سید حسین بروجردی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیت‌الله‌العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی''' (زاده ۳ فروردین ۱۲۵۴ در بروجرد – درگذشته ۱۰ فروردین ۱۳۴۰ در قم) از مراجع شیعه اهل [[ایران]] بود. وی به مدت هفده سال مدیر [[حوزه علمیه قم|حوزهٔ علمیه قم]] بود و  مرجعیت عامه [[شیعیان]] را به مدت نزدیک به ۱۵ سال بر عهده داشت.

پدر بزرگوار ایشان، مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین حاج سید علی طباطبایی، عالمی جلیل‌القدر، موصوف به علم و تقوا، مرجع حوائج مردم، ساعی در اعلای کلمه دین و عارف به نسب بیت شریف خویش بود.

 

مادرش سیده آغابیگم، دخت ارجمند مرحوم سید محمدعلی طباطبائی (ره) است که بانویی متدینه، زاهده، عابده، متحفظ بر انجام مستحبات و ترک مکروهات و عالمه و پاکدامن بود.

آن استاد گران‏مایه، به حضرت آیت ‏‌الله‏‌العظمی بروجردی، بسیار اظهار مهر و علاقه می‌‏کرد؛ حضرت آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره) تا آخرین لحظات حیات، این استاد ارزش‏مند را فراموش نکرد. <br />

آیت‌الله بروجردی پس از ورود به نجف اشرف، به حوزه درس مرحوم [[آخوند خراسانی|آیت‌الله‌العظمی آخوند ملا محمد کاظم خراسانی]] وارد شده و 9 سال از محضر پر فیض آن فقیه بزرگ و علمای دیگری چون: آیت‌الله‌العظمی آقا سید کاظم یزدی، و آیت‌الله شریعت اصفهانی (شیخ الشریعة) در فقه و اصول و رجال کسب فیض کردند.

آیت‌الله‌العظمی بروجردی در سال 1364 هـ .ق برای معالجه از بروجرد به تهران آمدند و در بیمارستان فیروزآبادی مورد عمل جراحی قرار گرفت. علمای اعلام از قم، تهران و ... به عیادت ایشان شتافتند. در این هنگام چند نفر از فقهای سرشناس حوزه علمیه قم خصوصا [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی (ره)]] فرصت را مغتنم شمرده از آیت‌الله بروجردی جهت اقامت در قم و قبول مرجعیت جهان تشیع و رهبری و مدیریت حوزه علمیه قم دعوت کردند. این موضوع با اصرار آقایان و استخاره به قرآن مجید، مورد قبول واقع شد. آیت‌الله بروجردی پس از تشرف به مشهد مقدس، عصر پنج‌شنبه 26 صفر 1364 ق. در میان استقبال بی‌نظیر مراجع، علما و مردم قم، وارد این شهر مقدس شد.  

[[سید صدرالدین صدر|آیت‌الله سید صدرالدین صدر]] از مراجع تقلید که در صحن بزرگ [[فاطمه بنت موسی بن جعفر|حضرت معصومه (علیهاالسّلام)]] اقامه جماعت می‌کرد، جایگاه نماز خود را به آیت‌الله بروجردی واگذار کرد.

حضرت علی (علیه‌السّلام) درحدیث شریفی می‌فرماید: «آلة الریاسة سعة الصدر؛ ابزار ریاست ومدیریت سعهٔ صدر [ودوری از تنگ نظری] است.  

در آخرین روزهای عمرشان وقتی خبر دادند پرفسور موریس متخصص قلب، از پاریس برای معالجه ایشان به قم آمده است. ابتدا از همراهان خواستند اتاق را مرتب کنند و شانه‌ای به ایشان بدهند تا محاسن خود را مرتب کند و وقتی به ایشان عرض کردند، اشکالی ندارد، چون حال شما خیلی خوب نیست !! فرمود: «من امروز پیشوای مسلمین هستم، نباید در مقابل یک بیگانه به این حال باشم.»

6. مبارزه با عوام زدگی:

در مسائل مربوط به عزاداری امام حسین (علیه‌السّلام) که گاه آلوده با کارهای خلاف می‌شد و بعضی حاضر نیستند تذکر لازم را به این افراد بدهند، آن مرد بزرگ، وظیفه خود را انجام می‌داد، و از هیچ چیز باک نداشت.

