۸۷٬۱۹۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۶۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شخصیت | |||
| عنوان = ام سلمه | |||
| تصویر = ام سلمه.jpg | |||
| نام = هند دختر ابوامیة بن مغیرة مشهور به أُمّ سَلَمه | |||
| نامهای دیگر = امالمؤمنین | |||
| | | سال تولد = ۵۹۶ ق | ||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = | |||
| سال درگذشت = ۶۲ ق | |||
| تاریخ درگذشت = | |||
| محل درگذشت = | |||
| | | استادان = | ||
| شاگردان = | |||
| دین = اسلام | |||
| | | مذهب = | ||
|محل | | آثار = | ||
| | | فعالیتها = | ||
| | | وبگاه = | ||
| | }} | ||
| | '''ام سلمه''' یکی از همسران [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)]] است که بعد از شهادت همسر اولش در حالی که بیست و پنج سال داشت به همسری پیامبر درآمد، مُرّة بن کعب جد مشترک پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ام سلمه میباشد. | ||
| | |||
|دین | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
وی در دوران حضور خود در کنار حضرت همواره حامی وی بود و در رویدادهای مختلف و رخدادها در کنار حضرت بود. خانه ام سلمه به سبب پختگی، تیزهوشی و درایت وی محل تصمیمگیری برخی امور بود و به سبب همین برخی از همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به وی حسادت میکردند. | |||
وی در | وی نقشهایی در [[نزول قرآن|شان نزول]] برخی از آیات داشته و راوی روایتهای فراوان بهویژه درباره رویدادهای تاریخی و نیز فضیلتهای [[اهل بیت|اهلبیت (علیهالسلام)]] بوده است. وی از کسانی است که در تشیع جنازه [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام الله علیها)]] شرکت کرده است. | ||
== نام و نسب ام سلمه == | |||
ام سلمه، کنیه یکی از امهات المؤمنین از همسران گرامی پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) است که نامش قبل از [[اسلام]]، هند، یا رمله بود<ref> ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 4، ص 1920، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق</ref>. پدرش سهیل<ref> ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق، عطا، محمد عبدالقادر، ج 8، ص 69، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق</ref> و یا حذیفه با کنیه ابیمغیره، ملقب به زاد الرکب<ref>الاستیعاب، ج 4، ص 1920؛ این لقب به جهت شهرتش در بخشش و کرم به وی داده شد</ref>، از تیره [[بنیمخزوم]] از قبیله [[قریش]] بود و مادرش نیز عاتکه نام داشت<ref> ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج 6، ص 340، بیروت، دار الفکر، 1409ق</ref>. | |||
= | == ازدواج اول ام سلمه == | ||
شوهر اول ام سلمه، أبی سلمة بن عبدالأسد، برادر [[رضاعی]] پیامبر بود<ref>الطبقات الکبری، ج 1، ص 87</ref>. که در [[جنگ احد]] مجروح شد و بعد از مدتی در اثر همین جراحت به شهادت رسید<ref> الاستیعاب، ج 4، ص 1682</ref>. | |||
ام | ام سلمه از زنان بزرگ [[صدر اسلام]] به شمار میرفت که به اتفاق همسرش جزو [[مهاجران]] به [[حبشه]] بودند<ref> الاستیعاب، ج 4، ص 1920</ref>؛ و با انتشار خبر خودداری [[شرک|مشرکان]] از اذیت و آزار [[مسلمان|مسلمانان]]، به [[مکه]] بازگشته؛ اما بعد از اطلاع از دروغ بودن این خبر، مجدداً به حبشه مهاجرت نمودند. سرانجام آنها به مکه برگشته و بعد از مدتی نیز به [[مدینه]] [[هجرت]] نمودند<ref> ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عادل احمد، عبدالموجود، علی محمد، معوض، ج 8، ص 404، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق، 1995م</ref>. بر طبق برخی گزارشها ام سلمه اولین زنی بود که به مدینه مهاجرت نمود<ref> الاستیعاب، ج 4، ص 1939</ref>. | ||
ام سلمه از همسر اولش چهار فرزند به نامهای عمر، سلمه، زینب و دره داشت<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 1، 430، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق</ref>. | |||
== ازدواج ام سلمه با پیامبر == | |||
