confirmed
۲٬۲۰۰
ویرایش
ثقه و توثیق: تفاوت میان نسخه‌ها
←ب: توثیقات عامه:
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
=== ب: توثیقات عامه: === | === ب: توثیقات عامه: === | ||
در قبال توثیقات خاصی که برای هر فرد در علم رجال آمده است؛ توثیقاتی است که عمومی است و شامل افراد زیادی می‌شود، این نوع توثیقات را توثیقات عامه می‌نامند و اهم موارد آن عبارتند از: | در قبال توثیقات خاصی که برای هر فرد در علم رجال آمده است؛ توثیقاتی است که عمومی است و شامل افراد زیادی می‌شود، این نوع توثیقات را توثیقات عامه می‌نامند و اهم موارد آن عبارتند از: | ||
* وثاقت [[اصحاب اجماع]]؛ | ==== * وثاقت [[اصحاب اجماع]]؛ ==== | ||
* [[وثاقت جمعی که مشهورند بأنهم لا یروون الا عن الثقات]]؛ | ==== * [[وثاقت جمعی که مشهورند بأنهم لا یروون الا عن الثقات]]؛ ==== | ||
* [[وثاقت وکیل از طرف معصوم علیه السلام]]؛ | ==== * [[وثاقت وکیل از طرف معصوم علیه السلام]]؛ ==== | ||
* [[وثاقت راویان ذکر شده در کتاب المزار]] محمد بن المشهدی ؛ | ==== * [[وثاقت راویان ذکر شده در کتاب المزار]] محمد بن المشهدی ؛ ==== | ||
آیا وقوع راوی در کتاب المزار «ابن مشهدی» نشانه وثاقت او است؟ | آیا وقوع راوی در کتاب المزار «ابن مشهدی» نشانه وثاقت او است؟ | ||
محمد بن جعفر مشهدی (متوفای 610 ق) در ابتدای کتاب، تمام افرادی را که در سند روایات واقع شده‌اند، توثیق کرده است. بنابراین حدود 180 راوی که در اسناد این کتاب وجود دارند مورد توثیق واقع شده‌اند، که برای بسیاری از آنها جز همین توثیق عام، مدرک دیگری بر وثاقت وجود ندارد. | محمد بن جعفر مشهدی (متوفای 610 ق) در ابتدای کتاب، تمام افرادی را که در سند روایات واقع شده‌اند، توثیق کرده است. بنابراین حدود 180 راوی که در اسناد این کتاب وجود دارند مورد توثیق واقع شده‌اند، که برای بسیاری از آنها جز همین توثیق عام، مدرک دیگری بر وثاقت وجود ندارد. | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
مرحوم محقق خویی این بحث را در معجم رجال الحدیث آورده و دلالت عبارت بر توثیق را قبول کرده؛ اما مناقشه ایشان در این است که اولا ابن مشهدی را نمی‌شناسیم و ثانیا سندی وجود ندارد که کتاب مزار فعلی، همان کتابی است که ایشان نوشته است. <ref>معجم رجال الحدیث 1: 52.</ref> | مرحوم محقق خویی این بحث را در معجم رجال الحدیث آورده و دلالت عبارت بر توثیق را قبول کرده؛ اما مناقشه ایشان در این است که اولا ابن مشهدی را نمی‌شناسیم و ثانیا سندی وجود ندارد که کتاب مزار فعلی، همان کتابی است که ایشان نوشته است. <ref>معجم رجال الحدیث 1: 52.</ref> | ||
البته وثاقت ایشان و اینکه کتاب از ایشان بوده و لا اقل مقدمه را ایشان نوشته است، خالی از قوت نیست <ref>برای بحث تفصیلی: ر.ک: معجم رجال الحدیث 1: 52؛ خاتمه مستدرک الوسائل 19: 358؛ اصول علم الرجال، بین النظریة والتطبیق، استاد داوری، 203 – 206.</ref> | البته وثاقت ایشان و اینکه کتاب از ایشان بوده و لا اقل مقدمه را ایشان نوشته است، خالی از قوت نیست <ref>برای بحث تفصیلی: ر.ک: معجم رجال الحدیث 1: 52؛ خاتمه مستدرک الوسائل 19: 358؛ اصول علم الرجال، بین النظریة والتطبیق، استاد داوری، 203 – 206.</ref> | ||
* [[وثاقت راویان ذکر شده در کتاب فلاح السائل]] سیّد بن طاووس؛ | ==== * [[وثاقت راویان ذکر شده در کتاب فلاح السائل]] سیّد بن طاووس؛ ==== | ||
* [[وثاقت راویان ذکر شده در اسناد کتاب «کامل الزیارات»]]؛ | ==== * [[وثاقت راویان ذکر شده در اسناد کتاب «کامل الزیارات»]]؛ ==== | ||
وقوع راوی در کتاب کامل الزیارات (ابن قولویه) | وقوع راوی در کتاب کامل الزیارات (ابن قولویه) | ||
