پرش به محتوا

مجلس شورای اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۶: خط ۱۶:
==مجلس مؤسسان==
==مجلس مؤسسان==


نجمعی از نمایندگان ملت که از طریق انتخابات عمومی تشکیل می شود و مسئول تهیۀ قانون اساسی و یا تغییر بعضی از اصول آن است. نخستین مجلس مؤسسان در ایران در ۱۳۰۴ش به منظور تغییر اصول ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ متمم قانون اساسی وقت تشکیل شد. این اصول که در ارتباط با سلطنت قاجاریه بود و سلطنت را برای همیشه در آن خاندان قرار می داد، با حکم مجلس مذکور عوض شد و سلطنت را در خاندان رضاخان سردار سپه موروثی گرداند. عامل اصلی شکل گیری این مجلس حزب تجدد بود که در انتخابات مجلس پنجم به کمک نظامیان اکثریت مجلس را به دست آورده بود. دومین مجلس مؤسسان در ۱۳۱۸ش برای هموارشدن موضوع ازدواج ولیعهد وقت، محمدرضا پهلوی، با فوزیه، خواهر ملک فاروق، پادشاه مصر، و تابعیت غیر ایرانی ولیعهد آینده بود که براساس آن مجلس مؤسسان تصویب کرد پادشاه می تواند تابعیت ایرانی الاصل بودن به اتباع بیگانه اعطا کند. مجلس مؤسسان بعدی در ۱۳۲۸ش برای تغییر اصولی از قانون اساسی به منظور تقویت سلطنت و تضعیف حقوق ملت تشکیل شد و توانست علاوه بر آن یک اصل در خصوص نحوۀ تجدیدنظر در قانون اساسی به آن ملحق کند. همچنین مقرر شد که در چندین اصل از قانون اساسی به وسیلۀ مجلس واحد، که مرکب از مجلس سنا و شورا بود، تجدید نظر شود. آخرین مجلس مؤسسان در ارتباط با اصلاح قانون اساسی رژیم سلطنت در شهریور ۱۳۴۸، مقارن جنبش های تاجگذاری، تشکیل شد و چون ولیعهد هنوز به سن قانونی سلطنت نرسیده بود و شاه از آن بیم داشت که بین مرگ او و سلطنت ولیعهد فاصله ای بیفتد، لذا به این فکر افتاده بود که با نیابت سلطنت مادر ولیعهد، فرح دیبا، این فاصله را پر کند. بدین ترتیب بار دیگر مجلس مؤسسان تشکیل شد و اصول ۳۸ و ۴۱ و ۴۲ متمم قانون اساسی تغییر یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تدوین قانون اساسی جدید، از اصطلاح مجلس خبرگان قانون اساسی به جای مجلس مؤسسان استفاده شد و اعضای اولین دورۀ آن در ۱۲ مرداد ۱۳۵۸ش با انتخابات عمومی برگزیده شد.


مجلسی که قدرت طرح‌ریزی یا تغییر دادن قانون اساسی را دارد. منشاء این اصطلاح از انقلاب فرانسه است؛ مجلس ملی که در 17ژوئن 1789 اعلام شد. در تاریخ مشروطیت ایران، چند مجلس مؤسسان منعقد شده است. بعضی اولین مجلس شورای ملی (18 شعبان 1324- 23 جمادی الاول 1326ه.ق) را از آن جهت که قانون اساسی ایران و متمم آن در آن دوره وضع شد، مجلس مؤسس شمرده‌اند. در 9 آبان 1354ه.ش ماده واحده‌ای از مجلس شورای ملی گذشت که به موجب آن انقراض سلطنت قاجاریه و خلع احمدشاه از سلطنت و تشکیل مجلس مؤسسان برای اصلاح اصول مربوط به سلطنت تصویب شد. به زودی انتخابات مجلس مؤسسان در سراسر کشور آغاز شد و در تاریخ 15 آذر 1354ه.ش این مجلس در تهران (در محل تکیه‌ی دولت) شروع به کار کرد و 6 روز بعد با تصویب ماده‌ی واحده اصول 36 و 37 و 38 متمم قانون اساسی تغییر یافت و مواد جدیدی به جای آن مقرر شد.
مجلسی که قدرت طرح‌ریزی یا تغییر دادن قانون اساسی را دارد. منشاء این اصطلاح از انقلاب فرانسه است؛ مجلس ملی که در 17ژوئن 1789 اعلام شد. در تاریخ مشروطیت ایران، چند مجلس مؤسسان منعقد شده است. بعضی اولین مجلس شورای ملی (18 شعبان 1324- 23 جمادی الاول 1326ه.ق) را از آن جهت که قانون اساسی ایران و متمم آن در آن دوره وضع شد، مجلس مؤسس شمرده‌اند. در 9 آبان 1354ه.ش ماده واحده‌ای از مجلس شورای ملی گذشت که به موجب آن انقراض سلطنت قاجاریه و خلع احمدشاه از سلطنت و تشکیل مجلس مؤسسان برای اصلاح اصول مربوط به سلطنت تصویب شد. به زودی انتخابات مجلس مؤسسان در سراسر کشور آغاز شد و در تاریخ 15 آذر 1354ه.ش این مجلس در تهران (در محل تکیه‌ی دولت) شروع به کار کرد و 6 روز بعد با تصویب ماده‌ی واحده اصول 36 و 37 و 38 متمم قانون اساسی تغییر یافت و مواد جدیدی به جای آن مقرر شد.
خط ۲۵: خط ۲۵:


