۸۷۱
ویرایش
آفریقا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
|- | |- | ||
|جمعیت | |جمعیت | ||
|بیش از ۱/۳۳ میلیارد | |بیش از ۱/۳۳ میلیارد (۲۰۱۹) | ||
|- | |- | ||
|تراکم | |تراکم | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
</div> | </div> | ||
'''آفریقا''' یا اِفریقا دومین قارهٔ پهناور جهان (پس از آسیا، و دومین؛ در متد [[قارهٔ آمریکای شمالی]]/ [[قارهٔ آمریکای جنوبی]]، پس از [[قارهٔ آسیا]])، است که با مساحتی حدود ۳۰٬۲۲۱٬۵۳۲ کیلومتر مربع ۲۰٫۳٪ از مجموع خشکی‌های زمین را در بر می‌گیرد. عرض این قاره حدود ۸۰۰۰ کیلومتر از شمال به جنوب و طول آن در حدود ۷۴۰۰ کیلومتر از شرق به غرب است. آفریقا با بیش از ۱٬۳۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر جمعیت، | '''آفریقا''' یا اِفریقا دومین قارهٔ پهناور جهان (پس از آسیا، و دومین؛ در متد [[قارهٔ آمریکای شمالی]]/ [[قارهٔ آمریکای جنوبی]]، پس از [[قارهٔ آسیا]])، است که با مساحتی حدود ۳۰٬۲۲۱٬۵۳۲ کیلومتر مربع ۲۰٫۳٪ از مجموع خشکی‌های زمین را در بر می‌گیرد. عرض این قاره حدود ۸۰۰۰ کیلومتر از شمال به جنوب و طول آن در حدود ۷۴۰۰ کیلومتر از شرق به غرب است. آفریقا با بیش از ۱٬۳۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر جمعیت، دارای ۶۱ کشور بوده که حدود یک هفتم از جمعیت کنونی جهان را در خود جای داده‌است. | ||
این قاره از شمال به [[دریای مدیترانه]]، از شمال شرق به [[کانال سوئز]] و دریای سرخ، از شرق به [[خلیج عدن]]، از جنوب شرق به [[اقیانوس هند]]، و از غرب به [[اقیانوس اطلس]] محدود می‌شود. | این قاره از شمال به [[دریای مدیترانه]]، از شمال شرق به [[کانال سوئز]] و دریای سرخ، از شرق به [[خلیج عدن]]، از جنوب شرق به [[اقیانوس هند]]، و از غرب به [[اقیانوس اطلس]] محدود می‌شود. | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
آفریقا در دو سوی [[خط اِستوا]] قرار گرفته و نواحی اقلیمی مختلفی را در بر می‌گیرد؛ آفریقا تنها قاره‌ای است که از منطقه معتدل شمالی تا منطقه معتدل جنوبی امتداد یافته‌است(با فرض در نظر نگرفتن قاره پیوسته [[آمریکا]]). به دلیل فقدان بارش‌های منظم طبیعی و آبیاری، و نیز تاحدودی عدم وجود سیستم‌های توده‌ای یخ یا سفره‌های زیرزمینی کوهستانی، هیچگونه اثر معتدل کنندهٔ طبیعی بر اقلیم به استثنای نزدیک سواحل در آن وجود ندارد. در مرکز آفریقا (نزدیک استوا) نیمی از سال بارانی می‌باشد که دارای هوای گرم و مرطوب است و جنگل‌های زیبایی را پدید می‌آورد که عمری بیشتر از یک نیم سال ندارد چرا که بعد از این فصل بارانی، گرمایی سخت و طاقت فرسا تمام منطقه را فرا می‌گیرد و هیچ جانوری طاقت آن را ندارد و پس مدتی آن جنگل‌ها به بیابانی خشک و بی آب و علف تبدیل می‌شود. (نیمه دیگر سال گرم و خشک است که در مجموع طبیعتی ۲ فصل را پدید