نصیریه: تفاوت میان نسخه‌ها

در اكثر كتاب های منتشره كه پیرامون فرقه ها و [[مذاهب]] نوشته شده است، نصیریه را گروهی از [[غلاة (فرقه)|غلاة]] شیعه محسوب داشته اند كه به [[الوهیت]] [[ائمه اطهار]] خصوصاً [[امام علی|مولی الموحَدین]] اعتقاد دارند و در بیان وجه تسمیه آنها به نصیریه انتساب آنها به محمد بن نصیر نمیری را عامل این نام گذاری دانسته اند. <ref>خالق داد عباسی، توضیح الملل، ترجمة ملل و نحل شهرستانی، ص 251؛ مشكور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی انتشارات آستان قدس رضوی، ص444؛ عبدالرحمن بدوی، مقالات الاسلامیین، ج 2، ص 65</ref> یا به قول دكتر عبد الرحمن بدوی، بعضی آنان را به نصیر كه غلام حضرت علی (ع) بود، منسوب می دانند. <ref>عبدالرحمن بدوی، تاریخ اندیشه های کلامی در اسلام، ترجمة حسین صابری، انتشارات آستان قدس رضوی، ص 395</ref>

هاشم عثمان دانشمند علوی سوری سخنان فوق را رد كرده و می گوید:

1. این فرقه منسوب به محمد بن نصیر نمیری هستند كه این قول نادرست است؛ زیرا محمد بن نصیر متوفی 359 در قرن چهارم است در حالی كه اصطلاح نصیریه 200 سال بعد یعنی در اواخر قرن ششم ظهور پیدا كرد، و علاوه بر این پیروان وی را نمیریه گویند، نه نصیریه.

2. منسوب به غلام [[حضرت علی (ع)]] به نام نصیر می باشند كه این قول هم صحیح نیست؛ زیرا اساساً [[امیر المؤمنین]] غلامی بنام نصیر نداشته است.

3. منسوب به كوهی به نام «النصیریه» «Nasarie» می باشند كه گروهی با عقاید خاص در اطراف این كوه زندگی می كردند و از نظر تاریخی بعد از سال 488 وجود داشته اند. كه با توجه به قراین، وجه تسمیه اخیر مناسب تر به نظر می رسد: <ref>هاشم عثمانی، العلویون بین الاسطورة و الحقیقه، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ص 30، 31، 32</ref>

فرقه نصیریه كه افراد آن دوست دارند، علوی خوانده شوند، بنابر آنچه از كتب دانشمندان معاصر علوی بدست می آید، تمام عقایدشان همانند [[عقاید]] شیعیان اثنی عشریه است. شیخ عزیز ابراهیم علوی می گوید:

علویان همان شیعیان امامیه اثنی عشری هستند، آنها فرائض را أداء می كنند، [[نماز]] و [[روزه]] و [[حج]] زیر سایه [[ایمان]] و [[اسلام]]، آنگونه كه شایسته است و خدا در [[قرآن]] امر فرموده است و در سنَت مطهره كه از [[رسول اكرم]] و ائمه اطهار كه اولین آنها امام علی بن ابیطالب و آخرین آنها [[محمد بن الحسن الحجه المهدی (عج)]] است، ثابت شده، بدون هیچ تحریف و تغییر و تبدیل به انجام می رسد و اگر چه منكر برخی از شطحیات غلوّ گونه نمی شویم كه علَت آنها انزوای صد ساله در غار ها و كوه ها و دوری از مدارس و علم و علماء و [[فقه]] و [[حدیث نبوی]]، بعلَت ظلم سلاطین خصوصاً  در زمان ملوك و تركهای [[عثمانی]] بوده است، اضافه بر این مخفی كاری هایی كه بعلَت دستور برخی از مشایخ صورت می گرفته، هم می باشد، <ref>علی عزیز ابراهیم، العلویون بین الغلو و الفسلفه و التصوف و الشیعه بیروت، موسسه اعلمی المطبوعات، ص 61</ref>

حضرت [[آیه الله سبحانی]] می فرماید: « علویان مذهب خاصَی ندارند كه بتوان آن را وجه تمایز مذهب [[اهل بیت]] دانست، آنها شیعیان امامی و اثنی عشری هستند كه رفتار های مذهبی آنها طبق مذهب اهل بیت است. كه همیشه در معاملات شرعی و احكام دینی بر آن تكیه دارند و فقط در دومسئله قدری متمایز می شوند:

گفته می شود كه این طریقت را فردی به نام  ابو محمد عبدالله جنبلائی معروف به جنان  ایجاد كرد و برخی از علویان اعتقاد دارند، وی یكی از رؤسای بزرگ آنهاست و از دانا ترین متصوفه زمان خود است. او در عراق عجم در سرزمینی به نام جنبلاء اقامت داشت و به همین علَت به فارس شهرت یافت و گفته می شود او به مصر مسافرت كرد و در آنجا حسین بن حمدان خصیبی را دید،  وارد طریقت او شد و با او به جنبلا بر گشت و از او احكام [[تصوف]] و [[فلسفه]]، علوم ستاره شناسی و هیئت و سایر علوم زمان خود را آموخت. خصیبی یكی از مشایخ بزرگ علویین است و جانشین جنبلایی در ریاست طریقت شد. محمد أمین غالب الطویل در تاریخ العلویین می نگارد:

روش حسین بن حمدان خصیبی و نمایندگانش در دین، راهنمایی افراد سایر [[ادیان]] به دین اسلام بود و آنها مثل سایر مردم مسلمان شیعه طبق دستورات معمولی باقی می ماندند و كسانی را كه در آنها شایستگی های لازم را می دید در طریقت جنبلایی وارد می كرد.

و از اینجا دانسته می شود كه هدف وی دعوت مردم به مذهب اهل بیت بود، آنگونه كه روشن است و طریقت جنبلائیه چیزی غیر از اعتقادات صوفیانه مثل سایر اعتقادات صوفیانه مخفی كه در اكثر فرقه های مسلمان است نیست.

دیدگاه علویان این است كه ائمه اوصیاء رسول خدایند و از آنجا كه ائمه در بر دارنده علوم اولین و آخرین هستند، پس ناچاراً برای هر كدام بابی است كه علوم از آنها اخذ شود، پس برای هر كدام بابی برگزیدند:

7-الامام موسی الكاظم               بابه        محمد بن ابی زینب

11- الامام حسن بن علی العسكری         بابه        ابو شعیب محمد بن نصیر النمیری

علویان به رسالت محمد بن عبدالله ایمان دارند و شكی در امامت پسر عموی پیامبر علی بن ابیطالب و یازده امام از صلب ایشان ندارند، گوینده شهادتین از روی ایمان هستند و اعتقادات شان گواهی به <big>لا اله الا الله، محمَد رسول الله</big>  و موالات اهل بیت رسول خداو نماز و روزه و حج و [[زكات]] و [[جهاد]] در راه خدا و [[معاد]] [[روز قیامت]] است. كتابشان قرآن و راهی جز شریعت قرآن ندارند. بزرگان دینی دارند كه بوسیله آنان دین را شناخته اند و شعائر دینی خود را بر پا می  دارند. هر سخنی كه قرآن بر آن اشاره نكرده رها می كنند....عصیان رسول را در عمل نمی كنند و کلامش را مخالف نمی نمایند و علم را در اهل بیت منحصر می دانند، و اعتمادشان به جعفر بن محمد الصادق است. در بحث های دینی و [[تفسیر قرآن]] و فقه و فتوی....عبادت خدای تعالی را می كنند، و در عبادتش كسی را شریك نمی دانند. <ref>سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، موسسه امام صادق ـ علیه السّلام ـ ، چاپ اول، ج 8، ص 409</ref>

شیخ عبد الرحمن الخیر یكی از علویان بر جسته می گوید:

توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد با همان تعریف و مبنایی كه شیعه اثنی عشری در مورد این اصول پنج گانه دارند.

[[توحید]] یعنی: اعتقاد داریم به وجود خدای یگانه كه خالق عالم دیدنی و ندیدنی است. شریكی در ملكش ندارد و موصوف است به صفات كمال و منزه است از صفات نقص.

[[عدل]] یعنی: اعتقاد داریم بر این كه خدای تعالی عادل است و مبری از ظلم است و از عمل زشت و بیهوده و بشر را به آنچه كه در قدرت و توان او نیست مكلف نمی كند و امرش نمی كند مگر آنچه به صلاح اوست و نهی نمی كند مگر از آنچه به ضرر آنهاست و اگرچه بیشتر مردم فساد و صلاح خود را تشخیص نمی دهند.

[[نبوت]] یعنی: اعتقاد داریم خدای تعالی بندگان نیكش را به [[رسالت]] بر می گزیند تا پیام های الهی را برسانند بمردم و آنان را به آنچه صلاحشان در آن نهفته است راهنمایی كنند و از آنچه بدبختی دنیا و آخرت است بازشان دارد... اعتقاد داریم به [[عصمت]] همه پیامبران از خطا و فراموش كاری و از ارتكاب گناه و اشتباه قبل از برانگیخته شدن و بعد از آن...