   
   
ر. مجلس شورای اسلامی:
   
   
مجلس شورای اسلامی (قوه مقننه) به عنوان نهاد قانونگذاری و نظارتی که با رأی مستقیم مردم در سراسر ایران تشکیل می‌شود، از نظر قانون اساسی مظهر قدرت و حکومت مردم و تبلور جمهوریت است و دو قوهء دیگر در حقیقت هر کدام به نوعی مجری مصوبات آن هستند.
فلسفه و مبنای وجودی مجلس شورای اسلامی تحقق عینی آیهء "وامرهم شوری بینهم" است که مقرر می‌دارد مومنین امور خود را با مشورت یکدیگر حل می‌کنند؛ و تحقق عملی اصل 6 قانون اساسی است که اداره کشور را بر مبنای آراء عمومی از راه انتخاباتی از جمله انتخاب نمایندگان مجلس می‌داند و نیز بر پایه اصل 7 قانون اساسی است که مجلس شورا را یکی از شوراهایی دانسته که از ارکان تصمیم‌گیری و ادارهء امور کشور است. مجلس شورای اسلامی بر مبنای فلسفه وجودی که متناسب با عنوان نیز هست، کار خود را از طریق شورا به صورت جلسات علنی و غیرعلنی‌‌ و کمیسیون‌ها انجام می‌دهد. (آشنائی با مجلس شورای اسلامی: به ضمیمه کارنامه سال اول مجلس، ص12).
در صفت "اسلامی" که به جای"ملی" اطلاق می‌شود، تمامی محتوای اسلام در ارتباط با مجلس شورا مورد توجه بوده است. یعنی از یک طرف"شورا" باید بر پایه مقررات اسلامی بر مبنای عمل قرار گیرد مثلاً از جدال و ستیزه‌جویی پرهیز شود و در بحث‌‌های شورایی هدف کشف حقیقت و توافق بر آن و پذیرش سخن حق باشد. از طرف دیگر صفت "اسلامی" مجلس را موظف می‌سازد که در تدوین و تصویب قوانین در زمینه نظام داخلی و سیاست و روابط خارجی، اسلام را مبنای عمل خود بداند و از آن تخطی نکند و هر مساله‌ای را با راه‌حل و معیار اسلامی مورد مطالعه قرار دهد. مثلاً برای مسائل مهمی از قبیل آزادی‌ها، احزاب، مالکیت، شوراها، حقوق مدنی و ... با معیارها و مقررات اسلامی، خط‌مشی و قانون تصویب کند و ادعاهای افراد خاصی که نمی‌خواهند اسلام حاکمیت یابد، نباید سبب آن شود که مجلس از حدود الهی خارج شود؛ چه این انحراف است و به فرمودهء قرآن پیروی از هواهای دشمنان اسلام موجب گمراهی خواهد بود و همچنین اهدافی از قبیل آنچه منافع ملی و سیاست ملی گفته می‌شود، فقط در محدوده مفاهیم و مقررات اسلامی برای مجلس قابل پذیرش است نه به صورت مجرد. زیرا مجلس که مظهر اراده مردم است بر اساس اصل 11 قانون اساسی همه مسلمانان را باید یک امت بداند و برای تحقق وحدت سیاسی و اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام بکوشد. (همان، ص13).
قوه مقننه از آنجا که تبلور اراده ملت است، بر اساس اصل76 حق تحقیق و تفحص در تمامی امور کشور را دارد و به تناسب چنین اختیاری هر یک از نمایندگان به موجب اصل84 در برابر تمامی افراد ملت مسئولند و به لحاظ این که لازمهء چنین مسئولیتی، آزادی است، هر نماینده‌ای به علت اظهارنظری که به جهت ایفای وظایف نمایندگی می‌دهد، بر مبنای اصل86 از آزادی کامل برخوردار است و هیچکس نمی‌تواند او را تعقیب یا توقیف کند.