می‌آورد). | آفریقا در دو سوی [[خط اِستوا]] قرار گرفته و نواحی اقلیمی مختلفی را در بر می‌گیرد؛ آفریقا تنها قاره‌ای است که از منطقه معتدل شمالی تا منطقه معتدل جنوبی امتداد یافته‌است(با فرض در نظر نگرفتن قاره پیوسته [[آمریکا]]). به دلیل فقدان بارش‌های منظم طبیعی و آبیاری، و نیز تاحدودی عدم وجود سیستم‌های توده‌ای یخ یا سفره‌های زیرزمینی کوهستانی، هیچگونه اثر معتدل کنندهٔ طبیعی بر اقلیم به استثنای نزدیک سواحل در آن وجود ندارد. در مرکز آفریقا (نزدیک استوا) نیمی از سال بارانی می‌باشد که دارای هوای گرم و مرطوب است و جنگل‌های زیبایی را پدید می‌آورد که عمری بیشتر از یک نیم سال ندارد چرا که بعد از این فصل بارانی، گرمایی سخت و طاقت فرسا تمام منطقه را فرا می‌گیرد و هیچ جانوری طاقت آن را ندارد و پس مدتی آن جنگل‌ها به بیابانی خشک و بی آب و علف تبدیل می‌شود. (نیمه دیگر سال گرم و خشک است که در مجموع طبیعتی ۲ فصل را پدید می‌آورد). | ||
اگرچه گمانه‌زنی‌های اروپاییان دربارهٔ ماهیت صحرای [[اتیوپی]] در جنوب آفریقا به زمانی بیش از دو هزار سال قبل بازمی‌گردد، آفریقا به عنوان قدیمی‌ترین قاره‌ای که بشر در آن سکونت داشته به شمار می‌آید. | اگرچه گمانه‌زنی‌های اروپاییان دربارهٔ ماهیت صحرای [[اتیوپی]] در جنوب آفریقا به زمانی بیش از دو هزار سال قبل بازمی‌گردد، آفریقا به عنوان قدیمی‌ترین قاره‌ای که بشر در آن سکونت داشته به شمار می‌آید. | ||
=کشورهای جنوب آفریقا= | =کشورهای جنوب آفریقا= | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
=نام آفریقا= | =نام آفریقا= | ||
دربارهٔ ریشه‌شناسی واژه آفریقا نظرهای گوناگونی آمده‌است. برخی آن را از واژه فنیقی "آفِر" به معنی گرد و غبار دانسته‌اند، برخی از نام تیرهٔ "آفریدی" ساکن شمال آفریقا در پیرامون "کارتاژ" و برخی از واژه یونانی "آفریکه" (aphrike) به معنی بی سرما و همیشه گرم یاد می‌کنند. | دربارهٔ ریشه‌شناسی واژه آفریقا نظرهای گوناگونی آمده‌است. برخی آن را از واژه فنیقی "آفِر" به معنی گرد و غبار دانسته‌اند، برخی از نام تیرهٔ "آفریدی" ساکن شمال آفریقا در پیرامون "کارتاژ" و برخی از واژه یونانی "آفریکه" (aphrike) به معنی بی سرما و همیشه گرم یاد می‌کنند. | ||
=جغرافیا= | =جغرافیا= | ||
بزرگ‌ترین کشور آفریقا [[الجزایر]] و کوچک‌ترین منطقه آن [[جزایر سیشل]] است که در اقیانوس هند می‌باشد. کوچک‌ترین کشور ناحیه خشکی آن [[گامبیا]] است. | بزرگ‌ترین کشور آفریقا [[الجزایر]] و کوچک‌ترین منطقه آن [[جزایر سیشل]] است که در اقیانوس هند می‌باشد. کوچک‌ترین کشور ناحیه خشکی آن [[گامبیا]] است. | ||
