confirmed
۳٬۹۰۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۵۲۳: | خط ۵۲۳: | ||
.33 همان، ص 213-215. | .33 همان، ص 213-215. | ||
.34 انقلاب ایران و باز تاب جهانی آن، ص 131. | .34 انقلاب ایران و باز تاب جهانی آن، ص 131. | ||
==ظرفیتها و چالشهای تقریب مذاهب اسلامی در لبنان== | |||
نویسندگان | |||
ابوالحسن نواب مجید شاکرسلماسی | |||
نویسنده | |||
چکیده | |||
تقریب مذاهب اسلامی بهمعنای زندگی مسالمتآمیز پیروان مذاهب اسلامی با حفظ ارزشهای درونمذهبی، ضرورتی انکارناشدنی است، که با درنظر گرفتن موقعیت ویژة برخی کشورهای اسلام، اهمیت و ضرورت آن دوچندان میشود. با مد نظر قرار دادن تأثیرهای دینی و فرهنگی و سیاسی کشور لبنان در منطقة خاورمیانه و کشورهای عربی اسلامی، ضرورت بررسی ظرفیتهای تقریب در لبنان، به منظور توسعه و بررسی چالشهای آن جهت رفع یا تبدیل به فرصت، نمایان خواهد بود. | |||
فعالیتهای تقریبی جمهوری اسلامی ایران و حزبالله لبنان و مرکز تجمع علمای مسلمین در لبنان، در کنار فرهنگ زندگی مسالمتآمیز اتباع ادیان و مذاهب لبنان، زمانی که با آموزههای اسلامی و فتواهای فقهای شیعه و سنی درمیآمیزد، لبنان را به بهشت پیروان مذاهب تبدیل خواهد کرد؛ چنانکه اگر از سیاستهای تفرقهافکنانة استکبار جهانی و در رأس آن آمریکا و اسراییل غفلت شود و فعالیت سلفیهای منطقه و اختلافات سیاسی احزاب و جریانهای سیاسی کنترل نشود، میتواند لبنان را درگیر جنگهایی کند که سالیان سال در لبنان جریان داشت و چهبسا ممکن است صدمات جبرانناپذیری بر جامعة دینی آن وارد کند. | |||
مقالة پیشروی درصدد بررسی ظرفیتهای تقریبی در اندیشة کلامی و فقهی عالمان شیعه و سنی لبنان با نگاهی به جریانهای دینی و سیاسی لبنان، همچنین بررسی ظرفیتهای بالفعل و بالقوة تقریب و چالشهای منتهی به تهدید یا فرصت تقریب در لبنان است. مطالعات کتابخانهای و میدانی در لبنان و مصاحبه با سران احزاب مسلمان و رهبران فکری جریانهای سیاسی و دینی لبنان، ظرفیتها و چالشهای تقریب مذاهب اسلامی را در این کشور سامان داده است. | |||
کلیدواژهها | |||
تقریب مذاهب اسلامی وحدت اسلامی لبنان چالشها ظرفیتها | |||
اصل مقاله | |||
1. مقدمه | |||
در روزگاری که استکبار جهانی کمر همت برای بهحاشیه راندن اسلام بسته و موج جدیدی از اسلامستیزی جهان را فرا گرفته است، سخن گفتن دربارة تقریب مذاهب اسلامی، از ارزندهترین مباحث میباشد. | |||
اهمیت تقریب مذاهب اسلامی از یک سو، و اهمیت جغرافیایی لبنان از سوی دیگر، باعث شده است که بررسی چالشها و ظرفیتهای تقریب مذاهب اسلامی در کشور لبنان - که اکثریت مردم آن را مسلمانان تشکیل میدهند - از ضرورت خاصی برخوردار باشد. | |||
مقالة حاضر درصدد بررسی ظرفیتهای تقریبی در اندیشة کلامی و فقهی عالمان مسلمان لبنان، همچنین بررسی ظرفیتهای بالفعل و بالقوة تقریب و چالشهای منتهی به تهدید یا فرصت تقریب در لبنان است. | |||
در بین کشورهای اسلامی، لبنان که همواره مورد طمع دشمنان اسلام بوده است، بررسی ظرفیتها و چالشهای تقریب آن، مسبوق به سابقه نیست. | |||
فیشبرداری از کتب و مقالات و استفاده از بانکهای اطلاعاتی، اعم از نرمافزار و سایتهای مرتبط، و پرسش و پاسخ از علمای مسلمان لبنان، از ابزارهای گردآوری اطلاعات این تحقیق بوده است. | |||
2. مفهوم شناسی | |||
2ـ1. تقریب مذاهب اسلامی | |||
مقصود از تقریب مذاهب اسلامی، تقریب پیروان مذاهب اسلامی است؛ چراکه تقریب دو مذهب بدون درنظر گرفتن اتباع آن، معقول نخواهد بود. بدیهی است که تقریب بهمعنای دست شستن از ارزشهای مذهبی نیست و هیچیک از علمای اسلام چنین برداشتی از تقریب ارائه نکردهاند؛ بلکه همواره بر اصول ثابت ارزشهای دینی و مذهبی تأکید داشتهاند. محمدی عراقی میگوید: «تقریب همان نزدیک شدن به مشترکات مذاهب است و منظور از تقریب مذاهب اسلامی این نیست که شیعه، سنی شود و یا سنی، شیعه؛ بلکه مراد این است که چون مشترکات ما بسیارند، میتوان در مهمترین مسائل، حتی در مسائل فقهی، همفکری و همیاری نمود». (محمدی عراقی، 1387، ص107) | |||
