۸۷٬۱۹۹
ویرایش
جریانات و نهادهای مذهبی جمهوری آذربایجان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
بعد از فروپاشی شوروی و پیدایش خلأ ایدئولوژیکی، جمهوری آذربایجان [[مذهب]] را به آغوش خود کشید و سنت‌های اسلامی را که به مدت طولانی فراموش شده بود در خود مشاهده کرد؛ اما با روی کار آمدن حیدر علی اوف و محدودیت و ممنوعیت فعالیت مبلغان مذهبی پرسش‌هایی ایجاد شد که تحت مبارزه با مبلغان مذهبی، نقش اسلام و به ویژه شیعه در آینده این جمهوری چیست؟ آیا اسلام همچون دوره شوروی در حاشیه قرار خواهد گرفت یا خیر؟ هزاران مبلغ از کشورهای عربی و اسلامی به این جمهوری استقلال یافته آمدند تا به این مسلمانان که از مذهب و آموزه‌های دینی شان به مدت طولانی فاصله داشتند، کمک نمایند تا با تعالیم اسلامی آشنا شوند و عامل به آنها باشند. | بعد از فروپاشی شوروی و پیدایش خلأ ایدئولوژیکی، جمهوری آذربایجان [[مذهب]] را به آغوش خود کشید و سنت‌های اسلامی را که به مدت طولانی فراموش شده بود در خود مشاهده کرد؛ اما با روی کار آمدن حیدر علی اوف و محدودیت و ممنوعیت فعالیت مبلغان مذهبی پرسش‌هایی ایجاد شد که تحت مبارزه با مبلغان مذهبی، نقش اسلام و به ویژه شیعه در آینده این جمهوری چیست؟ آیا اسلام همچون دوره شوروی در حاشیه قرار خواهد گرفت یا خیر؟ هزاران مبلغ از کشورهای عربی و اسلامی به این جمهوری استقلال یافته آمدند تا به این مسلمانان که از مذهب و آموزه‌های دینی شان به مدت طولانی فاصله داشتند، کمک نمایند تا با تعالیم اسلامی آشنا شوند و عامل به آنها باشند. | ||
در برآورد کارشناسانه از فضای عمومی جریان‌های اسلام‌گرا در جامعه آذربایجان سه طیف بین مسلمانان این جمهوری دیده می‌شود. طیفی از آنها نتیجۀ سیاست یکسان سازی دوران حاکمیت روس‌ها، به دین بی اعتنا هستند. (حدود ۲۰ درصد) طیف بزرگی از آنها دین اسلام را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویتی خود پذیرفته‌اند و سعی دارند جلوه‌هایی از آیین‌های اسلامی را در مناسبات اجتماعی و فرهنگی خود به نمایش بگذارند. این طیف، اسلام را در چارچوب مسائل اجتماعی ـ فرهنگی می‌پذیرند و | در برآورد کارشناسانه از فضای عمومی جریان‌های اسلام‌گرا در جامعه آذربایجان سه طیف بین مسلمانان این جمهوری دیده می‌شود. طیفی از آنها نتیجۀ سیاست یکسان سازی دوران حاکمیت روس‌ها، به دین بی اعتنا هستند. (حدود ۲۰ درصد) طیف بزرگی از آنها دین اسلام را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویتی خود پذیرفته‌اند و سعی دارند جلوه‌هایی از آیین‌های اسلامی را در مناسبات اجتماعی و فرهنگی خود به نمایش بگذارند. این طیف، اسلام را در چارچوب مسائل اجتماعی ـ فرهنگی می‌پذیرند و علاقه‌ای به سیاسی شدن نشان نمی‌دهند. (حدود ۶۵ درصد). | ||
طیف سوم از مسلمانان مایل به سیاسی کردن هویت اسلامی خویش اند و از اوایل استقلال، بخشی از آنها کنش سیاسی خود را به سیاسی کردن اعتقادات اسلامی معطوف کرده‌اند. (حدود ۱۵ ـ ۱۰ درصد پتانسیل گرایش سوم است). <ref>https://rasekhoon.net/article/show/170777</ref> | طیف سوم از مسلمانان مایل به سیاسی کردن هویت اسلامی خویش اند و از اوایل استقلال، بخشی از آنها کنش سیاسی خود را به سیاسی کردن اعتقادات اسلامی معطوف کرده‌اند. (حدود ۱۵ ـ ۱۰ درصد پتانسیل گرایش سوم است). <ref>https://rasekhoon.net/article/show/170777</ref> | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