شمالی‌ترین نقطهٔ آفریقا دماغه الغیران (درکشور [[تونس]])، جنوبی‌ترین نقطه دماغه آگولهاس (در کشور [[آفریقای جنوبی]])، شرقی‌ترین نقطه دماغه گوآردافوئی (در کشور [[سومالی]])و غربی‌ترین نقطه نوک المادی (در کشور [[دماغه سبز]]) است. | شمالی‌ترین نقطهٔ آفریقا دماغه الغیران (درکشور [[تونس]])، جنوبی‌ترین نقطه دماغه آگولهاس (در کشور [[آفریقای جنوبی]])، شرقی‌ترین نقطه دماغه گوآردافوئی (در کشور [[سومالی]])و غربی‌ترین نقطه نوک المادی (در کشور [[دماغه سبز]]) است. | ||
آب و هوای آفریقا از اقلیم گرمسیری تا فرا شمالگان در بالاترین قله‌های آن در نوسان است. در ناحیه شمالی آن عمدتاً بیابان یا مناطق بایر وجود دارد، در حالی که مناطق مرکزی یا جنوبی شامل دشت‌های گرم (استوایی) و نواحی جنگلی بارانی بسیار متراکم می‌باشد. با این همه دو نوعی همگرایی در الگوهای گیاهی همچون ساحل و استپ غالب است. | آب و هوای آفریقا از اقلیم گرمسیری تا فرا شمالگان در بالاترین قله‌های آن در نوسان است. در ناحیه شمالی آن عمدتاً بیابان یا مناطق بایر وجود دارد، در حالی که مناطق مرکزی یا جنوبی شامل دشت‌های گرم (استوایی) و نواحی جنگلی بارانی بسیار متراکم می‌باشد. با این همه دو نوعی همگرایی در الگوهای گیاهی همچون ساحل و استپ غالب است. | ||
=۱۰ کشور پر جمعیت آفریقا= | =۱۰ کشور پر جمعیت آفریقا= | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
آفریقا کهنترین قاره جهان است و تاریخ آن به دوران اولیه پیش از نون سنگی نیز بازمی‌گردد. | آفریقا کهنترین قاره جهان است و تاریخ آن به دوران اولیه پیش از نون سنگی نیز بازمی‌گردد. | ||
قدیمی‌ترین منطقه مسکونی زمین با گونه‌های بشری بر روی کره خاکی در آفریقا است. طی اواسط سده بیستم، انسان‌شناسی سنگواره‌ها و شواهدی از وجود بشر که احتمالاً به قبل از ۷ میلیون سال پیش برمی‌گردد، دست یافتند. فسیل از گونه‌های متعددی از بشرهای میمون‌وار که تصور می‌شود به انسان نوین امروزی تکامل یافته، باقی‌مانده‌است، همچون «جنوبی‌کپی عفاری» که از لحاظ پرتوسنجی دیرینگی آن به ۳ تا ۳/۹ میلیون سال پیش بازمی‌گردد،[۶] پرامردم بویسی (۳/۲ تا ۴/۱میلیون سال پیش از میلاد مسیح) | قدیمی‌ترین منطقه مسکونی زمین با گونه‌های بشری بر روی کره خاکی در آفریقا است. طی اواسط سده بیستم، انسان‌شناسی سنگواره‌ها و شواهدی از وجود بشر که احتمالاً به قبل از ۷ میلیون سال پیش برمی‌گردد، دست یافتند. فسیل از گونه‌های متعددی از بشرهای میمون‌وار که تصور می‌شود به انسان نوین امروزی تکامل یافته، باقی‌مانده‌است، همچون «جنوبی‌کپی عفاری» که از لحاظ پرتوسنجی دیرینگی آن به ۳ تا ۳/۹ میلیون سال پیش بازمی‌گردد،[۶] پرامردم بویسی (۳/۲ تا ۴/۱میلیون سال پیش از میلاد مسیح) کشف شده‌است(۶۰۰ هزار تا ۹/۳میلیون سال پیش از میلاد مسیح) و «انسان کاروَرز» | ||
