پرش به محتوا

مجلس شورای اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱: خط ۱:
==تاریخچه مجلس==
==تاریخچه مجلس==
    شورا و مشورت برای اداره حکومت در تاریخ ایران، سابقه‌ای طولانی دارد. روایت‌های تاریخی، افسانه‌ها و آثار به جا مانده از دوران باستان حاکی از وجود مشاوران باهوش و بادرایت است. اما شاید مفهومی که ما به نام مجلس می‌شناسیم به صورت رسمی در دوران اشکانی وارد حکومت‌های ایرانی شد که مشهورترین این مجلس‌ها، مجلس مهستان بوده است.
شورا و مشورت برای اداره حکومت در تاریخ ایران، سابقه‌ای طولانی دارد. روایت‌های تاریخی، افسانه‌ها و آثار به جا مانده از دوران باستان حاکی از وجود مشاوران باهوش و بادرایت است. اما شاید مفهومی که ما به نام مجلس می‌شناسیم به صورت رسمی در دوران اشکانی وارد حکومت‌های ایرانی شد که مشهورترین این مجلس‌ها، مجلس مهستان بوده است.


          گرچه در دوران هخامنشی پادشاهان با مشاوران خود مشورت می‌کردند و این مشاوران نقش مهمی در اداره حکومت داشتند اما حرف آخر را پادشاه می‌زد و به نظر می‌آید در دوران اشکانی نقش مجلس‌ بسیار پر رنگ‌تر شد و در بسیاری از موارد تصمیم نهائی با مجلس بود. می‌توان گفت مفهوم مجلس در دوران اشکانی حاصل تجربیات دیگر تمدن‌ها بود که در رأس آنها ایران هخامنشی و یونان قرار داشت.
گرچه در دوران هخامنشی پادشاهان با مشاوران خود مشورت می‌کردند و این مشاوران نقش مهمی در اداره حکومت داشتند اما حرف آخر را پادشاه می‌زد و به نظر می‌آید در دوران اشکانی نقش مجلس‌ بسیار پر رنگ‌تر شد و در بسیاری از موارد تصمیم نهائی با مجلس بود. می‌توان گفت مفهوم مجلس در دوران اشکانی حاصل تجربیات دیگر تمدن‌ها بود که در رأس آنها ایران هخامنشی و یونان قرار داشت.
برخی از پژوهشگران معتقدند در دوران اشکانی، دو مجلس مهم وجود داشته است. اول مجلس خویشاوندان و دیگری مجلس روحانیون بوده است. گردهمایی این دو مجلس را مجلس مهستان می‌نامند.


        برخی از پژوهشگران معتقدند در دوران اشکانی، دو مجلس مهم وجود داشته است. اول مجلس خویشاوندان و دیگری مجلس روحانیون بوده است. گردهمایی این دو مجلس را مجلس مهستان می‌نامند.
مهستان مجلسی بود که پادشاهان اشکانی برای اداره‌ی امور مملکت با اعضای آن مشورت می‌کردند. این مجلس از مجموعه‌ی اعضای دو مجلس دیگر تشکیل می‌گردید، نخست مجلس خانوادگی از اعضای ذکور خانواده‌ی سلطنت، دوم مجلسی متشکل از مردان پیر و مجرب و روحانیون بلند مرتبه‌ی قوم پارت. گاهی این دو مجلس با هم منعقد می‌گردید که آن را مغستان یا مجلس بزرگان می‌نامیدند.
 
        مهستان مجلسی بود که پادشاهان اشکانی برای اداره‌ی امور مملکت با اعضای آن مشورت می‌کردند. این مجلس از مجموعه‌ی اعضای دو مجلس دیگر تشکیل می‌گردید، نخست مجلس خانوادگی از اعضای ذکور خانواده‌ی سلطنت، دوم مجلسی متشکل از مردان پیر و مجرب و روحانیون بلند مرتبه‌ی قوم پارت. گاهی این دو مجلس با هم منعقد می‌گردید که آن را مغستان یا مجلس بزرگان می‌نامیدند.


