|
|
| خط ۳۱: |
خط ۳۱: |
|
| |
|
| ==مجلس مؤسسان== | | ==مجلس مؤسسان== |
| | مجمعی از نمایندگان انتخاب شده ملت از طریق انتخابات عمومی که وظیفه آنان تهیۀ قانون اساسی و یا تغییر بعضی از اصول آن است. بعضی اولین مجلس شورای ملی را از آن جهت که قانون اساسی ایران و متمم آن در آن دوره وضع شد، مجلس مؤسس شمرده‌اند. عده‌ای نیز نخستین مجلس مؤسسان در ایران را در ۱۳۰۴ش به منظور تغییر اصول ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ متمم قانون اساسی دانسته‌اند. براساس این اصول سلطنت برای همیشه در اختیار خاندان قاجار قرار می‌گرفت که با حکم این مجلس تغییر یافت و سلطنت را در خاندان رضاخان سردار سپه موروثی گرداند. |
|
| |
|
| نجمعی از نمایندگان ملت که از طریق انتخابات عمومی تشکیل می شود و مسئول تهیۀ قانون اساسی و یا تغییر بعضی از اصول آن است. نخستین مجلس مؤسسان در ایران در ۱۳۰۴ش به منظور تغییر اصول ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ متمم قانون اساسی وقت تشکیل شد. این اصول که در ارتباط با سلطنت قاجاریه بود و سلطنت را برای همیشه در آن خاندان قرار می داد، با حکم مجلس مذکور عوض شد و سلطنت را در خاندان رضاخان سردار سپه موروثی گرداند. عامل اصلی شکل گیری این مجلس حزب تجدد بود که در انتخابات مجلس پنجم به کمک نظامیان اکثریت مجلس را به دست آورده بود. دومین مجلس مؤسسان در ۱۳۱۸ش برای هموارشدن موضوع ازدواج ولیعهد وقت، محمدرضا پهلوی، با فوزیه، خواهر ملک فاروق، پادشاه مصر، و تابعیت غیر ایرانی ولیعهد آینده بود که براساس آن مجلس مؤسسان تصویب کرد پادشاه می تواند تابعیت ایرانی الاصل بودن به اتباع بیگانه اعطا کند. مجلس مؤسسان بعدی در ۱۳۲۸ش برای تغییر اصولی از قانون اساسی به منظور تقویت سلطنت و تضعیف حقوق ملت تشکیل شد و توانست علاوه بر آن یک اصل در خصوص نحوۀ تجدیدنظر در قانون اساسی به آن ملحق کند. همچنین مقرر شد که در چندین اصل از قانون اساسی به وسیلۀ مجلس واحد، که مرکب از مجلس سنا و شورا بود، تجدید نظر شود. آخرین مجلس مؤسسان در ارتباط با اصلاح قانون اساسی رژیم سلطنت در شهریور ۱۳۴۸، مقارن جنبش های تاجگذاری، تشکیل شد و چون ولیعهد هنوز به سن قانونی سلطنت نرسیده بود و شاه از آن بیم داشت که بین مرگ او و سلطنت ولیعهد فاصله ای بیفتد، لذا به این فکر افتاده بود که با نیابت سلطنت مادر ولیعهد، فرح دیبا، این فاصله را پر کند. بدین ترتیب بار دیگر مجلس مؤسسان تشکیل شد و اصول ۳۸ و ۴۱ و ۴۲ متمم قانون اساسی تغییر یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تدوین قانون اساسی جدید، از اصطلاح مجلس خبرگان قانون اساسی به جای مجلس مؤسسان استفاده شد و اعضای اولین دورۀ آن در ۱۲ مرداد ۱۳۵۸ش با انتخابات عمومی برگزیده شد.
| |
|
| |
| مجلسی که قدرت طرح‌ریزی یا تغییر دادن قانون اساسی را دارد. منشاء این اصطلاح از انقلاب فرانسه است؛ مجلس ملی که در 17ژوئن 1789 اعلام شد. در تاریخ مشروطیت ایران، چند مجلس مؤسسان منعقد شده است. بعضی اولین مجلس شورای ملی (18 شعبان 1324- 23 جمادی الاول 1326ه.ق) را از آن جهت که قانون اساسی ایران و متمم آن در آن دوره وضع شد، مجلس مؤسس شمرده‌اند. در 9 آبان 1354ه.ش ماده واحده‌ای از مجلس شورای ملی گذشت که به موجب آن انقراض سلطنت قاجاریه و خلع احمدشاه از سلطنت و تشکیل مجلس مؤسسان برای اصلاح اصول مربوط به سلطنت تصویب شد. به زودی انتخابات مجلس مؤسسان در سراسر کشور آغاز شد و در تاریخ 15 آذر 1354ه.ش این مجلس در تهران (در محل تکیه‌ی دولت) شروع به کار کرد و 6 روز بعد با تصویب ماده‌ی واحده اصول 36 و 37 و 38 متمم قانون اساسی تغییر یافت و مواد جدیدی به جای آن مقرر شد.
| |
|
| |
| با آنکه تشکیل مجلس سنا در قانون اساسی پیش‌بینی شده بود، نمایندگان مجلس شورای ملی عموماً، برای آنکه اختیارات بیشتری داشته باشند، مانع تشکیل این مجلس می‌شدند و همین امر اختلافاتی را میان قوه‌مقننه و قوه‌مجریه فراهم آورده بود. در 1327ه.ش دولت وقت طرحی را از تصویب مجلس شورای ملی گذراند و بنا بر آن فرمانی برای تشکیل یک مجلس مؤسسان، به منظور تجدیدنظر در اصل 48 قانون اساسی، صادر شد. در دومین مجلس مؤسسان در تاریخ 18 اردیبهشت 1328ه.ش ماده‌ای به نام"اصل‌الحاقی" به تصویب رسید.
| |
|
| |
| در اردیبهشت 1336ه.ش "مجلس‌واحد" مرکب از اعضای دو مجلس شورای ملی و سنا (به نام کنگره) دعوت شدند و این کنگره در اصول چهارم و پنجم و ششم و هفتم قانون اساسی و اصول دیگری که در مجلس مؤسسان دوم (اردیبهشت 1328ه.ش) تصریح شده بود، تجدیدنظر کرد. در 18 شهریور 1346ه.ش نیز مجلس مؤسسانی تشکیل شد که اصل 38 و 41 متمم قانون اساسی را اصلاح کرد. (دایره‌المعارف فارسی (مصاحب)، جلد2، بخش دوم(م-ی)، ص2661).
| |
|
| |
|
| |
|
| |
| ==جایگاه مجلس== | | ==جایگاه مجلس== |
| مجلس شورای اسلامی در نظام جمهوری اسلامی ایران مرجع و محور قانونگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و نظارت‌ها، چراغ هدایت دولت و ملت، پایگاه اساسی نظام و مردم، مایه حضور و مشارکت واقعی مردم در تصمیم گیری‌ها و مظهر اراده ملی است. در نظام جمهوری اسلامی ايران، نمايندگان به صورت مستقيم و با رأی مخفی مردم برای دوره نمايندگی به مدت چهارسال انتخاب می‌شوند. در صورتی‌که نماينده‌ای ازطريق انتخابات ميان دوره‌ای به نمايندگی انتخاب شد، مدت نمايندگی او محدود به پايان دوره مجلس خواهد بود. مجلس شورای اسلامی، جز در موارد جنگ و اشغال نظامی با پیشنهاد رئیس جمهور، تصویب نمایندگان و تایید شورای نگهبان در مناطق جنگی و یا کل کشور و با ادامه فعالیت مجلس سابق، تعطيل بردار نيست و انتخابات هر دوره بايد پيش از پايان دوره قبل برگزار شود تا كشور درهيچ زمانی بدون مجلس نباشد. از این‌رو مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه و والایی برخوردار است. | | مجلس شورای اسلامی در نظام جمهوری اسلامی ایران مرجع و محور قانونگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و نظارت‌ها، چراغ هدایت دولت و ملت، پایگاه اساسی نظام و مردم، مایه حضور و مشارکت واقعی مردم در تصمیم گیری‌ها و مظهر اراده ملی است. در نظام جمهوری اسلامی ايران، نمايندگان به صورت مستقيم و با رأی مخفی مردم برای دوره نمايندگی به مدت چهارسال انتخاب می‌شوند. در صورتی‌که نماينده‌ای ازطريق انتخابات ميان دوره‌ای به نمايندگی انتخاب شد، مدت نمايندگی او محدود به پايان دوره مجلس خواهد بود. مجلس شورای اسلامی، جز در موارد جنگ و اشغال نظامی با پیشنهاد رئیس جمهور، تصویب نمایندگان و تایید شورای نگهبان در مناطق جنگی و یا کل کشور و با ادامه فعالیت مجلس سابق، تعطيل بردار نيست و انتخابات هر دوره بايد پيش از پايان دوره قبل برگزار شود تا كشور درهيچ زمانی بدون مجلس نباشد. از این‌رو مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه و والایی برخوردار است. |