استخوان ایشانگو که حدود ۲۵هزار سال قدمت دارد، که خطوط محاسباتی را در ملاحظات ریاضی نشان می‌دهد. در سراسر دوران پیشاتاریخ بشر، آفریقا (همانند دیگر قاره‌ها) هیچگونه سرزمین‌های (مدون) کشوری نداشت، و در عوض گروه‌های شکارچی همچون خویی و سان در آن اقامت داشتند. | استخوان ایشانگو که حدود ۲۵هزار سال قدمت دارد، که خطوط محاسباتی را در ملاحظات ریاضی نشان می‌دهد. در سراسر دوران پیشاتاریخ بشر، آفریقا (همانند دیگر قاره‌ها) هیچگونه سرزمین‌های (مدون) کشوری نداشت، و در عوض گروه‌های شکارچی همچون خویی و سان در آن اقامت داشتند. | ||
=اتحادیه آفریقا (AU)= | =اتحادیه آفریقا (AU)= | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۲۹: | ||
با وجود مشقتهای بیشمار، نشانه‌هایی از امید برای آینده این قاره وجود داشته‌است. ظاهراً حکومت‌های دموکراسی دولتهای دموکراتیک، شیوع پیدا می‌کنند، اما هنوز اکثریت (جامعه ملی جغرافیایی ادعا می‌کنند که تنها ۱۳ کشور آفریقایی را واقعاً می‌توان دموکراتیک به حساب آورد الگو:نیاز به بیان است). تعدادی ≈≠از کشورها حقوق بشر اساسی را برای همه شهروندان به رسمیت شناخته‌اند و (مجامع) قضائی دادگاه‌های قضائی مستقل تشکیل داده‌اند. | با وجود مشقتهای بیشمار، نشانه‌هایی از امید برای آینده این قاره وجود داشته‌است. ظاهراً حکومت‌های دموکراسی دولتهای دموکراتیک، شیوع پیدا می‌کنند، اما هنوز اکثریت (جامعه ملی جغرافیایی ادعا می‌کنند که تنها ۱۳ کشور آفریقایی را واقعاً می‌توان دموکراتیک به حساب آورد الگو:نیاز به بیان است). تعدادی ≈≠از کشورها حقوق بشر اساسی را برای همه شهروندان به رسمیت شناخته‌اند و (مجامع) قضائی دادگاه‌های قضائی مستقل تشکیل داده‌اند. | ||
نشانه‌های روشنی از ایجاد فزاینده شبکه‌ها در میان سازمان‌ها و کشورهای آفریقائی وجود دارد. در جنگ داخلی در [[جمهوری دموکراتیک کنگو]] ([[زئیر]] پیشین) علاوه برمداخله کشورهای غیر آفریقائی ثروتمند، کشورهای آفریقائی همسایه هم شرکت داشتند (جنگ دوم [[کنگو]]). چون این درگیری در سال ۱۹۹۸ آغاز شد، نسبت تخمینی مرگ به ۴ میلیون نفر رسید. | نشانه‌های روشنی از ایجاد فزاینده شبکه‌ها در میان سازمان‌ها و کشورهای آفریقائی وجود دارد. در جنگ داخلی در [[جمهوری دموکراتیک کنگو]] ([[زئیر]] پیشین) علاوه برمداخله کشورهای غیر آفریقائی ثروتمند، کشورهای آفریقائی همسایه هم شرکت داشتند (جنگ دوم [[کنگو]]). چون این درگیری در سال ۱۹۹۸ آغاز شد، نسبت تخمینی مرگ به ۴ میلیون نفر رسید. | ||
بسیاری از ناظران اظهار می‌نمایند که این درگیری نقشی مشابه با [[جنگ جهانی دوم]] ایفا نموده، پس از آن که کشورهای اروپایی جوامع آن‌ها را یکپارچه می‌نماید به نحوی که جنگ بین آن‌ها غیرقابل تصور می‌شود. | بسیاری از ناظران اظهار می‌نمایند که این درگیری نقشی مشابه با [[جنگ جهانی دوم]] ایفا نموده، پس از آن که کشورهای اروپایی جوامع آن‌ها را یکپارچه می‌نماید به نحوی که جنگ بین آن‌ها غیرقابل تصور می‌شود. | ||
| خط ۱۶۸: | خط ۱۶۸: | ||
*UMA | *UMA | ||
