۲۲٬۰۶۹
ویرایش
غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «<div class="wikiInfo"> بندانگشتی {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''این مقاله در دست تولید است تمام نشده ''' | '''این مقاله در دست تولید است تمام نشده ''' | ||
این مقاله در راستای '''جریان شناسی اسلام''' به ''جریان غدیر'' پرداخته و با تبیین زمان و مکان این رخداد تاریخی به ابعاد مختلف این جریان اشاره نموده و با بهره‌گیری از راویان [[شیعه]] و [[سنی]] به ترسیم واقعهٔ غدیرخم اقدام نموده و به زوایای مهم ابن رویداد پرداخته است.<br> | این مقاله در راستای '''جریان شناسی اسلام''' به ''جریان غدیر'' پرداخته و با تبیین زمان و مکان این رخداد تاریخی به ابعاد مختلف این جریان اشاره نموده و با بهره‌گیری از راویان [[شیعه]] و [[سنی]] به ترسیم واقعهٔ غدیرخم اقدام نموده و به زوایای مهم ابن رویداد پرداخته است.<br> | ||
=جغرافیای | =جغرافیای خم= | ||
«خم» نام | «خم» نام منطقه‌ای در میان مکه و مدینه است که بر سر راه حاجیان قرار دارد و به خاطر وجود برکه‌ای در این محل که در آن آب باران جمع می‌شده‌است، به این نام شهرت یافته‌است. غدیر در ۳–۴ کیلومتری جحفه واقع شده و جحفه در ۶۴ کیلومتری مکه قرار دارد که یکی از میقات‌های پنجگانه‌است. در جحفه راه اهالی [[مصر]]، [[مدینه]]، [[عراق]] و [[شام]] از یکدیگر جدا می‌شود.«خم» به سبب وجود آب و چندین درخت کهنسال، محل توقف و استراحت کاروانیان بود؛ اما با وجود گرمای طاقت فرسای عربستان رویداد غدیر در اواخر اسفند ماه رخ داد و آنچنان گرم نبود.<br> | ||
=رخداد غدیر خم= | =رخداد غدیر خم= | ||
پیامبر اسلام، در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۰ هجری قمری (برابر با ۲۸ اسفند سال ۱۰ خورشیدی) [[علی بن ابی طالب]] را «مولای» مؤمنان اعلام کرد.<ref>طبرسی، الاحتجاج؛ ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۶؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۷۴؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۴۸.</ref> سالروز این واقعه در میان [[شیعیان]] به عید غدیر شهرت دارد. | پیامبر اسلام، در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۰ هجری قمری (برابر با ۲۸ اسفند سال ۱۰ خورشیدی) [[علی بن ابی طالب]] را «مولای» مؤمنان اعلام کرد.<ref>طبرسی، الاحتجاج؛ ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۶؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۷۴؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۴۸.</ref> سالروز این واقعه در میان [[شیعیان]] به عید غدیر شهرت دارد. | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
وبر اساس نقلی در ۱۸ ذی‌حجه سال دهم هجری در زمان بازگشت از حج‌الوداع، محمد در محلی به نام غدیر خم توقف کرد تا همراهانش گرد او آیند. به دلیل گرمای هوا، منبر سایه‌بان‌داری برای او ساختند. سپس بالای آن رفته و علی را فراخواند و دست او را گرفت. بعد از حجاج پرسید که آیا کسی از میان خودشان بیش از او (محمد) به آنها نزدیک است و حاجیان پاسخ گفتند که کسی نزدیک‌تر نیست.<ref>مفید، الارشاد؛ ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۱.</ref> سپس محمد جمله معروف «هرکس که من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را بر زبان راند. در برخی روایات بلندتر، عبارت «خدایا، دوستِ دوستان علی و دشمن دشمنان او باش» هم روایت شده‌است.<ref>نسائی، سنن الکبری، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۳۵.</ref>. | وبر اساس نقلی در ۱۸ ذی‌حجه سال دهم هجری در زمان بازگشت از حج‌الوداع، محمد در محلی به نام غدیر خم توقف کرد تا همراهانش گرد او آیند. به دلیل گرمای هوا، منبر سایه‌بان‌داری برای او ساختند. سپس بالای آن رفته و علی را فراخواند و دست او را گرفت. بعد از حجاج پرسید که آیا کسی از میان خودشان بیش از او (محمد) به آنها نزدیک است و حاجیان پاسخ گفتند که کسی نزدیک‌تر نیست.<ref>مفید، الارشاد؛ ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۱.</ref> سپس محمد جمله معروف «هرکس که من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را بر زبان راند. در برخی روایات بلندتر، عبارت «خدایا، دوستِ دوستان علی و دشمن دشمنان او باش» هم روایت شده‌است.<ref>نسائی، سنن الکبری، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۳۵.</ref>. | ||
== روایت شیعه == | == روایت شیعه == | ||
روایت فوق در میان شیعه و سنی پذیرفته شده‌است؛ اما در منابع شیعه جزئیات بیشتری دربارهٔ این رویداد موجود است. در این روایات، محمد عنوان می‌کند که پیش از این هم از طریق وحی الهی آگاه شده‌است که علی پس از او رهبر امت اسلام خواهد بود؛ ولی این را آشکار نکرده بود تا زمانی که اطمینان داشته باشد مخالفتی از سوی مسلمانان نسبت به انتخاب علی به عنوان جانشین وجود نخواهد داشت. در غدیر خم، آیه ۶۷ سوره مائده حاوی «ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده [به مردم] برسان. اگر این کار را نکنی، رسالت الهی را به انجام نرسانده‌ای و خداوند از مردم نگاهت خواهد داشت» بر محمد نازل شد. | روایت فوق در میان شیعه و سنی پذیرفته شده‌است؛ اما در منابع شیعه جزئیات بیشتری دربارهٔ این رویداد موجود است. در این روایات، محمد عنوان می‌کند که پیش از این هم از طریق وحی الهی آگاه شده‌است که علی پس از او رهبر امت اسلام خواهد بود؛ ولی این را آشکار نکرده بود تا زمانی که اطمینان داشته باشد مخالفتی از سوی مسلمانان نسبت به انتخاب علی به عنوان جانشین وجود نخواهد داشت. در غدیر خم، آیه ۶۷ سوره مائده حاوی «ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده [به مردم] برسان. اگر این کار را نکنی، رسالت الهی را به انجام نرسانده‌ای و خداوند از مردم نگاهت خواهد داشت» بر محمد نازل شد. بنا به برخی از منابع متاخرتر، قرآن پیش از اینکه توسط دشمنان علی تحریف شود، به جانشینی علی پس از درگذشت پیامبر اسلام اشاره کرده‌است. | ||
پس از آن، محمد عبارت «هرکس من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را به سمع مسلمانان رساند که اعلام رسمی علی به عنوان جانشین بود. او همچنین از مرگ قریب‌الوقوع خود خبر داد و به مسلمین تأکید کرد از دو چیز دور نشوند: قرآن و اهل‌بیت. پس از اقامه نماز، محمد و علی به چادر پیامبر اسلام رفتند و بعد بنا به دستور محمد، علی با مسلمانان که او را امیرالمؤمنین خطاب می‌کردند، بیعت کرد. | پس از آن، محمد عبارت «هرکس من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را به سمع مسلمانان رساند که اعلام رسمی علی به عنوان جانشین بود. او همچنین از مرگ قریب‌الوقوع خود خبر داد و به مسلمین تأکید کرد از دو چیز دور نشوند: قرآن و اهل‌بیت. پس از اقامه نماز، محمد و علی به چادر پیامبر اسلام رفتند و بعد بنا به دستور محمد، علی با مسلمانان که او را امیرالمؤمنین خطاب می‌کردند، بیعت کرد. در میان آنان که با علی بیعت کردند، خلفای آتی ابوبکر و عمر و به علاوه ابن‌عباس بودند.حسان بن ثابتِ شاعر با تأیید محمد شعری به افتخار انتخاب علی سرود. آنگاه محمد آن روز را بزرگ‌ترین عید مسلمانان نامید. | ||
پس از این سخنرانی محمد و همراهانش به مدینه بازگشتند. فاصله درگذشت محمد تا آغاز خلافت علی حدود بیست و پنج سال طول کشید که در این مدت زمامداری مسلمین و خلافت در دست ابوبکر و عمر و عثمان بود. | پس از این سخنرانی محمد و همراهانش به مدینه بازگشتند. فاصله درگذشت محمد تا آغاز خلافت علی حدود بیست و پنج سال طول کشید که در این مدت زمامداری مسلمین و خلافت در دست ابوبکر و عمر و عثمان بود. | ||
== آیه اکمال == | == آیه اکمال == | ||
بنا به روحانیون شیعه، از جمله عبدالحسین | بنا به نظر روحانیون شیعه، از جمله [[عبدالحسین امینی]]، بلافاصله بعد از سخنرانی پیامبر اسلام، آیهٔ زیر که سومین آیه از سوره مائده است، نازل شد: | ||
امروز، کافران از آیین شما، مأیوس شدند بنا بر این، از آنها نترسید! و از من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم. | امروز، کافران از آیین شما، مأیوس شدند بنا بر این، از آنها نترسید! و از من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم. | ||
این را آخرین آیه نازل شده از قرآن به حساب می‌آورند. | این را آخرین آیه نازل شده از قرآن به حساب می‌آورند. در این مورد هم بنا به باور شیعه، قبل از تحریف قرآن در این آیه علی مورد اشاره قرار گرفته بود. ادعا شده‌است نسخه کامل آیه بدین صورت بوده‌است: | ||
در این روز، دین شما را به لطف ولایت علی بن ابی‌طالب کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم. | در این روز، دین شما را به لطف ولایت علی بن ابی‌طالب کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم. | ||
البته معمولاً نظر بر این است که آیه اکمال چند روز قبل در روز عرفه نازل شده‌است. | البته معمولاً نظر بر این است که آیه اکمال چند روز قبل در روز عرفه نازل شده‌است. | ||
== دیدگاه اهل سنت == | == دیدگاه اهل سنت == | ||
بگفته ماریا دقاق، بسیاری از منابع اهل سنت واقعه غدیر خم را نقل کرده‌اند اما قائل به این موضوع نیستند که غدیر دلالت بر تعیین علی به عنوان جانشین سیاسی پیامبر مسلمانان داشته‌است. | بگفته ماریا دقاق، بسیاری از منابع اهل سنت واقعه غدیر خم را نقل کرده‌اند اما قائل به این موضوع نیستند که غدیر دلالت بر تعیین علی به عنوان جانشین سیاسی پیامبر مسلمانان داشته‌است.اهل سنت معتقدند که عده‌ای از تقسیم غنایم در اردوکشی به یمن که توسط علی انجام شده ناراضی بودند و محمد در پاسخ به آنها علی را دوست خویش معرفی کرد تا ناخشنودی آنان را فرونشاند. | ||
=راویان حدیث غدیر = | =راویان حدیث غدیر = | ||
عبدالحسین امینی در کتاب الغدیر نام صد و ده تن از صحابه محمد را که این حدیث را نقل کرده‌اند برمی‌شمارد و برخی دیگر از منابع تعدادی بیشتری را ذکر کرده‌اند که اکثر صحابه بزرگ مورد قبول شیعه و سنی در زمره آنها هستند و برخی از مشهورترین آنها عبارتند از: | عبدالحسین امینی در کتاب الغدیر نام صد و ده تن از صحابه محمد را که این حدیث را نقل کرده‌اند برمی‌شمارد و برخی دیگر از منابع تعدادی بیشتری را ذکر کرده‌اند که اکثر صحابه بزرگ مورد قبول شیعه و سنی در زمره آنها هستند و برخی از مشهورترین آنها عبارتند از: | ||
1. فاطمه، دختر محمد | 1. فاطمه، دختر محمد | ||
2. علی بن ابی طالب امام اول شیعه و خلیفه چهارم اهل سنت | 2. علی بن ابی طالب امام اول شیعه و خلیفه چهارم اهل سنت | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
بنا بر پژوهش دقاق، حدیث غدیر خم در برخی از منابع شیعه و برخی از منابع سنی آمده، اما نقل یا عدم نقل آن بر مبنای دسته‌بندی مذهبی نبوده‌است.[۳۵] مجموعهٔ جامعی از نقل قول‌ها و احادیث در مورد غدیر خم در سه کتاب اهل سنت وجود دارد. این سه اثر عبارتند از کتاب مُسند احمد بن حنبل (۱۶۴–۲۴۱ هجری)، تاریخ مدینات دمشق ابن عساکر (۴۹۹هـ - ۵۷۱ ه)، و کتاب البدایة و النهایة ابن کثیر (۷۰۱ ق. - ۷۷۴ ق).[۳۶] این حدیث در برخی منابع تاریخی اهل سنت نظیر سیرهٔ ابن هشام، تاریخ طبری و طبقات الکبری ابن سعد نیامده، اما در انساب الاشراف بلاذری ذکر شده‌است.[۳۷] به نوشته رضا شاه کاظمی، زمانی که گروهی از اهل حدیث افراطی در بغداد در سده سوم هجری این حدیث را ساختگی می‌دانستند، محمد بن جریر طبری کتابی با نام «الولایة» نگاشت که اسناد حدیث غدیر را با جزئیات بیان نمود و تردیدناپذیری این رخداد را نشان داد.[۳۸] | بنا بر پژوهش دقاق، حدیث غدیر خم در برخی از منابع شیعه و برخی از منابع سنی آمده، اما نقل یا عدم نقل آن بر مبنای دسته‌بندی مذهبی نبوده‌است.[۳۵] مجموعهٔ جامعی از نقل قول‌ها و احادیث در مورد غدیر خم در سه کتاب اهل سنت وجود دارد. این سه اثر عبارتند از کتاب مُسند احمد بن حنبل (۱۶۴–۲۴۱ هجری)، تاریخ مدینات دمشق ابن عساکر (۴۹۹هـ - ۵۷۱ ه)، و کتاب البدایة و النهایة ابن کثیر (۷۰۱ ق. - ۷۷۴ ق).[۳۶] این حدیث در برخی منابع تاریخی اهل سنت نظیر سیرهٔ ابن هشام، تاریخ طبری و طبقات الکبری ابن سعد نیامده، اما در انساب الاشراف بلاذری ذکر شده‌است.[۳۷] به نوشته رضا شاه کاظمی، زمانی که گروهی از اهل حدیث افراطی در بغداد در سده سوم هجری این حدیث را ساختگی می‌دانستند، محمد بن جریر طبری کتابی با نام «الولایة» نگاشت که اسناد حدیث غدیر را با جزئیات بیان نمود و تردیدناپذیری این رخداد را نشان داد.[۳۸] | ||
از منابع شیعهٔ اواخر دورهٔ امویان، هاشمیات کمیت بن زید اسدی (۶۰–۱۲۶ هجری) و کتاب سلیم بن قیس هلالی (پیش از ۱۲۵ هجری) مربوط به اوایل قرن دوم هجری/هشتم میلادی حدیث را آورده‌اند. حال آنکه در منابع حدیثی شیعه که از قرن سوم به بعد گردآوری شده‌اند نظیر اصول کافی(پیش از ۳۲۹ هجری) چندان به آن پرداخته نشده‌است و صرفاً برای تثبیت نظریهٔ شیعی نصب امام توسط نص آن را ذکر کرده‌اند. همچنین منابع تاریخی مایل به شیعه در سده‌های نخست چندان به غدیر نپرداخته‌اند. مسعودی در مروج الذهب اصلاً آن را ذکر نکرده و یعقوبی فقط گزارش مختصری از آن آورده‌است. بنا بر تحلیل دقاق این واقعه بیشتر در آن دسته از منابع تاریخی آمده‌است که مربوط به دورهٔ امویان می‌شود یا بر منابع این دوره اتکا دارد و در دوره عباسیان از توجه به آن کاسته شده‌است.[۳۹] | از منابع شیعهٔ اواخر دورهٔ امویان، هاشمیات کمیت بن زید اسدی (۶۰–۱۲۶ هجری) و کتاب سلیم بن قیس هلالی (پیش از ۱۲۵ هجری) مربوط به اوایل قرن دوم هجری/هشتم میلادی حدیث را آورده‌اند. حال آنکه در منابع حدیثی شیعه که از قرن سوم به بعد گردآوری شده‌اند نظیر اصول کافی(پیش از ۳۲۹ هجری) چندان به آن پرداخته نشده‌است و صرفاً برای تثبیت نظریهٔ شیعی نصب امام توسط نص آن را ذکر کرده‌اند. همچنین منابع تاریخی مایل به شیعه در سده‌های نخست چندان به غدیر نپرداخته‌اند. مسعودی در مروج الذهب اصلاً آن را ذکر نکرده و یعقوبی فقط گزارش مختصری از آن آورده‌است. بنا بر تحلیل دقاق این واقعه بیشتر در آن دسته از منابع تاریخی آمده‌است که مربوط به دورهٔ امویان می‌شود یا بر منابع این دوره اتکا دارد و در دوره عباسیان از توجه به آن کاسته شده‌است.[۳۹] | ||
=== کتاب‌شناسی غدیر === | |||
کتاب الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب | کتاب الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب | ||
• الغدیر، علامه امینی | • الغدیر، علامه امینی | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۹۰: | ||
• شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی | • شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی | ||
• فرهنگ غدیر، جواد محدثی که چاپ هفتم آن از سوی نشر معروف در سال ١٣٨٦ش منتشر شده، ٦٥٤ صفحه دارد و به صورت الفبایی تنظیم شده است و محتوای کتاب شامل هر چیزی می‌شود که به نوعی مرتبط با موضوع غدیر است از موضوعات، مفاهیم و اصطلاحات، جاها، وقایع، کتابها، تا آیات و احادیث، اشخاص و اعلام، رمزها و نمادها، آداب و سنتها، گروهها و فرقه ها و ... [۳۹] | • فرهنگ غدیر، جواد محدثی که چاپ هفتم آن از سوی نشر معروف در سال ١٣٨٦ش منتشر شده، ٦٥٤ صفحه دارد و به صورت الفبایی تنظیم شده است و محتوای کتاب شامل هر چیزی می‌شود که به نوعی مرتبط با موضوع غدیر است از موضوعات، مفاهیم و اصطلاحات، جاها، وقایع، کتابها، تا آیات و احادیث، اشخاص و اعلام، رمزها و نمادها، آداب و سنتها، گروهها و فرقه ها و ... [۳۹] | ||
=منابع= | =منابع= | ||