از آنچه گفته شد، به دست میآید تقریب مذاهب اسلامی نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی با هدف شناخت مشترکات یکدیگر و توسعة مشترکات بهمنظور دستیابی به برادری دینی بر اساس اصول مسلم و مشترکات اسلامی، و نیز معذور نمودن همدیگر در امور مورد اختلاف است. (تسخیری، 1385، ص14) | |||
2ـ2. چالشهای تقریب | |||
چالشهای تقریب، به هر عمل و گفتار و رفتاری گفته میشود که مانع از رسیدن به هدف مطلوب اتحاد مسلمانان باشد. این چالشها به دو قسم نظری و عملی تقسیم میشوند. منظور از چالش نظری آن است که شخص، یا اعتقادی به تقریب ندارد، یا نوع برداشت و پیشفرضهای ذهنی وی، زمینة تقریب را از بین میبرد؛ در حالی که چالش عملی مجموعه رفتارهایی است که مانع تحقق تقریب و وحدت میشوند. در چالش عملی، چهبسا شخص به تقریب باور دارد یا دراینباره تصورات خاص ندارد، ولی رفتارهایی از وی روی میدهد که مانع تحقق تقریب میشود و اختلاف را شدت میبخشد. | |||
2ـ3. ظرفیتهای تقریب | |||
مقصود از ظرفیتهای تقریب، توانایی ذاتی اتباع و پیروان مذاهب برای همزیستی مسالمتآمیز است؛ ظرفیتهایی همچون مشترکات فراوان کلامی، فقهی، حدیثی و داشتن دشمن مشترک. | |||
2ـ4. لبنان | |||
لبنان (Lebanon) با جمعیتی حدود چهار میلیون نفر[1] و با مساحت 10452 کیلومتر مربع،[2] در غرب آسیا و در ساحل شرقی دریای مدیترانه واقع شده است. (سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت، 1391، ص10) | |||
لبنان با وجود مساحت کم، دارای تعدد و تنوع مذاهب است؛ بهگونهای که بیش از هجده مذهب رسمی در آن وجود دارد. نقش این مذاهب در لبنان بهگونهای است که ساختار سیاسی این کشور را تحت تأثیر قرار داده است و تقسیم قدرت سیاسی نیز بر اساس تعداد جمعیت طوایف مختلف بوده که تمایز آنها بر اساس مذهب است. (همان، ص12) | |||
از ویژگیهای لبنان، آزادی سیاسی و فعالیتهای اجتماعی است که همین امر موجب شده است لبنان احزاب و گروههای مختلف با گرایشهای سیاسی متفاوتی را در خود جای دهد. (همان، ص14) | |||
3. ظرفیتهای تقریب در لبنان | |||
لبنان از ظرفیتهای خاصی برای تقریب مذاهب اسلامی برخوردار است. این سرزمین، از دیرباز مهد ادیان و مذاهب بوده است؛ ولی واقعیت این است که نباید به ظرفیتهای موجود تقریبی در لبنان بسنده کرد؛ چه اینکه دشمنان اسلام همواره در تلاشاند مسلمانان را در اقصینقاط جهان اسلام از وحدت دور سازند؛ چراکه اتحاد مسلمانان به هیچوجه منافع استعماری و استکباری غرب و در رأس آنها آمریکا و اسراییل را تامین نخواهد کرد. از این رو است که علما و اندیشمندان از هیچ فرصتی برای تقویت وحدت اسلامی دریغ نکرده و همواره پیروان مذاهب را به وحدت و تقریب مذهبی فراخواندهاند. | |||
امروزه هر مشکلی گریبانگیر جهان اسلام میشود، از تفرقه و نزاع بین مسلمانان ریشه میگیرد. مشکلات جهان اسلام را باید در داخل آن جستوجو کرد. برای مثال تا کنون در تاریخ کسی سراغ ندارد که یک مسیحی به نام دین و دینداری، عدهای از همکیشان خود را در کلیسا و در حال عبادت، بهقتل برساند؛ ولی مشکلات جهان اسلام از اینجا ناشی میشود که مسلمانان بهجای اتحاد در برابر دشمنان اسلام، با نبش اختلافات تاریخی و پرداختن به مسائل حاشیهای، که جایگاهی در دین و مذهب ندارد و دردی از جهان اسلام را نیز دوا نمیکند، در حال نزاع و اختلافاند. | |||
3ـ1. پایبندی به حقوق دیگران و رفتارهای اجتماعی در تعامل با پیروان مذاهب | |||
یکی از راهکارهای تقریب مذاهب اسلامی، احترام به آرا و اندیشههای طرف مقابل است، احترام، موجب انفتاح دل و گوش برای دریافت فهم مشترک در امور و موضوعات مسلمانان است. (موسوی، 2009م، ص12) | |||
در فرهنگ اجتماعی لبنان، همزیستی مسالمتآمیز، یک ارزش تلقی میشود و این فرهنگ، بهجهت زندگی طولانیمدت پیروان ادیان و مذاهب در کنار هم میباشد. (عبدالله حسان، 2013م) | |||
در این فرهنگ اجتماعی، نباید نقش علما را فراموش کرد. علمای شیعه و سنی لبنان با توجه به ترکیب جمعیتی لبنان و خطری که میتواند جامعة دینی و فرهنگی آن را تهدید کند، بر اصل وحدت اسلامی با پایبندی به حقوق شهروندی مردم لبنان تأکید داشتهاند. (الزین احمد، 2013م) علمای لبنان، اصل رعایت حقوق شهروندی را در لبنان نهادینه کردهاند. اگر شهروندان به وظایف شهروندی آگاه شوند و پایبندی عملی داشته باشند، اختلاف و نزاع روی نمیدهد و اگر هم روی دهد، قابل حل خواهد بود. (نابلسی عفیف، 2013م) | |||
