پرش به محتوا

اجماع: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'اهل‌سنت' به 'اهل سنت')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">[[پرونده:اجماع.jpg |جایگزین=اجماع|بندانگشتی|اجماع]]</div>
<div class="wikiInfo">[[پرونده:اجماع.jpg |جایگزین=اجماع|بندانگشتی|اجماع]]</div>
'''اجماع''' اصطلاحی فقهی به معنای اتّفاق‌نظر فقیهان و عالمان دینی بر حکمی شرعی است. اجماع نزد [[اهل سنت|اهل سنت]]، اهمیت بسیاری دارد و یکی از منابع استنباط احکام است. در مسائل سیاسی نیز اجماع اهل حل و عقد از سوی آنان به عنوان دلیلی بر صحت و مشروعیت انتخاب [[خلیفه]] اول شمرده شده است.
'''اجماع''' اصطلاحی فقهی به معنای اتّفاق‌نظر فقیهان و عالمان دینی بر حکمی شرعی است. اجماع نزد [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، اهمیت بسیاری دارد و یکی از منابع استنباط احکام است. در مسائل سیاسی نیز اجماع اهل حل و عقد از سوی آنان به عنوان دلیلی بر صحت و مشروعیت انتخاب [[خلیفه]] اول شمرده شده است.
برخلاف دیدگاه اهل سنت، بر اساس نظر [[امامیه]] اجماع به تنهایی اعتباری ندارد؛ بلکه اهمیت آن از این روست که می‌تواند دلیلی بر سنت [[معصومین (ع)|معصومان]] و در [[اصطلاح فقهی]] کاشفِ سنت معصومان باشد.
برخلاف دیدگاه اهل سنت، بر اساس نظر [[امامیه]] اجماع به تنهایی اعتباری ندارد؛ بلکه اهمیت آن از این روست که می‌تواند دلیلی بر سنت [[معصومین (ع)|معصومان]] و در [[اصطلاح فقهی]] کاشفِ سنت معصومان باشد.
برخی اعتبار آن را به واسطه قاعده لطف می‌دانند و برخی به واسطه حدس. اجماع، انواع و اقسامی‌ دارد که مهمترین آن، اجماع منقول، محصّل و اجماع مرکب است.  
برخی اعتبار آن را به واسطه قاعده لطف می‌دانند و برخی به واسطه حدس. اجماع، انواع و اقسامی‌ دارد که مهمترین آن، اجماع منقول، محصّل و اجماع مرکب است.  
خط ۱۷: خط ۱۷:
* اتفاق اهل حل و عقد بر یک حکم<ref>غزالی، ص۱۷۳</ref>
* اتفاق اهل حل و عقد بر یک حکم<ref>غزالی، ص۱۷۳</ref>
* اتفاق امت پیامبر بر یک حکم<ref>اصول فقه، مظفر، ص۸۱</ref>
* اتفاق امت پیامبر بر یک حکم<ref>اصول فقه، مظفر، ص۸۱</ref>
*
مهمترین اختلاف در تعریف اجماع، اختلاف در هویت اجماع کنندگان است. عالمان دینی [[فرق و مذاهب اسلامی|مذاهب مختلف اسلامی]]، در‌این‌باره مصادیق مختلفی را ذکر کرده‌اند. حتی برخی، اقوالی در‌این‌باره دارند که به صورت پراکنده در حد حکایاتی غریب در منابع [[اصولی]] و [[فقهی]] دیده می‌شود همانند این که مراد از اجماع کنندگان، اهل حرمین ([[مکه]] و [[مدینه]]) یا اهل مصرین ([[کوفه]] و [[بصره]])، یا شیخین یا [[خلفای اربعه|خلفای چهارگانه]]... است.
مهمترین اختلاف در تعریف اجماع، اختلاف در هویت اجماع کنندگان است. عالمان دینی [[فرق و مذاهب اسلامی|مذاهب مختلف اسلامی]]، در‌این‌باره مصادیق مختلفی را ذکر کرده‌اند. حتی برخی، اقوالی در‌این‌باره دارند که به صورت پراکنده در حد حکایاتی غریب در منابع [[اصولی]] و [[فقهی]] دیده می‌شود همانند این که مراد از اجماع کنندگان، اهل حرمین ([[مکه]] و [[مدینه]]) یا اهل مصرین([[کوفه]] و [[بصره]])، یا شیخین یا [[خلفای اربعه|خلفای چهارگانه]]... است.