حزب اسلام به عنوان کانون اسلام‌گرایی سیاسی در آذربایجان، فعال است. منابع غربی اعضای آن را در سال ۲۰۰۵ بیش از هفتاد هزار نفر برآورد کردند. آنها بستر اجتماعی این حزب را توده عام مردم می‌دانند و نخبگان جامعه بین آنها جای چندانی ندارند. | حزب اسلام به عنوان کانون اسلام‌گرایی سیاسی در آذربایجان، فعال است. منابع غربی اعضای آن را در سال ۲۰۰۵ بیش از هفتاد هزار نفر برآورد کردند. آنها بستر اجتماعی این حزب را توده عام مردم می‌دانند و نخبگان جامعه بین آنها جای چندانی ندارند. | ||
از طرفی، ده‌ها نهاد مدنی اسلام‌گرا به صورت | از طرفی، ده‌ها نهاد مدنی اسلام‌گرا به صورت شبکه‌ای، بخشی از اهداف آن حزب را دنبال می‌کنند. اولین رهبر حزب اسلام دکتر محسن صمداف (دانش آموختۀ ایران) بود. جغرافیای فعالیت حزب بیشتر در شهرستان نارداران (۲۵ کیلومتری شهر باکو) و بخش‌هایی از مناطق جنوب جمهوری آذربایجان است. | ||
از شخصیت‌های مؤثر و نسل جدید نخبگان اسلام‌گرا، حاج ایلقار ابراهیم اوغلو (تحصیل کرده فلسفه اسلامی در حوزه علمیه قم) است که رئیس نهاد مدنی با عنوان «آزادی وجدان و ارزش‌های دینی» است. وی به علت فعالیت و مطالعه درباره حقوق بشر و عضویت در نهادهای حقوق بشر غرب شخصیتی شناخته شده برای نهادهای بین‌المللی و غربی است. | از شخصیت‌های مؤثر و نسل جدید نخبگان اسلام‌گرا، حاج ایلقار ابراهیم اوغلو (تحصیل کرده فلسفه اسلامی در حوزه علمیه قم) است که رئیس نهاد مدنی با عنوان «آزادی وجدان و ارزش‌های دینی» است. وی به علت فعالیت و مطالعه درباره حقوق بشر و عضویت در نهادهای حقوق بشر غرب شخصیتی شناخته شده برای نهادهای بین‌المللی و غربی است. | ||
کار‌ویژه حزب اسلام و سایر جریان‌های اسلام‌گرای شیعی در سال‌های اخیر، تبلیغ اندیشه‌های اسلامی، توسعه مساجد، سازماندهی هیأت‌های مذهبی در کشور، برگزاری راهپیمایی روز قدس، برگزاری عزاداری‌های مربوط به محرم و صفر، برگزاری کنفرانس در مورد مسائل جهان اسلام به خصوص در مورد فلسطین، مخالفت با توسعه روابط رژیم صهیونیستی با جمهوری آذربایجان، مقابله با جریان‌های ضد‌شیعی، حمایت از مواضع منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، مخالفت با حضور ناتو و کشورهای بیگانه در آذربایجان، انتقاد از سیاست‌ها و برنامه‌های ضد دینی حاکمیت و … بوده است. | |||
==== مرکز دفاع از آزادی اعتقادات، به رهبری ایلقار ابراهیم اوغلو ==== | ==== مرکز دفاع از آزادی اعتقادات، به رهبری ایلقار ابراهیم اوغلو ==== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
ابراهیم اوغلو در زمان تحصیل در رشته علوم دینی و فلسفه اسلامی در ایران، از اندیشه‌های معتدل آیت‌الله مرتضی مطهری تأثیر پذیرفته است. دوستان ابراهیم اوغلو در پی سازگاری سنت‌های مذهب شیعه با شرایط روز و پیوند فعال با نهادهای حقوق بشر در سطح بین‌المللی هستند. | ابراهیم اوغلو در زمان تحصیل در رشته علوم دینی و فلسفه اسلامی در ایران، از اندیشه‌های معتدل آیت‌الله مرتضی مطهری تأثیر پذیرفته است. دوستان ابراهیم اوغلو در پی سازگاری سنت‌های مذهب شیعه با شرایط روز و پیوند فعال با نهادهای حقوق بشر در سطح بین‌المللی هستند. | ||
در شرایط حاضر ابراهیم اوغلو و جریان اسلامی منتسب به او در حوزه فکری و | در شرایط حاضر ابراهیم اوغلو و جریان اسلامی منتسب به او در حوزه فکری و اندیشه‌ای جامعه آذربایجان، در مقایسه با سایر جریان‌های اسلام‌گرا، بیشترین نفوذ را دارند. حتی برخی محققان غربی وی را مقتدی صدر آذربایجان می‌دانند. برخی هم وی را «امام خمینی» (ره) آینده آذربایجان می‌خوانند. | ||