ام سلمه قصد داشت بعد از ابوسلمه دیگر با کسی ازدواج ننماید؛ اما خود ابوسلمه وی را از این کار بازداشت و به وی سفارش کرد تا بعد از او همسری برگزیند<ref>الإصابة، ج 8، ص 343</ref>. ام سلمه که جواب خواستگارانی؛ مانند [[ابوبکر]] و [[عمر بن سعد بن ابی وقاص|عمر]] را رد کرده بود. در جواب خواستگاری پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) گفت که من زن غیرتمندی هستم (نمیتوانم دیگر همسران شوهرم را تحمل کنم، نمیتوانم غیر از شوهر اول کسی را به عنوان شوهر برگزینم و یا... ) و کودکان خردسالی هم دارم و هیچیک از اولیای من نیز در اینجا حضور ندارند! | |||
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در پاسخ به او پیام فرستاد که [[خداوند]] کودکانت را کفایت میکند و من از پروردگار میخواهم که غیرت تو را از میان ببرد و خویشاوندان تو نیز به این کار راضی خواهند شد<ref> الطبقات الکبری، ج 8، ص 71</ref>. | |||
ام سلمه از | سرانجام ام سلمه بعد از شهادت شوهرش در [[شوال]] سال چهارم هجری<ref> الاستیعاب، ج 1، ص 45</ref> با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج کرد. | ||
البته گزارشهایی وجود دارد که تاریخ این ازدواج سال دوم [[هجرت]] و قبل از جنگ بدر، <ref> طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری(تاریخ الأمم و الملوک)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبوالفضل، ج 11، ص 604، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق، 1967م</ref> و یا بعد از آن بود<ref>الاستیعاب، ج 4، ص 1921</ref>. | |||
شایان گفتن است که گزارشهای اخیر با شهادت ابوسلمه در [[غزوه احد|جنگ احد]] سازگار نیست. | |||
ام سلمه دست کم به مدت هفت سال با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زندگی مشترک داشت<ref>مستوفی قزوینی، حمد الله بن ابیبکر بن احمد، تاریخ گزیده، تحقیق، نوایی، عبدالحسین، ص 160، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم، 1364ش</ref>؛ اما از ایشان صاحب فرزند نشد<ref>محمد بن اسحاق بن یسار، سیرة ابن اسحاق(کتاب السیر و المغازی)، ص 260، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چاپ اول، 1410ق</ref>. | |||
== جایگاه ام سلمه نزد پیامبر == | |||
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به این بانو علاقهای خاص داشت. این همسر پیامبر علاوه بر آنکه زنی زیباروی بود که موجب حسادت [[عایشه]] قرار میگرفت، بانویی عاقل و تیزبین بود که گاه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) با او مشورت میکرد<ref>صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 5، ص 79، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1414ق</ref>. | |||
امام صادق (علیهالسلام) در مورد شخصیت او فرمود: ام سلمه پس از [[خدیجه بنت خویلد|خدیجه]] برترین همسر رسول خدا بود<ref> شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 419، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش</ref> در جریان [[اصحاب کسا|حدیث کساء]]، آیه تطهیر در خانه ام سلمه نازل شد و آنجا بود که از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید، آیا من در شمار اهلبیت نیستم؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: تو بر خیر و نیکی هستی (اما از اهلبیت نیستی<ref> عسکری، امام ابومحمد حسن بن علی، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری ع، ص 376، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، 1409ق</ref>). | |||
ام سلمه در غزواتی؛ مانند «مُرَیسیع»، «[[خیبر]]»، «[[صلح حدیبیه|حدیبیه]]»، «[[خندق]]»، «[[فتح مکه]]» و «[[حنین]]»، رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را همراهی کرد<ref>واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق، مارسدن جونس، ج 2، ص 467، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، 1409ق</ref>. | |||
ام سلمه | همچنین گزارش شده است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در جریان اجرای [[عقد اخوت]] میان مسلمانان، بین ام سلمه و صفیه نیز [[عقد اخوت]] برقرار نمود<ref>ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبیطالب ع، ج 2، ص 185، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق</ref>. | ||
= | == ام سلمه در قرآن == | ||