این اندیشه که مسلمان باید آبروی مسلمان را در غیاب وی حفظ کند، بین مسلمانان تحصیلکرده و مؤمن لبنان رعایت میشود. (عبدالله حسن، 2013م) | |||
حسین علی المصطفی مینویسد: نیاز جهان امروز به مدارا، سعة صدر و همزیستی مسالمتآمیز، بیش از هر زمان دیگری است؛ چراکه نزدیکی فرهنگها و تأثیر متقابل تمدنها روزبهروز بهواسطة انقلاب علمی و تکنولوژی بیشتر میشود. در واقع، مردم دنیا در دهکدهای زندگی میکنند که از احوال یکدیگر آگاهاند. (المصطفی حسین علی، 2010م، ص22) | |||
مرجع دینی شیعیان لبنان، علامه فضلالله در فتاوا و بیانات خویش غیبت برادران اهلسنت را حرام دانسته و هرگونه دشنام و ناسزا به ایشان را تقبیح نمودهاند. (فضلالله، محمدحسین، 2008م / همو، 2006م) در پرتو این فتاوا، دیگر علمای شیعه نیز احترام به اهلسنت را واجب شمردهاند. (المصطفی، 2010م، ص33) | |||
سیدعلی فضلالله میگوید: در لبنان هیچگونه مشکل مذهبی وجود ندارد و تمامی مسلمانان و مسیحیان در کنار یکدیگر بهصورت مسالمتآمیز زندگی میکنند. (فضلالله، سید علی، 1391) | |||
علامه عفیف نابلسی، روابط شیعه و سنی را نشانة پیشرفت و سلامت جامعة اسلامی میداند و به شیعیان لبنان توصیه میکند که با اهلسنت روابط نیک و معتمدانهای داشته باشند. دلیل ایشان بر همدلی و اتحاد مسلمانان این است که شیعه و سنی، دو روح در یک بدناند و هر ناراحتی و آسیبی که متوجه اهلسنت شود، در واقع متوجه شیعه شده است. (نابلسی، 2012م، ص26) | |||
3ـ2. احترام به مقدسات و ارزشهای دینی و مذهبی | |||
یکی از مهمترین عوامل وحدت و تقریب، احترام به مقدسات مذاهب و رعایت ادب در بازگو کردن نام ایشان است. توهین به مقدسات دیگران نمیتواند یکدلی و اتحاد را در پی داشته باشد. | |||
علامه فضلالله در فتوایی صریح، هرگونه دشنام و ناسزا به صحابة رسول خدا و امالمؤمنین عایشه را تحریم میکند و میگوید: من هرگونه بیاحترامی به صحابة رسول خدا را حرام میدانم؛ چراکه قرآن میفرماید: محمد فرستادة خداست و کسانی که با اویند در برابر کفار، سرسخت و شدید، و در میان خود مهرباناند. پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود میبینی؛ در حالی که همواره فضل خدا و رضای او را میطلبند. (فتح، 29)و در مسئله امامت نیز آرا و عقاید خود را داریم. (فضلالله، محمد حسین، 2008م) | |||
علامه سیدجعفر مرتضی با بیان فرق بین توهین به صحابة رسول خدا و عدم رضایت از رفتار ایشان مینویسد: دشنام دادن و ناسزا گفتن، در قاموس شیعه جایگاهی ندارد و امام علی از آن نهی کرده است؛ و اختلافات باید در فضای سالم و علمی حل و فصل شود. (مرتضی، 2004م، ج9، ص68) | |||
ایشان میگوید: تعامل اهلبیت با خلفا، حجت شرعی ما میباشد. امام علی همواره معاون و مشاور خلفا بوده است و امام صادق میفرماید: ولدنی أبوبکر مرتین. هرگونه بی احترامی و اهانت به همسران رسول خدا حرام است؛ بلکه واجب است به احترام رسول خدا ایشان همواره احترام شوند و بزرگداشت ایشان، بزرگداشت رسول خداست. (همان) | |||
مشکلی که بهنظر میرسد میتواند این ظرفیت را بهچالش بکشاند، تاریخنگاریهای غیرضروری و نبش اختلافات غیرلازم از سوی برخی اندیشمندان لبنانی است. برای مثال، حزبالله و مرکز تجمع علمای مسلمین لبنان، برای خنثی کردن تأثیرات منفیِ کتاب مفصلی که با موضوع سیره نوشته شده بود و میتوانست وحدت اسلامی را خدشهدار کند، زحمت و هزینة فراوانی متحمل شدند. (عبدالله حسان، 2013م) | |||
3ـ3. محبت اهلبیت در بین مسلمانان | |||
مذاهب اسلامی میتوانند با محبت اهلبیت، به وحدت اسلامی دست یابند؛ چراکه اهلبیتِ آخرین فرستادة خداوند، در بین مسلمانان جایگاه ویژهای دارند و مخالفت با شیعه، نباید به حساب اهلبیت گذاشته شود. حتی در میان وهابیت که مخالفین سرسخت شیعهاند و تا حد تکفیر شیعه پیش رفتهاند، اهلبیت رسول خدا از جایگاه والایی برخوردارند. (ر.ک: قضیبی، 1426ق) | |||