با توجه به توضیحات بالا، در ادامه نگاهی گذرا به تاریخ مجلس از دوران قاجار تا انقلاب اسلامی خواهیم داشت.
با توجه به توضیحات بالا، در ادامه نگاهی گذرا به تاریخ مجلس از دوران قاجار تا انقلاب اسلامی خواهیم داشت.
خط ۲۸: خط ۲۷:
   
   
ج. مجلس شورای ملی:
ج. مجلس شورای ملی:
   
   
مجلس شورای ملی بر اثر انقلاب مشروطیت به موجب فرمان مورخ 14 جمادی الثانی 1324ه.ق مظفرالدین‌شاه قاجار تأسیس شد و از تاریخ 18 شعبان 1324ه.ق که در قصر گلستان با حضور مظفرالدین‌شاه گشایش یافت. 24 دوره آن به شرح ذیل در تهران افتتاح و منعقد شده است:
مجلس شورای ملی بر اثر انقلاب مشروطیت به موجب فرمان مورخ 14 جمادی الثانی 1324ه.ق مظفرالدین‌شاه قاجار تأسیس شد و از تاریخ 18 شعبان 1324ه.ق که در قصر گلستان با حضور مظفرالدین‌شاه گشایش یافت. 24 دوره آن به شرح ذیل در تهران افتتاح و منعقد شده است:
    مجلس اول، 18 شعبان 1324ه.ق (13 مهر 1285ه.ش)
    مجلس دوم، دوم ذوالقعده ی 1327ه.ق ( 24 فروردین 1288 ه.ش)
    مجلس سوم، 17 محرم 1333ه.ق (14 آذر 1293ه.ش)
    مجلس چهارم، 15 شوال 1339ه.ق (اول تیر 1300 ه.ش)
    مجلس پنجم، 5 رجب 1342ه.ق (22 بهمن 1302ه.ش)
    مجلس ششم، 19 تیر 1305ه.ش
    مجلس هفتم، 14 مهر 1307ه.ش
    مجلس هشتم، 25 آذر 1309ه.ش
    مجلس نهم، 24 اسفند 1311ه.ش
    مجلس دهم، 15 خرداد 1314ه.ش
    مجلس یازدهم، 15 شهریور 1316ه.ش
    مجلس دوازدهم، 3 آبان 1318ه.ش
    مجلس سیزدهم، 22 آبان 1320 ه.ش
    مجلس چهاردهم، 16 اسفند 1322ه.ش
    مجلس پانزدهم، 25 تیر 1326ه.ش
    مجلس شانزدهم، 25 بهمن 1328ه.ش
    مجلس هفدهم، 17 اردیبهشت 1331 ه.ش
    مجلس هجدهم، 27 اسفند 1332ه.ش
    مجلس نوزدهم، 10 خرداد 1335ه.ش
    مجلس بیستم، 2 اسفند 1339ه.ش
    مجلس بیست و یکم، 14 مهر 1342ه.ش
    مجلس بیست و دوم، 14 مهر 1346ه.ش
    مجلس بیست و سوم، 14 مهر 1350ه.ش
    مجلس بیست و چهارم، 17 شهریور 1354ه.ش
   
   
در دوره اول انتخابات صنفی بود و هر یک از طبقات اعیان و خوانین و شاهزادگان قاجاریه و حجج‌اسلام و تجار و اصناف نمایندگانی داشتند، در این دوره رسم این بود که اگر نمایندهء محلی مستعفی یا فوت می‌شد، نمایندگان همان محل در مجلس برای او جانشین تعیین می‌کردند، و این وکیل را نماینده مجلس می‌خواندند. مجلس اول در واقع مجلسی بود که قوانین و نظامات عالی و مهم وضع و تدوین کرده و در استقرار اصول عدالت و قطع نفوذ متنفذین و مستبدین اهتمام بسیار نمود. مجلس دوم که بعد از دوره‌ی استبداد صغیر و خلع و عزل محمدعلی‌شاه قاجار افتتاح و تشکیل یافت، با اشکالات خارجی و بحران‌های مالی بزرگ مواجه شده و با تهدید اولتیماتوم خارجی خاتمه یافت و مجلس سوم بعد از سه سال فترت(فاصله و وقفه میان دو دوره) افتتاح شد و بیش از یک سال دوام نیاورد و منحل شد و بعد از آن نیز دوره فترتی طولانی پیش آمد. در بین سایر ادوار، مجلس پنجم به سبب مبارزات اقلیت آن که به رهبری مدرس اداره می‌شد و مجلس سیزدهم به سبب وجود و بروز مشکلات ناشی از وجود قوای خارجی در ایران، و مجلس چهاردهم به علت مبارزات و کشمکش‌های ملکی و قضیه نفت شمال، و مجلس شانزدهم به سبب مبارزات مصدق و مشاجرات راجع‌به ملی‌کردن صنعت نفت، شهرت خاصی یافته‌اند. مجلس هفدهم به سبب استعفای اکثریت اعضای آن در مرداد 1332ه.ش تعطیل شد، و چون دگربار به جهاتی تشکیل آن ممکن نشد، در 28 آذر 1332ه.ش به موجب فرمان‌ شاه انحلال آن رسماً اعلام شد.
در دوره اول انتخابات صنفی بود و هر یک از طبقات اعیان و خوانین و شاهزادگان قاجاریه و حجج‌اسلام و تجار و اصناف نمایندگانی داشتند، در این دوره رسم این بود که اگر نمایندهء محلی مستعفی یا فوت می‌شد، نمایندگان همان محل در مجلس برای او جانشین تعیین می‌کردند، و این وکیل را نماینده مجلس می‌خواندند. مجلس اول در واقع مجلسی بود که قوانین و نظامات عالی و مهم وضع و تدوین کرده و در استقرار اصول عدالت و قطع نفوذ متنفذین و مستبدین اهتمام بسیار نمود. مجلس دوم که بعد از دوره‌ی استبداد صغیر و خلع و عزل محمدعلی‌شاه قاجار افتتاح و تشکیل یافت، با اشکالات خارجی و بحران‌های مالی بزرگ مواجه شده و با تهدید اولتیماتوم خارجی خاتمه یافت و مجلس سوم بعد از سه سال فترت(فاصله و وقفه میان دو دوره) افتتاح شد و بیش از یک سال دوام نیاورد و منحل شد و بعد از آن نیز دوره فترتی طولانی پیش آمد. در بین سایر ادوار، مجلس پنجم به سبب مبارزات اقلیت آن که به رهبری مدرس اداره می‌شد و مجلس سیزدهم به سبب وجود و بروز مشکلات ناشی از وجود قوای خارجی در ایران، و مجلس چهاردهم به علت مبارزات و کشمکش‌های ملکی و قضیه نفت شمال، و مجلس شانزدهم به سبب مبارزات مصدق و مشاجرات راجع‌به ملی‌کردن صنعت نفت، شهرت خاصی یافته‌اند. مجلس هفدهم به سبب استعفای اکثریت اعضای آن در مرداد 1332ه.ش تعطیل شد، و چون دگربار به جهاتی تشکیل آن ممکن نشد، در 28 آذر 1332ه.ش به موجب فرمان‌ شاه انحلال آن رسماً اعلام شد.