== حجیت اجماع ==
== حجیت اجماع ==
[[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] علی‌رغم اختلاف تعابیری که در توضیح و تفسیر اصطلاحی اجماع دارند، ولی در حجیّت اجماع اتفاق دارند و اجماع را در ردیف سایر ادله و منابع استنباط احکام قرار می‌دهند و آن‌را یکی از منابع مستقل برای رسیدن به حکم شرعی می‌دانند و حتی برخی از اهل سنت پا را فراتر گذاشته و در مقام تعارض اجماع و [[قرآن کریم|کتاب]] و [[سنت]]، اجماع را مقدّم دانسته و حتی مخالف آن‌را گمراه و [[کافر]] دانسته‌‌اند<ref>شوکانی، علی بن محمد، ارشاد الفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول، ص282، دمشق، بیروت، دار ابن کثیر 1424ق</ref>.
[[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] علی‌رغم اختلاف تعابیری که در توضیح و تفسیر اصطلاحی اجماع دارند، ولی در حجیّت اجماع اتفاق دارند و اجماع را در ردیف سایر ادله و منابع استنباط احکام قرار می‌دهند و آنرا یکی از منابع مستقل برای رسیدن به حکم شرعی می‌دانند و حتی برخی از اهل‌سنت پا را فراتر گذاشته و در مقام تعارض اجماع و [[قرآن کریم|کتاب]] و [[سنت]]، اجماع را مقدّم دانسته و حتی مخالف آنرا گمراه و [[کافر]] دانسته‌‌اند<ref>شوکانی، علی بن محمد، ارشاد الفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول، ص282، دمشق، بیروت، دار ابن کثیر 1424ق</ref>.


اما علمای [[شیعه]] اجماع را دلیل مستقلی در مقابل کتاب و سنت نمی‌دانند. ایشان اجماع را تنها از این جهت که کشف از قول معصوم می‌کند، حجّت می‌دانند. در حقیقت حجیّت مربوط به سنّت است که اجماع کاشف آن است. به همین دلیل شیعه اجماع را بر اتفاق جماعت اندک نیز اطلاق می‌کند، در صورتی که این اتفاق کم، کشف از قول [[معصومین(ع)|معصوم]] کند، هرچند در اصطلاح چنین اتفاقی را اجماع نگویند و اجماعی را که کشف از قول معصوم نکند اجماع نمی‌گویند، هرچند تعداد مجمعین هم زیاد باشد و در اصطلاح نیز به آن اجماع‏ گویند. این مطلب اساس اختلاف [[مذهب شیعه|شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] در مورد اجماع است<ref>فرهنگ اصطلاحات اصول، ص 28</ref>.
اما علمای [[شیعه]] اجماع را دلیل مستقلی در مقابل کتاب و سنت نمی‌دانند. ایشان اجماع را تنها از این جهت که کشف از قول معصوم می‌کند، حجّت می‌دانند. در حقیقت حجیّت مربوط به سنّت است که اجماع کاشف آن است. به همین دلیل شیعه اجماع را بر اتفاق جماعت اندک نیز اطلاق می‌کند، در صورتی که این اتفاق کم، کشف از قول [[معصومین(ع)|معصوم]] کند، هرچند در اصطلاح چنین اتفاقی را اجماع نگویند و اجماعی را که کشف از قول معصوم نکند اجماع نمی‌گویند، هرچند تعداد مجمعین هم زیاد باشد و در اصطلاح نیز به آن اجماع‏ گویند. این مطلب اساس اختلاف [[مذهب شیعه|شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] در مورد اجماع است<ref>فرهنگ اصطلاحات اصول، ص 28</ref>.
خط ۳۹: خط ۳۸:


=== اجماع سکوتی ===
=== اجماع سکوتی ===
به فتوایی که توسط [[فقیه]] یا فقهایی صادر گردد، سپس آن فتوا در میان فقهای عصر منتشر شود، و مدتی بگذرد، و هیچ‌کس با آن مخالفت نکند، اجماع سکوتی گویند<ref>ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول‏، ص 48، تهران، نشر نی‏، 1387ش</ref>.
به فتوایی که توسط [[فقیه]] یا فقهایی صادر گردد، سپس آن فتوا در میان فقهای عصر منتشر شود و مدتی بگذرد و هیچ‌کس با آن مخالفت نکند، اجماع سکوتی گویند<ref>ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول‏، ص 48، تهران، نشر نی‏، 1387ش</ref>.