در رابطه با کامل الزیارات و مدلول عبارتی که در مقدمه این کتاب آمده، حداقل پنج مبنا وجود دارد: | در رابطه با کامل الزیارات و مدلول عبارتی که در مقدمه این کتاب آمده، حداقل پنج مبنا وجود دارد: | ||
* مبنای اول این است که تمام کسانی که در اسناد کامل الزیارات واقع شده اند از ثقات اند که مبنای شیخ | * مبنای اول این است که تمام کسانی که در اسناد کامل الزیارات واقع شده اند از ثقات اند که مبنای شیخ حر_عاملی ره همین است<ref>وسائل الشیعة، ج30، ص 202 .</ref> محقق خویی ره نیز تا اواخر عمر شریفش به این مبنا معتقد بود، (معجم رجال، ج1، ص50) ولی بعداً از این مبنا عدول نمود. | ||
* مبنای دوم این است که تنها مشایخ بلا واسطه ی ابن قولویه مشمولِ این توثیق هستند. مبنایی که محقق #خویی ره در اواخر عمر به آن عدول نمود، همین مبنا است <ref>منهاج المصباح (التجارة)، ج 1، ص 461.</ref> | * مبنای دوم این است که تنها مشایخ بلا واسطه ی ابن قولویه مشمولِ این توثیق هستند. مبنایی که محقق #خویی ره در اواخر عمر به آن عدول نمود، همین مبنا است <ref>منهاج المصباح (التجارة)، ج 1، ص 461.</ref> | ||
* مبنای سوم این است که شهادتِ ابن قولویه در مقدمه ی کتابش به این معناست که در هر باب از ابواب این کتاب حداقل یک حدیث صحیح و معتبر وجود دارد. به عبارت دیگر عناوین هر باب در این کتاب که متخذ از احادیث آن باب است، حجت است و از معصوم ع صادر شده است. این مبنا را آیت الله شیخ جواد #تبریزی ره بعد از عدول از مبنای اول اختیار نموده است<ref>قبسات من علم الرجال، ج 1، ص 91.</ref>. | * مبنای سوم این است که شهادتِ ابن قولویه در مقدمه ی کتابش به این معناست که در هر باب از ابواب این کتاب حداقل یک حدیث صحیح و معتبر وجود دارد. به عبارت دیگر عناوین هر باب در این کتاب که متخذ از احادیث آن باب است، حجت است و از معصوم ع صادر شده است. این مبنا را آیت الله شیخ جواد #تبریزی ره بعد از عدول از مبنای اول اختیار نموده است<ref>قبسات من علم الرجال، ج 1، ص 91.</ref>. | ||
* مبنای چهارم این است که شهادت ابن قولویه به این معناست که ایشان می گوید: روایات این کتاب را چون در کتب معتبر و مهم محدثان بزرگ و مورد اعتماد ذکر شده است، در این کتاب جمع آوری کرده ام. ظاهرا آیت الله سیستانی (دام ظله) معتقد به این مبنا هستند<ref>قاعده لا ضرر و لا ضرار، ص 21 ـ 22.</ref>. | * مبنای چهارم این است که شهادت ابن قولویه به این معناست که ایشان می گوید: روایات این کتاب را چون در کتب معتبر و مهم محدثان بزرگ و مورد اعتماد ذکر شده است، در این کتاب جمع آوری کرده ام. ظاهرا آیت الله سیستانی (دام ظله) معتقد به این مبنا هستند<ref>قاعده لا ضرر و لا ضرار، ص 21 ـ 22.</ref>. | ||
* مبنای پنجم و مورد قبول (استاد | * مبنای پنجم و مورد قبول (استاد شب_زنده_دار ) این است که ابن قولویه واسطه های بین خودش و منابعی که این روایات را از آن اخذ کرده است توثیق می کند، اما از آن کتابِ منبع به بعد را نه. به عبارت دیگر ابن قولویه می خواهد بگوید: «من شهادت می دهم که از ناحیه ی من تا آن منبع حدیثی، همه ی افراد ثقه هستند، اما از آن منبع تا معصوم (ع) را خودتان بررسی کنید». طبق این مبنا علاوه بر مشایخ بلا واسطه ی ابن قولویه، افراد دیگری که در سند ایشان تا منبع حدیثی قرار گرفته اند نیز توثیق می شوند. گاهی بین ابن قولویه و منبع حدیثی سه نفر واسطه هستند، گاهی دو نفر و گاهی یک نفر<ref>درس خارج فقه آیت الله شب‌زنده‌دار ـ مبحث امر به معروف و نهی از منکر ـ سال 1397.</ref>. | ||