خط ۷۳: خط ۴۳:
مجلس سنا تا سال 1328ه.ش تشکیل نشده بود و در این سال از اولین دورهء تقنینیه مجلس شورای ملی، در بهمن ماه 1328ه.ش گشایش یافت و موجبات اجرای اصل چهل‌وسوم قانون اساسی ایران فراهم آمد. مجلس سنا کلاً هفت دورهء تقنینیه داشته است. تاریخ افتتاح و اختتام دوره‌های سنا به شرح زیر بوده است.
مجلس سنا تا سال 1328ه.ش تشکیل نشده بود و در این سال از اولین دورهء تقنینیه مجلس شورای ملی، در بهمن ماه 1328ه.ش گشایش یافت و موجبات اجرای اصل چهل‌وسوم قانون اساسی ایران فراهم آمد. مجلس سنا کلاً هفت دورهء تقنینیه داشته است. تاریخ افتتاح و اختتام دوره‌های سنا به شرح زیر بوده است.


    دوره اول در تاریخ 2 بهمن 1328ه.ش افتتاح و در تاریخ 28 آذر 1332ه.ش به موجب فرمان شاه منحل شده است.
   
    دوره دوم در تاریخ 27 اسفند 1332ه.ش افتتاح و در تاریخ 25 اسفند 1338ه.ش پایان یافته است.
    دوره سوم در تاریخ 3 فروردین 1339ه.ش افتتاح و در تاریخ 19 اردیبهشت 1340ه.ش به موجب فرمان شاه منحل شده است.
    دوره چهارم در تاریخ 14 مهر 1342ه.ش افتتاح و در تاریخ 12 مهر 1346ه.ش به موجب فرمان شاه منحل شده است.
    دوره پنجم در تاریخ 14 مهر 1346ه.ش افتتاح و در تاریخ 9 شهریور 1350ه.ش به موجب فرمان شاه منحل شده است.
    دوره ششم در تاریخ 9 شهریور 1350ه.ش افتتاح و در 1354 پایان یافته است.
    دوره هفتم در تاریخ 17 شهریور 1354ه.ش افتتاح شد.


تا سال 1342ه.ش که قانون انتخابات تغییر یافت، نمایندگان مجلس را کلاً مردان تشکیل می‌دادند ولی از این سال به بعد چند تن از بانوان نیز به مجلس راه یافتند. از این دوره اجلاسیه‌ی جدید از 14 مهر آغاز شده است.
تا سال 1342ه.ش که قانون انتخابات تغییر یافت، نمایندگان مجلس را کلاً مردان تشکیل می‌دادند ولی از این سال به بعد چند تن از بانوان نیز به مجلس راه یافتند. از این دوره اجلاسیه‌ی جدید از 14 مهر آغاز شده است.
confirmed
۵٬۸۳۵

ویرایش