۲۱٬۸۸۹
ویرایش
ترکمن در ایران (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
تغییر تصویر
بدون خلاصۀ ویرایش |
(تغییر تصویر) |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده: | <div class="wikiInfo">[[پرونده:ترکمن در ایران.jpg|جایگزین=ترکمن در ایران|بندانگشتی|ترکمن در ایران]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
!عنوان مقاله | !عنوان مقاله | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
تُرکَمَن‌های [[ایران]] (به ترکمنی: Eýran Türkmenleri) عمدتاً در کنارهای شرقی دریای خزر شامل بخش‌های شمالی و شرقی استان گلستان و در بخش‌هایی از خراسان سکونت دارند. آنان به زبان ترکمنی صحبت می‌کنند، بیشترشان مسلمان و پیرو مذهب حنفی هستند. اتنولوگ جمعیت ترکمن‌های ایران در سال ۲۰۱۸ را ۷۹۰ هزار نفر تخمین زده‌است.[۶][۴][۷] | تُرکَمَن‌های [[ایران]] (به ترکمنی: Eýran Türkmenleri) عمدتاً در کنارهای شرقی دریای خزر شامل بخش‌های شمالی و شرقی استان گلستان و در بخش‌هایی از خراسان سکونت دارند. آنان به زبان ترکمنی صحبت می‌کنند، بیشترشان مسلمان و پیرو مذهب حنفی هستند. اتنولوگ جمعیت ترکمن‌های ایران در سال ۲۰۱۸ را ۷۹۰ هزار نفر تخمین زده‌است.[۶][۴][۷] | ||
= ریشه = | =ریشه= | ||
ترکمن‌ها شاخه‌ای از ترکان آسیای میانه معروف به اُغوز یا غُز هستند که از عهد قدیم در صحراهای وسیع بخش سفلای رود سیحون و بین دریای آرال به زندگی کوچ‌نشینی روزگار می‌گذراندند. تا حدود قرن هفتم میلادی ترکمن‌ها جزئی از قوم بزرگ ترک بودند. در این سال‌ها به دنبال اضمحلال امپراطوری گؤک تؤرک‌ها،[۸] گروهی از ترک‌ها که اغوز نامیده می‌شدند، از آنان جدا شده از ناحیهٔ ارخون به طرف آرال و سیردریا کوچ کردند.[۹] | ترکمن‌ها شاخه‌ای از ترکان آسیای میانه معروف به اُغوز یا غُز هستند که از عهد قدیم در صحراهای وسیع بخش سفلای رود سیحون و بین دریای آرال به زندگی کوچ‌نشینی روزگار می‌گذراندند. تا حدود قرن هفتم میلادی ترکمن‌ها جزئی از قوم بزرگ ترک بودند. در این سال‌ها به دنبال اضمحلال امپراطوری گؤک تؤرک‌ها،[۸] گروهی از ترک‌ها که اغوز نامیده می‌شدند، از آنان جدا شده از ناحیهٔ ارخون به طرف آرال و سیردریا کوچ کردند.[۹] | ||
= مردم‌شناسی = | =مردم‌شناسی= | ||
ترکمن‌های ایران بیشتر در شرق دریای خزر، منطقه ترکمن‌صحرا و اطراف رودخانه اترک وگرگان‌رود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاه‌های آنان در بخش شمالی استان گلستان، بخش‌های کوچکی از استان خراسان رضوی در شهرستان تربت‌جام و خراسان شمالی (منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد) پراکنده هستند. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می‌توان بندر ترکمن، گنبد کاووس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوه‌تپه، سیمین‌شهر و اینچه‌برون را نام برد. | ترکمن‌های ایران بیشتر در شرق دریای خزر، منطقه ترکمن‌صحرا و اطراف رودخانه اترک وگرگان‌رود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاه‌های آنان در بخش شمالی استان گلستان، بخش‌های کوچکی از استان خراسان رضوی در شهرستان تربت‌جام و خراسان شمالی (منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد) پراکنده هستند. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می‌توان بندر ترکمن، گنبد کاووس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوه‌تپه، سیمین‌شهر و اینچه‌برون را نام برد. | ||