آن آیت الهی تا دقایق پایانی عمر در اشتیاق شهادت بود. مرحوم آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی (ره) می‌فرمودند:

از حالات ایشان، شدت توجه به خاندان پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله) است. منزل ایشان در بروجرد مرکز اقامه عزا و سوگواری حضرت سید الشهدا (علیه‌السّلام) بود و دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن در آن بیت شریف به عزاداری پر شور می‌پرداختند.

روزی جمعی به دیدار ایشان آمده بودند؛ یکی با صدای بلند گفت: برای سلامتی امام زمان (عجل‌الله تعالی فرجه‌الشّریف) و آیت‌‌الله بروجردی صلوات. ایشان ناراحت شدند وگفتند: «این شخص را از اینجا بیرون کنید! چرا اسم مرا در کنار نام مبارک امام زمان (عجل‌الله تعالی فرجه‌الشّریف) قرار می‌دهد؟<br />

سالی که پادشاه عربستان به تهران آمده بود، ضمن ارسال هدایایی از ایشان درخواست ملاقات کرده بود. آیت‌الله بروجردی این پیشنهاد را نپذیرفتند و در جواب اطرافیان گفته بودند: «این شخص اگر به قم بیاید و به زیارت حضرت معصومه (سلام‌الله علیها) نرود، توهین به آن حضرت خواهد شد و من چنین امری را به هیچ وجه تـحمل نمی‌کنم.

درس ایشان، ویژگی‌های منحصر به فردی داشت که حتی بسیاری از علمای بزرگوار با اشتیاق در درس‌های خارج فقه واصول ایشان حاضر می‌شدند و هرگز فرصت بهره‌گیری از نعمت وجود او را از دست نمی‌دادند.

 

آیت‌الله سید جواد علوی بروجردی به نقل از برخی شاگردان ایشان می‌نویسد: «بعضی از فضلا که به منظور شرکت در درس ایشان از قم به بروجرد رفته‌اند، نقل می‌کردند: که مرحوم آیت‌‌الله بروجردی، هیچ گاه به خاطر بی‌توجهی شاگرد و یا عدم دقت کافی و یا قلت تعداد آنان، سطح درس را تنزل نمی‌دادند. به نحوی درس می‌گفتند که گویی شرکت‌کنندگان درس ایشان، همه سید مرتضی، شیخ مفید و شیخ طوسی هستند.»

3. سبک ابتکاری: حاج شیخ مجتبی عراقی (ره) می‌گوید: «افزون بر بعد معنوی و حالات ملکوتی آن مرحوم، سبک ابتکاری در تدریس و استنباط را داشت که طلاب را جذب می‌کرد، ایشان هر فرعی را به مبدأ آن بر می‌گرداند.»

ایشان معتقد بود: با مراجعه به روایات وفتاوای رایج علمای اهل سنتِ معاصر با ائمه (علیهم‌السّلام)، بهتر می‌توان روایات و اقوال ائمه (علیهم‌السّلام) را فهمید ومی‌فرمود: «فقه شیعه حاشیه بر فقه اهل‌سنت است»؛ زیرا در آن عصر، بنا به دلایل سیاسی فتاوای مورد عمل مسلمانان همان فتوای اهل سنت بود، راویان واصحاب ائمه با توجه به فتاوی آنان از ائمه سؤال می‌کردند و ائمه هم با توجه به آنها پاسخ می‌گفتند.

آیت‌‌الله بروجردی به اصول عملیه کمتر تمسک می‌جست، اما نسبت به کنجکاوی در روایات واستفاده از آنها، دقت و حوصله بسیاری را به خرج می‌داد.

 

د) ریشه‌یابی مسائل مورد اختلاف

مرجع روشن‌بین شیعه در کنار تدریس و کارهای روزانه، به تحقیق می‎پرداخت و نتایج پژوهش‌های خویش را ثبت می‌کرد. آن بزرگوار در پاسخ علاقه‎مندانی که در پی بهره‌گیری از نوشته‌های ایشان بودند فرمود: زیاد چیز نوشته‎ام ... بعضی از آنها بر اثر نقل و انتقال از بروجرد به قم مفقود شده است. آثار علمی آن مرجع وارسته نشانه تلاش فراوان وی در‌این‌باره است.

