علی بن الحسین (زین العابدین): تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = امام سجاد

| تصویر = امام سجاد.jpg

| نام = علی بن حسین

| تاریخ تولد = ۵ [[شعبان]] یا ۱۵ [[جمادی الثانی]]، ۳۸ قمری

| محل تولد = مدینه

| تاریخ وفات = ۱۲ [[محرم الحرام|محرم]]، ۹۵ قمری

| مدفن = [[مدینه]]، [[قبرستان بقیع]]

| لقب‌ = {{فهرست جعبه افقی |سجاد |زین‌العابدین |سیدالساجدین |ذوالثفنات }}

| کنیه = {{فهرست جعبه افقی |ابوالحسن |ابوالحسین |ابومحمد |ابوعبداللّه }}

| پدر = امام حسین (علیه‌السلام)

| مادر = شهربانو

'''علی بن الحسین (علیه‌السلام)''' (۹۵-۳۸ ق) مشهور به «امام سجاد» و امام زین‌العابدین، فرزند [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]] و چهارمین [[امام]] [[مذهب شیعه|شیعیان]] می‌باشند. آن‌حضرت در [[محرم الحرام|محرم]] سال ۶۱ هجری قمری در جریان قیام امام حسین (علیه‌السلام) در سرزمین [[کربلا]] حضور داشت اما به علت بیماری نتوانست در پیکار شرکت کنند. پس از آن فاجعه دردناک [[امامت]] به ایشان منتقل شد و آن حضرت به مدت ۳۴ سال پیشوای شیعیان بود. ایشان در محرم سال ۹۵ ه. ق به دست [[ولید بن عبدالملک]] به شهادت رسیدند. [[صحیفه سجادیه (کتاب)|صحیفه سجادیه]] مهمترین اثری است که از امام سجاد به جا مانده است.

امام سجاد (علیه‌السلام) از خاندان بسیار شریف [[نبوّت]] و امامت است. نسب وی از ناحیه پدر به [[علی بن ابی طالب|علی بن ابی‌طالب]] بن [[عبدالمطلب]] بن هاشم بن [[عبد مناف|عبدمناف]] می‌رسد. اما از طرف مادر نمی‌توان به یک اظهار نظر قطعی درباره مادر امام سجاد (علیه‌السلام) دست یافت؛ برخی مادر او را دختر یزدگرد می‌دانند، برخی هم تنها به این‌که مادرش کنیز امّ ولدی بود بسنده کرده‌اند<ref> «ازدواج امام حسین (علیه‌السلام) و خانم شهربانو»، 7873</ref>.

علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب، مشهور به امام سجاد و زین‌العابدین چهارمین امام شیعیان و فرزند امام حسین(علیه‌السلام) و (طبق برخی روایات) شهربانو. این بانوی بزرگوار در رویایی صادقه، [[اسلام]] آورده و همچون [[نرجس خاتون]] مادر امام مهدی (عجل الله فرجه الشریف) توسط حضرت [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|صدیقه کبری (سلام الله علیها)]] برای فرزند عزیزش امام حسین (علیه‌السلام) خواستگاری شده بود، پس از سختی‌های بسیاری که متحمل شد، به [[مدینه]] آمد<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج2، ص135</ref>.

== کنیه و القاب امام سجاد ==

کنیه امام سجاد(علیه‌السلام)، ابوالحسن، ابوالحسین، ابومحمّد، ابولقاسم و ابوعبداللّه است<ref>طبرسی، اعلام الوری، 1390ق، ص256</ref>.

القاب وی، زین‌العابدین، سیدالساجدین، سجاد، ذوالثفنات، هاشمی، [[علوی]]، مدنی، قرشی، علی اکبر است<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، 1379ق، ج4، ص175</ref>.

== فلسفه اسامی و القاب امام سجاد‏ ==

درباره فلسفه نام‌گذاری آن‌حضرت، به «علی» باید گفت: هر اندازه محبت انسان به شخصی بیشتر باشد، اشتیاق بیشتری دارد تا یاد او را زنده نگه‌دارد؛ بنابراین، طبیعی است که انسان نام پدرش را بر فرزندانش بگذارد تا نام او را در خاطره‌ها زنده نگه‌دارد. در همین راستا امام حسین (علیه‌السلام) به دلیل شدت علاقه‌ش به [[علی بن ابی طالب|امیرمؤمنان(علیه‌السلام)]] نام هر سه پسر خود از جمله امام سجاد (علیه‌السلام) را علی نهاد.