[[امامت]] یعنی: اعتقاد داریم امامت مقامیست كه به اقتضای حكمت الهی برای مصالح بشر بعنوان وزارت انبیاء برای نشر دعوت الهی ایجاد شده است و در مورد قیام ائمه بعد از انبیاء معتقدیم كه ما برای تطبیق احكام [[دین]] بین مردم و حفظ شریع از تغییر و تحریف و تفسیر های اشتباه محتاج ائمه هستیم.

و برای همین اقتضای حكم و لطف الهی این است كه امام را به نصّ معین نماید و این كه امام همه عیناْ مثل پیامبر معصوم باشند تا مؤمنین با اطمینان به اعمال و اقوال او اقتداء كنند.

و اعتقاد داریم به این كه امام بعد از [[پیامبر (ص)]] امام علی بن ابیطالب و بعد از او پسرانش [[امام حسن]] و [[امام حسین]] و سپس 9 تن از فرزندان امام حسین كه آخرین آنها [[مهدی (عج)]] است.

[[معاد]] یعنی: اعتقاد داریم به این كه خدای تعالی باز می گرداند مردم را بعد از مرگ برای محاسبه اعمال و جزاء می دهد نیكوكار را برای نیكو كاریش و گناهكار را بعلت گناه كاریش و ایمان داریم به آنچه در قرآن است و آنچه [[حدیث]] پیامبر است از اخبار روز قیامت و نشور و [[بهشت]] و [[جهنم]] و آتش و عذاب و نعمت و صراط  و میزان و غیر از اینها از آنچه كه ثابت شده در كتاب خدا و احادیث صحیح كه از پیامبر رسیده است.

امَا [[فروع دین]] زیادند كه مهمترین آنها نماز و روزه و زكات و حج و جهاد است.

دربارة فرقة نصیریه دیدگاه‌های مختلف و متعارض بیان شده است. عدّه‌ای این فرقه را پیروان محمّد بن نصیر نمیری دانسته‌ و اعتقاد دارند كه آنها [[امامان معصوم (ع)]] را خدا دانسته و به تناسخ و [[حلال]] بودن محارم اعتقاد دارند و بنیانگذار آن را محمد بن نصیر نمیری می‌دانند، نمیری به امامان [[امامیه]] تا امام دهم اعتقاد داشته و دربارة امام حسن عسکری (ع) غلو كرده و او را خدا ‌دانسته و خود را [[پیامبر]] می‌دانست. او در سال 395 هـ .ق درگذشت. <ref>ربّانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مركز جهانی علوم اسلامی، چاپ دوم، 1381ش، ص 325؛ و نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، حیدریه، 1355، ص93؛ و برنجكار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، نشر كتابخانه طه، چاپ پنجم، 1382ش، ص 160</ref>

ولی امروزه كسانی كه از نصیریه در سوریه و [[لبنان]] زندگی ‌می‌كنند، خود را شیعة دوازده امامی دانسته و خود را [[علویّون]] معرفی كرده و موارد بالا مثل [[تناسخ]] و [[غلو]] را ردّ كرده و اعتقادات شیعة امامیّه را كاملاً قبول داشته و می‌گویند: محمد بن نصیر نمیری، رئیس فرقة نمیریه بوده و در میان نصیریه و علویّون فقط عدّة‌ كمی غلو كرده‌ و [[ائمه]] را خدا دانسته و به تناسخ اعتقاد دارند. آنها تأسیس علویّون را در سال 488 تا 690 دانسته‌اند، این در حالی است كه محمد بن نمیر در سال 359 درگذشته بود. <ref>ربّانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مركز جهانی علوم اسلامی، چاپ دوم، 1381ش، ص 325؛ و نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، حیدریه، 1355، ص93؛ و برنجكار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، نشر كتابخانه طه، چاپ پنجم، 1382ش، ص 160</ref>

از بزرگان این فرقه در گذشته اطّلاعات زیادی در دست نیست. علویّون سوریه و لبنان در ضمن كتابی كه <ref>شیرازی، سید حسن مهدی، العلویون شیعه اهل بیت، بیروت، دار الصادق، 1392، ص30</ref> در ردّ غلوّ و تناسخ و معرفی خود نگاشته‌اند عدّه‌ای از بزرگان خود را نام برده‌اند. از این كتاب و منابع دیگر بزرگان آنها را در دو قسمت می‌توان نام برد:  