 

در زمانی که استعمار‌گران به چپاول ملل اسلامی چشم داشتند و اختلاف بین فرق مختلف اسلامی، گسترش می‌یافت، وحدت میان مذاهب مختلف اسلامی آرزوی دیرین تمام مصلحان مسلمان بود. تلاش‌های مختلفی نیز برای رسیدن به این هدف بزرگ، صورت می‌گرفت. تأسیس دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه، از مهم‌ترین و پایدارترین این اقدامات بود.

آیت‌الله بروجردی به عنوان پناهگاه مسلمانان جهان، به خصوص شیعیان به همراه بزرگانی چون شهید محمد باقر صدر، شیخ [[محمود شلتوت]]، شیخ [[عبدالمجید سلیم]] و [[محمد عبده]] از ایجاد تفرقه جلوگیری می‌کردند. ایشان معتقد بودند که در قرآن، سنت پیامبر اکرم، سیره اهل‌بیت و مشی علمای سلف می‌توان موارد بسیار زیادی را یافت که در آنها به نقش تقریب مذاهب وجلوگیری از تفرقه تاکید شده است.

حضرت آیت‌الله بروجردی (ره) سیاست را از اسلام جدا نمی‌دانست و مسائل سیاسی را با فکری باز و پویا دنبال می‌نمود. ملاقات‌ها و حمایت‌های ایشان از آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی که در آن عصر، رادمرد بزرگ سیاسی دینی و سمبل سیاست اسلامی بود، نیز دلیل روشنی بر مشروعیت و لزوم کارهای سیاسی و دخالت در سیاست برای دفاع از دین است.

ایشان با تمام امکانات و توان، از ساحت دین دفاع می‌کرد و به هیچ عنوان در مسائل مربوط به دین، اهل مماشات و مسامحه نبود.منابع موجود نشان می‎دهد که آن پیر فرزانه در کمک به انقلابیون مؤمن، سیاستی بسیار دقیق داشت، و زمان را برای رویارویی مستقیم با دربار مناسب نمی‎دید. از سوی دیگر رها کردن شاه و راندنِ کامل وی موجب فرو غلتیدن فزونتر او در دامان بیگانگان می‎شد، پس گاه با وی مدارا می‌کرد تا آن جوان مغرور جای پای خود را سست نبیند و برای حفظ خویش به بیگانگان پناه نبرد. مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی در‌این‌باره می‌گوید:

رهبران بهائی در دوره نخستین ایجاد آیین دروغین خویش با جعل شریعتی ساده که در عین حال دارای مشکلات اساسی حقوقی و متضاد با تعالیم ادعایی آنان است، به ارائه احکامی‌مانند: نماز، روزه، حج و... سایر آداب اسلامی پرداخته تا با این شبیه‌سازی کودکانه کارهای خود را دین معرفی کند. ایشان با آگاهی کامل از تعالیم تحمیق کننده بهائیت و انگیزه‌های شیطانی بیگانگان در حمایت از این نحله ساختگی، خطر بهائیت را بسیار جدی ‌دانسته و اهمال و کوتاهی در جلوگیری از خطر آنان را جایز نمی‌دانستند.

«مرگ است، مرگ ... رها کنید ... یا الله، لااله الا الله ...» و پس از سه مرتبه تکرار، این جمله، دیدگان پر فروغ و حق‌بینش آهسته به روی هم قرار گرفت، لب‌ها بسته شد، قلب آرام گرفت، پیکر عزیز و شریفش بی‌حرکت گردید، دفتر حیات عاریت بسته شد و خورشید درخشان عمر، غروب کرد، روح پاک او، با فراغت بال و سرشار از عظمت قدم به دنیای جاوید گذاشت تا در جوار قرب کردگار و ائمه معصومین آرام گیرد ... .

علاقه زاید الوصف امام به آیت‌‌الله بروجردی، بسیار کم‌نظیر و شاید منحصر به فرد بود. آیت‌الله مسعودی خمینی می‌گوید: امام خمینی می‌فرمودند: به جدم قسم، هنوز سراغ ندارم کسی مثل من آقای بروجردی را دوست داشته باشد.

