۸۷٬۱۹۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'صهیونیزم' به 'صهیونیسم') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
سیره نظری و عملی امام ره نیز از زمانی که قدم به مبارزه گذاشت حاکی از اهتمام جدی ایشان به مساله فلسطین مظلوم ، اوضاع ذلت بار مسلمانان در جوامع اسلامی و نجات مستضعفین از چنگال مستکبرین است .از طرفی همانطور که قران کریم ، منبع نخست بینش ها ،گرایش ها و مواضع فکری و عملی مسلمانان در ابعاد گوناگون حیات فردی و اجتماعی شان می باشد بنابر باید مبانی اندیشه امام را که سبب نامگذاری روز جهانی قدس گردیده است در قران جستجو نمود . | سیره نظری و عملی امام ره نیز از زمانی که قدم به مبارزه گذاشت حاکی از اهتمام جدی ایشان به مساله فلسطین مظلوم ، اوضاع ذلت بار مسلمانان در جوامع اسلامی و نجات مستضعفین از چنگال مستکبرین است .از طرفی همانطور که قران کریم ، منبع نخست بینش ها ،گرایش ها و مواضع فکری و عملی مسلمانان در ابعاد گوناگون حیات فردی و اجتماعی شان می باشد بنابر باید مبانی اندیشه امام را که سبب نامگذاری روز جهانی قدس گردیده است در قران جستجو نمود . | ||
== مبانی قرآنی روز قدس[۱] == | ==مبانی قرآنی روز قدس[۱]== | ||
بطور کلی مبانی قرانی اندیشه امام در نامگذاری روز جهانی قدس را می توان اصول ذیل که برگرفته از قران کریم می باشد دانست : | بطور کلی مبانی قرانی اندیشه امام در نامگذاری روز جهانی قدس را می توان اصول ذیل که برگرفته از قران کریم می باشد دانست : | ||
۱. دفاع از مظلوم و مستضعف-با قطع نظر از عقیده و مذهب خاص - | ۱. دفاع از مظلوم و مستضعف-با قطع نظر از عقیده و مذهب خاص - | ||
خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==اصل لزوم دفاع از مظلوم و مستضعف== | ==اصل لزوم دفاع از مظلوم و مستضعف== | ||
در اثبات این اصل قرانی ، به ایات متعددی می توان استناد نمود : | در اثبات این اصل قرانی ، به ایات متعددی می توان استناد نمود : | ||
الف - "وما لکم لا تقاتلون فی | الف - "وما لکم لا تقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان الذین یقولون ربنا أخرجنا من هذه القریة الظالم أهلها واجعل لنا من لدنک ولیا واجعل لنا من لدنک نصیرا" ( نساء(۴): ۷۵). | ||
تبیین | تبیین | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
تبیین دلالت ایه مذکور بر اصل لزوم دفاع از مظلوم مبتنی بر ذکر نکاتی است : | تبیین دلالت ایه مذکور بر اصل لزوم دفاع از مظلوم مبتنی بر ذکر نکاتی است : | ||
۱- هر چند بر اساس دیدگاه بسیاری از مفسران مراد از مستضعفین در ایه شریفه ، مسلمانانی هستند که مورد ستم کفار قرار گرفته اند – نظیر مسلمین مکه که بدلیل ضعف ، توان مهاجرت بسوی مدینه را نیافتند - اما به کمک روایات تفسیری ونیز سیره نبوی می توان ان را به همه مظلومان و مستضعفانی که در سیطره نظام ظلم بسر می برند تعمیم داد، نظیر روایت" کونا للظالم خصما و للمظلوم عونا"[۲] و روایت "إذا | ۱- هر چند بر اساس دیدگاه بسیاری از مفسران مراد از مستضعفین در ایه شریفه ، مسلمانانی هستند که مورد ستم کفار قرار گرفته اند – نظیر مسلمین مکه که بدلیل ضعف ، توان مهاجرت بسوی مدینه را نیافتند - اما به کمک روایات تفسیری ونیز سیره نبوی می توان ان را به همه مظلومان و مستضعفانی که در سیطره نظام ظلم بسر می برند تعمیم داد، نظیر روایت" کونا للظالم خصما و للمظلوم عونا"[۲] و روایت "إذا رأیت مظلوماً فأعنه علی الظالم[۳]".و نیز پیمان حلف الفضول که بین عده ای از جوانمردان مکه درجهت دفاع از مظلوم منعقد گردید و پیامبر اکرم ص قبل از رسالتش بدان متعهد گردید و تا پایان عمر شریفش همچنان به ان متعهد ماند [۴]. | ||
۲- بر اساس ایه مذکور بر همه مسلمانان لازم است در جهت نجات مظلومان در بند اقدام کنند حتی انان که از ایمان ضعیفی بر خوردارند مستثنی از این تکلیف نیستند . در این راستا علامه طبا طبائی می فرماید : | ۲- بر اساس ایه مذکور بر همه مسلمانان لازم است در جهت نجات مظلومان در بند اقدام کنند حتی انان که از ایمان ضعیفی بر خوردارند مستثنی از این تکلیف نیستند . در این راستا علامه طبا طبائی می فرماید : | ||
ایه | ایه شریفه تحریك و تهییجى است براى تمامى مؤمنین ، چه آنهایى كه ایمانشان خالص است و چه آنهایى كه ایمانشان ضعیف و ناخالص است ، اما آنهایى كه ایمانشان خالص و دلهایشان پاك است ، براى به حركت در آمدنشان به سوى قتال همان یاد خداى عز و جل كافى است ، تا براى اقامه حق ، و لبیك گفتن به نداى پروردگارشان ، و اجابت دعوت داعى او ، به پا خیزند ، و اما آنهایى كه ایمانشان ناخالص است ، اگر یاد خدا تكانشان نداد این معنا تكان شان خواهد داد كه اولا این قتال ، در راه خدا است ، و ثانیا قتال در راه نجات جمعی از مردم ناتوان است ، كه به دست كفار استضعاف شدهاند ، | ||
ایشان اصل یاری مظلومین را برخاسته از غیرت انسانی دانسته و می نویسد : | ایشان اصل یاری مظلومین را برخاسته از غیرت انسانی دانسته و می نویسد : | ||
... پیام | ... پیام آیه شریفه به افراد ضعیف الایمان این است که اگر ایمان تان به خداوند ضعیف است ، حد اقل غیرت و تعصب كه دارید ، و همین غیرت و تعصب اقتضا مىكند از جاى برخیزید و شر دشمن را از زنان ، کودکان ومردان ضعیف كوتاه كنید[۵] . | ||
۳- قرار گرفتن عنوان مستضعفین در کنار نام مقدس الله ـ تبارک و تعالی ـ اهتمام خداوند متعال را به لزوم دفاع و نجات از مستضعفین بیان می¬کند. | ۳- قرار گرفتن عنوان مستضعفین در کنار نام مقدس الله ـ تبارک و تعالی ـ اهتمام خداوند متعال را به لزوم دفاع و نجات از مستضعفین بیان می¬کند. | ||
۴-آیه فوق جهت تحریک عواطف انسانی مسلمانان و تلاش سریع در رهایی و نجات مستضعفان از بند مستکبران، به جای به کارگیری هیئت امر و دستور ـ قاتلوا وجاهدوا ـ آنان را توبیخ و تحذیر نموده و با خطابی شدید اللحن می¬فرماید: | ۴-آیه فوق جهت تحریک عواطف انسانی مسلمانان و تلاش سریع در رهایی و نجات مستضعفان از بند مستکبران، به جای به کارگیری هیئت امر و دستور ـ قاتلوا وجاهدوا ـ آنان را توبیخ و تحذیر نموده و با خطابی شدید اللحن می¬فرماید: | ||
"وما لکم لا تقاتلون فی | "وما لکم لا تقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین" | ||
چه شده است شما را که در برابر | چه شده است شما را که در برابر یاری مستضعفان بی تفاوت شده و هیچ اقدامی جهت رهایی آن¬ها انجام نمی¬دهید ـ مگر انسانیت در شما مرده است که نسبت به ندای انسانی مردم محروم مستضعف بی تفاوت شده¬اید. | ||
و آنگاه جهت تحریک بیشتر عواطف انسانی می¬فرماید: | و آنگاه جهت تحریک بیشتر عواطف انسانی می¬فرماید: | ||
" | "والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان الذین یقولون ربنا أخرجنا من هذه القریة الظالم أهلها واجعل لنا من لدنک ولیا واجعل لنا من لدنک نصیرا". | ||
۵- تحریک و تشجیع مسلمانان به پیکار ـ جهاد نظامی ـ جهت رهایی مظلومین و مستضعفین با لحن شدید : "وما لکم لا تقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین" ، بیانگر عالی¬ترین و سخت¬ترین مرحله دفاع از مظلومین است که خداوند بر عهده مسلمانان گذاشته است. از اینرو طبق ایه شریفه هرگاه به عللی چنین مرحله ای از جهاد میسور نبود مراحل نازلتر آن نظیر: دفاع رسانه¬ای ، تبلیغاتی، کمک¬های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از ذمّه مسلمانان ساقط نمی¬گردد چون همه اینها درراستای دفاع از مظلوم خواهد بود . | ۵- تحریک و تشجیع مسلمانان به پیکار ـ جهاد نظامی ـ جهت رهایی مظلومین و مستضعفین با لحن شدید : "وما لکم لا تقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین" ، بیانگر عالی¬ترین و سخت¬ترین مرحله دفاع از مظلومین است که خداوند بر عهده مسلمانان گذاشته است. از اینرو طبق ایه شریفه هرگاه به عللی چنین مرحله ای از جهاد میسور نبود مراحل نازلتر آن نظیر: دفاع رسانه¬ای ، تبلیغاتی، کمک¬های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از ذمّه مسلمانان ساقط نمی¬گردد چون همه اینها درراستای دفاع از مظلوم خواهد بود . | ||
۶- واژه مستضعف در ایه شریفه عام بوده و همه انواع استضعاف را – سیاسی فرهنگی اقتصادی ، اجتماعی و ... – را شامل می گردد . | ۶- واژه مستضعف در ایه شریفه عام بوده و همه انواع استضعاف را – سیاسی فرهنگی اقتصادی ، اجتماعی و ... – را شامل می گردد . | ||
ب- "إنّ الله | ب- "إنّ الله یأمر بالعدل والإحسان وایتاء ذی القربی وینهی عن الفحشاء والمنکر والبغی یعظکم لعلکم تذکّرون" (نحل(۱۶):۹۰) | ||
تبیین : | تبیین : | ||
در این آیه شریفه، جامع¬ترین برنامه اجتماعی مسلمانان تبیین گردیده است: | در این آیه شریفه، جامع¬ترین برنامه اجتماعی مسلمانان تبیین گردیده است: | ||
اصول سه¬گانه: عدل، احسان و نیکی به نزدیکان ـ اصولی که جنبه مثبت دارند و اصول سه¬گانه: نهی از فحشاء، منکر و | اصول سه¬گانه: عدل، احسان و نیکی به نزدیکان ـ اصولی که جنبه مثبت دارند و اصول سه¬گانه: نهی از فحشاء، منکر و بغی ـ که جنبه منفی دارند. | ||
برخی از نکاتی که در این آیه شریفه، بیانگر اصل ـ دفاع از مظلوم و مستضعف، می باشد عبارتند از: | برخی از نکاتی که در این آیه شریفه، بیانگر اصل ـ دفاع از مظلوم و مستضعف، می باشد عبارتند از: | ||
۱. امر خداوند متعال به مسلمانان وجوامع اسلامی به رعایت عدالت، مستلزم آن است که آنان در برابر ظلم و ستم بر مظلومان ـ فارغ از هر نوع مذهب و عقیده¬ای ـ بی تفاوت نبوده و در جهت یاری آن¬ها قدم بردارند ، چنانکه علی علیه السلام می فرماید: "أحسن العدل نصرة المظلوم"[۶] | ۱. امر خداوند متعال به مسلمانان وجوامع اسلامی به رعایت عدالت، مستلزم آن است که آنان در برابر ظلم و ستم بر مظلومان ـ فارغ از هر نوع مذهب و عقیده¬ای ـ بی تفاوت نبوده و در جهت یاری آن¬ها قدم بردارند ، چنانکه علی علیه السلام می فرماید: "أحسن العدل نصرة المظلوم"[۶] | ||
خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
در لزوم دفاع از مسلمانان تحت ستم به ایات متعددی از جمله ایات ذیل می توان استناد نمود : | در لزوم دفاع از مسلمانان تحت ستم به ایات متعددی از جمله ایات ذیل می توان استناد نمود : | ||
الف –" | الف –"والذین إذا أصابهم البغی هم ینتصرون" ( شوری(۴۲) : ۳۹ ) | ||
تبیین : | تبیین : | ||
خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
درنتیجه وقتی بر اساس ایه مذکور انتصاراز ناحیه مظلوم، امری ممدوح و از اوصاف مومنین بیان گردید قطعاً اجابت مومنانی که از انها طلب یاری شده است امری واجب و لازم خواهد بود. چون امر به انتصار ، بدون الزام به یاری کردن دیگران، لغو و بیهوده خواهد بود.[۱۱] | درنتیجه وقتی بر اساس ایه مذکور انتصاراز ناحیه مظلوم، امری ممدوح و از اوصاف مومنین بیان گردید قطعاً اجابت مومنانی که از انها طلب یاری شده است امری واجب و لازم خواهد بود. چون امر به انتصار ، بدون الزام به یاری کردن دیگران، لغو و بیهوده خواهد بود.[۱۱] | ||
ب- "وإن استنصروکم فی | ب- "وإن استنصروکم فی الدین فعلیکم النصر" (انفال(۸) : ۷۲ ) | ||
بر اساس ایه مذکور هر گاه مسلمانان تحت ستم از همکیشان خود جهت دفاع از دین شان طلب یاری نمودند بر انان لازم است به یاری شان بشتابند . | بر اساس ایه مذکور هر گاه مسلمانان تحت ستم از همکیشان خود جهت دفاع از دین شان طلب یاری نمودند بر انان لازم است به یاری شان بشتابند . | ||
علامه طباطبائی نیز با ذکر ایه مذکور می نویسد : مقاومت در برابر ظلم و نصرت کسانی که طلب یاری می کنند از واجبات فطری می باشد .[۱۲] | علامه طباطبائی نیز با ذکر ایه مذکور می نویسد : مقاومت در برابر ظلم و نصرت کسانی که طلب یاری می کنند از واجبات فطری می باشد .[۱۲] | ||
نکته مهمی که در ایه "وإن استنصروکم فی | نکته مهمی که در ایه "وإن استنصروکم فی الدین فعلیکم النصر" مورد توجه مفسران قرار گرفته ان است که موضوع لزوم نصرت و یاری در ایه مذکور، مربوط به مسلمانان ضعیفی است که به وظیفه شرعی خود در مهاجرت از دیار کفر به دیار ایمان، عمل ننموده و همچنان بدون عذر در منطقه کفر باقی ماندند ، می باشد . از منظر قران کریم مسلمانان موظفند حتی نسبت به چنین مسلمانانی نیز ولایت نصرت داشته و انان را در صورت انتصار، یاری رسانند .[۱۳] | ||
از طرفی باید گفت مفاد ایات ذکر شده ، هماهنگ با مفاد ایه "وما لکم لا تقاتلون فی | از طرفی باید گفت مفاد ایات ذکر شده ، هماهنگ با مفاد ایه "وما لکم لا تقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان الذین یقولون ربنا أخرجنا من هذه القریة الظالم أهلها واجعل لنا من لدنک ولیا واجعل لنا من لدنک نصیرا"( نساء(۴) : ۷۵) می باشد که با لحن شدید از مسلمانان می خواهد به ندای مظلومیت و استغاثه همکیشان در بند خویش لبیک گفته و زمینه رهائی انان را فراهم نمایند . | ||
تطبیق | تطبیق | ||
با توجه به ایات ذکر شده می گوئیم : | با توجه به ایات ذکر شده می گوئیم : | ||
آیا مردم مسلمان و مظلوم فلسطین که با توطئه های استکباری نظام سلطه و خیانت برخی از سران خود فروخته عرب از خانه و کاشانه شان اواره گردیده و ندای مظلومیت و استغاثه شان بسوی مسلمانان و مجامع حقوق بشر جهانی بلند است را نمی توان مصداق، «إذا أصابهم البغی هم | آیا مردم مسلمان و مظلوم فلسطین که با توطئه های استکباری نظام سلطه و خیانت برخی از سران خود فروخته عرب از خانه و کاشانه شان اواره گردیده و ندای مظلومیت و استغاثه شان بسوی مسلمانان و مجامع حقوق بشر جهانی بلند است را نمی توان مصداق، «إذا أصابهم البغی هم ینتصرون» دانست ؟ آیا راهکار حکیمانه امام خمینی ره در اختصاص اخرین جمعه ماه رمضان بعنوان دفاع و حمایت از مردم فلسطین چیزی جز لبیک به ندای قرانی"وإن استنصروکم فی الدین فعلیکم النصر"است ؟ | ||
انطباق قرانی اندیشه امام خمینی در دفاع از ملت مظلوم فلسطین و اعلام روز جهانی قدس را از گفتار ذیل نیز می توان بدست اورد : | انطباق قرانی اندیشه امام خمینی در دفاع از ملت مظلوم فلسطین و اعلام روز جهانی قدس را از گفتار ذیل نیز می توان بدست اورد : | ||
دفاع از نوامیس مسلمین و دفاع از بلاد مسلمین و دفاع از همه حیثیات مسلمین امری است لازم و ما باید خودمان را برای مقاصد الهی و دفاع از مسلمین مهیا کنیم و خصوصاً در این شرایطی که فرزندان واقعی فلسطین اسلامی و لبنان- یعنی، حزب اللَّه- و مسلمانان انقلابی سرزمین غصب شده و لبنان با نثار خون و جان خود فریاد «یا للمسلمین» سر میدهند، با تمام قدرت معنوی و مادی، در مقابل اسرائیل و متجاوزین بایستیم و در مقابل آن همه سفاکیها و ددمنشیها مقاومت و پایمردی کنیم و به یاری آنان بشتابیم .[۱۴] | دفاع از نوامیس مسلمین و دفاع از بلاد مسلمین و دفاع از همه حیثیات مسلمین امری است لازم و ما باید خودمان را برای مقاصد الهی و دفاع از مسلمین مهیا کنیم و خصوصاً در این شرایطی که فرزندان واقعی فلسطین اسلامی و لبنان- یعنی، حزب اللَّه- و مسلمانان انقلابی سرزمین غصب شده و لبنان با نثار خون و جان خود فریاد «یا للمسلمین» سر میدهند، با تمام قدرت معنوی و مادی، در مقابل اسرائیل و متجاوزین بایستیم و در مقابل آن همه سفاکیها و ددمنشیها مقاومت و پایمردی کنیم و به یاری آنان بشتابیم .[۱۴] | ||
خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
==نفی سلطه کفار بر مسلمانان== | ==نفی سلطه کفار بر مسلمانان== | ||
در استنباط اصل مذکور ازقران کریم به ایات متعددی می توان استناد نمود که بارزترین ان ایه:" لن | در استنباط اصل مذکور ازقران کریم به ایات متعددی می توان استناد نمود که بارزترین ان ایه:" لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلاً" (نساء(۴): ۱۴۱)، می باشد | ||
تبیین | تبیین | ||
ایه مذکور که بیانگر یکی از احکام مهم سیاسی – اجتماعی اسلام در نفی استیلاء ، نفوذ و سلطه بیگانگان بر مسلمین می باشد مستند یکی از قواعد فقهیه ای است که فقهاءاسلام از ان بعنوان قاعده نفی سبیل یاد نموده اند. اینان در کنار این قاعده قرانی ، روایت نبوی" الاسلام | ایه مذکور که بیانگر یکی از احکام مهم سیاسی – اجتماعی اسلام در نفی استیلاء ، نفوذ و سلطه بیگانگان بر مسلمین می باشد مستند یکی از قواعد فقهیه ای است که فقهاءاسلام از ان بعنوان قاعده نفی سبیل یاد نموده اند. اینان در کنار این قاعده قرانی ، روایت نبوی" الاسلام یعلو ولا یعلى علیه [۱۵]"-که مفادش برتری اسلام و مسلمین بر کفار می باشد - را نیز بیان می کنند. در اینجا گفتار برخی از اعلام فریقین را در تبیین ایه مذکور بر اثبات مدعا – نفی سلطه کفار بر مسلمین - بیان می کنیم : | ||
ابن عربی | ابن عربی | ||
ایشان در کتاب احکام القران ضمن بیان معانی گوناگون در ذیل ایه مذکور معتقد است بهترین معنا ان است که حکم خداوند برنفی سلطه کفار بر مسلمانان در ایه مذکور ، مادامی است که مسلمین پایبند به تکالیف خویش در امر بمعروف و نهی از منکر باشند: | ایشان در کتاب احکام القران ضمن بیان معانی گوناگون در ذیل ایه مذکور معتقد است بهترین معنا ان است که حکم خداوند برنفی سلطه کفار بر مسلمانان در ایه مذکور ، مادامی است که مسلمین پایبند به تکالیف خویش در امر بمعروف و نهی از منکر باشند: | ||
... | ...الثانی أن الله سبحانه لا یجعل للكافرین على المؤمنین سبیلا منه إلا أن تتواصوا بالباطل ولا تتناهوا عن المنكر وتتقاعدوا عن التوبة فیكون تسلیط العدو من قبلكم وهذا نفیس جدا[۱۶] | ||
سید قطب | سید قطب | ||
خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
ایشان در بخشی از گفتارشان با استناد به قاعده قرانی "نفی سلطه کفار بر جوامع اسلامی" می فرمایند : | ایشان در بخشی از گفتارشان با استناد به قاعده قرانی "نفی سلطه کفار بر جوامع اسلامی" می فرمایند : | ||
اصل | اصل دیگرى هست كه باز از اصول مهم است كه مسلمین نباید تحت سلطه كفار باشند. خداى تبارك و تعالى براى هیچ یك از كفار سلطه بر مسلمین قرار نداده است و نباید مسلمین این سلطه كفار را قبول بكنند. این از اصولى [مىباشد] كه از امور سیاسى است و قرآن كریم طرح كرده است و مسلمین را به آن دعوت كرده است. | ||
...اى مسلمانهاى جهان! قدرتهاى بزرگ دارند با | ...اى مسلمانهاى جهان! قدرتهاى بزرگ دارند با حیله گرىهایى كه دارند و با تبلیغاتى كه دارند و با كسانى كه وابسته به آنهاست، در داخل كشورهاى اسلامى بر همه چیز اسلام سلطه پیدا مىكنند؛ پیدا كردهاند. اسلام را دریابید.[۲۱] | ||
بنابر این یکی دیگر از مبانی پیام جهانی امام در اعلام روز جهانی قدس را باید الهام گرفته از این اموزه قران کریم – ایه نفی سبیل - دانست که هیچ نوع سلطه کفار بر جوامع اسلامی را بر نتافته و مسلمانان را به خرو ج از سیطره استکبار و قطع این روابط و سلطه فرا می خواند . | بنابر این یکی دیگر از مبانی پیام جهانی امام در اعلام روز جهانی قدس را باید الهام گرفته از این اموزه قران کریم – ایه نفی سبیل - دانست که هیچ نوع سلطه کفار بر جوامع اسلامی را بر نتافته و مسلمانان را به خرو ج از سیطره استکبار و قطع این روابط و سلطه فرا می خواند . | ||
خط ۱۳۳: | خط ۱۳۳: | ||
از آیات متعدد قرآنی استفاده می¬شود که هر اقدامی که سبب خشم دشمن از مسلمانان گردد ممدوح بوده و غفلت مسلمانان از ان روا نیست . | از آیات متعدد قرآنی استفاده می¬شود که هر اقدامی که سبب خشم دشمن از مسلمانان گردد ممدوح بوده و غفلت مسلمانان از ان روا نیست . | ||
الف – "ما کان لأهل | الف – "ما کان لأهل المدینة ومن حولهم من الأعراب أن یتخلّفوا عن رسول الله ولا یرغبوا بأنفسهم عن نفسه ذلک بأنّهم لا یصیبهم ظمأ ولا نصب ولا مخمصة فی سبیل الله ولا یطئون موطئا یغیظ الکفار ولا ینالون من عدو نیلا إلا کتب لهم به عمل صالح إنّ الله لا یضیع أجر المحسنین" (توبه(۹):۱۲۰) | ||
تبیین | تبیین | ||
ایه مذکور ضمن هشدار و تاکید به مسلمانان درلزوم تبعیت مطلق از پیامبر ص ومقدم دانستن حفظ جان او بر جان¬های خویش، به انان بشارت می دهد که هر عملی از آنان که سبب برافروختن خشم دشمنان گردد ـ ولا | ایه مذکور ضمن هشدار و تاکید به مسلمانان درلزوم تبعیت مطلق از پیامبر ص ومقدم دانستن حفظ جان او بر جان¬های خویش، به انان بشارت می دهد که هر عملی از آنان که سبب برافروختن خشم دشمنان گردد ـ ولا یطئون موطئا یغیظ الکفار ـ بعنوان عملی صالح برایشان در دیوان الهی ثبت خواهد شد ـ الاّ کتب لهم به عمل صالح ـ . | ||
در تبیین این امر باید گفت : یکی از اثار خشم افرینی دشمن -از راههائی که درشریعت مجاز دانسته شده است- بهم ریختن تعادل روحی روانی دشمن بوده که این امر سبب سلب قوه تعقل از انان خواهد بود .در نتیجه تصمیمات شان برخاسته از خشم و احساسات بوده و این امر ماهیت واقعی انان و نقشه های شومشان را اشکار خواهد ساخت . | در تبیین این امر باید گفت : یکی از اثار خشم افرینی دشمن -از راههائی که درشریعت مجاز دانسته شده است- بهم ریختن تعادل روحی روانی دشمن بوده که این امر سبب سلب قوه تعقل از انان خواهد بود .در نتیجه تصمیمات شان برخاسته از خشم و احساسات بوده و این امر ماهیت واقعی انان و نقشه های شومشان را اشکار خواهد ساخت . | ||
مفسرین فریقین نیز ذیل ایه شریفه -برخی به اجمال و برخی به تفیصیل- به این مساله متذکر شده که برخی از انها را دراین قسمت بیان می کنیم : | مفسرین فریقین نیز ذیل ایه شریفه -برخی به اجمال و برخی به تفیصیل- به این مساله متذکر شده که برخی از انها را دراین قسمت بیان می کنیم : | ||
خط ۱۴۴: | خط ۱۴۴: | ||
سید محمد طنطاوی | سید محمد طنطاوی | ||
ایشان که از مفسران بزرگ اهل سنت هستند در التفسیر الوسیط للقران الکریم ذیل ایه شریفه "ولا | ایشان که از مفسران بزرگ اهل سنت هستند در التفسیر الوسیط للقران الکریم ذیل ایه شریفه "ولا یَطَؤُنَ مَوْطِئاً یَغِیظُ الْكُفَّارَ " می نویسد : أى : ولا یدوسون مكانا من أمكنة الكفار بأرجلهم أو بحوافر خیولهم من أجل إغاظتهم وإزعاجهم[۲۳] | ||
ایه الله خامنه ای | ایه الله خامنه ای | ||
خط ۱۵۲: | خط ۱۵۲: | ||
باید گفت : یکی از فوائد بکار گیری اصل مذکور – خشم افرینی – نسبت به دشمن ان است که سینه های انان نیز مملو از خشم و عصبانیت نسبت به مسلمین بوده و در صدد نابودی کامل یا سیطره بر مسلمانان می باشند . این امر از برخی ایات قران نیز بدست می اید نظیر ایه شریفه : | باید گفت : یکی از فوائد بکار گیری اصل مذکور – خشم افرینی – نسبت به دشمن ان است که سینه های انان نیز مملو از خشم و عصبانیت نسبت به مسلمین بوده و در صدد نابودی کامل یا سیطره بر مسلمانان می باشند . این امر از برخی ایات قران نیز بدست می اید نظیر ایه شریفه : | ||
"ها أنتم أولاء تحبونهم ولا | "ها أنتم أولاء تحبونهم ولا یحبونکم وتؤمنون بالکتاب کله وإذا لقوکم قالو أمنا وإذا خلوا عضّوا علیکم الأنامل من الغیظ قل موتوا بغیظکم إن الله علیم بذات الصدور" (آل عمران(۳) : ۱۱۹) | ||
ایه مذکور ضمن اعلام به مسلمانان در فریب نخوردن از دوستی ظاهری دشمن به انان هشدار می دهد سینه دشمنان مملو از خشم به مسلمین بوده بگونه ای که از شدت خشم بر شما سرانگشتان خود را می¬گزند . از اینرو به مسلمانان خطاب می کند که در برابر انان قاطعانه مقاومت نموده و به انان بگوئید : موتوا | ایه مذکور ضمن اعلام به مسلمانان در فریب نخوردن از دوستی ظاهری دشمن به انان هشدار می دهد سینه دشمنان مملو از خشم به مسلمین بوده بگونه ای که از شدت خشم بر شما سرانگشتان خود را می¬گزند . از اینرو به مسلمانان خطاب می کند که در برابر انان قاطعانه مقاومت نموده و به انان بگوئید : موتوا بغیظکم - | ||
تطبیق | تطبیق | ||
خط ۱۶۴: | خط ۱۶۴: | ||
خوف دشمن از قدرت مسلمانان قطعا یکی از عوامل اصلی باز دارنده تهاجم و طمع انان در سلطه برمسلمین خواهد بود . به همین سبب قران کریم ازمسلمانان می خواهد با همه قوای شان ، اقتدار همه جانبه خویش -در ابعاد مختلف نظامی اقتصادی سیاسی و... –در برابر دشمن به نمایش گذاشته و انچنان خوفی در انان ایجاد کنند که حتی تصور حمله به مسلمانان را ننماید: | خوف دشمن از قدرت مسلمانان قطعا یکی از عوامل اصلی باز دارنده تهاجم و طمع انان در سلطه برمسلمین خواهد بود . به همین سبب قران کریم ازمسلمانان می خواهد با همه قوای شان ، اقتدار همه جانبه خویش -در ابعاد مختلف نظامی اقتصادی سیاسی و... –در برابر دشمن به نمایش گذاشته و انچنان خوفی در انان ایجاد کنند که حتی تصور حمله به مسلمانان را ننماید: | ||
وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ | وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ ۚ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْءٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یُوَفَّ إِلَیْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ" (انفال(۸) : ۶۰) | ||
تبیین | تبیین | ||
خط ۱۷۳: | خط ۱۷۳: | ||
بر اساس خطاب "و اعدوا" لازم است علاوه بر حاکمیت – نظام اسلامی -، افراد جوامع اسلامی نیز در حدتوان ، به تقویت بنیه دفاعی خویش در برابر دشمن کوشا باشند : | بر اساس خطاب "و اعدوا" لازم است علاوه بر حاکمیت – نظام اسلامی -، افراد جوامع اسلامی نیز در حدتوان ، به تقویت بنیه دفاعی خویش در برابر دشمن کوشا باشند : | ||
... دشمن منافع | ... دشمن منافع یك جامعه اسلامى دشمن منافع تمامى افراد است ، و بر همه افراد لازم است قیام نموده و دشمن را از خود و از منافع خویش دفع کنند ، ونیزلازم است براى چنین روزى نیرو و اسلحه فراهم نموده ، تا بتوانند منافع خود را از خطر دستبرد دشمن محفوظ دارند ، هرچند تهیه برخی از ذخیره هاى دفاعى جز از عهده حكومتها بر نمىآید ، لیكن پاره اى از انها دردسترس دیگران بوده و امکان تهیه ان بدون حکومت نیز مقدور می باشد ، چون حكومت هر قدر هم نیرومند و داراى امكانات زیادى باشد به افراد مردم محتاج است ، پس مردم هم باید فنون جنگى را آموخته و خود را براى روز مبادا آماده كنند . پس تكلیف « و اعدوا . . . » ، تكلیف به همه است . | ||
ایشان فقره " تُرْهِبُونَ بِه عَدُوَّ اللَّه وَعَدُوَّكُمْ " در ایه مذکور را علت فقره نخست ایه "« وَأَعِدُّوا لَهُمْ » دانسته و می فرماید : | ایشان فقره " تُرْهِبُونَ بِه عَدُوَّ اللَّه وَعَدُوَّكُمْ " در ایه مذکور را علت فقره نخست ایه "« وَأَعِدُّوا لَهُمْ » دانسته و می فرماید : | ||
مفهوم این فراز از ایه ان است كه مسلمانان مکلفند امكانات دفاعى خویش را به مرحله ای برسانند که دشمنان خدا و دشمنان خویش را ترسانده و از آنان زهر چشم بگیرند. | مفهوم این فراز از ایه ان است كه مسلمانان مکلفند امكانات دفاعى خویش را به مرحله ای برسانند که دشمنان خدا و دشمنان خویش را ترسانده و از آنان زهر چشم بگیرند. | ||
ایشان درعلت تعلق کلمه ارهاب به "عدو الله و عدوکم" نیز می فرماید : | ایشان درعلت تعلق کلمه ارهاب به "عدو الله و عدوکم" نیز می فرماید : | ||
علت این امر بیان حقیقت دشمنی کفار نسبت به مسلمین و نیز تحریک مسلمانان به لزوم هر چه بیشتر امادگی دفاعی می باشد .[۲۶] | علت این امر بیان حقیقت دشمنی کفار نسبت به مسلمین و نیز تحریک مسلمانان به لزوم هر چه بیشتر امادگی دفاعی می باشد .[۲۶] | ||
طبری نیز در جامع البیان از ابن عباس نقل می کند که در معنای ترهبون به عدو الله و عدوکم اظهار داشت : ترهبون به عدو الله وعدوكم قال : تخزون به[۲۷] و ابن ابی حاتم در تفسیر خویش درمعنای فقره مذکور می نویسد: " ترهبون به " | طبری نیز در جامع البیان از ابن عباس نقل می کند که در معنای ترهبون به عدو الله و عدوکم اظهار داشت : ترهبون به عدو الله وعدوكم قال : تخزون به[۲۷] و ابن ابی حاتم در تفسیر خویش درمعنای فقره مذکور می نویسد: " ترهبون به " یعنی تخوفون بالسلاح- با سلاحهای خود سبب خوف انان گردید- . [۲۸] | ||
تطبیق | تطبیق | ||
اعلام روز جهانی قدس از ناحیه امام ره یکی از مصادیق ایه مذکور می باشد . خوف و هراسی که اسرائیل و پشتیبانان او از این اقدام امام داشته و دارند را می توان درمواضع انفعالی شان نسبت به برگزاری این مراسم که اکنون هر سال در سراسر دنیا برگزار می شود مشاهده نمود. امام در زمینه هراس اسرایئل از شعارهای روز قدس و اثار تدریجی ان در زوال و نابودی صهیونیسم می فرماید : | اعلام روز جهانی قدس از ناحیه امام ره یکی از مصادیق ایه مذکور می باشد . خوف و هراسی که اسرائیل و پشتیبانان او از این اقدام امام داشته و دارند را می توان درمواضع انفعالی شان نسبت به برگزاری این مراسم که اکنون هر سال در سراسر دنیا برگزار می شود مشاهده نمود. امام در زمینه هراس اسرایئل از شعارهای روز قدس و اثار تدریجی ان در زوال و نابودی صهیونیسم می فرماید : | ||
خط ۱۸۷: | خط ۱۸۷: | ||
یکی از قواعد برجسته اجتماعی- سیاسی اسلام، اصل لزوم وحدت و انسجام مسلمانان در برابر جبهه کفر می باشد . این اصل از اموزه های قطعی قران کریم بوده و ایات متعددی بر ان دلالت می کند که برخی از انها را در این قسمت بیان می کنیم : | یکی از قواعد برجسته اجتماعی- سیاسی اسلام، اصل لزوم وحدت و انسجام مسلمانان در برابر جبهه کفر می باشد . این اصل از اموزه های قطعی قران کریم بوده و ایات متعددی بر ان دلالت می کند که برخی از انها را در این قسمت بیان می کنیم : | ||
الف - "وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ | الف - "وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَیْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آَیَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ " ( ال عمران (۳): ۱۰۳ )؛ | ||
تبیین | تبیین | ||
علامه جعفری در کتاب ترجمه و تفسیر [[نهج البلاغه]] ذیل ایه مذکورمی فرماید : | علامه جعفری در کتاب ترجمه و تفسیر [[نهج البلاغه]] ذیل ایه مذکورمی فرماید : | ||
عظمت الهى وحدتى كه | عظمت الهى وحدتى كه این آیه مطرح نموده است از چند موضوع روشن مىشود : | ||
موضوع | موضوع یكم ، كلمهء حبل اللَّه است كه بمعناى دستاویز الهى است ، نه طبیعى و نژادى و حقوقى و فرهنگى و احساساتى و غیر ذلك . بنظر مىرسد كه معناى حبل اللَّه در این آیهء شریفه همان عقائد و دستورات الهى است كه با داشتن و عمل كردن به آنها گردیدن تكاملى اختیارى بوجود مىآید و احساس وحدت عالى میان انسانها بدنبال آن گردیدن بجریان مىافتد ، چنانكه نتیجه بدنبال مقدّمات خود مىافتد . | ||
موضوع دوم ، جملهء ( فَأَلَّفَ | موضوع دوم ، جملهء ( فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِكُمْ ) است . پیوستن دلها بهم و بوجود آمدن تألیف حقیقى میان آنها ، بدون تردید نیازمند همان گردیدن است كه در بالا متذكَّر شدیم . | ||
موضوع سوم ، جملهء ( فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِه إِخْواناً ) است . در | موضوع سوم ، جملهء ( فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِه إِخْواناً ) است . در این جمله ، عامل آن هماهنگى و اخوّت میان مردم دوران پیامبر اكرم صلَّى اللَّه علیه و آله و سلَّم ، نعمت خداوندى معرّفى شده و قطعى است كه نعمت خداوندى نمىتواند وسیلهء خودخواهى و مال پرستى و جاه و مقام خواهى بوده باشد ، بلكه این نعمت همان عامل الهى است كه خصومتها را به برادرى تبدیل نموده است .[۳۰] | ||
علامه محمد جواد مغنیه نیز در تفسیر ایه شریفه می فرماید : | علامه محمد جواد مغنیه نیز در تفسیر ایه شریفه می فرماید : | ||
مراد از حبل الله که مسلمانان بر اساس ایه مذکور به تمسک بدان دعوت شده اند اسلام است بدینگونه که مسلمانان در پرتو دین ، کتاب و پیامبر واحد به وحدت حقیقی نائل خواهند شد : | مراد از حبل الله که مسلمانان بر اساس ایه مذکور به تمسک بدان دعوت شده اند اسلام است بدینگونه که مسلمانان در پرتو دین ، کتاب و پیامبر واحد به وحدت حقیقی نائل خواهند شد : | ||
"والمراد بالحبل هنا الإسلام ، ومعنى | "والمراد بالحبل هنا الإسلام ، ومعنى الآیة بمجموعها ان المسلمین ما داموا أتباع دین واحد ، ورسول واحد ، وكتاب واحد ، فعلیهم جمیعا أن یراعوا هذه الرابطة الدینیة التی هی أقوى من الرابطة النسبیة ، وان یحرصوا علیها ، ویعملوا بموجبها ، ولا یتفرقوا شیعا وأحزابا" | ||
ایشان اخوت بین مسلمانان را -که به برکت اسلام حاصل شده است- خارج از تعصبات دینی دانسته و معتقد است این نوع اخوت ، زمینه ساز وحدت بشری می باشد : | ایشان اخوت بین مسلمانان را -که به برکت اسلام حاصل شده است- خارج از تعصبات دینی دانسته و معتقد است این نوع اخوت ، زمینه ساز وحدت بشری می باشد : | ||
ان | ان تدعیم الرابط بین اتباع الدین الواحد ، تماما كتدعیمها بین أفراد الحزب الواحد ، أو الأسرة الواحدة . . ولا تلازم بین هذا التدعیم ، وبین التعصب ضد الآخرین . . بل على العكس بالنسبة إلى الإسلام ، حیث یدعو إلى التعاطف والتآلف بین جمیع أعضاء الأسرة الانسانیة بصرف النظر عن أدیانهم وأفكارهم وقومیاتهم . . وعلیه تكون الاخوة الاسلامیة قوة ودعامة للاخوة الانسانیة .[۳۱] | ||
ب- "انما المومنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم" (حجرات(۴۹): ۱۰) | ب- "انما المومنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم" (حجرات(۴۹): ۱۰) | ||
تبیین | تبیین | ||
خط ۲۳۷: | خط ۲۳۷: | ||
تبیین | تبیین | ||
علامه طباطبائی در تبیین ایه "من كان | علامه طباطبائی در تبیین ایه "من كان یرید العزة فلله العزة جمیعا" (فاطر(۳۵): ۱۰) می فرماید : | ||
عزت به معناى | عزت به معناى | ||
موجودی که قاهر و شكست | موجودی که قاهر و شكست ناپذیر است ، مختص خداوند متعال می باشد ، چون غیر از خداى عز و جل ، همه موجودات در ذات شان فقیر ، و در نفس شان ذلیل هستند ، مگر آنكه خدا به او عنایت نموده و و سهمى از عزت به او بدهد ، چنان كه همین كار را با مؤمنین به خود كرده ، و فرموده : « وَلِلَّه الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِه وَلِلْمُؤْمِنِینَ - عزت خاص خدا و رسول خدا و مؤمنین است[۴۱] | ||
الوسی از مفسرین بزرگ اهل سنت نیز ذیل ایه "ولله العزة ولرسوله | الوسی از مفسرین بزرگ اهل سنت نیز ذیل ایه "ولله العزة ولرسوله وللمؤمنین"(منافقون(۶۳) : ۸) در فرق بین عزت خداوند با عزت پیامبرص و عزت مومنین می نویسد : | ||
از منظر قران ، عزت واقعی و ذاتی مختص خداوند متعال بوده و پیامبر ص بواسطه قرب به خداوند و مومنین نیز بواسطه قرب و تبعیت از رسول الله ص صاحب عزت می باشند : لأن ما لله تعالى وحده العزة بالذات وما للرسول صلى الله | از منظر قران ، عزت واقعی و ذاتی مختص خداوند متعال بوده و پیامبر ص بواسطه قرب به خداوند و مومنین نیز بواسطه قرب و تبعیت از رسول الله ص صاحب عزت می باشند : لأن ما لله تعالى وحده العزة بالذات وما للرسول صلى الله علیه وسلم العزة بواسطة قربه من الله تعالى وما للمؤمنین العزة بواسطة الرسول علیه الصلاة والسلام[۴۲] | ||
قران کریم در ایه" | قران کریم در ایه" ایَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّه جَمِیعاً" ( نساء (۳):)۱۳۹)نیز منافقین را که خواهان عزت و اقتدار از طریق توسل به قدرتهای غیر الهی اند خطاکار دانسته و به انان اعلام می کند که اقتدار و عزت حقیقی فقط با اتصال به قدرت الهی بدست می یابد . | ||
تطبیق | تطبیق | ||
خط ۲۵۴: | خط ۲۵۴: | ||
ایشان در لزوم ذلت ناپذیری مسلمانان می فرماید : اگر ما همه از بین برویم، بهتر است [از] اینکه ذلیل باشیم زیر دست صهیونیسم و زیر دست امریکا. ننگ بر آن اعرابی که برای خاطر سلطۀ کمی که به کشوری پیدا کنند و برای خاطر استفاده هایی که پیدا کنند تن به یک همچو ذلتی بدهند! و ننگ بر همۀ ما چنانچه ساکت بنشینیم![۴۴] | ایشان در لزوم ذلت ناپذیری مسلمانان می فرماید : اگر ما همه از بین برویم، بهتر است [از] اینکه ذلیل باشیم زیر دست صهیونیسم و زیر دست امریکا. ننگ بر آن اعرابی که برای خاطر سلطۀ کمی که به کشوری پیدا کنند و برای خاطر استفاده هایی که پیدا کنند تن به یک همچو ذلتی بدهند! و ننگ بر همۀ ما چنانچه ساکت بنشینیم![۴۴] | ||
| | ||
از طرفی ایشان عامل عزت وسیادت مطرح شده در ایه شریفه "لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ | از طرفی ایشان عامل عزت وسیادت مطرح شده در ایه شریفه "لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ"(منافقون(۶۳) : ۸) را در وحدت کلمه دانسته و می فرماید : | ||
تا وحدت كلمه نباشد، تا رؤساى اسلام، وحدت كلمه در خودشان | تا وحدت كلمه نباشد، تا رؤساى اسلام، وحدت كلمه در خودشان ایجاد نكنند، تا فكر نكنند بر بدبختیهاى ملتهاى اسلام، بدبختیهاى اسلام، بدبختیهاى احكام اسلام، غربت اسلام و قرآن كریم، سیادت نمىتوانند بكنند. باید فكر كنند، عمل كنند، تا سیادت كنند. و اگر این مطلب را انجام بدهند، سید دنیا خواهند شد. اگر اسلام را آن طورى كه هست به دنیا معرفى كنند و آن طورى كه هست عمل بكنند، سیادت با شماست؛ بزرگى با شماست: لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ. [۴۵] | ||
باید گفت مواضع عزت بخش امام ره در اعلام روز جهانی قدس ، سبب زنده نگهداشتن مساله فلسطین و بیداری مسلمانان در احیاء هویت اسلامی شان گردید که تاکنون این حرکت تاریخی بعنوان نماد سالانه برائت از ظلم در سراسر جهان استمرار دارد . | باید گفت مواضع عزت بخش امام ره در اعلام روز جهانی قدس ، سبب زنده نگهداشتن مساله فلسطین و بیداری مسلمانان در احیاء هویت اسلامی شان گردید که تاکنون این حرکت تاریخی بعنوان نماد سالانه برائت از ظلم در سراسر جهان استمرار دارد . | ||
خط ۲۶۳: | خط ۲۶۳: | ||
از بزرگترین اصول اجتماعی و سیاسی اسلام که ضامن حیات و عزت مسلمانان خواهد بود اصل امر بمعروف و نهی از منکر است .در بسیاری از ایات قران کریم به این دو اصل مهم و محوری اسلام تاکید شده است.اهمیت امر بمعروف و نهی ازمنکر از منظر قران کریم بحدی است که از ان بعنوان عامل برتری امت اسلامی نسبت به سائر امم یاد شده است : | از بزرگترین اصول اجتماعی و سیاسی اسلام که ضامن حیات و عزت مسلمانان خواهد بود اصل امر بمعروف و نهی از منکر است .در بسیاری از ایات قران کریم به این دو اصل مهم و محوری اسلام تاکید شده است.اهمیت امر بمعروف و نهی ازمنکر از منظر قران کریم بحدی است که از ان بعنوان عامل برتری امت اسلامی نسبت به سائر امم یاد شده است : | ||
"كُنْتُمْ | "كُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ " (ال عمران(۲) :۱۱۰) | ||
و در روایتی از اما م باقر ع اجرای تمامی احکام شریعت به اقامه این اصل مبتنی شده است : | و در روایتی از اما م باقر ع اجرای تمامی احکام شریعت به اقامه این اصل مبتنی شده است : فریضة عظیمة بها تقام الفرائض[۴۶] | ||
تبیین | تبیین | ||
خط ۲۷۲: | خط ۲۷۲: | ||
ایشان در ذیل ایه " کنتم خیر امه" می نویسد : | ایشان در ذیل ایه " کنتم خیر امه" می نویسد : | ||
سزاوار است امت اسلامی منزلت خویش را با الهام از این ایه شناخته و بداند که تنها با تخلق به اوصاف ذکر شده در ایه مذکور می تواند رهبری جوامع بشری را بعهده گرفته و برترین امت ها گردد : | سزاوار است امت اسلامی منزلت خویش را با الهام از این ایه شناخته و بداند که تنها با تخلق به اوصاف ذکر شده در ایه مذکور می تواند رهبری جوامع بشری را بعهده گرفته و برترین امت ها گردد : | ||
و هذا ما | و هذا ما ینبغی أن تدركه الأمة المسلمة؛ لتعرف حقیقتها و قیمتها، و تعرف أنها أخرجت لتكون طلیعة، و لتكون لها القیادة، بما أنها هی خیر أمة. و اللّه یرید أن تكون القیادة للخیر لا للشر فی هذه الأرض. و من ثم لا ینبغی لها أن تتلقى من غیرها من أمم الجاهلیة[۴۷] | ||
از منظر سید قطب شاخصه جامعه اسلامی به اقامه امر بمعروف و نهی از منکر بوده و بدون ان جامعه اسلامی وجود حقیقی نخواهد داشت : | از منظر سید قطب شاخصه جامعه اسلامی به اقامه امر بمعروف و نهی از منکر بوده و بدون ان جامعه اسلامی وجود حقیقی نخواهد داشت : | ||
قد سبق | قد سبق فی السیاق الأمر التكلیفی للجماعة المسلمة أن ینتدب من بینها من یقومون بالدعوة إلى الخیر، و الأمر بالمعروف و النهی عن المنكر، أما هنا فقد وصفها اللّه سبحانه بأن هذه صفتها. لیدلها على أنها لا توجد وجودا حقیقیا إلا أن تتوافر فیها هذه السمة الأساسیة، التی تعرف بها فی المجتمع الإنسانی. فإما أن تقوم بالدعوة إلى الخیر و الأمر بالمعروف و النهی عن المنكر- مع الإیمان باللّه- فهی موجودة و هی مسلمة. و إما أن لا تقوم بشیء من هذا فهی غیر موجودة، و غیر متحققة فیها صفة الإسلام.[۴۸] | ||
ایشان در ادامه تفسیر ایه مذکور به روایاتی که بیانگر نقش مهم امر بمعروف و نهی از منکر در صلاح و فساد جامعه است نیز استناد می کند، نظیر روایت نبوی : و | ایشان در ادامه تفسیر ایه مذکور به روایاتی که بیانگر نقش مهم امر بمعروف و نهی از منکر در صلاح و فساد جامعه است نیز استناد می کند، نظیر روایت نبوی : و الذی نفسی بیده لتأمرن بالمعروف و لتنهون عن المنكر، أو لیوشكن اللّه أن یبعث علیكم عقابا منه، ثم تدعونه فلا یستجیب لكم[۴۹]. | ||
در این روایت پیامبرص ضمن هشدار به مسلمانان، قسم یاد می کند در صورت ترک امر بمعروف و نهی از منکر منتظر عذاب الهی و عدم استجابت دعاهایتان باشید . | در این روایت پیامبرص ضمن هشدار به مسلمانان، قسم یاد می کند در صورت ترک امر بمعروف و نهی از منکر منتظر عذاب الهی و عدم استجابت دعاهایتان باشید . | ||
ب- شهید مطهری | ب- شهید مطهری | ||
شهید مطهری نیزمعتقد است قوام جامعه اسلامی به اجرای این اصل بوده و در صورت غفلت از ان ، جامعه اسلامی نابود خواهد شد : | شهید مطهری نیزمعتقد است قوام جامعه اسلامی به اجرای این اصل بوده و در صورت غفلت از ان ، جامعه اسلامی نابود خواهد شد : | ||
امربمعروف ونهی ازمنکر | امربمعروف ونهی ازمنکر یكى از اركانى است كه به نصّ صریح متون اسلامى و گفته پیغمبر اكرم اگر از بین برود تمام تعلیمات اسلامى از بین رفته است. اگر این اصل منسوخ شود، جامعه اسلامى به صورتى كه باید وجود داشته باشد هرگز وجود نخواهد داشت. جامعه از بین می رود . [۵۰] | ||
ایشان دربخش دیگری از کلامشان در این زمینه می فرماید: | ایشان دربخش دیگری از کلامشان در این زمینه می فرماید: | ||
امر به معروف و نهى از منكر | امر به معروف و نهى از منكر یگانه اصلى است كه ضامن بقاى اسلام است؛ به اصطلاح، علت مُبقیه است. اصلًا اگر این اصل نباشد، اسلامى نیست.[۵۱] | ||
ایشان در زمینه کارنامه مسلمانان نسبت به امر بمعروف و نهی از منکرمی فرماید : | ایشان در زمینه کارنامه مسلمانان نسبت به امر بمعروف و نهی از منکرمی فرماید : | ||
متأسفانه كارنامه ما | متأسفانه كارنامه ما مسلمین در این زمینه درخشان نیست. از آن نظر كارنامه درخشانى نیست كه اولًا ما آن حساسیتى را كه اسلام در این زمینه دارد نداریم، یعنى آن اهمیتى را كه اسلام به این موضوع داده است درك نكردهایم و ثانیاً در حدودى هم كه به حساب و خیال خودمان به اهمیت این موضوع پى بردهایم، واجد شرایط آن نبودهایم. [۵۲] | ||
ایشان در ادامه می فرماید : كارنامه ما در | ایشان در ادامه می فرماید : كارنامه ما در زمینه همبستگى، همدردى و تعاون اسلامى، در زمینه تعارف (به تعبیر قرآن) یعنى شناسایى اسلامى كه یكدیگر را بشناسیم، به احوال یكدیگر آگاه و به سرنوشتهاى یكدیگر علاقهمند باشیم، كارنامه بسیاربسیار ضعیفى است، اگر نگویم تاریك و ننگین است.[۵۳] | ||
نکته مهم در مساله امر بمعروف و نهی از منکر گستره ان بوده بگونه ای که تمام اهداف اسلام را می توان در پرتو ان اجرا می گردد . | نکته مهم در مساله امر بمعروف و نهی از منکر گستره ان بوده بگونه ای که تمام اهداف اسلام را می توان در پرتو ان اجرا می گردد . | ||
شهید مطهری در این رابطه می فرماید : | شهید مطهری در این رابطه می فرماید : | ||
معروف و منكر از نظر اسلام محدود به حدّ | معروف و منكر از نظر اسلام محدود به حدّ معین نمىشود. تمام هدفهاى مثبت اسلامى داخل در معروف و تمام هدفهاى منفى اسلامى داخل در منكر است، [۵۴] | ||
ایشان در تبیین ایه شریفه وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ امَّةٌ | ایشان در تبیین ایه شریفه وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ امَّةٌ یَدْعونَ الَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرونَبِالْمَعْروفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحونَ» می فرماید : | ||
باید در میان شما یك امت، یك جمعیت كارش امر به معروف و نهى از منكر باشد. [این معنى درصورتى است كه] «مِن» را «مِن» تبعیضى بگیریم. اگرطور دیگر تفسیر كنیم معنایش این است: از شما امت ، چنین امتى باید ساخته شود، یعنى همه شما باید چنین امتى باشید (امر به معروف و نهى از منكر كنید). | |||
انگاه در مقایسه دو تفسیر مذکور با یکدیگر می فرماید : | انگاه در مقایسه دو تفسیر مذکور با یکدیگر می فرماید : | ||
هر دو | هر دو تفسیر درست است و با هم منافات ندارند، چون امر به معروف و نهى از منكر یك وظیفه عمومى است براى همه مردم و وظیفه خاصى است براى یك طبقه معین كه از حد عامّه مردم بیرون است. باید از میان شما چنین جمعیتى باشد یا باید شما امت چنین امتى باشید كه كارتان دعوت به خیر، امر به معروف و نهى از منكر باشد. «وَ اولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحونَ» تنها چنین امتى كه در میان آنها دعوت به خیر، امر به معروف و نهى از منكر وجود دارد مىتواند رستگار، سرفراز، سعادتمند و مستقل باشد، صلاح و رستگارى داشته باشد[۵۵] | ||
تطبیق | تطبیق | ||
خط ۳۰۹: | خط ۳۰۹: | ||
بر این اساس باید اعلام روز جهانی قدس از ناحیه امام را نوعی اعلام جهاد و نیز اقامه امر بمعروف و نهی از منکر در برابر تهاجم همه جانبه مستکبران جهانی دانست. | بر این اساس باید اعلام روز جهانی قدس از ناحیه امام را نوعی اعلام جهاد و نیز اقامه امر بمعروف و نهی از منکر در برابر تهاجم همه جانبه مستکبران جهانی دانست. | ||
باید گفت : در اثبات قرانی بودن اندیشه امام ره در اعلام روز جهانی قدس علاوه بر ایات مذکور در مقاله ، به ایات دیگری نیز می توان استناد نمود -که بدلیل اختصار از تبیین ان صرف نظر می کنیم - ، نظیر ایه :" َتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ" (مائده (۵): ) و نیز ایه : "مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ | باید گفت : در اثبات قرانی بودن اندیشه امام ره در اعلام روز جهانی قدس علاوه بر ایات مذکور در مقاله ، به ایات دیگری نیز می توان استناد نمود -که بدلیل اختصار از تبیین ان صرف نظر می کنیم - ، نظیر ایه :" َتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ" (مائده (۵): ) و نیز ایه : "مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ" (فتح (۴۸): ۲۹) که از ایه نخست ، اصل لزوم همکاری و مشارکت در امور خیر و از ایه دوم ، اصل صلابت و خشونت در برابر دشمن بدست می اید . | ||
==نتیجه== | ==نتیجه== | ||
خط ۳۲۰: | خط ۳۲۰: | ||
۲-نهج البلاغه | ۲-نهج البلاغه | ||
۳- | ۳- الأحمدی المیانجی، الشیخ علی، مكاتیب الرسول ( صلى الله علیه وآله وسلم( ،المطبعة : دار الحدیث، الناشر : دار الحدیث الطبعة : الأولى - ۱۹۹۸ م | ||
۴- | ۴-البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل بن إبراهیم ، صحیح البخاری ، دار الفكر۱۴۰۱ ه - ۱۹۸۱ م | ||
۵- | ۵- الری شهری ، محمد ، میزان الحکمه ، التحقیق : دار الحدیث، الناشر : دار الحدیث، الطبعة الثانیة۱۴۱۶ ه . ق | ||
۶- | ۶- السبحانی ، جعفر ، البدعه مفهوما حدها و اثارها ، الناشر : مؤسسة الإمام الصادق ( ع ) . المطبعة : اعتماد قم ۱۴۱۶ ه | ||
۷- موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی( ۲۱جلد ) ناشر: مؤسسه | ۷- موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی( ۲۱جلد ) ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى( س) | ||
۸- | ۸-الآلوسی ، سید محمود ، روح المعانی فی تفسیر القران المعروف بتفسیر الآلوسی، چاپ: بیروت ، ۱۴۱۵ ق | ||
۹- | ۹-الأصفهانی ، أبى القاسم الحسین بن محمد المعروف بالراغب ، المتوفى سنة ۵۰۲ ه ، المفردات فی غریب القرآن | ||
۱۰- | ۱۰-الأصفهانی ، أبى القاسم الحسین بن محمد المعروف بالراغب ، مفردات ألفاظ القرآن ، تحقیق : صفوان عدنان داوودی، ناشر: النور ، چاپ دوم ۱۴۲۷ | ||
۱۱- | ۱۱-البحرانی ، الشیخ یوسف ، الحدائق الناضرة فی أحكام العترة الطاهرة ، مؤسسة النشر الاسلامی لجماعة المدرسین –قم | ||
۱۲- | ۱۲-الثعالبی المالكی ، عبد الرحمن بن محمد بن مخلوف أبی زید ، تفسیر الثعالبی المسمى بالجواهر الحسان فی | ||
۱۳- | ۱۳-تفسیر القرآن ، تحقیق : الشیخ علی محمد معوض والشیخ عادل أحمد عبد الموجود وشارك فی تحقیقه الأستاذ الدكتور عبد الفتاح أبو سنة ، دار احیاء التراث العربی ، بیروت - لبنان | ||
۱۴- | ۱۴-الحسینی البحرانی ، السید هاشم، البرهان فی تفسیر القران ، تحقیق : قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة - قم | ||
۱۵- | ۱۵-الرازی، فخر الدین ،تفسیر الرازی ،الطبعه الثالثة | ||
۱۶-جعفرى ، محمد تقى ، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه ، ناشر :دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، چاپ چهارم ، ۱۳۶۸ | ۱۶-جعفرى ، محمد تقى ، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه ، ناشر :دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، چاپ چهارم ، ۱۳۶۸ | ||
۱۷- | ۱۷-السمرقندی، أبو اللیث، تفسیر السمرقندی ، وفات : ، ۳۸۳ تحقیق : د.محمود مطرجی دار الفكر بیروت - | ||
۱۸- | ۱۸-الشافعی ، أبی القاسم علی بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله المعروف بابن عساكر، تاریخ مدینه دمشق، دراسة وتحقیق : علی شیری ، دار الفكر ۱۴۱۵ ه / ۱۹۹۵ م بیروت- لبنان | ||
۱۹- | ۱۹-الطباطبائی، السید محمد حسین ،المیزان ،منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة ، قم | ||
۲۰- | ۲۰-الطبری، أبی جعفر محمد بن جریر، المتوفى سنة ۳۱۰ ه ، جامع البیان عن تأویل آی القرآن ، ضبط وتوثیق وتخریج : صدقی جمیل العطار، دار الفكر ۱۴۱۵ ه / ۱۹۹۵ م | ||
۲۱- | ۲۱-الفیض الكاشانی، المولى محمد محسن ، الأصفى فی تفسیر القرآن ، تحقیق : مركز الأبحاث والدراسات الاسلامیة۱۰۰۷ - ۱۰۹۱ ه مركز النشر: مكتب الاعلام الاسلامی ،۱۳۷۶ -قم | ||
۲۲-النکرانی محمد الفاضل ، القواعد الفقهیه، الطبعة : الأول - محرم الحرام / ۱۴۱۶ ه المطبعة : مهر قم | ۲۲-النکرانی محمد الفاضل ، القواعد الفقهیه، الطبعة : الأول - محرم الحرام / ۱۴۱۶ ه المطبعة : مهر قم | ||
۲۳- | ۲۳-الواسطی، علی بن محمد اللیثی، عیون الحكم والمواعظ ،تحقیق : الشیخ حسین الحسینی البیرجندی، الطبعة : الأولى ،سنة الطبع۱۳۷۶، الناشر : دار الحدیث ،المطبعة : دار الحدیث | ||
۲۴- ا لحر العاملی ، محمد بن الحسن ، الكتاب : وسائل | ۲۴- ا لحر العاملی ، محمد بن الحسن ، الكتاب : وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة ، ، تحقیق : مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ناشر : مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث ، الطبعة : الثانیة ، المطبعة : مهر - قم ، سنة الطبع : ۱۴۱۴ | ||
۲۵- | ۲۵-شاذلی ، سید بن قطب بن ابراهیم، فى ظلال القرآن ، ناشر: دارالشروق چاپ: بیروت- قاهره ۱۴۱۲ ق | ||