#شیخ ابراهیم كامل، خطیب [[مسجد]] [[امام علی (ع)]] طرابلس لبنان

#استاد علی صالح علی صالح و عدّة زیادی كه ذكر همة آنها موجب اطالة‌کلام است. پیروان و بزرگان آنها معمولاً در سوریه و لبنان ساكن هستند. <ref>العلویون، شیعة اهل البیت، ص 30 و 31</ref>

#ترفیع محمّد نبهان، از مبارزین نصیریه قبل از استقلال و به حكومت رسیدن آنها

#[[حافظ اسد]]، كه در ابتدا به لقب و رتبة «نجیب» رسیده و بعد به وزارت دفاع منسوب و سپس با تشكیل [[حزب بعث]] در سال 1965 م در سوریه به حكومت رسیده و مدّت زیادی رئیس جمهور سوریه بوده و در آنجا از محبوبیّت والائی برخوردار بود.

#احمد سویدانی كه از بزرگان و مبارزین نصیریه در سیاست و حكومت بود. <ref>شرف الدّین، تقی، النصیریه دراسة التحلیلیه، بیروت، 1983 م، ص 169</ref>

هم اكنون در سوریه [[بشار اسد]] رئیس جمهور می‌باشد. او و پدرش از فرقه‌ نصیریه بوده و قبل از تشكیل حكومت، حافظ اسد را از مبارزین این فرقه نام برده‌اند. تمام فعالیّت‌های این فرقه سرّی بوده و قبل از تشكیل حكومت كاملاً سرّی عمل می‌كردند. <ref> النصیریه، دراسة التحلیلیه، ص 171</ref>

بنابر آنچه مورخان نوشته‌اند: نصیریه نام دیگر علویون می‌باشد. <ref>هاشم عثمانی، هل العلویون شیعه، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1414ق، ص10</ref> كه غالباً در شمال لبنان و ساحل سوریه و كوه‌های علویین و مناطق اسكندرون و بعضی مناطق جنوبی [[تركیه]] ساكن می‌‌باشند. <ref>شریف یحیی الامین، فرهنگنامه فرقه‌های اسلامی، ترجمه محمد رضا موحدی، تهران، انتشارات باز، چاپ اول، 1378ش، ص202</ref> و لیكن با این وجود می‌توان فرقة نصیریه را به دو گروه غلات و شیعیان اثنی عشری تقسیم كرد. <ref>هل العلویون شیعه، همان، ص41</ref> گروه اثنی عشری در مناطق [[شامات]] (سوریه، لبنان و تركیه) سكونت دارند و نصیریه‌های غالی غالباً در [[پاكستان]] و اطراف شبه قاره منزل و مأوی دارند.

از این رو برای بهتر شدن مطلب به معرفی اعتقادات هر كدام از این دو گروه به اختصار می‌پردازیم.

این گروه كه تعالیم و معتقداتشان التقاطی از معتقدات شیعه، [[مسیحیت]] و ... است. <ref>هل العلویون شیعه، همان، ص41</ref> تاریخ پیدایششان به قرن پنجم هجری قمری و به شخصی به نام نصیر می‌رسد. <ref>مشكور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، با مقدمه كاظم مدیر شانه چی، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ سوم، 1375ش، ص442</ref>

عقاید اساسی نصیریان غالی را می‌توان در امور زیر خلاصه كرد:

1. علی بن ابی طالب خداست یا خدا در او حلول كرده است.

3. كلمة سرّ عبارت است از سه حرف ع (علی)، م (محمد) و س (سلمان فارسی).

4. ارادت به [[ابن مجلم]]، زیرا او لاهوت را از بند ناسوت رها كرد، از این رو، كسانی را كه به ابن ملجم لعنت می‌فرستند بر خطا می‌دانند.

5. [[شراب]] از نور است، و بر این اساس درخت مو را بزرگ می‌‌دارند و كندن آن را [[گناه]] می‌شمارند. <ref>فرق و مذاهب کلامی، علی ربانی گلپایگانی،ص 326، مركز جهانی علوم اسلامی، ط 3، 1383 ش</ref>

و اما گروه دوم یا نصیریان كه شیعة اثنی عشری هستند.

این گروه همان علویون ساكن در شمال لبنان و ساحل سوریه و كوه‌های علویین و مناطق اسكندرون و بعضی مناطق جنوبی تركیه می‌‌باشند. <ref>فرهنگنامه فرقه‌های اسلامی، همان، ص202</ref>

این گروه شیعة امامیه و پیرو فقه جعفری (مذهب جعفری) هستند. فلذا در اعتقادات، فروع الدین و ادلة تشریع چیزی غیر از آنچه شیعیان اثنی عشری می‌گویند قائل نیستند. <ref> العلویون شیعه اهل البیت ـ علیهم السّلام ـ ، گروهی، بیروت، دار الصادق، صفحات 16 الی 26 نیز 78 و 77</ref> و لیكن با این وجود انتقاداتی بر آنها وارد است كه ذیلاً به برخی از آنها اشاره می‌شود.