* [[وثاقت راویان ذکر شده در اسناد تفسیر قمی]] علی بن ابراهیم القمی؛ | ==== * [[وثاقت راویان ذکر شده در اسناد تفسیر قمی]] علی بن ابراهیم القمی؛ ==== | ||
* [[وثاقت راویان ذکر شده در اسناد «نوادر الحکمة»]] محمد بن أحمد بن یحیی؛ | ==== * [[وثاقت راویان ذکر شده در اسناد «نوادر الحکمة»]] محمد بن أحمد بن یحیی؛ ==== | ||
* [[وثاقت راویان ذکر شده در کتاب تحف العقول]] | ==== * [[وثاقت راویان ذکر شده در کتاب تحف العقول]] ==== | ||
وقوع راوی در کتاب تحف العقول ایا نشانه وثاقت او هست؟ | وقوع راوی در کتاب تحف العقول ایا نشانه وثاقت او هست؟ | ||
ابن أبي شعبة حراني مؤلف کتاب تحف العقول در مقدمه کتاب می‌نویسد: «خذوا ما ورد إليكم عمّن فرض الله طاعته عليكم وتلقّوا ما نقله الثقات عن السادات بالسمع والطاعة والانتهاء إليه والعمل به». | ابن أبي شعبة حراني مؤلف کتاب تحف العقول در مقدمه کتاب می‌نویسد: «خذوا ما ورد إليكم عمّن فرض الله طاعته عليكم وتلقّوا ما نقله الثقات عن السادات بالسمع والطاعة والانتهاء إليه والعمل به». | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۰: | ||
شاید بتوان گفت که از مقدمه تنها یک نصیحت کلی به دست می‌آید که ای شیعه به روایات راویان ثقه عمل کنید. نه اینکه من روایات کتاب را از ثقات نقل کرده‌ام؛ زیرا نویسنده می گوید: از آنجا که بیشتر روایات کتاب آداب و مستحبات بود من سندها را حذف کردم. پس شاید از باب تسامح در ادلّه سنن یا موثوق الصدور بودن متن روایات یا شهرت کتاب یا محفوف به قراین بودن روایات آنها را آورده باشد. وأسقطت الأسانيد تخفيفا وإيجازا و إن كان أكثره لي سماعاً ولأن أكثره آداب وحكم تشهد لأنفسها ولم أجمع ذلك للمنكر المخالف، بل ألفته للمسلم للأئمة العارف بحقهم الراضي بقولهم الراد إليهم وهذه المعاني أكثر من أن يحيط بها حصر وأوسع من أن يقع عليها حظر وفيما ذكرناه مقنع لمن كان له قلب وكاف لمن كان له لب. <ref>برگرفته از دروس خارج استاد #شب‌زنده‌دار (1394ش) و استاد علی #عندلیب همدانی (دام ظلهما) (1391ش)</ref> | شاید بتوان گفت که از مقدمه تنها یک نصیحت کلی به دست می‌آید که ای شیعه به روایات راویان ثقه عمل کنید. نه اینکه من روایات کتاب را از ثقات نقل کرده‌ام؛ زیرا نویسنده می گوید: از آنجا که بیشتر روایات کتاب آداب و مستحبات بود من سندها را حذف کردم. پس شاید از باب تسامح در ادلّه سنن یا موثوق الصدور بودن متن روایات یا شهرت کتاب یا محفوف به قراین بودن روایات آنها را آورده باشد. وأسقطت الأسانيد تخفيفا وإيجازا و إن كان أكثره لي سماعاً ولأن أكثره آداب وحكم تشهد لأنفسها ولم أجمع ذلك للمنكر المخالف، بل ألفته للمسلم للأئمة العارف بحقهم الراضي بقولهم الراد إليهم وهذه المعاني أكثر من أن يحيط بها حصر وأوسع من أن يقع عليها حظر وفيما ذكرناه مقنع لمن كان له قلب وكاف لمن كان له لب. <ref>برگرفته از دروس خارج استاد #شب‌زنده‌دار (1394ش) و استاد علی #عندلیب همدانی (دام ظلهما) (1391ش)</ref> | ||
* [[وثاقت مشایخ اجازه]] یا شیخوخة الاجازة؛ | ==== * [[وثاقت مشایخ اجازه]] یا شیخوخة الاجازة؛ ==== | ||
* [[وثاقت مشایخ ثقات]] ( محمد بن ابی عمیر، صفوان بن یحیی احمد بن ابی نصر بزنطی)؛ | ==== * [[وثاقت مشایخ ثقات]] ( محمد بن ابی عمیر، صفوان بن یحیی احمد بن ابی نصر بزنطی)؛ ==== | ||
=== مراد از «مشایخ ثلاثة»: === | ===== مراد از «مشایخ ثلاثة»: ===== | ||
در علم حدیث: اگر در کتب روایی و فقهی گفته شود که این حدیث را «مشایخ ثلاثة» روایت کرده‌اند، مراد صاحبان کتب اربعه است: | در علم حدیث: اگر در کتب روایی و فقهی گفته شود که این حدیث را «مشایخ ثلاثة» روایت کرده‌اند، مراد صاحبان کتب اربعه است: | ||
* شیخ کلینی | * شیخ کلینی | ||