علاوه بر جریان یاد شده، مراکز و مؤسساتی مانند مرکز پژوهش‌های دینی که در سال ۱۹۹۹ تأسیس شد، در پی احیای معارف اسلامی و ارزش‌های شیعی در آذربایجان هستند. | علاوه بر جریان یاد شده، مراکز و مؤسساتی مانند مرکز پژوهش‌های دینی که در سال ۱۹۹۹ تأسیس شد، در پی احیای معارف اسلامی و ارزش‌های شیعی در آذربایجان هستند. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
=== جریان‌های سنی (وهابی ـ سلفی) === | === جریان‌های سنی (وهابی ـ سلفی) === | ||
رادیکالیسم اسلامی در قالب سلفی ـ وهابی | رادیکالیسم اسلامی در قالب سلفی ـ وهابی اندیشه‌ای بومی در جمهوری آذربایجان نیست، بلکه این تفکر از خارج مرزهای این کشور وارد شده است. امروزه حدود ۱۵۰۰۰ ـ ۷۰۰۰ سلفی در باکو و شهرهای شمالی (سنی نشین) آذربایجان، به خصوص در نواحی مرزی داغستان و چچن زندگی می‌کنند. | ||
در شهرهای باکو، خاچمار و سایر شهرک‌های شمال آذربایجان تعداد کسانی که به سلفی‌گری ایمان آورده‌اند، قابل توجه است و به راحتی می‌توان سلفی‌های این منطقه را از تنبان کوتاه (شلوار کوتاه) و ریش‌های بلندشان تشخیص داد. | در شهرهای باکو، خاچمار و سایر شهرک‌های شمال آذربایجان تعداد کسانی که به سلفی‌گری ایمان آورده‌اند، قابل توجه است و به راحتی می‌توان سلفی‌های این منطقه را از تنبان کوتاه (شلوار کوتاه) و ریش‌های بلندشان تشخیص داد. | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
در مورد تعداد جمعیت وهابی‌ها یا سلفی‌های شکل گرفته در جمهوری آذربایجان آمار دقیقی در دست نیست. اما، رسانه‌های جمهوری آذربایجان از وجود 15 هزار نفر تا 65 هزار نفر در این کشور مطالبی را طی سال‌های گذشته منتشر کرده‌اند. مشاهدات میدانی تجمعات وهابی‌ها یا سلفی در مسجد ابوبکر باکو و نیز تجمعاتی که وهابی‌ها در سال‌های اخیر در روزهای جمعه در روستای قاراچوخور در حومه باکو دارند، و نیز با لحاظ کردن جمعیت‌های وهابی در مناطق سنی نشین جمهوری آذربایجان (که جذب این جریان و تشکیلات شده است) می‌توان گفت که متاسفانه جمعیت چندده هزار نفری از وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان شکل گرفته و به وضعیت خطرناکی رسیده است. | در مورد تعداد جمعیت وهابی‌ها یا سلفی‌های شکل گرفته در جمهوری آذربایجان آمار دقیقی در دست نیست. اما، رسانه‌های جمهوری آذربایجان از وجود 15 هزار نفر تا 65 هزار نفر در این کشور مطالبی را طی سال‌های گذشته منتشر کرده‌اند. مشاهدات میدانی تجمعات وهابی‌ها یا سلفی در مسجد ابوبکر باکو و نیز تجمعاتی که وهابی‌ها در سال‌های اخیر در روزهای جمعه در روستای قاراچوخور در حومه باکو دارند، و نیز با لحاظ کردن جمعیت‌های وهابی در مناطق سنی نشین جمهوری آذربایجان (که جذب این جریان و تشکیلات شده است) می‌توان گفت که متاسفانه جمعیت چندده هزار نفری از وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان شکل گرفته و به وضعیت خطرناکی رسیده است. | ||