1. عدم اتحاد و عمل كرد قبیله‌ای

این در صورتی است كه خداوند متعال در [[قرآن كریم]] می­فرماید: «به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید» <ref>آل عمران/ 103</ref>

«كسانی كه ولایت خدا و پیامبر او و افراد با ایمان را بپذیرند (پیروزند زیرا) حزب و جمعیت [[خداوند]] پیروز می‌‌باشند.» <ref> مائده/56</ref>

از این دو آیة شریفه به روشنی می‌توان فهمید كه :

اولاً آنهایی كه دارای یك عقیده و یك دین و مذهب هستند همگی آنها حزب آن دین می‌‌باشند. ثانیاً كسانی كه پیرو یك دین و مذهب شدند حق ندارند متفرق و گروه، گروه شوند. زیرا شرط پیروزی یك جمعیت و پیروان یك مذهب و آیین، ایمان محكم، تقوا، عمل صالح و از همه مهمتر اتحاد و همبستگی است <ref> مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، ج4، ص433ـ434 (ذیل آیة 56 / مائده)</ref> فلذا متحد نبودن و قبیله‌ای عمل كردن باعث شكست و نابودی می‌شود.

2. محروم كردن زنان از [[ارث]] و مهر زن را حق ولی او دانستن

اما خداوند كریم در كتاب آسمانی فرموده است:

«حكم خدا در حق فرزندان شما این است كه پسران دو برابر دختران ارث می‌برند ... » <ref>نساء/11</ref>

فلذا می‌بینیم كه خداوند متعال زنان را از ارث محروم نكرده است.

ما وقتی به روایات نگاه می‌كنیم می‌بینیم كه در آموزه‌های اهل بیت (ع) بوسیدن دست بزرگان قبایل بخاطر رئیس قبیله بودنشان مذموم و مطرود است، چرا كه [[امام رضا (ع)]] در حدیثی می‌فرمایند: هیچ مردی دست مرد دیگری را نبوسد؛ چرا كه بوسیدن دست دیگران مانند نماز خواندن به آن شخص است» <ref> مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تهران، المكتبة الاسلامیه، 1386ق، ج78، ص345، ح46(كتاب الروضه، باب 26 مواعظ الرضا(ع)</ref>

4. مشایخ آنها زكات را حق اختصاصی خود می‌دانند

لیكن در قرآن كریم خداوند متعال موارد مصرف زكات را چنین بر شمرده است: «زكات فقط از آن فقرا و تنگدستان و عاملان آنست و آنهایی كه جلب دلهایشان كنند و برای آزاد كردن بردگان و قرض دادن و صرف در راه خدا و به راه ماندگان است و این قراری از جانب خداست و خدا دانای شایسته كار است» <ref>توبه/60</ref>

5. مشایخ آنها اقدام به بر پایی [[نماز جماعت]] نمی‌كنند

در صورتی كه خداوند سبحان در قرآن كریم در آیات متعددی اقامه نماز را از ویژگیهای بارز یك مؤمن دانسته است.

در صورتی كه امام علی (ع) در خصوص واجبات می‌فرمایند: هیچ عبادتی مانند انجام واجبات نیست. <ref>محدث، سید جلال الدین، شرح فارسی غرر و درر آمدی، دانشگاه تهران، 1373ش، ج6، ص365، ح10552</ref>

«بدرستی كه خدای سبحان واجب كرده بر شما فریضه‌ای چند، پس ضایع مگرانید آنها را ...» <ref>محدث، سید جلال الدین، شرح فارسی غرر و درر آمدی، دانشگاه تهران، 1373ش،ج2، ص572،‌ ح3597</ref>

نتیجه آنكه نصیریه‌هایی كه شیعة اثنی عشری هستند اگر چه انتقادات و ایراداتی بر برخی آداب و رسوم آنها وارد است منتها در عقاید و احكام مذهبشان جعفری بوده و همانند سایر شیعیان می‌‌باشند.

اما نصیریه‌هایی كه غالی هستند، خارج از اسلام و مذهب جعفری می‌‌باشند و ما هم به پیروی از ائمه اطهار(ع)از آنها بیزاری می جوییم و انتقادات وارد بر غالیان بر آنها وارد است.