تحریف قرآن از منظر فریقین (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

==1-دیدگاه فریقین در مساله تحریف قرآن==  

1-دیدگاه فریقین در مساله تحریف قرآن  

2-دلائل تحریف ناپذیری قرآن  

اصالت قرآن و تحریف ناپذیری ان از ضروریات  دینی بوده و سیره نظری و عملی مسلمآنان و عالمان فریقین از گذشته  تا کنون  بر این  امراستوار بوده است. هر چند  در بین فریقین اقلیتی قائل به تحریف به نقیصه در قرآن بوده اما همیشه گفتارشان مورد اعتراض شدید مسلمآنان و عالمان دینی قرار گرفته است.

==گفتار اعلام  امامیه در عدم تحریف قرآن==  

ایشان  در "الاعتقادات فی دین الامامیه " می‌نویسد:  

===سید مرتضی===  

ایشان در کتاب " الموضح عن وجه إعجاز القرآن "- طبق نقل طبرسی در مجمع البیان - می فرماید-:  

شیخ طبرسی در مجمع البیان در گفتاری دیگر از سید مرتضی نقل می کند که:  

قرآن موجود همان قرآنی است که در عصر پیامبر به همین گونه تالیف یافت و بر این امر دلائل متعددی اقامه شده است. <ref>همان ص 43</ref>

ایشان نیز عنایت و توجه عمیق مسلمآنان به جمع و حفظ قرآن را دلیل بر بطلان ادعای تحریف قرآن دانسته و معتقد است نباید به چنین گفتار بی پآیه ای اعتماد نمود و اخبار تحریف نیز مشتمل بر ضعف های جدی بوده و اخبار صحیح در این زمینه هم دلالت بر تحریف اصل قرآن نداشته بلکه تنها بر این امر دلالت می کند که تفسیر و تاویل برخی از ایات بمرور زمان از منابع روائی حذف شده است. <ref>رسائل و مقالات ایه الله سبحانی ص 44</ref>

آیه الله سبحانی بعد از نقل گفتار امام می‌نویسد:

===اتهام تحریف قرآن به امامیه===  

نکته اول: نسخ تلاوت در کتب اهل سنت و ارتباط ان با تحریف قرآن  

در اینجا بعنوان نمونه  بخشی  از گفتار سیوطی را در الاتقان -در مبحث نسخ- بیان می کنیم:  

1-نسخ تلاوت و حکم 2-نسخ حکم بدون نسخ تلاوت 3-نسخ تلاوت بدون نسخ حکم

تبیین گفتار شیخ مفید ره:  

شکی نیست که قرآن موجود کلام خدا بوده و مطلبی از کلام بشر در ان وجود ندارد. البته برخی از ایات نازل شده در نزد اخرین حجت الهی بوده و با حضورش در اختیار مردم قرار خواهد گرفت . لازم به ذکر است  قرآن موجود توسط کسانی جمع اوری گردید که فاقد معرفت لازم به قرآن بودند ازاینرو  با قرآنی که امیر المومنین به جمع ان اقدام نمود تفاوت دارد.چنانکه امام صادق ع فرمود هرگاه قرآن به همانگونه که نازل شده بود در اختیار مردم قرار می گرفت اسامی اهل بیت را در ان مشاهد می‌کردید. <ref>المسائل السرویه ص 78- 80</ref>

ایشان تحت عنوان:" لزوم التقید بما بین الدفتین" می‌نویسد:  

اخبار صحیح از ناحیه ائمه ع مبنی بر لزوم قرائت قرآن موجود رسیده است تا انگاه که حضرت قائم ع ظهور نموده و قرآن کامل و جامع را در اختیار مردم قرار دهد.از طرفی در عصر غیبت  از  قرائت  قرآنی غیر از قرآن موجود نهی شده است بنابر این تعبد و تقید به قرآن موجود لازم است. المسائل السرویه ص 82-81

==2-دلائل تحریف ناپذیری قرآن==  

   

تبیین:

ج – قرآن  تنها کتاب جامع اسمانی است که جهت هدایت انسانها و نیل او  به غرض از خلقت – کمال مطلق – در اختیار بشر قرار گرفته است.  

