دیوبندیه در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از مهمترین جریانات فکری و عملی موجود در افغانستان “مسلک دیوبندیه” است. تفکری که در جنوب آسیا به صورت وسیع گسترده شده و دامنه آن به افغانستان و بخش‌هایی از ایران نیز رسیده است.

==مدارس دیوبندیه درافغانستان==

در افغانستان دارالعلومِ رسمی که تماما با سیستم دیوبند عیار باشد وجود ندارد. یعنی مدرسه‌ای که اساتید و شاگردها و تعالیمش به طور کلی از مسلکِ دیوبند نمایندگی کند، و مثلا بیش از هزار شاگرد و محصل داشته باشد، مستقل و مؤثر بر جامعه باشد نداریم.  بلی! افرادی هستند که نماینده این مسلک و تفکر هستند، ولی دارالعلوم رسمی دیوبندیه وجود ندارد. البته آنچه در کشور افغانستان هست عمدتا مدارس کوچک و شخصی هستند که مسلک و منهجِ دیوبند را رواج می‌دهند. تقریباً در همه ساحات کشور وجود دارند، بیشتر هم درکابل، قندهار، بلخ و جلال‌آباد حضور دارند.

دیوبندیان درمیان عقیده و کلام اندکی فرق میکنند، مثلاً “عقاید” برای عوام الناس، و “کلام” برای علماء است. مسائل تقریبا همان مسائل است اما  در عقائد از عقلیات کمتر استفاده میشود و بیشتر دلائلش مستقیم از وحی (کتاب و سنت) گرفته میشود، تا عوام الناس از قیل و قالِ متکلمین در امان بمانند، زیرا که عقلیات برای عوام الناس نیست. عقلیات برای علماء است که در علم کلام بیشتر مورد استفاده است.

خلاصه اینکه ماتریدیه یک منهجی است که درمیان شلفیه و اشاعره قرار دارد، از یک جهت به سلفیت و از جهت دیگر به اشعری‌ها قریب است. عقل و نقل هر دو را با هم مساویانه استفاده می‌کنند. در جایی که عقل نیاز بود از عقل استفاده می کنند درجایی که وحی نیاز باشد از وحی کمک می‌گیرند. البته در منابع کلامی معتبر شان منطق و فلسفه یونان نیست، بلکه به اساس قواعد کلامی که متکلمین آنها را مسلّم دانسته اند بحث میکنند.