تا حدود زیادی به دلیل اثرات [[استعمار]]، دولتهای فاسد و استبداد، آفریقا فقیرترین قاره مسکونی دنیا است. بر طبق گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال۲۰۰۳، ۲۵ رده پایینی جدول کشورها (از رتبه ۱۵۱ ام تا ۱۷۵ ام) همگی کشورهای آفریقایی بوده‌اند. | تا حدود زیادی به دلیل اثرات [[استعمار]]، دولتهای فاسد و استبداد، آفریقا فقیرترین قاره مسکونی دنیا است. بر طبق گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال۲۰۰۳، ۲۵ رده پایینی جدول کشورها (از رتبه ۱۵۱ ام تا ۱۷۵ ام) همگی کشورهای آفریقایی بوده‌اند. | ||
در حالی که رشد سریع در [[چین]] و اکنون در [[هند]]، و نیز رشد میانه در [[آمریکای لاتین]] میلیون‌ها (واحد) فراتر از زندگی موجود رفته‌است، آفریقا از نظر تجارت، سرمایه‌گذاری خارجی، و درآمد سرانه روند قهقرائی داشته‌است. این فقر اثراتی از جمله امید به زندگی پایین، تنش، و بی‌ثباتی – که عوامل دخیل در فقر قاره هستند، گسترش داده‌است. | در حالی که رشد سریع در [[چین]] و اکنون در [[هند]]، و نیز رشد میانه در [[آمریکای لاتین]] میلیون‌ها (واحد) فراتر از زندگی موجود رفته‌است، آفریقا از نظر تجارت، سرمایه‌گذاری خارجی، و درآمد سرانه روند قهقرائی داشته‌است. این فقر اثراتی از جمله امید به زندگی پایین، تنش، و بی‌ثباتی – که عوامل دخیل در فقر قاره هستند، گسترش داده‌است. | ||
| خط ۱۷۸: | خط ۱۷۸: | ||
از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵، رشد اقتصادی با متوسط ۵٪ در سال ۲۰۰۵، به اوج خود رسید. اما برخی کشورها رشد اقتصادی بیشتری (٪+۱۰) را داشته‌اند، به خصوص آنگولا، سودان و گینه استوایی، که هرسه کشور اخیراً شروع به استخراج ذخایر نفتی خود کرده‌اند. | از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵، رشد اقتصادی با متوسط ۵٪ در سال ۲۰۰۵، به اوج خود رسید. اما برخی کشورها رشد اقتصادی بیشتری (٪+۱۰) را داشته‌اند، به خصوص آنگولا، سودان و گینه استوایی، که هرسه کشور اخیراً شروع به استخراج ذخایر نفتی خود کرده‌اند. | ||
ایجاد نیروگاه خورشیدی در کشور 'مالی'، احداث نیروگاه بادی در 'کنیا'، ساخت بزرگ‌ترین تلسکوپ جهان در آفریقای جنوبی یا ایجاد دیوار بزرگ سبز از شرق تا غرب این قاره که با مشارکت بسیاری از کشورهای آفریقایی و با هدف ممانعت از پیشروی صحرا صورت می‌گیرد از جمله اقداماتی است که برای تقویت زیرساخت‌های آفریقا صورت می‌گیرد. | ایجاد نیروگاه خورشیدی در کشور 'مالی'، احداث نیروگاه بادی در 'کنیا'، ساخت بزرگ‌ترین تلسکوپ جهان در آفریقای جنوبی یا ایجاد دیوار بزرگ سبز از شرق تا غرب این قاره که با مشارکت بسیاری از کشورهای آفریقایی و با هدف ممانعت از پیشروی صحرا صورت می‌گیرد از جمله اقداماتی است که برای تقویت زیرساخت‌های آفریقا صورت می‌گیرد. | ||
=زبان‌ها= | =زبان‌ها= | ||
| خط ۲۲۰: | خط ۲۲۰: | ||
ظاهراً مسیحیان آفریقایی بیشتر از لحاظ اجتماعی محافظه کارترند تا هم مذهبان خود در بیشتر نقاط جهان صنعتی، که درست در زمان اخیر به تنش بین فرقه‌هایی همچون اتحادیهٔ آنگلیکان و کلیساهای روش‌گرا منجر شده‌است. کلیساهای افتتاح شدهٔ آفریقایی رشد عمده‌ای را در قرن‌های بیستم و بیست و یکم تجربه کرده‌اند. | ظاهراً مسیحیان آفریقایی بیشتر از لحاظ اجتماعی محافظه کارترند تا هم مذهبان خود در بیشتر نقاط جهان صنعتی، که درست در زمان اخیر به تنش بین فرقه‌هایی همچون اتحادیهٔ آنگلیکان و کلیساهای روش‌گرا منجر شده‌است. کلیساهای افتتاح شدهٔ آفریقایی رشد عمده‌ای را در قرن‌های بیستم و بیست و یکم تجربه کرده‌اند. | ||
=منطقه‌ها و قلمروها= | =منطقه‌ها و قلمروها= | ||
== | ==شمال== | ||
*[[الجزایر]] ([[الجزیره]]) | *[[الجزایر]] ([[الجزیره]]) | ||
| خط ۲۲۹: | خط ۲۲۸: | ||
*[[جزایر قناری]] (از جزایر خود مختار [[اسپانیا]])[۱۸] ([[لاس پالماس]])، | *[[جزایر قناری]] (از جزایر خود مختار [[اسپانیا]])[۱۸] ([[لاس پالماس]])، | ||
*[[سبته (شهری خود مختار وابسته به [[اسپانیا]]) | *[[سبته (شهری خود مختار وابسته به [[اسپانیا]]) | ||
*[[مصر] | *[[مصر]]([[قاهره]]) | ||
*[[لیبی]] ([[طرابلس]]) | *[[لیبی]] ([[طرابلس]]) | ||
| خط ۲۴۵: | خط ۲۴۴: | ||
*[[تونس]] ([[تونس]]) | *[[تونس]] ([[تونس]]) | ||
*[[صحرای غربی] | *[[صحرای غربی]] ([[العیون]]) | ||
| خط ۲۵۸: | خط ۲۵۷: | ||
*[[سومالی]] ([[موگادیشو]]) | *[[سومالی]] ([[موگادیشو]]) | ||
==شرق | ==شرق== | ||
*[[بوروندی]] ([[بوجومبورا]]) | *[[بوروندی]] ([[بوجومبورا]]) | ||
| خط ۲۷۶: | خط ۲۷۵: | ||
*[[مایوت]] ( قبلا مستعمره و اکنون بخشی از خاک [[فرانسه]]) ([[مامودزو]]) | *[[مایوت]] ( قبلا مستعمره و اکنون بخشی از خاک [[فرانسه]]) ([[مامودزو]]) | ||
*موزامبیک]] (ماپوتو) | *[[موزامبیک]] ([[ماپوتو]]) | ||
*[[رئونیون]] (یکی از ناحیه‌های فرای دریاهای [[فرانسه]]) ([[سن-دونی،رئونیون]]) | *[[رئونیون]] (یکی از ناحیه‌های فرای دریاهای [[فرانسه]]) ([[سن-دونی،رئونیون]]) | ||
| خط ۲۹۵: | خط ۲۹۴: | ||
==مرکز | ==مرکز== | ||
*[[آنگولا]] ([[لوآندا]]) | *[[آنگولا]] ([[لوآندا]]) | ||
| خط ۳۱۵: | خط ۳۱۴: | ||
*[[سائوتومه و پرنسیپ]] ([[سائوتومه]]) | *[[سائوتومه و پرنسیپ]] ([[سائوتومه]]) | ||
==جنوب | ==جنوب== | ||
*[[بوتسوانا]] ([[گابورون]]) | *[[بوتسوانا]] ([[گابورون]]) | ||
| خط ۳۲۷: | خط ۳۲۶: | ||
*[[اسواتینی]] ([[مبابانه]]) | *[[اسواتینی]] ([[مبابانه]]) | ||
== | ==غرب== | ||
*[[بنین]] ([[پورتو نووو]]) | *[[بنین]] ([[پورتو نووو]]) | ||
| خط ۳۶۱: | خط ۳۶۰: | ||
*[[سیرالئون]] ([[فری‌تاون]]) | *[[سیرالئون]] ([[فری‌تاون]]) | ||
*[[توگو]] ([[لومه]]) | *[[توگو]] ([[لومه]])<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7 ویکی پدیا]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||