ج - خاتمیت رسل با  ارسال اخرین فرستاده الهی بمعنای ان است که بشر به مرحله ای از بلوغ فکری رسیده است که حتی بدون نبی و فرستاده الهی  توان بهره گیری از قرآن کریم را داراست.  

علامه محمد تقی حکیم   

علامه محمد تقی حکیم در کتاب" الاصول العامه للفقه المقارن " دلیل نخست بر عدم تحریف قرآن  را مهمترین دلیل عدم تحریف قرآن می داند. ایشان تواتر قرآن را از  ادوار گذشته تا کنون امری قطعی دانسته و می‌نویسد:   

در ایات متعدد قرآن امده است که بشر از اوردن  کتابی همانند قرآن عاجز است:  

قل لئن اجتمعت الإنس والجن على أن یأتوا بمثل هذا القرآن لا یأتون بمثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیرا- اسراء: 88

آیه دیگر: أفلا یتدبرون القرآن ولو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا " النساء: 82   

مفاد ایات  مذکور  این است  که جن و انس  از معارضه با قرآن  عاجز بوده و  تدبر در ایات قرآنی مستلزم  اعتراف به  وحیاتی بودن  قرآن و بشری نبودن ان خواهد بود . در نتیجه عجز بشر از اوردن  کتاب  یا سوره ای نظیر یکی از سور قرآنی  مستلزم  عجز او  از تحریف قرآن  خواهد بود.   

بر این اساس کثرتهای قرآن- مسائل گوناگونی که در قرآن ذکر شده است -  به وحدت – توحید – منتهی می‌گردد.  

ایشان ذیل آیه لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ می‌نویسد:  

   

==گفتار اعلام اهل سنت  دردلالت آیه حفظ: إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ... بر عدم تحریف در قرآن==

</ref>

دلیل دیگر عدم تحریف از نظر روایات، روایاتى است که در آنها امامان اهل بیت ( ع ) آیات کریمه قرآن را در هر باب موافق و هماهنگ با آنچه در قرآن موجود در عصر کنونی قرائت کرده‌اند، حتى در آن روایات، اخبار آحادى که مىخواهند قرآن را تحریف شده معرفى کنند آیه را آن طور که در قرآن عصر کنونی است تلاوت کرده‌اند و این بهترین شاهد است بر اینکه مراد در بسیارى از آنها که دارد آیه فلان جور نازل شده است تفسیر بر حسب تنزیل و در مقابل بطن و تاویل استدلیل دیگر، روایاتى است که از  امیرالمؤمنین و سائر ائمه معصومین ( ع ) وارد شده که قرآن موجود در دست مردم همان قرآنى است که از ناحیه خدا نازل شده، اگر چه غیر آن قرآنى است که على ( ع ) آن را به خط خود تنظیم نموده است، و در زمان ابوبکر و همچنین در زمان عثمان که به تنظیم و کتابت قرآن پرداختند آن حضرت را مشارکت ندادند. و از همین باب است اینکه به شیعیان خود فرموده‌اند « اقرؤا کما قرء الناس - قرآن را همانطور که مردم مىخوانند بخوانید » <ref>ترجمه المیزان ج 12ص 157</ref>

ایشان بعد از بیان اجماع اهل سنت بر عدم تحریف قرآن -....لأنهم‏ أجمعوا على عدم وقوع النقص فیما تواتر قرآنا کما هو موجود بین الدفتین الیوم،-می‌نویسد:  

اری در زمان ابوبکر ایات غیر متواتر و نیز ایاتی که تلاوت انها نسخ گردید از قرآن موجود حذف شد  گرچه این کار – حذف ایات مذکور - بصورت رسمی در عهد عثمان انجام شد اما قبل از او بصورت غیر رسمی انجام گرفته بود. <ref>روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم    ج‏1    26-25</ref>   

