رسیدن عمر بن هیبره در عراق، عطیه به وی نامه‌ای نوشت و از وی خواست تا به کوفه برگردد، او نیز موافقت کرد. وی در کوفه بود تا آنکه در سال ۱۱۱ق درگذشت<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج‌۶، ص۳۰۵</ref> برخی به اشتباه سال وفات وی را ۱۲۷ق ذکر کرده‌اند<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج‌۷، ص۴۲۴</ref>.

عطیه فرزندانی به نام‌های علی، از اصحاب [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام صادق(ع)]]<ref>عاملی، إستقصاء الاعتبار فی شرح الإستبصار، ۱۴۱۹ق، ج‌۴، ص۴۰۳؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، الخاتمة ج‌۸، ص۲۲۵</ref> [[حسن بن علی (مجتبی)|حسن]]، [[حسین بن علی (سید الشهدا)

  (سید الشهدا)|حسین]]<ref>سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج‌۹، ص۴۰۵</ref> و عبدالله<ref>أنساب الأشراف، ج‌۲، ص۱۱۳ (چاپ زکار، ج‌۲، ص۳۵۷)</ref>داشته است.