محبت اهلبیت نزد اهلسنت لبنان بسیار والاست و ایشان اعتقاد دارند که اگر تشیع، محبت اهلبیت است، همة اهلسنت لبنان شیعهاند. (مهداوی، بیتا، ص9) | |||
در بین مسلمانان لبنان، هیچ رشتة اتصالی مستحکمتر از اهلبیت وجود ندارد؛ چراکه همه به اهلبیت پیامبر احترام میگذارند و به آیاتی که دربارة مودت و عظمت ایشان نازل شده است، اعتقاد دارند. (مرتضی، 1391) | |||
شیخ مصطفی ملص[3] دربارة اهلبیت میگوید: ایشان نسل پاکی هستند که حاملان علم، و متخلق به اخلاق عظیماند که به تقوا متمایز، و به صفات شجاعت و صدق و جود و کرم متصفاند، هیچ مؤمنی نیست که در قلبش محبت اهلبیت نباشد. (ملص، ص136) | |||
شیخ بلال شعبان[4] میگوید: در مدرسة دینی اهلسنت طرابلس، اسامی طلاب برادر و خواهر را توسط برنامة کامپیوتری بهترتیب حروف الفبایی مرتبشده دیدم و اسامی طلاب توجه مرا جلب کرد. بیشترین اسامی، بهترتیب عبدله (عبدالله، عبدالرحمن و..)، سپس محمد و مشتقات آن (احمد، محمود، مصطفی و...) و بعد از آن، نام علی و حسن و حسین بود و بعد از این نامها، اسامی خلفا و اصحاب رسول خدا بهچشم میخورد؛ چنانکه در اسامی خواهران طلبه، مریم و فاطمه در صدر بود؛ سپس نام عایشه بهچشم میخورد. (بلال شعبان، 2013م) | |||
شیخ احمد القطان[5] معتقد است اهلسنت محبت به اهلبیت را محبت به رسول خدا میداند؛ و میگوید: آشنایی با زندگی اهلبیت و محبت ایشان، موجب وحدت بیشتر مسلمانان در برابر دشمنان اسلام میشود. (القطان، 1391) | |||
برگزاری مراسمهای مشترک بین شیعیان و اهلسنت لبنان، مثل اعیاد شعبان و رجب، و مراسمهای گرامیداشت محرم میتواند نقطة عطفی در تقویت وحدت اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی در لبنان باشد و چهبسا این ظرفیت مهمی که معمولاً در کشورهای اسلامی وجود دارد، بتواند توطئههای تکفیریها و سلفیها را نقش بر آب کند و مسلمانان را هرچه بیشتر به آرمان بزرگ قرآن که همان امت واحدة اسلام است، نزدیکتر سازد. | |||
3ـ4. اعتقادات کلامی و فتاوای مشترک علمای شیعه و سنی | |||
مشترکات اعتقادی و فقهی، مهمترین محور وحدت بین مذاهب اسلامی است. هر چه مشترکات مذاهب اسلامی تبیین شوند، جهان اسلام به تقریب مذاهب اسلامی نزدیکتر میشود. | |||
مذاهب اسلامی تلاش گستردهای برای رسیدن به حقیقت داشتهاند و با برداشتهای خویش از قرآن و سنت، به احکام و نتایج متفاوتی رسیدهاند؛ ولی نزاع و اختلافی در یافتههای خویش نداشتند و همواره یکدیگر را معذور میدانستند. | |||
شیخ ماهر حمود،[6] از علمای اهلسنت صیدا در لبنان، مشترکات مسلمانان را این گونه دستهبندی کرده است: | |||
1. ایمان به خدای واحد؛ | |||
2. ایمان به نبوت و خاتمیت حضرت رسولالله؛ | |||
3. ایمان به روز معاد و رستاخیز و میزان و حساب و بهشت و دوزخ؛ | |||
4. ایمان به ملائکه و پیامبران، آنگونه که در قرآن آمده است؛ | |||
5. ایمان به قرآن کریم، آنگونه که بر رسول خدا نازل شده است؛ | |||
6. ایمان به خیر بودن امت همعصر رسول خدا که نص صریح قرآن است (کنتم خیر أمة أخرجت للناس)؛ | |||
7. ایمان به ارتباط محکم و روشن اهلبیت با صحابة رسول خدا؛ | |||
8. ایمان به مرجعیت علمی و عرفانی و اجتماعی اهلبیت و وجوب احترام و تکریم ایشان در بین مسلمانان؛ | |||
9. احترام خلفای اسلام و اصحاب رسول خدا. (حمود ماهر، 2010م، ص46) | |||
برشماری مشترکات فقهی شیعه و سنی، مجال وسیع و مفصلی را میطلبد و از توان این مختصر خارج است. مرکز تجمع علمای مسلمین لبنان، بههمت شیخ دیاب مهداوی کتابی با عنوان الإصابة فی مختصر فقه اهل البیت والصحابه منتشر نموده که به تفصیل به مشترکات فقهی اشاره کرده است و اختلافات بین مذاهب را اجتهاد مرسومی دانسته است که در بین مجتهدین مذهب واحد هم یافت میشود. (ر.ک. مهداوی، بیتا) | |||
شیخ صهیب حبلی[7] مشترکات شیعه و سنی را بیش از نود درصد میداند و از این جهت، وحدت اسلامی در لبنان را بهمنظور جلوگیری از توسعة اختلافات مذهبی ضروری میداند. (خبرگزاری تقریب، 1390) | |||
برای رسیدن به وحدت اسلامی، باید بر مشترکات اسلامی تأکید شود و موارد اختلافی بین مذاهب را به دیدة اجتهاد نگریست. | |||
3ـ5. دشمن مشترک | |||