آگاهان مطبوعاتی و فعالان رسانه‌ای و سیاسی در باکو معتقدند، وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان به خاطر حمایت‌هایی که از طرف عربستان سعودی از این جریان صورت نمی‌گیرد و همکاری و همراهی که دولت جمهوری آذربایجان در صدور مجوزهای فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در این کشور دارد، از امکانات مالی موثری برخوردار شده‌اند. در واقع به علت زیر زمینی عمل کردن وهابی‌ها، کسب اطلاع دقیق و آماری از وضعیت مالی وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان تقریبا غیرممکن است و حاکمیت این کشور نیز به خاطر روابط بسیار نزدیک و | آگاهان مطبوعاتی و فعالان رسانه‌ای و سیاسی در باکو معتقدند، وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان به خاطر حمایت‌هایی که از طرف عربستان سعودی از این جریان صورت نمی‌گیرد و همکاری و همراهی که دولت جمهوری آذربایجان در صدور مجوزهای فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در این کشور دارد، از امکانات مالی موثری برخوردار شده‌اند. در واقع به علت زیر زمینی عمل کردن وهابی‌ها، کسب اطلاع دقیق و آماری از وضعیت مالی وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان تقریبا غیرممکن است و حاکمیت این کشور نیز به خاطر روابط بسیار نزدیک و صمیمانه‌ای که با عربستان سعودی برقرار کرده است، تمایلی به افشا و اعلام شرایط و امکانات فراهم شده برای وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان ندارد. | ||
اما، مشاهدات میدانی در بازارهای جمهوری آذربایجان و مشاهده | اما، مشاهدات میدانی در بازارهای جمهوری آذربایجان و مشاهده مغازه‌دارانی که با ریش‌های انبوه و شلوارهای کوتاه در غرفه‌های بازارهای مهم جمهوری آذربایجان مشغول فعالیت هستند، می‌توان دریافت که طبقه وهابی شکل داده شده توسط عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان از توان مالی قابل ملاحظه‌ای برخوردار شده است. وهابی‌ها در زمینه فعالیت اقتصادی در جمهوری آذربایجان بطور شبکه‌ای عمل می‌کنند و هر وهابی با کالاها و پول‌هایی که از شیوخ عربی دریافت می‌کند، موظف است که برای بستگان و آشنایان خود شغل ایجاد کند و تنها طبقه‌ای که در جمهوری آذربایجان که از اکثریت مردمش از معضل بیکاری رنج می‌برد، با مشکل بیکاری مواجه نیست، وهابی‌ها می‌باشند! | ||
با توجه به تمکن مالی وهابی‌ها، نفوذ این جریان در ارکان اجتماع در حال افزایش می‌باشد و توانسته است در میان مقامات عالی‌رتبه دولتی، نمایندگان مجلس و به خصوص فعالان رسانه‌ای در جمهوری آذربایجان عضوگیری کند و با آن که این اعضا دارای ظاهر وهابی نیستند، اما از منافع و خواسته‌های مراکز وهابی بخصوص عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان حمایت و حراست می‌کنند. در میان مقامات دولتی، کمال الدین حیدروف، وزیر حالت‌های فوق‌العاده جمهوری آذربایجان، روابط کاملا ویژه و آشکاری با شیوخ اماراتی دارد که گرچه شاید نتوان آنها را به لحاظ مذهبی وهابی تلقی کرد، اما به لحاظ سیاسی کاملا در چارچوب رژیم وهابی عربستان سعودی جای دارند و نفوذ و تاثیری که بر جمهوری آذربایجان نیز می‌گذارند در همین راستا قابل تامل است. | با توجه به تمکن مالی وهابی‌ها، نفوذ این جریان در ارکان اجتماع در حال افزایش می‌باشد و توانسته است در میان مقامات عالی‌رتبه دولتی، نمایندگان مجلس و به خصوص فعالان رسانه‌ای در جمهوری آذربایجان عضوگیری کند و با آن که این اعضا دارای ظاهر وهابی نیستند، اما از منافع و خواسته‌های مراکز وهابی بخصوص عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان حمایت و حراست می‌کنند. در میان مقامات دولتی، کمال الدین حیدروف، وزیر حالت‌های فوق‌العاده جمهوری آذربایجان، روابط کاملا ویژه و آشکاری با شیوخ اماراتی دارد که گرچه شاید نتوان آنها را به لحاظ مذهبی وهابی تلقی کرد، اما به لحاظ سیاسی کاملا در چارچوب رژیم وهابی عربستان سعودی جای دارند و نفوذ و تاثیری که بر جمهوری آذربایجان نیز می‌گذارند در همین راستا قابل تامل است. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
