مباحثی در زمینه تقریب مذاهب اسلامی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

1. وحدت و انسجام اسلامی از محوری ترین مفاهیم اسلامی است که به شکل های مختلف در قرآن کریم بدان تأکید شده است؛ تعابیری نظیر: {واعتصموا بحبل الله}<ref>آل عمران: 103</ref> {إنّما المؤمنون إخوه}<ref>حجرات: 10</ref>، {إنّ هذه أمّتکم أمة واحدة}<ref>أنبياء: 92</ref>، {کنتم خير أمّة أخرجت للناس}<ref>آل عمران: 113</ref> {کذلک جعلناکم أمّة وسطاً}<ref>بقرة: 143</ref>، {أصلحوا}<ref>حجرات: 10</ref>، {رابطوا}<ref>آل عمران: 200</ref> {تعاونوا}<ref>مائدة: 2</ref>، {حزب الله}<ref>مجادلة: 22</ref>{فألّف بين قلوبهم}<ref>آل عمران: 103</ref>و... که فقط با وحدت و همبستگی جوامع اسلامی محقق خواهد شد.

از طرف دیگر شکی نیست که وحدت و انسجام مذکور در عصر کنونی که مسلمانان از مذاهب مختلفی تبعیت می کنند آیا جز از راه تقریب امکان پذیر می باشد؟ بنابراین از آنجا که اندیشه تقریب مذاهب اسلامی، تنها راه عینیت بخشیدن به محوری ترین اصل قرآنی ـ وحدت مسلمین ـ که به فرمایش امام خمینی (رحمة الله علیه) سراسر قرآن کریم از آن دم می زند<ref>امام خمینی (رحمة الله عليه): ما مفتخریم... که پیرو مذهبی هستیم که می خواهد حقایق قرآنی که سراسر آن از وحدت بین مسلمین بلکه بشریت دم می زند از مقبره ها و گورستان ها نجات داده...؛ وصیت نامهـ می باشد از ضروریات اسلام خواهد بود.</ref>

و امام علیه السلام فرمود: «إنّما اختلفنا عنه لا فيه»: ما در اصل رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله اختلاف نکردیم بلکه در اینکه آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای خویش جانشینی برگزیده است اختلاف نمودیم.

ب) سیره امام صادق علیه السلام در تعامل با مذاهب و فرق اسلامی یکی از زیباترین نمونه های تاریخی است که می تواند الگویی جامع در روابط مسلمانان با یکدیگر ـ به رغم اعتقادشان به مذاهب گوناگون ـ قرار گیرد. آن حضرت در روش فقهی و کلامی و تفسیریشان به اندیشه های مخالفین خویش احترام گذاشته و به تبیین آن ها می پرداخت چنانکه یکی از رهبران بزرگ اهل سنت ابو حنیفه که از شاگردان امام علیه السلام شمرده می شود آن حضرت را عالم ترین شخص دانسته و می گفت: «والله ما رأيت أفقه من جعفر بن محمد»<ref>الموسوعة الفقهية الميسره،الشيخ محمد علی الأنصاري، ج 1، ص 34</ref>

نکته مهمی که در این راستا نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است آن است که حتی همین اختلافات فرعی نیز در حوزه فقه، مبتنی بر اصل حجيّت اجتهاد است که مورد پذیرش تمامی پیروان مذاهب اسلامی می باشد. مفهوم این اصل محوری در فقه آن است که قرآن و سنت دو منبع اصلی در استنباط احکام شریعت بوده و رأی و فتوای هر یک از مجتهدان برای خود و پیروانشان حجّت می باشد.

چنانکه امام مالک بن أنس می گفت: «فإنّما أنا بشر أصيب وأخطئ فأعرضوا قولي علی الکتاب والسنة»<ref>مناظرات في العقايد والأحکام، الشيخ عبدالله الحسن، ج 2، ص 302</ref>

و امام شافعی: «إذا صحّ الحديث بخلاف قولي فأضربوا بقولي الحائط»<ref>الإجتهاد والتقليد عند السنة، مرکز المصطفی</ref>

وأبو حنيفه: «هذا رأيي وهذا أحسن ما رأيت فمن جاء برأي غير هذا قبلناه؛ حرام علی من لم يعرف دليلي أن يفتي بکلامي»<ref>مناظرات في العقايد والأحکام، ج 2، ص 302</ref>