قانون اساسی به موجب اصل71 به مجلس شورای اسلامی حق داده است تا در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی، قانون وضع کند و با این اصل در واقع حافظ نظام جامعه تلقی می‌شود. بدین ترتیب بر پایه قانون اساسی جمهوری اسلامی، مجلس شورای اسلامی عامل مهم استقلال و رشد و آزادی امت اسلامی است که نه تنها با تصویب کلیه روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با خارج، می‌تواند مانع نفوذ امپریالیسم شود بلکه با داشتن حق رأی اعتماد به دولت (اصل 87) و حق استیضاح هیأت دولت(اصل 89) از خودکامگی قوه مجریه و استبداد و دیکتاتوری داخلی نیز جلوگیری می‌کند. (همان، ص14).
==جایگاه مجلس==
==جایگاه مجلس==
مجلس شورای اسلامی در نظام جمهوری اسلامی ایران مرجع و محور قانونگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و نظارت‌ها، چراغ هدایت دولت و ملت، پایگاه  اساسی نظام و مردم، مایه حضور و مشارکت واقعی مردم در تصمیم گیری‌ها و مظهر اراده ملی است. در نظام جمهوری اسلامی ايران، نمايندگان به صورت مستقيم و با رأی مخفی مردم برای دوره نمايندگی به مدت چهارسال انتخاب می‌شوند. در صورتی‌که نماينده‌ای ازطريق انتخابات ميان دوره‌ای به نمايندگی انتخاب شد، مدت نمايندگی او محدود به پايان دوره مجلس خواهد بود. مجلس شورای اسلامی، جز در موارد جنگ و اشغال نظامی با پیشنهاد رئیس‌ جمهور، تصویب نمایندگان و تایید شورای نگهبان در مناطق جنگی و یا کل کشور و با ادامه فعالیت مجلس سابق، تعطيل بردار نيست و انتخابات هر دوره بايد پيش از پايان دوره‌ قبل برگزار شود تا كشور درهيچ زمانی بدون مجلس نباشد. از این‌رو مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه و والایی برخوردار است.
مجلس شورای اسلامی در نظام جمهوری اسلامی ایران مرجع و محور قانونگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و نظارت‌ها، چراغ هدایت دولت و ملت، پایگاه  اساسی نظام و مردم، مایه حضور و مشارکت واقعی مردم در تصمیم گیری‌ها و مظهر اراده ملی است. در نظام جمهوری اسلامی ايران، نمايندگان به صورت مستقيم و با رأی مخفی مردم برای دوره نمايندگی به مدت چهارسال انتخاب می‌شوند. در صورتی‌که نماينده‌ای ازطريق انتخابات ميان دوره‌ای به نمايندگی انتخاب شد، مدت نمايندگی او محدود به پايان دوره مجلس خواهد بود. مجلس شورای اسلامی، جز در موارد جنگ و اشغال نظامی با پیشنهاد رئیس‌ جمهور، تصویب نمایندگان و تایید شورای نگهبان در مناطق جنگی و یا کل کشور و با ادامه فعالیت مجلس سابق، تعطيل بردار نيست و انتخابات هر دوره بايد پيش از پايان دوره‌ قبل برگزار شود تا كشور درهيچ زمانی بدون مجلس نباشد. از این‌رو مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه و والایی برخوردار است.
confirmed
۵٬۸۳۵

ویرایش