=== اجماع عملی ===
=== اجماع عملی ===
خط ۵۴: خط ۵۳:


=== اجماع منقول ===
=== اجماع منقول ===
اجماعی است که در آن، فقیه؛ شخصاً اتفاق علما را در یک مسئله به دست نیاورده، بلکه فقیه دیگری آن‌را از راه تتبّع در اقوال آنان کسب کرده و آن‌را برای دیگران نقل نموده است، چه این نقل با یک واسطه باشد یا با بیش از یک واسطه.  
اجماعی است که در آن، فقیه؛ شخصاً اتفاق علما را در یک مسئله به دست نیاورده، بلکه فقیه دیگری آنرا از راه تتبّع در اقوال آنان کسب کرده و آنرا برای دیگران نقل نموده است، چه این نقل با یک واسطه باشد یا با بیش از یک واسطه.  


'''در حجیّت و عدم حجیّت اجماع منقول سه قول است:'''
'''در حجیّت و عدم حجیّت اجماع منقول سه قول است:'''
خط ۸۹: خط ۸۸:


=== اجماع تقیه‌ای ===
=== اجماع تقیه‌ای ===
[[اجماع تقیه‌ای]]، به این معنا است که فقیه، حکم را از شخص امام معصوم(علیه السلام) در زمان حضور بشنود، ولی به سبب تقیه و خوف نتواند حکم را به امام نسبت دهد و به همین خاطر، ادعای اجماع نماید<ref> فرهنگ نامه اصول فقه، ص 89</ref>.
[[اجماع تقیه‌ای]]، به این معنا است که فقیه، حکم را از شخص امام معصوم (علیه السلام) در زمان حضور بشنود، ولی به سبب تقیه و خوف نتواند حکم را به امام نسبت دهد و به همین خاطر، ادعای اجماع نماید<ref> فرهنگ نامه اصول فقه، ص 89</ref>.


=== اجماع ریاضتی ===
=== اجماع ریاضتی ===
یعنی نقل حکم حاصل از کشف و شهود در قالب اجماع؛ به دیگر سخن؛ فقیه از راه ریاضت و رسیدن به مقام کشف و شهود، به حکمی دست می‌یابد و چون نمی‌خواهد کسی از ریاضت‌های او اطلاع یابد، آن‌را در قالب اجماع اظهار می‌نماید.
یعنی نقل حکم حاصل از کشف و شهود در قالب اجماع؛ به دیگر سخن؛ فقیه از راه ریاضت و رسیدن به مقام کشف و شهود، به حکمی دست می‌یابد و چون نمی‌خواهد کسی از ریاضت‌های او اطلاع یابد، آنرا در قالب اجماع اظهار می‌نماید.
چنین اجماعی از یک سو خبر واحد است و از سوی دیگر، امکان اثبات احکام شرعی از طریق [[ریاضت]] -و نه اجتهاد و استنباط از منابع شرعی- جای بحث دارد، هرچند ممکن است شناخت حکم از راه ریاضت برای شخص ریاضت کشیده، به دلیل علم‌آور بودن آن حجت باشد، ولی برای دیگران اعتباری ندارد؛ بنابراین، اجماع ریاضتی حجیت ندارد<ref>فرهنگ نامه اصول فقه، ص 89</ref>.  
چنین اجماعی از یک سو خبر واحد است و از سوی دیگر، امکان اثبات احکام شرعی از طریق [[ریاضت]] -و نه اجتهاد و استنباط از منابع شرعی- جای بحث دارد، هرچند ممکن است شناخت حکم از راه ریاضت برای شخص ریاضت کشیده، به دلیل علم‌آور بودن آن حجت باشد، ولی برای دیگران اعتباری ندارد؛ بنابراین، اجماع ریاضتی حجیت ندارد<ref>فرهنگ نامه اصول فقه، ص 89</ref>.  


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
 
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]]
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]]
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]]
Writers، confirmed، مدیران
۸۸٬۱۲۶

ویرایش