===تقریب اخلاقي===

باید گفت در حوزه اخلاقی ـ فردی و اجتماعی تمامی مذاهب اسلامی با یکدیگر وفاق کامل داشته و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) اسوه همگان در این مجال می باشد. چنانکه قرآن در خطاب به همه مسلمانان می فرماید: {ولکم في رسول الله أسوة حسنة}<ref>احزاب: 21</ref>

جهان اسلام قادر است بر اساس مبانی مشترک اقتصادی خویش اتحادیه های عظیم اقتصادی را در بین ممالک اسلامی رواج دهد. همانند اروپائیان که در بین خود جهت تسهیل در روابط اقتصادیشان دست به تأسیس اتحاديه ها و بازارهای مشترک زده اند.

به رغم آنکه بر اساس آموزه های قرآن باید از هر نوع اهانت به مقدسات دیگران حتی کفار نیز اجتناب نمود ـ چنانکه در سوره آمده است: {ولا تسبّوا الذين يدعون من دون الله فيسبوا الله عدواً بغير علم}<ref>انعام: 108</ref> ـ متاسفانه در اثر جهل و تعصبات و نگاه افراطی برخی از پیروان از مذاهب اسلامی، رفتارهای اهانت آمیزی نسبت به یکدیگر مشاهده می شود که موجب پیدایش منازعات فروانی تاکنون گردیده است.

1. استمرار تفرقه مسلمانان از یکدیگر: بزرگ ترین آفت و خطر جدایی مذاهب اسلامی، زوال وحدت اسلامی و گسترش تفرقه بین مسلمانان خواهد بود. در قرآن کریم به این نکته بس مهم تصریح شده است که: {ولا تکونوا من المشرکين من الذين فرّقوا دينهم وکانوا شيعاً} و در جای دیگر از تفرقه و تشتت به عنوان یکی از عذاب های دردناک الهی یاد شده است: {قل هو القادر علی أن يبعث عليکم عذاباً من فوقکم أو من تحت أرجلکم أو يلبسکم شيعاً ويذيق بعضکم بأس بعض}<ref>سوره انعام، آیه 65</ref>.

و در آخرت نیز به عاملان تفرقه وعده عذاب عظیم داده شده است: {ولا تکونوا کالذين تفرّقوا واختلفوا من بعد ما جاءهم البيّنات واولئک لهم عذاب عظيم}<ref>سوره آل عمران، آیه 105 ـ 106</ref>

2. پیدایش فتنه ها و جنگ های مذهبی: شکی نیست که تفرقه بین پیروان مذاهب اسلامی که نتیجه قهری جدایی مذاهب است، زمینه را برای پیدایش فتنه ها و منازعات دینی فراهم خواهد کرد چنانکه علی علیه السلام فرمود: «... يعطيکم (الشيطان) بالجماعة الفرقة والفرقة الفتنة»<ref>موسوعة أحاديث أهل البيت عليهم السلام، الشيخ هادی النجفي، ج 8</ref>

{والذين کفروا بعضهم أولياء بعض ألاّ تفعلوه تکن فتنة في الأرض وفساد کبير}<ref>سورة الأنفال: الآية 73</ref>

ولی اسلام با همه جامعيتش به دلیل تجزیه به مذاهب گوناگون و جدایی آنان از یکدیگر و بدبینی و سوء ظن پیروانشان نسبت به هم، نتوانسته است برتری خود را به جهان نشان دهد؛ به همین سبب مسلمانان در برابر رشد فزاینده تکنولوژی غرب و رواج فراورده های فرهنگی آنان به جوامع اسلامی، حس حقارت و خود باختگی داشته و این امر مانع هر نوع تلاش و فعالیت های زیر بنایی گردیده است حتی بسیاری از اندیشمندان مسلمان آن چنان مقهور تمدن و تکنولوژی غرب شده اند که هر نو مقاومت در برابر آن را بی فایده می دانند.

در عصر حاضر به خوبی شاهدیم که چگونه جهان اسلام به رغم برخورداری از سرمایه های فراوان مادی و معنوی در سیطره غرب قرار گرفته و اغلب کشورهای اسلامی مجری سیاست های استعماری آنان در عرصه های مختلف می باشند و این همان تحقق سخن الهی در قرآن کریم است که فرمود در اثر تفرقه و تشتت سیطره و قدرت شما زائل خواهد شد. {ولا تنازعوا فتفشلوا وتذهب ريحکم}<ref>انفال: 46</ref>