۲۶-طنطاوی ، سید محمد ، التفسیر الوسیط للقران الکریم | ۲۶-طنطاوی ، سید محمد ، التفسیر الوسیط للقران الکریم | ||
۲۷-قرشى ، | ۲۷-قرشى ، سید علی اكبر ، قاموس قران چاپ : ش ناشر : دار الكتاب الاسلامی ، چاپخانه : فردوسى۱۳۵۲ | ||
۲۸- | ۲۸-مغنیّة ، محمّد جواد ، التّفسیر الكاشف، دار العلم للملایین، الطبعة الثالثة ، بیروت -لبنان | ||
۲۹-محمد بن عبدالله بن ابوبكر ابن العربی ، أحكام القرآن ، | ۲۹-محمد بن عبدالله بن ابوبكر ابن العربی ، أحكام القرآن ، تحقیق : محمد عبد القادر عطا ، ناشر : دار الفكر – لبنان | ||
۳۰-مکارم شیرازی ،ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه دارالکتب الاسلامیه ،چاپ ۲۲،۱۳۸۱ش، | ۳۰-مکارم شیرازی ،ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه دارالکتب الاسلامیه ،چاپ ۲۲،۱۳۸۱ش، | ||
۳۱-نرم افزار مجموعه اثار امام خمینی ره | ۳۱-نرم افزار مجموعه اثار امام خمینی ره | ||
خط ۳۸۵: | خط ۳۸۵: | ||
[۲] امام علی ع ، ( ۱۳۷۰ش )،نهج البلاغه ،ج ۳،ص ۷۶؛ | [۲] امام علی ع ، ( ۱۳۷۰ش )،نهج البلاغه ،ج ۳،ص ۷۶؛ | ||
[۳] ، | [۳] ، الری شهری ، محمد، (۱۴۱۶ ه ) ، میزان الحکمه ،ج ۲،ص ۱۷۸۰؛ | ||
[۴] الاحمدی میانجی ،علی ،( ۱۹۹۸ م) | [۴] الاحمدی میانجی ،علی ،( ۱۹۹۸ م) مكاتیب الرسول ،ج ۳،ص ۱۳۳؛ | ||
[۵] | [۵] الطباطبائی، السید محمد حسین ، المیزان ، بی تا، ج ۴،ص ۴۱۹-۴۲۰ ؛ | ||
[۶] | [۶] الری شهری ، محمد، (۱۴۱۶ ه ) ، میزان الحکمه ،ج ۲، ص ۱۷۸۰؛ | ||
[۷] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ، بی تا ، ج ۱۱ص ۱۱۰ | [۷] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ، بی تا ، ج ۱۱ص ۱۱۰ | ||
خط ۳۹۷: | خط ۳۹۷: | ||
[۸] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی، بی تا ، ج ۵ص ۱۴۸ | [۸] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی، بی تا ، ج ۵ص ۱۴۸ | ||
[۹] | [۹] الشافعی ، أبی القاسم علی بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله المعروف بابن عساكر، تاریخ مدینه دمشق ،(۱۴۱۵ ه )،ج ۲۲ص ۱۶۸ | ||
[۱۰] | [۱۰]مغنیّة ، محمّد جواد ، التّفسیر الكاشف، بی تا ، ج ۶ص ۵۲۹-۵۳۰ | ||
[۱۱] نک: مکارم شیرازی ،ناصر وجمعی از نویسندگان ،تفسیر نمونه ج ۲۰ص ۴۲۴ ؛ | [۱۱] نک: مکارم شیرازی ،ناصر وجمعی از نویسندگان ،تفسیر نمونه ج ۲۰ص ۴۲۴ ؛ | ||
[۱۲] | [۱۲]الطباطبائی، السید محمد حسین ، المیزان،بی تا، ج ۱۸،ص ۹۴-۹۳ | ||
[۱۳] نک : | [۱۳] نک : الرازی، فخر الدین ،تفسیر الرازی ،بی تا ،ج ۱۵ص ۲۱۱ ؛ الطباطبائی، السید محمد حسین ، المیزان ج ۹ص ۱۴۱و ج ۱۸ص ۶۴ | ||
[۱۴] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا ، ج ۲۰ص ۴۸۶؛ | [۱۴] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا ، ج ۲۰ص ۴۸۶؛ | ||
[۱۵] | [۱۵] الری شهری ، محمد ، میزان الحکمه (۱۴۰۱ه)ج ۲، ص ۱۳۳۸؛ البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل بن إبراهیم ، صحیح البخاری (۱۴۰۱ ه ) ،ج ۲، ص ۹۶؛ | ||
[۱۶] محمد بن عبدالله بن ابوبكر ابن العربی ، أحكام القرآن ،بی تا ،ج ۱،ص ۶۴۰؛ | [۱۶] محمد بن عبدالله بن ابوبكر ابن العربی ، أحكام القرآن ،بی تا ،ج ۱،ص ۶۴۰؛ | ||
[۱۷] | [۱۷] شاذلی ، سید بن قطب بن ابراهیم، فى ظلال القرآن ،بی تا،ج ۲،ص ۷۸۳؛ | ||
[۱۸] | [۱۸] السبحانی ، جعفر ، البدعه مفهوما حدها و اثارها ،(۱۴۱۶ ه) ص ۹۷؛ | ||
[۱۹] النکرانی محمد الفاضل ، القواعد الفقهیه(۱۴۱۶ ه )،ج ۱،ص ۲۳۶ و نک: تفسیر الثعالبی ج ۲ص ۳۱۸، التفسیر الاصفی ج۱ ص ۲۴۸ ، البرهان فی تفسیر القران ج ۲ص ۱۹۱، المیزان ج ۵ص ۱۱۶،الحدائق الناضره ج۱۸ ص ۴۲۵ ؛ | [۱۹] النکرانی محمد الفاضل ، القواعد الفقهیه(۱۴۱۶ ه )،ج ۱،ص ۲۳۶ و نک: تفسیر الثعالبی ج ۲ص ۳۱۸، التفسیر الاصفی ج۱ ص ۲۴۸ ، البرهان فی تفسیر القران ج ۲ص ۱۹۱، المیزان ج ۵ص ۱۱۶،الحدائق الناضره ج۱۸ ص ۴۲۵ ؛ | ||
خط ۴۲۲: | خط ۴۲۲: | ||
[۲۱] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا ، ج ۱۶ص ۳۴-۳۶ | [۲۱] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا ، ج ۱۶ص ۳۴-۳۶ | ||
[۲۲] | [۲۲] مغنیّة ، محمّد جواد ، التّفسیر الكاشف، بی تا ،ج ۴، ص ۱۱۷؛ | ||
[۲۳] طنطاوی ، سید محمد ، التفسیر الوسیط للقران الکریم ،بی تا ، ج ۶،ص ۴۲۵؛ | [۲۳] طنطاوی ، سید محمد ، التفسیر الوسیط للقران الکریم ،بی تا ، ج ۶،ص ۴۲۵؛ | ||
خط ۴۲۸: | خط ۴۲۸: | ||
[۲۴] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، ۱۵مهر ۱۳۸۸؛ | [۲۴] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، ۱۵مهر ۱۳۸۸؛ | ||
[۲۵] | [۲۵] الأصفهانی ، أبى القاسم الحسین بن محمد المعروف بالراغب ،بی تا ، المفردات فی غریب القران ص ۲۰۴؛ | ||
[۲۶] نک: | [۲۶] نک: الطباطبائی، السید محمد حسین ، المیزان،بی تا، ج ۹،ص ۱۱۴-۱۱۶؛ | ||
[۲۷] | [۲۷] الطبری، أبی جعفر محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن ،)(۱۴۱۵ ه )ج ۱۰،ص ۴۰؛ | ||
[۲۸] | [۲۸] السمرقندی، أبو اللیث، تفسیر السمرقندی ،بی تا، ج ۲ص ۲۹؛ | ||
[۲۹] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا، ج ۱۳،ص ۸۰ ؛ | [۲۹] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا، ج ۱۳،ص ۸۰ ؛ | ||
خط ۴۴۰: | خط ۴۴۰: | ||
[۳۰] جعفرى ، محمد تقى ، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه ، (۱۳۶۸ش)،ج ۱۷،ص ۲۸۸؛ | [۳۰] جعفرى ، محمد تقى ، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه ، (۱۳۶۸ش)،ج ۱۷،ص ۲۸۸؛ | ||
[۳۱] | [۳۱] مغنیّة ، محمّد جواد ، التّفسیر الكاشف، بی تا، ج ۲،ص ۱۲۳-۱۲۲؛ | ||
[۳۲] | [۳۲] الرازی، فخر الدین ،تفسیر الرازی ،بی تا ، ج ۲۸ص ۱۲۹ | ||
[۳۳] همان ص ۱۳۰ | [۳۳] همان ص ۱۳۰ | ||
خط ۴۵۶: | خط ۴۵۶: | ||
[۳۸] همان، ج ۹ص ۲۸۰ | [۳۸] همان، ج ۹ص ۲۸۰ | ||
[۳۹] | [۳۹] الأصفهانی ، أبى القاسم الحسین بن محمد المعروف بالراغب ،المفردات فی غریب القران،بی تا، ص ۳۲۲؛ | ||
[۴۰] همان ص ۱۸۱؛ | [۴۰] همان ص ۱۸۱؛ | ||
[۴۱] | [۴۱] الطباطبائی، السید محمد حسین ،المیزان،بی تا، ج ۱۷ص ۲۲- با استفاده از ترجمه ج ۱۷ص ۲۸- | ||
[۴۲] | [۴۲] الآلوسی ، سید محمود ، روح المعانی فی تفسیر القران المعروف بتفسیر الآلوسی(۱۴۱۵ ق )، ج ۲۲،ص ۱۷۳؛ | ||
[۴۳] همان ،ج ۹،ص ۲۷۸؛ | [۴۳] همان ،ج ۹،ص ۲۷۸؛ | ||
خط ۴۷۰: | خط ۴۷۰: | ||
[۴۵] همان، ج ۲ص ۳۵ | [۴۵] همان، ج ۲ص ۳۵ | ||
[۴۶] الحر العاملی ، محمد بن الحسن ، وسائل | [۴۶] الحر العاملی ، محمد بن الحسن ، وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة ، (۱۴۱۴ه)،ج ۱۶ص ۱۱۹؛ | ||
[۴۷] | [۴۷] شاذلی ، سید بن قطب بن ابراهیم، فى ظلال القرآن(۱۴۱۲ ق)ج۱ ،ص ۴۴۷ | ||
[۴۸] همان، ج۱ ۴۴۸ | [۴۸] همان، ج۱ ۴۴۸ | ||
خط ۴۷۸: | خط ۴۷۸: | ||
[۴۹] همان : ج۱ ۴۴۸ | [۴۹] همان : ج۱ ۴۴۸ | ||
[۵۰]نک: مطهری، مرتضی | [۵۰]نک: مطهری، مرتضی ،مجموعهآثاراستادشهیدمطهرى ج۱۷ ، ص ۲۸۲ ؛ | ||
[۵۱]همان، ج۱۷، ص: ۲۳۶ ؛ | [۵۱]همان، ج۱۷، ص: ۲۳۶ ؛ | ||
خط ۴۹۱: | خط ۴۹۱: | ||
[۵۶] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا، ج ۱۶،ص ۳۹؛ | [۵۶] موسوی خمینی ، الامام روح الله ، صحیفه امام خمینی ،بی تا، ج ۱۶،ص ۳۹؛ | ||
[۵۷] همان ، ج ۲۰ص ۳۱۲ | [۵۷] همان ، ج ۲۰ص ۳۱۲ | ||
[[رده: مقالات]] | [[رده: مقالات]] |