   

==طوائف  روایات تحریف قرآن در منابع اهل سنت==  

در یک جمعبندی کلی می توان اخبار تحریف در منابع اهل سنت را به طوائفی تقسیم کرد:  

ابی بن کعب می گوید: سوره احزاب معادل سوره بقره بود و در ان آیه رجم شیخ و شیخه وجود داشت که حذف گردیده است. <ref>کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال ج2 ص480</ref>

از حذیفه روایت شده که ایات سوره برائت - کنونی -یک چهارم سوره برائتی است که نازل شده است:... ما تقرأون ربعها - یعنی براءة  <ref>المصنف ابن ابی شیبه  ج 7ص 178</ref>

طبق روایات متعددی که از اهل سنت وارد شده است این دو سوره در بعضی قرآنها وجود داشته و عمر ابن خطاب پیش از رکوع آنها را می خوانده است.

عن عمر بن الخطاب رضی الله عنه أنه قنت بهاتین السورتین ( اللهم إنا نستعینک ونستغفرک ونثنی علیک الخیر نشکرک ولا نکفرک ونخلع ونترک من یفجرک اللهم إیاک نعبد ولک نصلی ونسجد وإلیک نسعى ونحفد نرجو رحمتک ونخشى عذابک إن عذابک بالکفار ملحق ) وکان یحدث عن ابن عباس رضی الله عنهما عن عمر رضی الله عنه بهذا الحدیث ویحدث عن علی رضی الله عنه أنه قنت معرفه <ref>السنن و الاثار ج 2ص 170</ref>     

در روایات اهل سنت به مواردی برمی خوریم که این دو سوره را تنها دو تعویذ و دعا برای جلوگیری از چشم زخم و آسیب دیگران به افراد می دانند.

از مطالب عجیبی که دربرخی از منابع روائی اهل سنت آمده است آن است که آیه ای از قرآن که درباره محرم شدن بزرگسالان از طریق شیرخوردن – بگونه  خاصی که در روایت ذکر شده است - نازل شده بود از قرآن حذف گردیده است و دلیل حذف آن را اینگونه بیان کرده اند که" عایشه آن آیه را روی کاغذ نوشته بودو زیر بالش خود نهاده بود که بزغاله ای آن را خورد و از بین برد":!!! <ref>سنن ابن ماجه ج1 ص625،</ref>

گویا قرآن نازل شده تنها نزد وی بوده است و سایر نویسندگان وحی از آن بی خبر بودند.

عایشه می‏گوید: رسول خدا  بر من وارد شد. مردى نزدم نشسته بود. این صحنه بر آن حضرت گران آمد و آثار غضب را در چهره‏اش مشاهده کردم. گفتم: یا رسول اللّه این مرد برادر رضاعى من است. فرمود: در این امر دقت کنید که رضاع وقتى ثابت است که طفل شیر خوار از پستان زنى شیر بخورد. (و به وسیله شیر، سیر شود)  

از مسوربن مخرمه روایت شده که عمرابن خطاب به عبدالرحمن بن عوف گفت:

آیا قبلا آیه ای به این صورت نبود؟ ان جاهدوا کما جاهدتم اول مره؟ ما چنین آیه ای را در قرآن مشاهده  نکردیم. )) و عبدالرحمن پاسخ داد: این آیه از قرآن حذف شده است. <ref>الدرالمنثور ج 1ص 106</ref>  

عدی بن عدی بن عمیره بن فروه از پدرش از جدش روایت می کند که عمر از ابی ابن کعب پرسید:  آیا این آیه از قرآن نبود: ان انتفائکم من آبائکم کفر بکم ؟  پاسخ داد: آری. پرسید: آیا این آیه از قرآن نبود: الولد للفراش و للعاهر الحجر که با مقداری از آیات از بین رفته است؟ جواب داد: بله. <ref>الدرالمنثورج 1ص 106  </ref>

بخاری در کتاب خود ضمن حدیثی از ابن عباس روایت کرده است که عمر پس از آخرین حج خود و بازگشت به مدینه به منبر رفت واظهار داشت:  

از امام صادق ع نقل شده است که قرآنی که از طریق جبرئیل بر پیامبر ص نازل شد مشتمل بر هفده هزار آیه بود.  <ref>الکافی ج2ص 634</ref>   

حبیب سجستانی می گوید: از امام باقر علیه السلام در زمینه آیه " وإذ أخذ الله میثاق النبیین لما آتیتکم من کتاب وحکمة ثم جاءکم رسول مصدق لما معکم لتؤمنن به ولتنصرنه " سئوال کردم که چگونه پیامبری که رسول و نبی  بعد از خودش را ندیده است می تواند بدو ایمان داشته و در یاری او تلاش نماید. امام ع فرمود: ایات بسیاری از قرآن – نظیر آیه مذکور – حذف و یا حروفی به خطا در قرآن وارد شده است که این امرسبب ابهاماتی برای مردم گردیده است.، <ref>تفسیر العیاشی ج 1ص180 </ref>

محمد بن سلیمان از برخی اصحاب امام رضا ع نقل می کند که از امام ع سئوال کردم گاه از برخی افراد، ایاتی - از قرآن-  را می شنویم که با قرآنی که از شما به ما رسیده است متفاوت است – و چنین ایاتی در ان یافت نمی‌شود -  اما نمی توانیم همانند قرآن شما ان را قرائت کنیم ایا چنین عملی گناه محسوب می‌گردد ؟ امام ع فرمود: انگونه که به شما اموزش داده شده است قرآن را تلاوت کنید بزودی حجت الهی بسوی شما خواهد امد و قرآن حقیقی را به شما تعلیم خواهد داد. <ref>الکافی ج2ص 619  </ref>

   

</ref>

   

6- سور و ایاتی که بر اساس برخی روایات قسمتی از انها حذف یا تبدیل شده است:  

اگرآیه ای که قرائت شد اینچنین باشد مفهومش این خواهد بود که: شما بهترین امتی هستید که امیر المومینن و امام حسین را به قتل رساندید.

و مصادیق دیگری که در کتاب تفسیر قمی و...ذکر شده است. <ref>التفسیر الصافی ج 1ص 50-51</ref>

در تفسیر قمی نسبت به این نوع از تحریف امده است:  

و نیز آیه "أفمن کان على بینة من ربه ویتلوه شاهد منه ومن قبله کتاب موسى إماما ورحمة"،که در اصل اینگونه بوده است: "ویتلوه شاهد منه إماما ورحمة ومن قبله کتاب موسى "، و آیه دیگر: "وما هی إلا حیاتنا الدنیا نموت ونحیا " که در اصل اینگونه بوده است: "...نحیی ونموت" بدلیل انکه منکرین قیامت قائل به مبعوث شدن بعد از مرگ نیستند. <ref>التفسیر الصافی ج 1ص 50-51</ref>

در تفسیر قمی امده است:  

ایاتی که برخی از فقراتش در یک سوره و همه ان در سوره دیگر ذکر شده است عبارتند از:  آیه "أتستبدلون الذی هو أدنى بالذی هو خیر اهبطوا مصر فإن لکم ما سألتم فقالوا: یا موسى إن فیها قوما جبارین وإنا لن ندخلها حتى یخرجوا منها فإن یخرجوا منها فإنا داخلون "،که نصف این آیه در سوره بقره و نصف دیگرش در سوره مائده ذکر شده است.  <ref>التفسیر الصافی ج 1ص 50-51.</ref>...

در پاسخ به دلیل نخست قائلین به تحریف – روایات تحریف -  باید گفت اعلام فریقین هر یک بگونه ای بدان  جواب داده اند:  

پاسخ  فیض کاشانی نسبت به روایات تحریف:  

انگاه در پاسخ  به شبهه مطرح  شده نسبت به تحریف قرآن می فرماید:  

<ref>التفسیر الصافی ج 1ص 51</ref>

3-عدم شباهت  سیاق و نظم قرآن موجود با مفاد روایات تحریف:   

روایات تحریف با قطع نظر از ایراد دور، مشتمل بر ایات و سوری است که سیاق و نظمشان شباهتی با قرآن ندارند. المیزان ج 12ص 112.  