نام و یاد بسیاری از افراد در [[قرآن]] ذکر شده که برخی از آنان افتخار را برای خود جاودانه کردهاند و برخی دیگر نامشان در ردیف بدکاران و ستمگران، ماندگار شده است. در این میان، ام سلمه بانویی است که آیاتی چند در مورد او نازل شده است و مفسران در شأن نزول برخی از آیات، به او اشاره نمودهاند: | |||
پیامبر( | # برخی از مفسران قرآن بر این عقیده اند که آیه شریفه: {{متن قرآن |هَلْ جَزاءُ الْاِحْسانِ اِلاَّ الْاِحْسان |سوره = الرحمن |آیه = 60 }} «آیا پاداش نیکویی، جز نیکی است؟» در مورد ام سلمه، نازل شده است. | ||
# روزی ام سلمه از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید: ای [[پیامبر خدا]]! چرا نام مردان در جریان [[هجرت]]، ذکر شده است، اما به زنان اشارهای نشده است؟ خداوند در پاسخ او، این آیه را بر پیامبرش فرو فرستاد: {{متن قرآن |فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُم اِنّی لا اُضیعُ عَمَل عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ اَوْ انثی |سوره = آل عمران |آیه = 195 }} «خداوند دعای آنان را اجابت کرد که من هرگز عمل عمل کننده ای را ـ خواه مرد باشد یا زن ـ ضایع نمیکنم.» | |||
# ام سلمه بیشتر لباس سفیدی میپوشید که دو بند در پشت آن قرار داشت و آویزان میشد. عایشه با تمسخر به [[حفصه]] همسر دیگر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، میگفت: نگاه کن، آنچه در پشت ام سلمه آویزان است، همانند زبان سگ میباشد و گفتهاند آن دو نفر، ام سلمه را به سبب کوتاهی قدش مسخره میکردند. از این رو آیه نازل شد که: {{متن قرآن |یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنوُا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسی اَنْ یَکوُنوُا خَیْرا مِنْهُم، وَ لا نِساء مِنْ نِساءٍ عَسی أَنْ یَکُنَّ خَیْرا مِنْهُنَّ |سوره = حجرات |آیه = 11 }} «ای کسانی که [[ایمان]] آوردید، گروهی از شما، گروه دیگر را مسخره نکند؛ چه بسا از آنها بهتر باشند و هیچ یک از زنان، زنان دیگر را مسخره نکند، چرا که شاید، آن زنان، از مسخره کنندگان بهتر باشند.» | |||
[[ | == وفاداری ام سلمه نسبت به اهلبیت == | ||
وی از میان همسران پیامبر، ارادت ویژهای به [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت فاطمه (سلام الله علیها)]] و فرزندانش داشت، به گونهای که زمان وضع حمل حضرت فاطمه(سلام الله علیها) حاضر بود و به فرمان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در گوش فرزندش [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن (علیهالسلام)]] [[اذان]] و [[اقامه]] گفت. <ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 43، ص 255، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق</ref> | |||
این بانوی گرامی، بعد از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) همواره در کنار اهلبیت(علیهالسلام) بود و در حمایت از آنها میکوشید، تا آنجا که در جریان مصادره [[فدک]] از حضرت زهرا(سلام الله علیها) دفاع کرد و در آن سال از عطا محروم ماند<ref>طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 124، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق</ref>. | |||
همچنین | او همچنین با نقل سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، [[ولایت]] [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیهالسلام)]] و منزلت ایشان نزد پیامبر را به مسلمانان یادآور میشد<ref>بحار الأنوار، ج 22، ص 222</ref>. | ||
هنگام [[بیعت]] گرفتن اجباری از امام علی(علیهالسلام)، وی به همراه ام ایمن نوبیه همسر دیگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، اجبارکنندگان را به حسادت متهم ساختند<ref>هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، مصحح، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 867، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق</ref>. | |||
هنگام [[بیعت]] گرفتن اجباری از امام علی( | |||
گزارشهای دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که تطبیق آن با دیگر حوادث دشوار است. به عنوان نمونه گزارش شده است: | گزارشهای دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که تطبیق آن با دیگر حوادث دشوار است. به عنوان نمونه گزارش شده است: | ||
# پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از ازدواج با ام سلمه، مسئولیت نگهداری [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام الله علیها)را]] به ایشان سپرد<ref>دلائل الامامة، ص 82</ref>. | |||
# در جریان عروسی حضرت زهرا(سلام الله علیها) در میان همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفتوگو شد که مراسم در خانه کدام یک از آنها باشد که در نهایت، منزل ام سلمه انتخاب شد<ref>بحار الانوار، ج 43، ص 95</ref>. | |||
از | == امین و مورد اعتماد اهلبیت == | ||
اعتماد [[اهل بیت|اهلبیت(علیهالسلام)]] به این بانو آنچنان بود که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) وصیت کرد تا ام سلمه در مراسم خاکسپاریاش حضور داشته باشد؛ لذا وی از محل دفن آنحضرت آگاه بود<ref>دلائل الإمامة، ص 133</ref>. و دهها سال بعد امام حسین (علیهالسلام) هنگام خارجشدن از مدینه، [[وصیت|وصیتنامه]] و دیگر امانتها را به وی سپرد و از او خواست هرگاه فرزندش نزد وی آمد، آنها را به او تحویل دهد. پس از شهادت امام حسین(علیهالسلام) زمانی که [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام سجاد]] به دیدن ام سلمه آمد، آن امانتها را به حضرتشان بازگرداند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 304، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق</ref>. | |||
== ام سلمه راوی احادیث و روایات == | |||
از ام سلمه احادیث و روایات زیادی از [[مذهب شیعه|شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] در زمینههای مختلف تاریخی، اخلاقی، فضیلت اهلبیت(علیهالسلام) و... نقل شده است<ref>الإصابة فی تمییز الصحابة، ج 8، ص 344</ref>. | |||
وی احادیث مهمی؛ مانند حدیث | وی احادیث مهمی؛ مانند حدیث کساء<ref>کافی، ج 1، ص 287</ref>، حدیث «عَلِی مَعَ الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ مَعَهُ<ref> ابن بابویه الرازی، منتجب الدین علی بن عبیدالله، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین ع، ص 73، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق</ref>»؛ حدیث «مَنْ کنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِی مَوْلَاهُ<ref> شیخ مفید، الاختصاص، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، محرمی زرندی، محمود، ص 79، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق</ref>»؛ خبر شهادت امام حسین(علیهالسلام) در [[کربلا]]<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 130، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق</ref>. و... را روایت نمود. | ||
=وفات ام سلمه= | == وفات ام سلمه == | ||
تاریخ تولد ام سلمه مشخص نیست، اما در برخی کتب، وفات وی را در [[رمضان]] و یا [[شوال]] سال 59<ref> الاستیعاب، ج 4، ص 1921</ref>، سال 60 و یا در اوائل [[خلیفه|خلافت]] [[یزید]] گزارش کردهاند<ref> الاستیعاب، ج 4، ص 1921</ref>. | |||
اما گزارش صحیحتر آن است که ایشان در سال 61 هجری و مدتی بعد از شهادت امام حسین (علیهالسلام) رحلت کردند. گزارش اخیر در یکی از کتب معتبر [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] که به زندگی [[صحابه]] میپردازد، نقل شده و سن ایشان هنگام رحلت 84 سال اعلام شده است<ref>الإصابة، ج 8، ص 344</ref> وی آخرین همسر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود که از دنیا رفت. <ref>تاریخ الطبری، ج 11، ص 604</ref>. | |||
[[ابوهریره]]<ref> الإصابة، ج 8، ص 344</ref>، یا برادرزاده وی عبدالله بن عبدالله بن ابی امیه<ref>تاریخ الطبری، ج 11، ص 604</ref> و یا سعید بن زید بر ایشان [[نماز میت|نماز]] خوانده و در [[بقیع|قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد<ref>الاستیعاب، ج 4، ص 1921</ref>. | |||
[[ | == جستارهای وابسته == | ||
* [[قریش]] | |||
* [[مدینه]] | |||
* [[عایشه]] | |||
=پانویس= | == پانویس == | ||
{{پانویس | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:شخصیتها]] | ||
[[رده: | [[رده:صحابه]] | ||
[[رده: | [[رده:بانوان]] |