جای خوش‌وقتی بسیار است که همت و پشتکار مؤسسین این مجمع و شما حضار محترم آن، مصروف تجدید یاد و اعلاء ذکر فقیه عظیم‌القدر و کم‌نظیری شده است که برکات و آثار حیات پربار او به زمان خود او و به عرصه فقاهت، منحصر نماند و او چون خورشیدی درخشان بر تعدادی از علوم اسلامی بلکه بر روش‌ها و شیوه‌های تحقیق در آنها و نیز بر فضای عام حیات مسلمین در زمان خود و پس از آن پرتو‌افشانی کرد و هنوز علمای اسلام و جهان اسلام از تأثیرات مبارک آن عمر پرثمر و ریاست و مرجعیت تامه پانزده ساله او متمتع‌اند.

این شخصیت عالی‌قدر و کم‌نظیر مرجع عام شیعه در زمان خود و استاد فقیهان و مراجع معاصر، حضرت آیت‌الله‌العظمی مرحوم حاج آقا حسین بروجردی است.

او در فقاهت، مبتکر شیوه‌ای جدید و در رجال و حدیث، صاحب سبک بود و در تدریس و تربیت شاگرد و تعلیم کار دسته جمعی بر زمان خود سبقت داشت. بینش وسیع او از مرزهای حوزه قم و حوزه‌های علمیه و چارچوب کشور جمهوری اسلامی ایران و جهان تشیع فراتر می‌رفت و بر جهان اسلام و همه مذاهب مسلمین پرتو می‌افکند. زعامت او نه تنها به اداره امور درسی و معیشتی حوزه‌ها که به مسائل سیاسی و اخلاقی آن، و نه تنها به امور حوزه، که به امور دینی و شعائر اسلامی در سراسر کشور و در سطح بین‌المللی شمول می‌یافت.

حوزه علمیه تحت زعامت او پرورشگاه و خاستگاه افکار نو و گوهرهای درخشانی شد که به برکت آن در سال‌های بعد نهضت روحانیت پی ریخته شد و حرکتی که در اوج آن انقلاب عظیم و شکوهمند اسلامی به رهبری مجدد بزرگ اسلام حضرت امام خمینی (ره)، بود، سر برآورد.

اکنون که پس از گذشت سی سال از رحلت مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، به برکت نظام جمهوری اسلامی یاد و تجلیل می‌شود، شایسته است که حوزه‌های علمیه و زعمای علمی آن به این تکریم اکتفا نکرده، روش‌های علمی و تحقیقی آن بزرگوار را نیز که همچنان از تازگی برخوردار است، تعقیب و تکمیل کنند و گردونه فقاهت اسلام را به پیش برند.

«آیت‌‌الله حاج سید جمال‌الدین گلپایگانی برای معالجه به تهران آمده بود و در بیمارستان بازرگانان (نجمیه) بستری بود. وقتی به ملاقات ایشان رفتیم فرمود: به حاج آقا حسین سلام مرا برسانید و بگویید: اگر بنا بود سید جمال مقلد باشد از شما تقلید می‌کرد.

ایشان با وجود این که شخصیت علمی و عملی‌اش محرز بود و مقبول خواص و توده‌های مردم بود، ولی در برابر مرحوم آیت‌‌الله‌العظمی بروجردی متواضع بود، به گونه‌ای که وقتی معظّم له از ایشان(سید احمد خوانساری) درخواست کردند که به تهران برود و امامت مسجد سید عزیز‌الله را بپذیرد، پذیرفت.

«هرگاه نامه آیت‌الله بروجردی را برای شیخ عبدالمجید سلیم، ـ رئیس جامع الازهرـ می‌بردم، ایشان بلند می‌شدند و نامه را می‌گرفتند و می‌بوسیدند، آنگاه می‌نشستند.»

 

«هنگامی که وی به حضور آیت‌الله فقید رسید، آنچنان قیافه جذاب و روحانیت و معنویت آیت‌الله فقید او را به خود متوجه ساخت که حدود یک ساعتی را که در محضر این مرد بود و در اطراف موضوع تحریم الکل از آیت‌‌الله فقید سئوالاتی می‌نمود علاوه بر این که طرز نشستن به همان نحوه بود که در برابر مجسمه حضرت مسیح و در کلیساها و هنگام عبادت به آن کیفیت جلوس می‌کنند، در همه این مدت چشم از صورت ایشان برنمی‌داشت و کوچک‌ترین توجهی به اطرافش نداشت».

پروفسور موریس در اولین ملاقات، چنان تحت تأثیر روحانیت و عظمت آیت‌‌الله فقید قرار گرفت که خودش به این مطلب در همان جلسه اول اعتراف کرد. وی هنگام ترک ایران خطاب به خبر نگاران گفت: