اندیشه اتحاد در رساله تنبیه الامة نایینی: تفاوت میان نسخه‌ها

=مقدمه=

آیت الله محمدحسین غروی نایینی در سال 1277هـ.ق در نایین متولد شد. پدرش شیخ‌الاسلام میرزا عبدالرحیم از خاندان بزرگ منوچهری بود که پدرانش نسل در نسل لقب شیخ الاسلامی داشتند. او تحصیلات ابتدایی خود را در نایین گذراند و پس از آن در هفده سالگی به اصفهان رفت و دروس عالی فقه، اصول، فلسفه و حکمت را از استادان این حوزه آموخت و پس از آن راهی نجف اشرف شد و سپس به سامرا رفت و از محضر میرزای شیرازی بهره ها برد. در سال 1316 ق مقیم نجف شد و به تدریس و پرورش طلاب پرداخت که آیات عظام سید محمود شاهرودی و سید محسن طباطبائی حکیم و سید محمدهادی میلانی و سید ابوالقاسم خوئی و عبدالحمید حلی از آن جمله‌اند.<ref>امین، 61406ق، ص55</ref>

روح هم‌بستگی و اتحاد اسلامی در جای‌جای این کتاب ارزشمند موج می‌زند و میرزا بدون هیچ‌گونه تعصبی مصالح امت را در نظر می‌گیرد و اهل فرقه‌گرایی نیست. تفرقه را عذاب الهی می‌داند و به صراحت می‌نویسد: «به مقتضای اخبار وارده در تفسیر آیه مبارکه «‌قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى أَنْ یبْعَثَ عَلَیكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ یلْبِسَكُمْ شِیعاً وَ یذِیقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ» (انعام/65)، به دعای نبی رحمت عذاب‌های آسمانی و زمینی نازله بر امم سابقه، از امت، مرفوع و به همین تفرق و به هم افتادن و بأس و شدت و قتل و نهب و هتک نوامیس و سایر عذاب دنیوی به هم‌دیگر چشانیدن، تبدیل شده است.»<ref>غروی نایینی، 1380ش، ص158</ref>

این اندیشه مرحوم میرزای نایینی ضمن چند محور در این کتاب قابل پی‌گیری است:

یکی از عواملی که موجب هم‌بستگی مسلمین و نزدیکی مذاهب می‌شود، آشنایی پیروان مذاهب اسلامی با سایر مذاهب و مبانی آنهاست که فقه مقارن شاخص آن در حوزه‌های علمیه است. این روش علمی علاوه بر این‌که موجب شناخت مسلمانان از یک‌دیگر و از بین رفتن سوء‌برداشت‌ها و دشمنی ناشی از جهل می‌شود، حاصل آن را نیز علمی‌تر و محققانه می‌کند و اثر را از انحصار در یک مذهب بیرون آورده و برای قاطبه مسلمین قابل استفاده می‌گرداند.

میرزای نائینی محققی فرامذهبی و آشنا با فقه و مبانی اهل سنت است و کتاب خود را فقط برای شیعیان نگارش نکرده است بلکه همانند طبیبی دلسوز و آشنا با درد امت اسلامی نسخه می‌نویسد، برای نمونه، آن‌جا که در برابر کسانی که مشروعیت انتخابات را زیر سؤال می‌برند، به بیان مبانی آن می‌پردازد و بدون هیچ تعصبی مشروعیت آن را، هم بر اساس مبانی فقهی اهل سنت و هم امامیه بیان می‌کند:

==گسترش سنت‌های وحدت‌آفرین اسلام==

نایینی روح حاکم بر تمام احکام اسلامی را اتحاد می‌داند و گسترش سنت‌های وحدت‌آفرین اسلامی را موجب آن می‌شمارد: «از حکمت‌های منصوصه برای تشریع جمعه و جماعت، که هر شبانه‌روزی، پنج مرتبه مسلمانان در عبادات، با هم مجتمع و از حال یک‌دیگر با خبر شوند، همین حفظ اتحاد و در اخبار وارده منصوص است. هم‌چنین تحریص بر سایر جماعات موجبه الفت و محبت و ترغیب به ضیافت‌های بی تکلّف و احسان‌های بی‌منت و عیادات مرضی و تشییع جنایز و تعزیت مصاب و معاونت بر قضای حوائج و اجابت خواهش و عفو و صفح از زلات و نسخ انزوا و رهبانیت و تحریم نمیمه و ایذاء و تفتین و افساد، الی غیر ذلک از تشریعات راجعه به استحکام اتحاد و الفت و دفع و رفع منافرت، تماماً برای حفظ این حصن حصین امت است» <ref>پیشین، ص153</ref>

ایشان در رساله تنبیه الامة می نویسد: «مقدمه مهمه در تحصیل حقیقت اتحاد، تشکیل انجمن‌های صحیحه علیه و مرتب نمودن آنها است از اعضای مهذب و کامل در علم و عمل و اخلاق و نوع‌خواهی و ترقی‌طلب و با درایت و کفایت در حفظ جامعه اسلامیه و احیای رابطه نوعیه؛ نه مثل بعضی انجمن‌های تأسیس شده بر غرض‌ورزی و زورگویی و هنگامه‌جویی و مال مردم‌خوری و رفعت‌طلبی و اعمال هر نوع غرض و مرض شخصی که منتج، عکس مقصود و موجب رمیدن و انصراف قلوب از اصل دخول در وادی اتحاد و وسیله استبداد است.... بالجمله غرض از تشکیل انجمن‌ها و قرآن مجید و سایر معظمات دینیه را به میان نهادن و قسم یاد کردن، رفع ید از اغراض شخصیه و هم‌دستی بر اعلا کلمه اسلامیه و حفظ جامعه نوعیه و ترقی دادن نوع است به عمل، نه هم‌دستی و مساعدت بر اغراض هم‌دیگر.» <ref>پیشین، ص157</ref>