۸۷٬۶۵۹
ویرایش
زنادقه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
زنادقه طبقه متجدد و تحصیل‌کرده آن عصر بودند. طبقه‌ای که با زبان‌های زنده آن روز دنیا آشنا و زبان سُریانی را که در آن زمان بیشتر زبان علمی بود می‌دانستند. بسیاری از آنها زبان یونانی می‌دانستند. بسیاری‌شان ایرانی بودند و زبان فارسی می‌دانستند. بعضی زبان هندی می‌دانستند و زندقه را از هند آورده بودند. | زنادقه طبقه متجدد و تحصیل‌کرده آن عصر بودند. طبقه‌ای که با زبان‌های زنده آن روز دنیا آشنا و زبان سُریانی را که در آن زمان بیشتر زبان علمی بود می‌دانستند. بسیاری از آنها زبان یونانی می‌دانستند. بسیاری‌شان ایرانی بودند و زبان فارسی می‌دانستند. بعضی زبان هندی می‌دانستند و زندقه را از هند آورده بودند. | ||
بیشتر معتقدند که ریشه زندقه از مانوی‌ها است. زنادقه از اساس منکر خدا و ادیان بودند و این طبقه ـ حال روی هر حسابی بود ـ آزادی داشتند. حتی در حرمین [[مکه]] و [[مدینه]] و حتی در [[مسجدالحرام]] و مسجدالنبی می‌نشستند و حرف‌هایشان را می‌زدند، البته به عنوان اینکه بالاخره فکر یا شبهه‌ای است که برای ما پیدا شده و باید آن را بیان کنیم<ref>مرتضی مطهری، سیری در سیره ائمه اطهار(ع) صفحه71 ـ 72. با ویرایش واصلاح عبارات</ref>. زنادقه سخت مورد تعقیب [[عباسیان|خلفای عباسی]] بودند، و علمای اسلام گناه زندقه را قابل بخشش نمی‌دانستند چنانکه [[محمد غزالی|غزالی]] در کتاب «فیصل التفرقه بین الاسلام و الزندقه» در تأویل حدیث تفرقه درباره نجات فرق اسلام قایل به تسامح شده مینویسد: «کلها فی الجنة الا الزنادقه». این گروه غالبا قائل به اباحه و شک در دین و نوعی آزاداندیشی و اغلب «ثنوی» بودند. مانند صالح بن عبدالقدوس که قائل به دو اصل قدیم «نور» و «ظلمت» بود. در سال 163 هجری مهدی خلیفه عباسی شدیدا به تعقیب زنادقه پرداخت و به محتسب معروف آن زمان عبدالجبار که او را صاحب الزنادقه میگفتند مأموریت داد که در بلاد اسلام جستجو کند و هرجا به این طایفه برخورد، آنان را تعقیب و به قتل رساند. این سختگیریها ما بین سال‌های 166 و 170 هجری به اوج شدت رسید و به اندک گمانی که درباره دین کسی میبردند او را متهم به زندقه می‌کردند. | بیشتر معتقدند که ریشه زندقه از مانوی‌ها است. زنادقه از اساس منکر خدا و ادیان بودند و این طبقه ـ حال روی هر حسابی بود ـ آزادی داشتند. حتی در حرمین [[مکه]] و [[مدینه]] و حتی در [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و [[مسجد النبى|مسجدالنبی]] می‌نشستند و حرف‌هایشان را می‌زدند، البته به عنوان اینکه بالاخره فکر یا شبهه‌ای است که برای ما پیدا شده و باید آن را بیان کنیم<ref>مرتضی مطهری، سیری در سیره ائمه اطهار(ع) صفحه71 ـ 72. با ویرایش واصلاح عبارات</ref>. زنادقه سخت مورد تعقیب [[عباسیان|خلفای عباسی]] بودند، و علمای اسلام گناه زندقه را قابل بخشش نمی‌دانستند چنانکه [[محمد غزالی|غزالی]] در کتاب «فیصل التفرقه بین الاسلام و الزندقه» در تأویل حدیث تفرقه درباره نجات فرق اسلام قایل به تسامح شده مینویسد: «کلها فی الجنة الا الزنادقه». این گروه غالبا قائل به اباحه و شک در دین و نوعی آزاداندیشی و اغلب «ثنوی» بودند. مانند صالح بن عبدالقدوس که قائل به دو اصل قدیم «نور» و «ظلمت» بود. در سال 163 هجری مهدی خلیفه عباسی شدیدا به تعقیب زنادقه پرداخت و به محتسب معروف آن زمان عبدالجبار که او را صاحب الزنادقه میگفتند مأموریت داد که در بلاد اسلام جستجو کند و هرجا به این طایفه برخورد، آنان را تعقیب و به قتل رساند. این سختگیریها ما بین سال‌های 166 و 170 هجری به اوج شدت رسید و به اندک گمانی که درباره دین کسی میبردند او را متهم به زندقه می‌کردند. | ||
غالبا برای امتحان کسی که گمان می‌کردند او از زنادقه است به وی امر مینمودند که بر صورت مانی که در آن زمان تصویری از او موجود بود خیو (آب دهان) بیندازد، اگر امتناع میکرد او را متهم به زندقه می‌کردند و یا میگفتند مرغی دریایی را که نام او تذرگ (تذرو) بود بکشد و ظاهرا مانویان از قتل حیوانات ابا داشتند به خصوص از قتل این پرنده. اتفاقا در آن زمان که مصادف با سال 1239 م بود کاتارهای مانوی که از توسکانی‌ها بودند، مورد تعقیب پاپ ژرژ چهارم قرار گرفتند و ایشان را وادار می‌کردند در پیش اسقفان گوشت بخورند، زیرا مانویان از خوردن گوشت ابا می‌کردند. در زمان خلفای عباسی، تنها مانویان را تعقیب نمیکردند بلکه هاشمیان را که از اولاد [[علی بن ابی‌طالب|علی (علیه‌السّلام)]] بودند و دعوت خلافت داشتند متهم به زندقه می‌کردند، چنان که عبداللَّه بن معاویه را از زندقیان میشمردند، یا بعضی از مخالفان خود را به اتهام زندقه میکشتند. از جمله کسانی که خلفای عباسی بعنوان زندقه مورد تعقیب قرار دادند، ابو علی سعید، ابو علی رجا و ابو یحیی یزدان بخت بودند. ظاهرا زنادقه حقیقی از دین مزدکی و مانوی خود بر نمیگشتند و تن به مرگ میدادند. از مشاهیر و متکلمان زنادقه ابن‌طالوت و نعمان نامی بودند که هر دو استاد ابن راوندی زندیق مشهور به شمار میرفتند. | غالبا برای امتحان کسی که گمان می‌کردند او از زنادقه است به وی امر مینمودند که بر صورت مانی که در آن زمان تصویری از او موجود بود خیو (آب دهان) بیندازد، اگر امتناع میکرد او را متهم به زندقه می‌کردند و یا میگفتند مرغی دریایی را که نام او تذرگ (تذرو) بود بکشد و ظاهرا مانویان از قتل حیوانات ابا داشتند به خصوص از قتل این پرنده. اتفاقا در آن زمان که مصادف با سال 1239 م بود کاتارهای مانوی که از توسکانی‌ها بودند، مورد تعقیب پاپ ژرژ چهارم قرار گرفتند و ایشان را وادار می‌کردند در پیش اسقفان گوشت بخورند، زیرا مانویان از خوردن گوشت ابا می‌کردند. در زمان خلفای عباسی، تنها مانویان را تعقیب نمیکردند بلکه هاشمیان را که از اولاد [[علی بن ابی‌طالب|علی (علیه‌السّلام)]] بودند و دعوت خلافت داشتند متهم به زندقه می‌کردند، چنان که عبداللَّه بن معاویه را از زندقیان میشمردند، یا بعضی از مخالفان خود را به اتهام زندقه میکشتند. از جمله کسانی که خلفای عباسی بعنوان زندقه مورد تعقیب قرار دادند، ابو علی سعید، ابو علی رجا و ابو یحیی یزدان بخت بودند. ظاهرا زنادقه حقیقی از دین مزدکی و مانوی خود بر نمیگشتند و تن به مرگ میدادند. از مشاهیر و متکلمان زنادقه ابن‌طالوت و نعمان نامی بودند که هر دو استاد ابن راوندی زندیق مشهور به شمار میرفتند. | ||
زنادقهای که در بین سال‌های 153 و 170 هجری قمری به امر مهدی و‌هادی دو خلیفه عباسی مورد تعقیب قرار گرفتند، غالبا مانوی بوده و از قائلین به دو اصل قدیم «نور» و «ظلمت» به شمار میرفتند و ذبح حیوانات و خوردن گوشت آنها را حرام میشمردند. [[شعوبیه]] یعنی ایرانیان قائل به برتری عجم بر عرب، اغلب از زنادقه بودند. از شخصیت‌های بارز زنادقه، عبدالکریم [[ابن ابی‌العوجاء]] بود. ابو علی ورّاق معتزلی نیز از ایشان به شمار میرفت و او را از زنادقه و [[مذهب شیعه|شیعه]] [[رافضه|رافضی]] میشمردند و معتقد به اصالت نور و ظلمت بود. در میان ادبا و شعرا ابان بن عبدالحمید لاحقی که کلیله و دمنه ابن المقفع را به شعر درآورده بود نیز از زنادقه به شمار میرفت و مانند بشّار بن برد از ملیگرایان ایرانی بود. ابوالعتاهیه را نیز از زنادقه شمردهاند، زیرا در اشعار خود به اصالت دو اصل خیر و شر و نور و ظلمت قایل بود. ولید بن یزید اموی را که خلیفهای بی‌اعتقاد بود و به قرآن کریم جسارت کرد و با انداختن تیری آن را پاره کرده و بسوزانید نیز زندیق میخواندند. دیگر کسانی را که زندیق خواندهاند، معن بن زائده شیبانی و دیگری عبدالسلام رعبان بود. | زنادقهای که در بین سال‌های 153 و 170 هجری قمری به امر مهدی و‌هادی دو خلیفه عباسی مورد تعقیب قرار گرفتند، غالبا مانوی بوده و از قائلین به دو اصل قدیم «نور» و «ظلمت» به شمار میرفتند و ذبح حیوانات و خوردن گوشت آنها را حرام میشمردند. [[شعوبیه]] یعنی ایرانیان قائل به برتری عجم بر عرب، اغلب از زنادقه بودند. از شخصیت‌های بارز زنادقه، عبدالکریم [[ابن ابی‌العوجاء]] بود. ابو علی ورّاق معتزلی نیز از ایشان به شمار میرفت و او را از زنادقه و [[مذهب شیعه|شیعه]] [[رافضه|رافضی]] میشمردند و معتقد به اصالت نور و ظلمت بود. در میان ادبا و شعرا ابان بن عبدالحمید لاحقی که کلیله و دمنه ابن المقفع را به شعر درآورده بود نیز از زنادقه به شمار میرفت و مانند بشّار بن برد از ملیگرایان ایرانی بود. ابوالعتاهیه را نیز از زنادقه شمردهاند، زیرا در اشعار خود به اصالت دو اصل خیر و شر و نور و ظلمت قایل بود. ولید بن یزید اموی را که خلیفهای بی‌اعتقاد بود و به قرآن کریم جسارت کرد و با انداختن تیری آن را پاره کرده و بسوزانید نیز زندیق میخواندند. دیگر کسانی را که زندیق خواندهاند، معن بن زائده شیبانی و دیگری عبدالسلام رعبان بود. | ||