==== مسجد ابوبکر ==== | ==== مسجد ابوبکر ==== | ||
یکی از بزرگ‌ترین مسجدهای سلفی در این کشور، مسجد ابوبکر است. این مسجد در سال 1997 توسط شاخه آذری «احیای اجتماع کویتی میراث اسلامی»ساخته شد. این مسجد یکی از موفق‌ترین مساجد در آذربایجان است. مساجد در جامعه آذربایجان نقش مهمی در جذب مسلمانان دارند؛ از این رو دو مذهب شیعی و سنی در رقابت با یکدیگر سعی می‌کنند اداره | یکی از بزرگ‌ترین مسجدهای سلفی در این کشور، مسجد ابوبکر است. این مسجد در سال 1997 توسط شاخه آذری «احیای اجتماع کویتی میراث اسلامی»ساخته شد. این مسجد یکی از موفق‌ترین مساجد در آذربایجان است. مساجد در جامعه آذربایجان نقش مهمی در جذب مسلمانان دارند؛ از این رو دو مذهب شیعی و سنی در رقابت با یکدیگر سعی می‌کنند اداره مساجد را به کنترل خود درآورده، مردم را برای آمدن به مسجد تشویق نمایند. | ||
بر اساس آمار در حالی که مساجد سنی و شیعی در روزهای جمعه قادرند سیصد نفر را تقریباً جذب کنند، مسجد ابوبکر پنج تا هفت هزار نفر را جذب می‌کند. امام جماعت مسجد ابوبکر، قامت سلیمانف (Gammaet Suleymanov) است که تحصیل کرده | بر اساس آمار در حالی که مساجد سنی و شیعی در روزهای جمعه قادرند سیصد نفر را تقریباً جذب کنند، مسجد ابوبکر پنج تا هفت هزار نفر را جذب می‌کند. امام جماعت مسجد ابوبکر، قامت سلیمانف (Gammaet Suleymanov) است که تحصیل کرده دانشگاه اسلامی مدینه، یکی از مراکز مهم آموزشی سلفی‌گری است. | ||
مسجد ابوبکر و شخص قامت سلیمان اف که از طرف عربستان و سایر کشورهای عربی حمایت می‌شوند، در رقابت جدی با جریان‌های اسلامی شیعه، به خصوص مسجد جمعه و شخص ایلقار ابراهیم هستند. | مسجد ابوبکر و شخص قامت سلیمان اف که از طرف عربستان و سایر کشورهای عربی حمایت می‌شوند، در رقابت جدی با جریان‌های اسلامی شیعه، به خصوص مسجد جمعه و شخص ایلقار ابراهیم هستند. | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
سوم: جنبش گولن می‌تواند به عنوان یک کنترل طبیعی در برابر جمعیت شیعه-که در اکثریت اند-و نفوذ ایران مورد استفاده قرار گیرد. فلذا برخی از محققین حکومت آذربایجان، گسترش نفوذ اسلام ترکی را به رقابت‌های داخلی و پویایی‌های رقیبی بنام ایران ترجیح می‌دهند. از طرفی این جنبش مانند سنگری در برابر رادیکالیسم سنی به شکل وهابیت نیز ایستاده است. | سوم: جنبش گولن می‌تواند به عنوان یک کنترل طبیعی در برابر جمعیت شیعه-که در اکثریت اند-و نفوذ ایران مورد استفاده قرار گیرد. فلذا برخی از محققین حکومت آذربایجان، گسترش نفوذ اسلام ترکی را به رقابت‌های داخلی و پویایی‌های رقیبی بنام ایران ترجیح می‌دهند. از طرفی این جنبش مانند سنگری در برابر رادیکالیسم سنی به شکل وهابیت نیز ایستاده است. | ||
چهارم: این است که این جنبش | چهارم: این است که این جنبش شبکه‌ای بسیار موفق از نهادهای آموزشی را اداره می‌کند که بسیاری از فرزندان نخبگان سیاسی جمهوری آذربایجان در این نهادها به تحصیل مشغولند و در نهایت، اینکه تجارت و حساب و کتاب‌های بسیاری بین مقامات آذربایجانی، الیگارشی‌‌ها و سازمان‌های مرتبط با گولن درجریان است که بقای این جمهوری را در این کشور تضمین می‌کند. | ||
رابطه جنبش گولن و سایر گروه‌های مذهبی هم پرتنش است. فعالان شیعه معتقدند که این جنبش بیش از اندازه منفعل و سکولاراست و آن را متهم به ریاکاری و فقدان تقوای لازم می‌کنند و نیز این جنبش را متهم به تقیه صرفا برای دستیابی به قدرت سیاسی در آذربایجان می‌کنند. اسلام‌گرایان اهل سنت نیز به صورت خاص از این جنبش انتاد دارند و آن را متهم به ایجاد بدعت در دین و نامسلمان خطاب می‌کنند. بنا به استانداردهای وهابیون برای اسلام ناب، تمایلات صوفیانه این جنبش و نیز تلاش‌هایی که این شبکه برای ادغام در یک جامعه سکولار انجام می‌دهد به عنوان تخطی آشکار از اسلام درنظر گرفته می‌شود. اما به رغم این انتقادات برخی از وهابیون به خاطر توسعه اسلام سنی به وسیله نهادهای سکولار بواسطه این جنبش وهمچنین به چالش کشیدن مفاهیم غالب و سنت‌های شیعه توسط آن خشنود‌اند.<ref>برگرفته از:سید احمد نکویی و میر هادی موسوی، جنبش گولن و عملکرد آن در جمهوری آذربایجان، فصلنامهآسیای مرکزی و قفقاز، شماره 88 زمستان 1393</ref> | رابطه جنبش گولن و سایر گروه‌های مذهبی هم پرتنش است. فعالان شیعه معتقدند که این جنبش بیش از اندازه منفعل و سکولاراست و آن را متهم به ریاکاری و فقدان تقوای لازم می‌کنند و نیز این جنبش را متهم به تقیه صرفا برای دستیابی به قدرت سیاسی در آذربایجان می‌کنند. اسلام‌گرایان اهل سنت نیز به صورت خاص از این جنبش انتاد دارند و آن را متهم به ایجاد بدعت در دین و نامسلمان خطاب می‌کنند. بنا به استانداردهای وهابیون برای اسلام ناب، تمایلات صوفیانه این جنبش و نیز تلاش‌هایی که این شبکه برای ادغام در یک جامعه سکولار انجام می‌دهد به عنوان تخطی آشکار از اسلام درنظر گرفته می‌شود. اما به رغم این انتقادات برخی از وهابیون به خاطر توسعه اسلام سنی به وسیله نهادهای سکولار بواسطه این جنبش وهمچنین به چالش کشیدن مفاهیم غالب و سنت‌های شیعه توسط آن خشنود‌اند.<ref>برگرفته از:سید احمد نکویی و میر هادی موسوی، جنبش گولن و عملکرد آن در جمهوری آذربایجان، فصلنامهآسیای مرکزی و قفقاز، شماره 88 زمستان 1393</ref> | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
=== کمیته دولتی امور تشکل‌های دینی === | === کمیته دولتی امور تشکل‌های دینی === | ||
دولت آذربایجان در سال ۲۰۰۱ | دولت آذربایجان در سال ۲۰۰۱ مؤسسه‌ای سکولار به نام «کمیته دولتی رسیدگی به سازمان‌های دینی» را با هدف تعقیب و تنظیم مؤثر تر فعالیت‌های دینی در آذربایجان تأسیس کرد. وظیفه سازمان، ثبت رسمی و نظارت بر تشکیلات دینی (مانند مساجد و کلیساها)، گروه‌های دینی و سازمان‌های دینی غیر دولتی فعالیت‌های آنها در آذربایجان است. | ||
این کمیته در ابتدای کار به فاصله اندکی، حدود ۲۰۰۰ مسجد، کلیسا و مؤسسه سازمان دینی را ثبت کرد. هم چنین ابتدای سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۳۴۱ سازمان دینی به وسیله کمیته مذکور ثبت شد که ۲۹ گروه از آنها گرایش غیر اسلامی‌داشتند. کمیته دولتی رسیدگی به امور مؤسسات و سازمان‌های دینی در زمینه کنترل چاپ و نشر متون دینی و تعقیب ورود و توزیع متون دینی اختیاراتی گسترده دارد | این کمیته در ابتدای کار به فاصله اندکی، حدود ۲۰۰۰ مسجد، کلیسا و مؤسسه سازمان دینی را ثبت کرد. هم چنین ابتدای سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۳۴۱ سازمان دینی به وسیله کمیته مذکور ثبت شد که ۲۹ گروه از آنها گرایش غیر اسلامی‌داشتند. کمیته دولتی رسیدگی به امور مؤسسات و سازمان‌های دینی در زمینه کنترل چاپ و نشر متون دینی و تعقیب ورود و توزیع متون دینی اختیاراتی گسترده دارد | ||