احمد بن محمد ابی نصر بزنطی: تفاوت میان نسخه‌ها

| هم عصر امام = امام کاظم (علیه‌السلام) |امام رضا(علیه‌السلام) |  

| شاگردان = {{فهرست جعبه افقی | علي[ ابنه ]| ابراهيم بن هاشم| ابوعبدالله البرقي|احمد بن محمد بن خالد البرقي|احمد بن محمد بن عيسي|ابراهيم بن هاشم|الحسين بن سعيد|صفوان بن يحيي|محمد بن عبدالله بن زراره|يحيي بن سعيد الاهوازي|

| آثار = |کتاب الصلوه|الجامع|المسائل|النوادر|

'''احمد بن محمّد بن ابى نصر بزنطى''' از بزرگان رجال شیعه و محدّثان نامى  و معاصر امام کاظم (علیه‌السلام) و امام رضا(علیه‌السلام) بوده و از اصحاب اجماع شمرده می‌شود.

بَزَنطی، احمد بن محمّد، صحابی امام هفتم و هشتم و نهم (علیهم‌السلام) و از محدثان و فقهای برجسته شیعه در روزگار خود و نیز از اصحاب اجماع  است<ref>رجال الکشى، ص556، ش1050.</ref>

احمد بن محمّد بن ابى نصر و اسم أبي نصر زيد مولى السكوني بوده است، وی فقیه و راوى ثقه‌ای است که نخست مذهب واقفیان را داشته، سپس با دیدن معجزاتى از امام رضا (علیه‌السلام) مستبصر شده است<ref>ر.ک به: الواقفیه: دراسه و تحلیل، ج1، ص286؛ رجال سید بحر العلوم، ج3، ص48.</ref>  

کنیه او ابوجعفر و نیز ابوعلی گفته شده و به البزنطي معروف است وابستگی (وِلاء) او به قبیله سکون، از شاخه‌های بزرگ قبیله کنده یمن، مورد اتفاق است<ref>نجاشی، ص 75؛ طوسی، 1351 ش، ص 36، پانویس ؛ کشّی، ش 1102؛ تستری، ج 1، ص 563 ـ 566.</ref> شیخ طوسی<ref>ص 36</ref> کنیه او را ابوجعفر و به احتمال ابوعلی نقل کرده و می‌گوید که به بزنطی شهرت دارد<ref>نیز رجوع کنید به ابن شهرآشوب، ص 10؛ مامقانی، ج 1، ص 77.</ref> نام جد اول و دومش بترتیب عَمرو و زید بوده است که برای اختصار، غالباً نام اول را حذف می‌کنند و به جای زید نیز کنیه او، ابی نصر، را می آورند. گاهی نیز از بزنطی با عنوان «ابن ابی نصر» یاد می‌کنند<ref>مامقانی، همانجا ج 1، ص 77.</ref>

هرچند سمعانی درباره نسبت بزنطی سخن نگفته است، ولی به‌تصریح ابن ادریس<ref>حلی ج 3، ص 553؛</ref> و به نقل از او: مامقانی،<ref>ج 1، ص 77 ،</ref> منسوب به نام جایی و نام نوعی پارچه نیز هست و ظاهراً معرب «بیزانسی» است<ref>آقابزرگ طهرانی، ج 24، ص 322.</ref>  

برخی در مورد معروف بودن ابى نصر به «بزنطى» می‌گویند:

بزنطى، منسوب به «بیزانطیه» [بیزانس] است که نام یکى از مستعمرات یونانى بوده است که توسط «قسطنطین کبیر» [کنستانتین اوّل] در سده هفتم قبل از میلاد، تجدید بنا شد و پایتخت امپراطورى روم شرقى (دولت بیزانس) قرار گرفت و به همین مناسبت، بعدا نام قسطنطنیه بر آن گذارده شد (منجد الأعلام). بعید نیست خود یا پدران بزنطى در جنگ‌های بین مسلمین و روم شرقى، اسیر و به دیار اسلامى منتقل شده باشند، یا به خواسته خویش به بلاد بین‌النهرین هجرت نموده و در کوفه سکونت اختیار کرده باشند. احتمال اسارت وى از تعبیر علامه نسبت به او (مولى السکونى) تقویت می‌شود؛ چه به‌احتمال‌قوی، معناى مولى در اینجا «آزادکرده» است که معلوم می‌شود وى نخست غلام سکونى (که خود از اصحاب حضرت صادق (علیه‌السلام) و قاضى بصره و مردى موجّه بوده است) بوده. احتمال دیگرى نیز موجود است و آن این که مولى به معنى حلیف و هم پیمان باشد؛ ولى این نیز احتمال اسارت یا مهاجرت بزنطى را تأیید می‌کند؛ زیرا معمولاً افراد غیرعرب، خود را به شخصیت‌ها یا قبایل معروف منتسب و هم پیمان می‌کردند.<ref>کاظم مدیر شانه چى، چهل حدیث حضرت رضا (علیه‌السلام)، مقدّمه.</ref>

اما یکى از محققان معاصر می‌نویسد: ابونصر بزنطى، اصلاً از خاندان‌های ایرانى بوده که پدران او در کوفه زندگى می‌کردند. خاندان او به آل مهران معروف بودند و به‌اصطلاح آن روز، جزء موالى ـ که به غیر اعراب گفته می‌شد ـ به شمار می‌رفتند. شیخ طوسى نیز وى را از آل مهران می‌داند<ref>کتاب الغیبه، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ص71،ح76 .</ref>

بزنطی پس از رحلت حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام و فتنه واقفیه، اندک زمانی واقفی بوده و اعتقاد به زنده‌بودن ایشان داشته است، ولی بعد از مکاتبه با امام علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام و ظهور برخی معجزات، از مذهب واقفی عدول کرده است. در این باره شیخ طوسی<ref>کتاب الغیبه ص 47.</ref> و قطب راوندی <ref>خرائج ، ج 2، ص 662.</ref> و مجلسی <ref>بحار، ج 49، ص 36 و 48.</ref> سخن گفته‌اند. کشّی <ref>رجال کشی ش 1050.</ref> او را در شمار شش فقیه مهم از اصحاب امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام، نام برده و به گفته شیخ طوسی <ref>عدّه الاصول، ج 1، ص 386ـ387.</ref>به دلیل آنکه او و چند تن دیگر فقط از افراد ثقه، نقل روایت می‌کنند، روایات مرسل آنها در حکم روایات مُسند است.

از یاران امام موسى بن جعفر و امام رضا و امام جواد (علیه‌السلام) <ref>رجال الطوسى، ص332، ش4954(از اصحاب امام کاظم (علیه‌السلام) <ref>وص351، ش5196</ref>(از اصحاب امام رضا (علیه‌السلام)) <ref>و ص373، ش5518</ref>است.

احمد بن ابی نصر بزنطی می‌گوید: من ابتدا واقفی مذهب بودم. بعد، مستبصر شدم. روزی از امام رضا علیه‌السلام تقاضا كردم وقت مناسبی تعیین بفرمایند تا شرفیاب حضور گردم و مسائلم را مطرح كنم. این گذشت تا روزی من در خانه‌ام نشسته بودم، در زدند.

دیدم خادم امام رضا علیه‌السلام مركب مخصوص امام را آورده تا مرا خدمت امام ببرد. با خوشحالی تمام سوار شدم و شرفیاب گشتم. مسائلی را مطرح كردم و بهره‌ها بردم تا شب شد. همان‌ جا نماز مغرب و عشا را با امام خواندم. بعد، غذا آوردند و پس از صرف غذا خواستم برخیزم برای رفتن. فرمودند: دیر وقت شده و منزل شما هم دور است، صلاح این است كه همین جا استراحت كنی. من هم كه از خدا می خواستم خدمت امام باشم، اطاعت كردم و ماندم.

به خادمشان فرمودند: رختخواب مخصوص خودم را بیاور، برای آقای احمد بزنطی پهن كن. من در این موقع به فكر فرو رفتم و از ذهنم گذشت كه معلوم می‌شود من آدم بسیار بزرگواری هستم كه امام این‌گونه با من رفتار می‌کنند.  

امام مركب مخصوص خود را برای من فرستاده و مرا به خانه‌شان آورده و با من هم غذا شده و بعد، رختخواب مخصوص خودشان را در اختیار من گذاشته‌اند.  

عجب! این منم كه چنین بزرگوارم؟ امام نیم‌خیز شده بودند تا برخیزند و به اتاق خود بروند. دیدم نشستند.  

فرمودند: احمد! قصّه‌ای برایت بگویم. وقتی صعصعه بن سوهان، از اصحاب جدّم امیرالمؤمنین علیه‌السلام مریض شد، امیرالمؤمنین علیه‌السلام به عیادت او رفتند و كنار بسترش نشستند و دست بر پیشانی او گذاشتند و او را مورد ملاطفت قرار دادند.  

بعد، وقتی خواستند برخیزند، فرمودند: صعصعه، نكند این آمدن من به عیادتت را مایه‌ی امتیاز خود از برادران ایمانی‌ات بشماری. این تكلیف دینی من بود كه انجام دادم.

امام رضا علیه‌السلام این قصّه را گفتند و برخاستند و در واقع، با این عمل، هم آگاهی خود را از ما‌ فی الضمیر من نشان دادند، كه نمونه‌ای از علم غیب بود، هم به من پند دادند و مرا از بیماری عُجب و خودپسندی شفا بخشیدند. <ref>بحارالأنوار، جلد 49، صفحه ‌48، حدیث 48. ر.ک به: رجال الکشى، ص587، ش1099؛ قاموس الرجال، ج1، ص274؛ أعیان الشیعه، ج3، ص140.</ref>

* احمد بن محمّد بن ابي نصر البزنطي؛

* احمد بن ابي نصر؛

* ابن ابي نصر؛

* ابن ابي نصر البزنطي؛

* البزنطي؛

* احمد بن محمّد بن ابي نصر صاحب الانزال.<ref>نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسه ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلاميه قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/</ref>

* شیخ طوسى درباره وى می‌گوید: ثقه، لقى الرضا (علیه‌السلام) وکان عظیم المنزله عنده<ref>الفهرست، ص61، ش63.</ref>

* نجاشى نیز از منزلت والاى او نزد امامان رضا و جواد (علیهماالسلام) یاد کرده است<ref>رجال النجاشى، ص587ـ589، ش1099ـ 1101.</ref>

* شیخ در «عدّه» گوید: انّه لایروى الاّ عن ثقه. عده الأصول.

* و در «ذکرى» آمده است: انّ الأصحاب أجمعوا على قبول مراسیله. ذکرى.

* علاّمه حلّى درباره وى گفته است: لقى الرضاه وکان عظیم المنزله عنده، وهو ثقه جلیل‌القدر<ref>خلاصه الأقوال، ص61، ش66.</ref>.

مشایخ ایشان، طبق احصاى جهاز روات مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج) بسیار زیاد هستند از جمله:

ابان بن عثمان الاحمر؛

ابراهيم بن شيبة؛

ابن ابي حمزة؛

ابن ابي يعفور؛

ابن عقبة؛

ابن عيينة؛

ابن فضال؛

ابو الحسن الموصلي؛

ابو المغرا؛

ابو بصير؛

ابو جرير القمي؛

ابو جميلة؛

ابو عمارة؛

احمد بن المبارك؛

احمد بن زياد؛

احمد بن عائذ؛

ادريس بن زيد؛

اسماعيل؛

اسماعيل بن ابي حنيفة؛

اسماعيل بن عمر؛

ثعلبة بن ميمون؛

جميل بن دراج؛

حبيب الخثعمي؛

حسان الجمال؛

الحسن بن علي؛

الحسن بن علي بن ابي حمزة؛

الحسن بن محمد الهاشمي؛

الحسن بن موسي الخياط؛

الحسين بن خالد؛

الحسين بن موسي؛

الحسين بن ميسر؛

الحكم بن مسكين؛

حماد بن عثمان؛

حماد بن عيسي؛

حماد بن يحيي؛

حنان بن سدير؛

خلاد بن عمارة؛

داود الطائي؛

داود بن الحسن؛

داود بن الحصين؛

داود بن سرحان؛

درست؛

رفاعة بن موسي؛

زكريا بن آدم؛

سعيد بن عمرو؛

سماعة؛

سماعة بن مهران؛

صفوان الجمال؛

صفوان بن مهران الجمال؛

صفوان بن يحيي؛

الضحاك بن زيد؛

عاصم بن حميد؛

عبد الرحمن بن سالم؛

عبد الكريم بن عمرو الخثعمي؛

عبد الله بن المغيرة؛

عبد الله بن بكير؛

عبد الله بن سنان؛

عبد الله بن محمد الشامي؛

عبد الله بن يحيي الكاهلي؛

العلاء بن رزين؛

علي بن ابي حمزة؛

علي بن عقبة؛

عيسي الفراء؛

الفضيل سكرة؛

فلان المصري؛

القاسم مولي ابي ايوب؛

الكاهلي؛

مثني الحناط؛

مثني بن الوليد؛

مثني بن عبد السلام؛

محمد اخي عرام؛

محمد بن احمد بن عبد الله؛

محمد بن الفضيل؛

محمد بن حكيم؛

محمد بن حمران؛

محمد بن سماعة الصيرفي؛

محمد بن سوقة؛

محمد بن عبد الله الاشعري القمي؛

محمد بن علي بن ابي عبد الله؛

محمد بن عمر الساباطي؛

محمد بن مسلم؛

مرازم بن حكيم؛

مروان بن مسلم؛

معاوية بن عمار؛

معاوية بن ميسرة؛

معمر بن يحيي؛

المفضل بن صالح ابي جميلة؛

موسي بن بكر؛

مهران بن ابي نصر؛

الميثمي؛

النضر بن قرواش؛

هارون بن الجهم؛

هشام بن سالم؛

يونس بن بهمن؛

يونس بن يعقوب<ref>نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسه ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلاميه قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/</ref>.

در کتب رجالى، اسامى راویان از او به‌تفصیل مسطور است، از جمله:  

* علي[ ابنه ]؛

* ابراهيم بن هاشم؛

*   ابن ابي نجران؛

*   ابوعبدالله البرقي؛

*   ابوعبدالله الرازي؛

*   احمد بن ابی‌عبدالله؛

* احمد بن الاشعث؛

* احمد بن محمد بن خالد البرقي؛

* احمد بن محمد بن عيسي؛

* احمد بن محمد بن يحيي؛

* احمد بن هلال؛

*   اسماعيل بن مهران؛

*   الحسن بن علي بن الفضل سكباج؛

* الحسن بن موسي الخشاب؛

* الحسين بن سعيد؛

*   سعد بن سعد؛

* سعد بن عبدالله؛

*   سهل بن زياد؛

* صفوان بن يحيي؛

* العباس بن معروف؛

* عبدالله بن الصلت؛

* عبدالله بن موسي؛

* عبدويه بن عامر؛

*   علي بن احمد بن اشيم؛

* علي بن العباس؛

*   علي بن مهزيار؛

* محمد بن احمد بن يحيي؛

* محمد بن الحسين بن ابي الخطاب؛

* محمد بن القاسم؛

* محمد بن ايوب؛

* محمد بن عبد الحميد؛

* محمد بن عبدالله بن زراره؛

* محمد بن علي بن محبوب؛

*   محمد بن عيسي؛

* محمد بن محمد بن عبدالله بن زراره؛

* معاويه بن حكيم؛

*   معلي بن محمد؛

* موسي بن عمر بن يزيد الصيقل؛

* الهيثم بن ابي مسروق النهدي؛

*   يحيي بن سعيد الاهوازي؛

* يعقوب بن يزيد.<ref>نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسه ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلاميه قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/</ref>

این رواى جلیل‌القدر، روایات فراوانى در همه ابواب اصول و فروع نقل کرده است و مجموع روایاتی که از ایشان نقل شده به ۱۲۹۹ می‌رسد.<ref>نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسه ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلاميه قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/</ref>

از آثار ایشان می‌توان به 3 اثر مهم فقهی اشاره کرد که شامل بسیاری از روایات فقهی امامیه در کتب اربعه است:

# الجامع: (معروف به «جامع بزنطى»)که در آثار او در صدر قرار دارد و این کتاب آنچنان که بر پایه دانسته‌ها از جامعه آن زمان برمی‌آید دربردارنده مجموعه‌ای گسترده از اخبار در زمینه‌های گوناگون معارف دینی به‌ویژه فقه است. نسخه‌هایی از این اثر تا قرن هفتم هجری هنوز باقی بود. همچنین اقتباس‌های سید بن طاووس از یکی از آثار بزنطی ظاهرا برگرفته از همین اثر است.  

# ضمنا نجاشی در فهرست آثار بزنطی از دو کتاب متفاوت «نوادر» یاد کرده که نسخه‌هایی از آن تا قرن 6 ه.ق همچنان برجای بوده است. <ref>أعیان الشیعه، ج3، ص140، مارواه الرضاه، المسائل. ریحانه الأدب، ج1، ص258.نیز رجوع کنید به کحاله، ج 2، ص 104؛ بغدادی، ج 1، ستون 47؛ زرکلی، همانجا؛ آقابزرگ طهرانی، ج 5، ص 27، ج 6، ص 312، ج 24، ص 321.</ref>

بزنطى در سال 221 یا 222 چشم از جهان فروبست و به سراى باقى شتافت. شرح احوال این عالم بزرگ، در منابع ذیل وجود دارد: اتقان المقال، ص14؛ أحسن التراجم، ج1، ص56؛ أعیان الشیعه،ج3، ص140؛ بهجه الآمال، ج2، ص101؛ التحریر الطاووسى، ص40؛ تنقیح المقال، ج1، ص77؛ تهذیب المقال، ج3، ص214؛ جامع الرواه، ج1، ص59؛ رجال البرقى، ص54؛ رجال ابن داوود، ص42؛ ریحانه الأدب، ج1، ص257؛ الفهرست، ابن ندیم، ص276؛ الکنى والألقاب، ج2، ص71؛ مجمع الرجال، ج1، ص157ـ160؛ معالم العلماء، ص10؛ معجم الثقات، ص10؛ مشایخ الثقات، الحلقه الاولى، ص245؛ منهج المقال، ص46؛ منتهى المقال، ص40؛ نقد الرجال، ص28؛ هدایه المحدّثین، ص174.

* كشى، محمد بن عمر، اختيار معرفه الرجال، 2جلد، موسسه آل البيت (علیه‌السلام) لإحياء التراث - ايران - قم، چاپ: 1، 1404 ه.ق.

* اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواه، منشورات مکتبه آیه الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۳ق.

* عسقلانی، ابن حجر، لسان‌ المیزان، انتشارات مؤسسه الأعلمي للمطبوعات، لبنان،۱۳۹۰ ق.

* حسن بن محبوب کوفى، محمدباقر بهبودى،فقه 1376 شماره 11 و 12.

* ربانى، محمد حسن، سبک‌شناسی دانش رجال الحديث، 1جلد، مركز فقهى ائمه اطهار (عليهم السلام) ، قم، 1385 ش.