بزرگترین هدف تقریب مذاهب اسلامی، مقابله و مبارزه با زیادهخواهی دشمنان اسلام است. اگر مسلمانان جهان با هم وحدت داشتند، اکنون قدس شریف در دست یهود اشغال نشده بود و هزاران مسلمان آواره به دور از خانه و کاشانة خود زندگی سختی نداشتند و شاهد مصرفگرایی و عقبماندگی جهان اسلام نبودیم. | |||
دولت اسراییل در منطقه بهمنظور اشراف بر کشورهای اسلامی عربی و ازبین بردن اسلام تأسیس شده است و مسلمانان باید بدانند که اسراییل بدون دارو و غذا سه ماه هم نمیتواند دوام بیاورد؛ پس واجب است کشورهای اسلامی با تحریم و قطع ورود هرگونه کالا به سرزمین اشغالی، در ازبین رفتن این غدة سرطانی سهیم باشند. (هلال محمد ابراهیم، 2003م) | |||
اندیشمندان مسلمان لبنان بهخوبی درک کردهاند که اگر با هم متحد نباشند، نمیتوانند در برابر تجاوزات اسراییل مقابله کنند. همین درک و فهم از راهکار مقابله با اسراییل بود که موجب تأسیس مرکز تجمع علمای مسلمین شد و اکنون یکی از تأثیرگذارترین مراکز تقریبی در لبنان است که حتی در خارج از لبنان نیز آثار با برکتی از خود بر جای گذاشته است. | |||
سیدعلی فضلالله، اسراییل را دشمن مشترک معرفی میکند و میگوید: رژیم اشغالگر صهیونیستی، دشمن مشترک شیعیان و اهل تسنن است و هیچگونه خیر و منفعتی برای مسلمانان، عربها و جهانیان نمیخواهد و تنها بهدنبال چپاول ثروتهای منطقه و بهخطر انداختن سلامت آن است. (فضلالله، سیدعلی، 1391) | |||
شیخ احمد القطانمیگوید: اجتماع مسلمانان موجب پیروزی و سربلندی آنان میشود؛ و دشمنان تنها بهدنبال ایجاد تفرقه و کاشتن بذر دشمنی بین مسلماناناند تا با سوءاستفاده از این ضعف، منابع آنان را نیز به یغما ببرند و سرزمینشان را نیز اشغال کنند. (القطان، 1391) | |||
اعتقاد به اینکه اسراییل دشمن مشترک مسلمانان لبنان است و ضرورت دارد مسلمانان با حفظ وحدت، با آن مبارزه کنند، اعتقاد مشترکی بین تمام مذاهب و جریانهای سیاسی لبنان است. ولید جنبلاط[8] نیز دراینباره میگوید: در لبنان یک اجماع ملی وجود دارد که اسراییل را یگانه دشمن لبنان میداند. این امر باید از بروز اختلافات جلوگیری کند؛ زیرا هیچ کدام از مردم لبنان تجاوز بالگردها و تانکهای اسراییلی به لبنان را نمیپذیرند. (جنبلاط، 1387) | |||
وی میگوید: لبنانیها با وجود اختلافهای سیاسی خود، در مقابله با اسراییل جدی و متحدند و مسلمانان لبنان هیچگاه در برابر تجاوز بیگانگان، از جمله اسراییل، سر تعظیم فرود نمیآورد و در مقابله با این دشمن که از درسهای گذشته عبرت نمیگیرد، تسلیم نخواهد شد. (همان) | |||
وجود مرز مشترک لبنان با اسراییل غاصب و تجاوز این رژیم اشغالگر به مرزهای لبنان و اشغال قدس شریف، موجب شده است که مسلمانان لبنان تنها راه نجات مسلمانان و قدس شریف را در اتحاد خویش بدانند و تمام تلاش خود را در این راه صرف کنند. | |||
3ـ6. جمهوری اسلامی ایران و حزبالله | |||
جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای اسلامی جایگاه ویژهای دارد؛ چراکه از حکومت اسلامی و مستقلی برخوردار است و از ابتدای تأسیس تاکنون، همواره منادی وحدت اسلامی بین مسلمانان جهان بوده است و خود را حامی مستضعفان جهان میداند. یکی از تلاشهای جمهوری اسلامی، آزادی قدس شریف و مسلمانان فلسطین است. موضوع فلسطین، یکی از نقاط ارزشی و مشترک جهان اسلام است. | |||
پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی نقطة عطفی در تحقق وحدت اسلامی بود؛ بهگونهای که حتی مخالفان نظام جمهوری اسلامی نیز بر این مطلب اذعان دارند. (السید رضوان، 2013م) | |||
امام خمینی با هوشیاری، سفارت اسراییل در تهران را به سفارت فلسطین تبدیل کردند؛ آزادی قدس را در دستور کار سیاست خارجی خود قرار دادند؛ آخرین جمعة ماه مبارک رمضان را روز جهانی قدس نامیدند و میلاد رسول گرامی اسلام را با اختلاف روایی شیعه و سنی که از دهم تا هفدهم ربیع الاول است، هفتة وحدت نامگذاری کردند. این مناسبتها رنگ و بوی جهانی بهخود گرفتند و در جهان اسلام همهساله در هفتة وحدت اقدامات مهم و تأثیرگذاری در کشورهای اسلامی با حضور عالمان و اندیشمندان انجام میشود. | |||
بزرگترین تأثیرگذاری جمهوری اسلامی ایران در لبنان، دفاع از مقاومت اسلامی در راستای آزادسازی مناطق اشغالی لبنان از دست اسراییل است. نطفة مرکز تجمع علمای مسلمین لبنان هم که بزرگترین مرکز تقریبی در منطقة خاور نزدیک است، در نیمة شعبان 1982م در تهران منعقد شده است. (خازم علی، 1997م، ص18) از نظر مرکز تجمع علمای مسلمین، جمهوری اسلامی، دولت اسلامی به تمام معناست. از همین روی، این مرکز مجری طرحهای تقریبی جمهوری اسلامی ایران است. (همان، ص71) | |||
شیخ نعیم قاسم دربارة تأثیرگذاری حزبالله بر وحدت اسلامی لبنان میگوید: حزبالله لبنان نیز در راستای برنامههای وحدت اسلامی جمهوری اسلامی ایران، برای رسیدن به وحدت اسلامی در تلاش است و این تلاشها ابتدا در احیای مراسمهای اسلامی و دینی که در بین شیعه و سنی عمومیت دارد، صورت میگیرد؛ بهگونهای که امت اسلامی را حول یک مسئله جمع کرده، ایجاد الفت و مهر در بین اتباع مذاهب بکند. (نعیم قاسم، 2013م) | |||
ایشان میگوید: حزبالله هیچ مناسبتی را برای معاهدة سیاسی با اهلسنت در مواضع مختلف ترک نکرده است؛ برای مثال، پس از ترور رفیق حریری، حزبالله بههمراه حرکت امل، با جریان مستقبل و حزب سوسیالیست ترقیخواه، معاهدة سیاسی بست. (همان) | |||
برخی فعالیتهای حزبالله در راستای وحدت اسلامی بدین شرح است: | |||
پیمان دوجانبة حزبالله لبنان با حرکتهای اسلامی در لبنان و فلسطین؛ | |||
حضور فعال در اجلاسهای مورد اهمیت جهان اسلام؛ | |||
مواضع محکم در برابر تجاوز آمریکا و اسراییل به کشورهای اسلامی؛ | |||
استفاده از شبکة المنار و رادیو نور برای فعالیتهای تقریبی؛ | |||
همکاری با دارالافتاء و دارالفتوی و جماعت اسلامی؛ | |||
اجماع با برادران اهلسنت در انتخابات در قالب جریان وفاء مقاومت؛ | |||
اعلام آمادگی برای هماهنگی و آموزش در راستای مقاومت با مسلمانان در لبنان و فلسطین؛ | |||
تمرکز و اهتمام بر ارتباط با حرکت اسلامی و شخصیتهای دینی؛ | |||
حمایت از مرکز تجمع علمای مسلمین برای ادای رسالت وحدت اسلامی؛ | |||
جلوگیری از تأثیر امور سیاسی و انتخاباتی در مسائل مذهبی؛ | |||
ارتباط عمیق با حرکت اسلامی در لبنان؛ | |||
دیدارها و روابطی که در قالب دیدارهای مذهبی و سیاسی و ملی انجام میشود؛ | |||
دوری از مناقشه و نقد حرکتهای اسلامی از طریق رسانه؛ | |||
عدم موافقت با طرحهایی که عواطف اهلسنت را تحریک میکند. (نعیم قاسم، 2004م، ص41) | |||
3ـ7. مرکز تجمع علمای مسلمین | |||
علما و اندیشمندان لبنانی در راستای تعمیق وحدت بین مسلمانان، و برای مقابله با دشمن صهیونیستی، گامهای مؤثری برداشتهاند که در رأس این فعالیتها، تأسیس مرکز تجمع علمای مسلمین است. این مرکز، از بدو تأسیس تا کنون، با عضویت بیش از 240 نفر از علمای شیعه و سنی، فعالیت دارد و حقیقتاً با اتخاذ تدابیر هوشمندانه و مدبرانه، وحدت اسلامی را قوت بخشیده و با هرگونه فتنة مذهبی مقابله کرده است. | |||
علمای شیعه و سنی لبنان بر ضرورت مقابله با اشغالگری اسراییل در سال 1982م که شهرهای جنوب را اشغال کرده بود، تأکید کردند و تنها راه مقابله را در اتحاد مسلمانان دیدند و برای همین امر، در 1982م مصادف با نیمة شعبان 1402ق با تلاش علمای مسلمان اعم از شیعه و سنی، «مرکز تجمع علمای مسلمین» را تأسیس کردند تا افزون بر تقویت وحدت مسلمانان لبنان، طلایهدار مقابله با دشمن صهیونیستی اسراییل باشد. نخستین دستاورد بزرگ مرکز تجمع علمای مسلمین، آزادسازی صیدا در سال 1985م بود که در این راه شهدایی را نیز تقدیم اسلام کرده است که بارزترین ایشان، شهید شیخ راغب حرب میباشد. | |||
این مرکز، بزرگترین مؤسسهای است که در راستای وحدت مسلمانان و تقریب مذاهب اسلامی فعالیت دارد. بارزترین فعالیتهای مرکز تجمع علمای مسلمین عبارت است از: | |||
مقابله با پیمان 17 مایو 1983م و مذاکرات ناقوره که پیمان مذکور را ازبین برد؛ | |||
موضعگیریهای رسانهای و سیاسی در برابر دستگیری یا ترور علمای اسلام بهدست دشمن صهیونسیتی؛ | |||
مبارزه با نظام امین الجمّیل مبنی بر تخریب مسجد رسول اعظم و مسجد هرش و خانههای مهاجرین؛ | |||
مقابله با ظلمی که نظام اداری امین جمّیل در حق فلسطینیان روا میداشت؛ | |||
محکوم کردن نقش نیروهای چندملیتی در لبنان؛ | |||
بسیج همگانی برای حمایت از مقاومت اسلامی در برابر دشمن اسراییلی؛ | |||
خاموش کردن فتنههای داخلی؛ | |||
تلاش برای حل مشکل مخیمات در بیروت و جنوب با میانجیگری جمهوری اسلامی ایران؛ | |||
مقابله با مشکلات اقتصادی و بهبود وضعیت زندگی مسلمانان محروم لبنان؛ | |||
آگاهسازی مسلمانان لبنان در حرکتهای اسلامی و اوضاع منطقه؛ | |||
احیای مناسبتهای عمومی، همچون هفتة وحدت، ماه رمضان، روز قدس و عاشورا؛ | |||
برپایی راهپیماییها در مناسبتهای مختلف؛ | |||
انتشار دهها کتاب و مجله و مقاله؛ | |||
این مرکز برای تقویت ارتباطات علما و اندیشمندان مسلمان، دیدارها و نشستهایی با رهبران سیاسی و دینی داشته که بسیار حایز اهمیت بوده است و تلاشی ستودنی در راستای تقریب مذاهب اسلامی میباشد. دیدار با مقام معظم رهبری، سید احمد خمینی، ایمل لحود، میشل سلیمان، رئیسجمهور وقت ایران، رئیس جمهور سوریه، سیدحسن نصرالله، شیخ محمد رشید قبانی و نبیه بری، از جملة این دیدارهاست. | |||
از ارزندهترین فعالیتهای مرکز تجمع علمای مسلمین در لبنان، احداث مساجد وحدت در مناطق مختلف لبنان است. مسجد «الوحدة الاسلامیة» در حارة الناعمة، مسجد «السیدة مریم» در صیدا و مسجد «الوحدة الاسلامیة» در بابلیة، از مساجدی هستند که توسط این مرکز بنا شدهاند. | |||
افزون بر دستاورد بزرگ این مرکز در بیرون راندن متجاوزین صهیونیستی از لبنان، بسیاری از توطئهها و دسیسههای دشمنان و بدخواهان اسلام در لبنان، با هوشیاری علمای مسلمان لبنانی و تدبیر مرکز تجمع علمای مسلمین در لبنان، خنثی شدهاند. برای نمونه، شامگاه یکشنبه 17 مارس 2013م، دو طلبة اهلسنت در بیروت مورد هجوم چند جوان قرار گرفتند و به بیمارستان منتقل شدند. در پی این حادثه، آشوبی در لبنان در شرف وقوع بود؛ چراکه این تهاجم توسط برخی رسانهها به شیعیان لبنانی منتسب میشد؛ ولی با تدبیر مرکز تجمع علمای مسلمین و هوشیاری علمای شیعه و سنی، آتش این فتنه خنثی گردید و مسئله از طریق قانونی و شرعی پیگیری شد. | |||
4. چالشهای تقریب در لبنان | |||
لبنان بهدلیل ترکیب جمعیتی و موقعیت استراتژیک و ژئوپولیتیک، همواره جایگاه ویژهای در بین کشورهای اسلامی داشته و طمع استکبار در این کشور قابل مشاهده است. اگر مقاومت اسلامی در لبنان و روشنگری انقلاب اسلامی ایران و تأثیر آن بر لبنان نبود، اکنون قضیة فلسطین مرزهای فلسطین را تا اعماق لبنان درنوردیده بود. ازاینرو بر علما و اندیشمندان مسلمان واجب است که با دقت و تدبیر در چالشهای وحدت اسلامی در لبنان، برای ازبین بردن این موانع یا تبدیل این چالشها به فرصتهای تقریبی بکوشند. | |||
4ـ1. استکبار جهانی و اسراییل | |||
اسراییل و آمریکا همواره برضد مسلمانان توطئه میکنند و عامل بحران در همة کشورهای اسلامیاند. دشمنان اسلام همواره بیشترین بهره را از اختلافات مسلمانان برده و از هیچ فرصتی برای ایجاد یا تعمیق این اختلافات فرونگذاشتهاند. سیاست معروف «تفرقه بینداز و حکومت کن»، هیچگاه از میز کار اسراییل و آمریکا جمع نمیشود؛ بلکه هر روز با مدل و لباس جدیدی عرضه میشود. در این بین، مسلماناناند که باید با تدبیر و هوشیاری و با تمسک به آیات قرآن و سنت رسول خدا، با حفظ اتحاد خود در جهان اسلام سیاستی درپیش بگیرند که نقشههای دشمنان در استعمار و استثمار جهان اسلام نقش بر آب شود و اسلام قدرت حقیقی خود را بازیابد. | |||
لبنان با توجه به مرز مشترک با اسراییل و منابع سرزمینی خود، همواره مورد طمع استکبار بوده و در طول تاریخ، هیچگاه از سیاستهای استعماری غرب و آمریکا در امان نبوده است و چهبسا جنگهای داخلی لبنان نیز از خارج از لبنان هدایت میشدهاند. | |||
شیخ محمد زعبی[9] میگوید: شکی نیست که استعمار و صهیونیست، نقش بزرگی را در شعلهور کردن فتنه و اختلاف مذهبی بازی میکنند و این همان کاری است که فرعون انجام میداد؛ چنانکه خداوند میفرماید: فرعون در زمین برتریجویی کرد و اهل آن را به گروههای مختلفی تقسیم نمود؛ گروهی را به ضعف و ناتوانی میکشاند. (قصص، 4). این همان فعالیتهای امروز آمریکا و اسراییل است که برای تعمیق اختلاف مذهبی بین مسلمانان صورت میگیرد. (زعبی، 2011م، ص23) | |||