ایشان در بخش دیگری از گفتارشان به برخی از سور ادعا نظیر سوره خلع و سوره حفد در روایات تحریف اشاره نموده و انها را در مقایسه با قرآن در سطح بسیار نازل و فاقد هر نوع شباهتی می داند. <ref>المیزان ج 12ص 115</ref>   

    

6- ضعف سندی روایات تحریف  

7-ضعف دلالتی روایات تحریف  

بسیاری ازروایاتی که  قائلین به تحریف قرآن بدان استناد نموده اند  در مقام  بیان مفهوم، تفسیر  و تطبیق آیه  بر مصادیق خارجی آیه بوده  و ارتباطی به تحریف  لفظی قرآن ندارند . <ref>همان </ref>

توضیح انکه گروهی از قبیله بنی تمیم بهنگام دیدار با پیامبر ص کنار درب خانه حضرت  ایستاده و بی ادبانه به  ان حضرت ندا دادند که: اخرج الینا که در این هنگام آیه مذکور نازل گردید و انها را نسبت به رفتار زشت شان متنبه نمود. <ref>المیزان ج 12ص 113</ref>

   

8- تعارض اخبار تحریف با یکدیگر در مواردی که ادعای حذف برخی ایات  شده است:  

بنابر این تعارض این روایات با یکدیگر دلیل دیگری بر عدم اعتبار و سقوطشان خواهد بود.  <ref>المیزان  ج 12ص -113-  114</ref>   

دیدگاه  علامه محمد تقی حکیم در زمینه روایات تحریف:  

شبهه تحریف قرآن از شبهاتی است که شایسته نیست در بطلان ان – بجهت بدیهی بودن - بحثی شود. روایات تحریف قرآن نیز علاوه بر تعارضی که بین انها وجود دارد اخبار احاد بوده و توان مقاومت در برابر ثبوت تواتر و قطع به عدم تحریف قرآن را ندارد.

گفتار علامه طباطبائی در نقد دیدگاه مذکور- نسخ تلاوت -:

اهل سنت می گویند: ....آیاتى بر اساس احادیث مرسل در سوره نساء در میان جمله « وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى » و جمله « فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ » بوده و به اندازه یک ثلث قرآن یعنى بیش از دو هزار آیه مىشده و افتاده. و نیز آن آیاتى که محدثین سنى  گفته‌اند از سوره برائت ساقط شده، مانند « بسم اللَّه » آن و صدها آیه که سوره مذکور را مساوى با سوره بقره مىکرده و اینکه سوره احزاب بزرگتر از سوره بقره بوده و دویست آیه از آن ساقط شده. و یا آن آیاتى که روایات مجعوله مذکور مىگوید منسوخ التلاوه شده است.  

</ref>

تبیین   

علامه طباطبائی در تبیین  دلیل چهارم قائلین به نقیصه در قرآن می‌نویسد:  

    

پاسخ  علامه  طباطبائی:  

نکته مهم: عدم  تمامیت  استناد به اجماع بر نفی تحریف در قرآن  

1- تحریف ناپذیری قرا ن از ضروریات  دینی  بوده و سیره نظری و عملی مسلمآنان و عالمان فریقین – جز اقلیتی  از آنان- از گذشته  تا کنون  بر این  امر استوار بوده است.

5- دلائل تاریخی، عقلی و نقلی  - ایات و روایات – فراوانی در کتب تفسیری وعلوم قرآنی فریقین در تحریف ناپذیری قرآن بیان شده است.  

6- از ناحیه علمای فریقین نسبت به روایات تحریف که در منابع روائی شان ذکر شده است پاسخهای متعددی داده شده است.

==منابع==