= فرهنگ و زبان = | =فرهنگ و زبان= | ||
ترکمن‌ها تا اوایل قرن بیستم عمدتاً کوچ‌نشین بودند اما پس از آن به مرور ده‌نشین و شهرنشین شده‌اند، از نظر دینی پیرو دین اسلام و مذهب اهل سنت و از لحاظ زبانی با سایر مردمان ترک نظیر آذربایجانی‌ها و ترک‌های استانبولی نزدیکی دارند.[۱۰][۱۱] | ترکمن‌ها تا اوایل قرن بیستم عمدتاً کوچ‌نشین بودند اما پس از آن به مرور ده‌نشین و شهرنشین شده‌اند، از نظر دینی پیرو دین اسلام و مذهب اهل سنت و از لحاظ زبانی با سایر مردمان ترک نظیر آذربایجانی‌ها و ترک‌های استانبولی نزدیکی دارند.[۱۰][۱۱] | ||
ساز اصلی در موسیقی ترکمنی انواع دوتار ترکمنی است. همچنین نواختن کمانچه و نی نیز در بین ترکمنان رواج دارد و در دههٔ اخیر برخی، به اجرای نغمات این موسیقی با سازهای الکترونیک روی آورده‌اند. محمدرضا درویشی ساز کمانچه را هم ساز اصیل ترکمنی نمی‌داند.[۱۲] | ساز اصلی در موسیقی ترکمنی انواع دوتار ترکمنی است. همچنین نواختن کمانچه و نی نیز در بین ترکمنان رواج دارد و در دههٔ اخیر برخی، به اجرای نغمات این موسیقی با سازهای الکترونیک روی آورده‌اند. محمدرضا درویشی ساز کمانچه را هم ساز اصیل ترکمنی نمی‌داند.[۱۲] | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
اسب‌های ترکمن پرورش یافته در منطقه ترکمن‌صحرای ایران یکی از اصیل‌ترین نژادهای اسب در سطح جهان می‌باشد، در سه گروه: یموت، اسب آخال تکه، چناران (مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب) دسته‌بندی شده‌اند. شهرستان گنبدکاووس و کلاله از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن است.[۱۴] و هرساله مسابقاتی تحت عنوان کورس بهاره و پاییزه درشهرهای گنبدواق قلا و بندرترکمن برگزار می‌شود.<br> | اسب‌های ترکمن پرورش یافته در منطقه ترکمن‌صحرای ایران یکی از اصیل‌ترین نژادهای اسب در سطح جهان می‌باشد، در سه گروه: یموت، اسب آخال تکه، چناران (مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب) دسته‌بندی شده‌اند. شهرستان گنبدکاووس و کلاله از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن است.[۱۴] و هرساله مسابقاتی تحت عنوان کورس بهاره و پاییزه درشهرهای گنبدواق قلا و بندرترکمن برگزار می‌شود.<br> | ||
= سرشناسان = | =سرشناسان= | ||
*دولت‌محمد آزادی شاعر ترکمن | |||
*مختوم‌قلی فراغی بزرگ‌ترین شاعر زبان ترکمنی و شاعر ملّی ترکمن‌های دنیا | |||
*حاج آقی آل جلیل نیکوکار | |||
*ستار سوقی شاعر ترکمن | |||
*ملانفس شاعر ترکمن | |||
*آنه محمد تاتاری نقاش | |||
*یوسف دیبایی نوازنده و سازنده سازهای سنتی ترکمنی | |||
*امید کوکبی فیزیکدان و فعال حقوق بشر | |||
*سردار آزمون بازیکن سن پترز بورگ روسیه و بازیکن تیم ملی ایران | |||
*فرهاد قائمی والیبالیست تیم ملی و باشگاه والیبال الریان قطر | |||
*صابر کاظمی والیبالیست تیم ملی و باشگاه والیبال فولاد سیرجان ایرانیان | |||
*عزت‌الله پورقاز بازیکن فوتبال | |||
*وفا هخامنشی بازیکن فوتبال | |||
*عظیم گوک بازیکن فوتبال | |||
[[رده: مردم شناسی]] | [[رده: مردم شناسی]] | ||