می‌گویند: [[معاویه]]، [[مروان بن حکم]] را به فرمانداری مدینه منصوب و به وی دستور داد که به جوانان مدینه جایزه‌ای بپردازد. امام سجاد(علیه‌السلام) که در آن زمان، جوانی بود می‌فرماید: «هنگامی که نزد مروان رفتم، گفت: نامت چیست؟! گفتم: «[[علی بن الحسین (زین العابدین)|علی بن الحسین]]»، گفت: نام برادرت چیست؟ گفتم: «علی». مروان گفت: علی و علی؟! چرا پدرت نام همه فرزندانش را علی می‌گذارد؟! سپس جایزه‌ام را داد و نزد پدرم بازگشتم و ماجرا را نقل کردم. پدرم فرمود: «وای بر پسر زن کبود چشم و دباغ باد! اگر برای من صد پسر متولد شود دوست دارم نام همه آنان را علی بگذارم<ref>کافی، ج 6، ص 19</ref>».

# سجاد: از مشهورترین القاب آن‌حضرت، «سجاد» است. سجده‌های طولانی و فراوان بر پیشانی آن پیشوای متقین اثر گذاشته و پوست آن زبر شده بود. این‌گونه بود که آن‌حضرت را «سجاد» و «سید الساجدین» لقب دادند. امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: «پدرم هیچ نعمتی از نعمت‌های الهی را یاد نکرد، مگر این‌که [[سجده]] به جا آورد؛ هیچ آیه‌ای از ‏[[قرآن]] که در آن از سجده یاد شده بود را قرائت نکرد، مگر به سجده رفت؛ هیچ رنجی از او برطرف نشد، مگر این‌که سجده کرد؛ از هیچ نماز واجبی فارغ نشد، جز آن‌که آن‌را به سجده‌ای پیوند داد؛ موفّق به اصلاح اختلاف بین دو نفر ‏نگشت، مگر این‌که برای این توفیق، سر به سجده گذاشت؛ در همه مواضع سجود او اثر سجده آشکار بود؛ به ‏همین جهت، پدرم را سجّاد نامیده‌اند<ref> صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع‏، ج 1، ص 232- 233، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش</ref>».

# زین‌العابدین: وجود مقدّس امام سجّاد (علیه‌السلام)، در تمام عمرشان آن‌چنان غرق مناجات و دعا بودند که هر کجا و هر زمان نام مقدّسش برده می‌شد، گریه و زاری، اصرار و الحاح، دعا و مناجات به ذهن شنوندگان تداعی می‌شد. [[عمران بن سلیم]] می‌گوید: هر گاه زُهری از علیّ بن الحسین مطلبی نقل می‌کرد، می‌گفت: مرا زین‌العابدین ‏روایت کرد. یک‌بار سفیان بن عُیَیْنه به او گفت: چرا به او زین‌العابدین می‌گوئی؟! پاسخ داد: از [[سعید بن مسیّب]] شنیدم که رسول خدا فرمود‎:‎ در روز قیامت فریاد کننده‌ای آواز برمی‌آورد: زینت عبادت کنندگان کجا است؟ (أیْنَ زَیْنُ الْعابِدینَ؟). سپس فرمود: چنان می‌بینم که فرزندم علی بن الحسین با تمام وقار و سکون در میان مردم [[قیامت|محشر]] برای رسیدن به جایگاهش ‏قدم بر می‌دارد<ref> صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع‏، ج 1،ص 230، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش</ref>. در روایت دیگری آمده است: آن‌حضرت سحرگاهی در محراب خود به تهجد می‌پرداخت که شیطانی به صورت روباه در ‏برابرش مجسّم شد تا وی را از حال خوشی که با محبوبش داشت باز دارد. آن‌حضرت کمترین توجّهی به او نکرد. آن شیطان روباه‌نما شست پای او را گزید. باز هم امام توجهی نکرد. سپس بدنش را به درد آورد، اما امام نمازش را قطع نکرد و به قیام، قعود، ذکر و مناجاتش ادامه داد... آنگاه گوینده‌ای غیبی ‏سه مرتبه فریاد زد‎:‎ تو حقیقتاً زین‌العابدین هستی؛ (أنْتَ زَیْنُ الْعابِدینَ حَقّا) از این‌رو این لقب برایش مشهور شد<ref>کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 74</ref>.

== آثار و اقدامات علمی‏ امام سجاد ==

=== صحیفه سجادیه ===

که به خواهر قرآن، [[زبور آل محمد(ص)]] و [[انجیل]] [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] شهرت دارد. سند صحیفه به [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام محمد باقر (علیه‌السلام)]] و [[زید بن علی بن الحسین]] می‌رسد. شرح‌های بسیاری بر این اثر ماندگار نگاشته شده است که تنها در کتاب [[الذریعة (کتاب)|الذریعة]] از حدود هفتاد شرح یاد شده است<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، ‏ محمد محسن‏، الذریعة إلی ‏تصانیف ‏الشیعة، ج ‏13، ص 345 – 359، قم، اسماعیلیان‏، 1408ق</ref>.

=== مناجات‌های پانزده‌گانه (مناجات خمسة عشر) ===

=== رساله حقوق ===

امام سجاد (علیه‌السلام) در این رساله به تمام ابعاد زندگی و روابط انسان با آفریدگار و خویشتن و خانواده و جامعه و حکومت و معلم و دیگر کسان پرداخته است. این رساله را [[ابوحمزه ثمالی]]، شاگرد امام سجاد (علیه‌السلام) نقل کرده است<ref>بحار الانوار، ج 110، ص 94</ref>.

«مناجات انجیلیه مفصل‌ترین مناجاتی است که از امام سجاد (علیه‌السلام) نقل بر جای مانده و من آن‌را در کتابی از مؤلفات قدماء امامیه دیده‌ام. این دعا معروف به انجیلیه است و وجه تسمیه آن این است که فقرات این دعا شبیه اکثر فقرات و مواعظ انجیل است که بر حضرت [[عیسی]](علیه‌السلام) نازل شده، و نه انجیلی که هم اکنون بین نصاری است.

وانگهی برخی از متأخرین و متقدمین علما این مناجات را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند؛ از جمله صاحب انیس العابدین، و [[فیض کاشانی|ملا محسن کاشانیِ] معاصر (قدس سره) آن‌را در کتاب [[ذریعة الضراعة (کتاب)|ذریعة الضراعة]] نقل کرده است...<ref>«مناجات انجیلیه امام سجاد (علیه‌السلام)»، 8326</ref>».

== صفات و ویژگی‌های اخلاقی امام سجاد ==

امام سجاد (علیه‌السلام) بسیار به فقرا و مستمندان کمک می‌کرد و به آنها شبانه و مخفیانه غذا می‌داد. از [[ابوحمزه ثمالی]] نقل شده است [[علی بن الحسین (زین العابدین)|علی بن حسین(علیه‌السلام)]] شبانه مقداری غذا بر دوش خود می‌گذاشت و در تاریکی شب به صورت مخفیانه به فقرا می‌رساند و می‌فرمود:[[صدقه]] ای که در تاریکی شب داده شود، غضب خداوند را خاموش می‌کند<ref>ذهبی، سیراعلام النبلاء، 1414ق، ج4، ص393</ref>.

امام سجاد (علیه‌السلام) در حالی که نیازی به بردگان نداشت، آنها را جهت آزاد کردن می‌خرید. امام سجاد(علیه‌السلام) در هر زمان و موقعیتی به آزادی آنها می‌پرداخت، به طوری که در شهر مدینه عده زیادی همچون یک لشکر از موالی آزاد شده، از زن و مرد به چشم می‌خورد که همگی از موالی امام بودند<ref>سید الاهل، زین‌العابدین، 1961م، ص7و47</ref>.

== همسر و فرزندان امام سجاد ==

امام چهارم دارای همسران متعددی بودند که اکثر آنها ام ولد بوده‌اند. ام ولد به کنیزی گفته می‌شود که به ازدواج مردی در آمده و از او صاحب فرزند می‌شود و دیگر حالت مملوکیت کامل ندارد و نمی‌شود او را فروخت.

یکی از همسران حضرت سجاد (علیه‌السلام) حضرت فاطمه (ام عبدالله) دختر حضرت [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن (علیه‌السلام)]] می‌باشند که ثمره ازدواج حضرت با آن بانوی مکرمه، امام باقر (علیه‌السلام) بوده است<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج46، ص155</ref>.

سرانجام امام چهارم شیعیان در روز شنبه هجدهم، یا نوزدهم محرم سال 94 یا 95 هـ. ق در سن 54، یا 56 و یا 57 سالگی از دنیا رفت و در [[قبرستان بقیع]] در کنار مرقد مطهر حضرت [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن مجتبی (علیه‌السلام)]] عموی بزرگوارش به خاک سپرده شد<ref> طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 192، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق؛ مناقب آل أبی‌طالب(علیه‌السلام)، ج 4، ص 176</ref>.

مورخان چگونگی وفات ایشان را با تعابیر مختلف گزارش کرده‌اند. برخی به صراحت اعلام کرده‌اند که ایشان به شهادت رسیده است و به عنوان نمونه از امام باقر(علیه‌السلام) نقل می‌کنند که پدر بزرگوارشان به دستور ولید مسموم شد<ref> مناقب آل أبی‌طالب (علیه‌السلام)، ج 4، ص 176</ref>.

برخی نیز تعبیرهایی چون «توفّی» را در مورد وفات ایشان گفته‌اند که از ظاهر آن مرگ طبیعی برداشت شده و صراحت در شهادت ندارد (و البته با شهادت ایشان هم منافاتی ندارد)<ref> إعلام الوری، ج ‏1، ص 481</ref>.

* [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]]

* [[صحیفه سجادیه (کتاب)|صحیفه سجادیه]]

[[رده:امامان دوازده‌گانه شیعه]]

[[رده:اهل بیت]]

[[رده:معصومین]]