دکتر عبدالله حلاق در تقسیمبندی اسباب اختلاف مذهبی مینویسد: سعی غرب و در رأس آن آمریکا از طریق فعالیتهای فرهنگی و مراکز مطالعات سیاسی و رسانهها، ایجاد فتنه و اختلاف مذهبی بین مسلمانان است تا از این طریق بر جهان اسلام حکم داشته باشد. (حلاق، 2011م، ص27) | |||
دکتر محسن صالح[10] فعالیت رسانههای اسراییلی را بزرگترین فعالیت برای تعمیق اختلافات بین مسلمانان لبنان میداند و مینویسد: در راستای تحریک و تعمیق شکاف بین لبنانیها، هر سخنی که بهدروغ از رسانههای صهیونیستی پخش میشود، در رسانهها و روزنامهها و مواضع سیاستمداران و برخی عالمان لبنانی منعکس میشود. (صالح محسن، 2011م، ص106) | |||
مدیر سابق شبکة المنار میگوید: بنا به گفتة امام خمینی، اسراییل در رأس همة مشکلات است. اسراییل عامل ناآرامی، ترس و تهدید و ترور در منطقه است. اسراییل نماد بدیهاست و همچون یک غدة سرطانی است. مداخلات اسراییل، علت اصلی ناامنی کشور ماست. (موسوی عاطف، 1386، ص210) | |||
شکی نیست که بحران و ناهنجاریهای خاورمیانه، از سوی رژیم صهیونیستی | |||
بهنمایندگی از استکبار جهانی هدایت میشود و بحران سوریه که مولود سیاستهای استکبار است، خطری است که منطقه را تهدید میکند و اگر بیداری مسلمانان و علما نباشد، چهبسا دامن لبنان و دیگر کشورها را آلوده سازد. | |||
4ـ2. جریانهای سیاسی و اجتماعی لبنان | |||
آسیبی که در لبنان از حوزة سیاست متوجه تقریب مذاهب اسلامی است، در هیچ حوزه و بُعدی متوجه وحدت اسلامی نیست. وجه غالب این آسیبها، مربوط به احزاب سیاسی و دخالتهای خارج از لبنان در امور سیاسی این کشور است و حل این مسائل، جز با آگاهی از امور سیاسی و حقیقت مذاهب، و هشیاری مسلمانان جامعة لبنان ممکن نیست. | |||
اختلافات مذاهب اسلامی در لبنان، منشأ سیاسی دارند؛ و در حقیقت، اختلاف مذاهب اختلاف سیاسی است، نه اختلاف دینی. (جبری عبدالناصر، 2013م) | |||
در لبنان، سیاستهای گذرایی وجود دارند که از سازمانهای سیاسی ناشی میشوند و هدف این سیاستها، بهرهبرداری از دین بهنفع مصالح سازمانهای سیاسی است؛ بنابراین، زمانی که اوضاع سیاسی لبنان متشنج نیست، آرامش بر جامعه حاکم میشود. (موسوی سید عباس، 2009، ص12) | |||
سیدعلی فضلالله میگوید: بعضی از افراد و احزاب سیاسی، برای ایجاد اختلاف و فتنه میان مسلمانان میکوشند و برای رسیدن به اهداف خود، در جمع اهلسنت میگویند که شیعیان در حال چپاول حقوق شمایند؛ و در جمع شیعیان میگویند که اهلسنت حق شما را غارت میکنند. (فضلالله سیدعلی، 1391) | |||
شیخ عبدالناصر جبری، اختلافات مذهبی در لبنان را ناشی از مسائل و اختلافات سیاسی میداند و برخی مطالبات بهظاهر مذهبی را نامعقول و غیرشرعی میداند؛ مثلاً ایشان در پاسخ به برخی انتقادات از حکومت ایران مبنی بر اینکه چرا جمهوری اسلامی ایران اجازه نمیدهد اهلسنت مسجدی در تهران بنا کنند، میگوید: من مخالف بنای مسجد برای اهلسنت در تهران هستم؛ چراکه مساجد از آن خداست؛ پس هیچکس را با خدا نخوانید. (جن، 18) چگونه است که شیعیان خواستار بنای مسجدی در مکه باشند؟ یا خواستار ساخت کعبهای برای خود باشند؟ طبیعتاً این سخن بیهودهای است و اینگونه سخنان، ظاهر مذهبی دارند؛ ولی از مواضع و اختلافات سیاسی ناشی میشوند. (جبری عبدالناصر، 2010م، ص77) | |||
شیخ نعیم قاسم دربارة اختلافات سیاسی و تأثیر آن بر اختلافات مذهبی میگوید: در واقع بین شیعه و سنی مسئلهای نیست که به اختلافات مذهبی بینجامد؛ بلکه در لبنان اختلافات از مسائل سیاسی ناشی میشود که از سوی سیاستمداران یا برخی جریانها که همگام با غرب حرکت میکنند، مطرح میشود. این افراد سعی بر این دارند که این اختلافات سیاسی را در قالب اختلافات مذهبی جلوه دهند. (نعیم قاسم، 2013م) | |||
دکتر رضوان السید میگوید: برخی سلفیهای اهلسنت که بسیار تندرو هم هستند، شیعه را تکفیر میکنند و سخنانی میگویند که جایز نیست؛ ولی ما در لبنان اینگونه سخنان را نمیگوییم. ما در لبنان بهترین ارتباط را با شیعیان داریم و اگر اختلافی در لبنان باشد، اختلاف سیاسی است و در کوچکترین مسئلة مذهبی و دینی اختلاف نداریم؛ و در لبنان بین شیعه و سنی هیچ اختلافی نیست. (السید رضوان، 2013م) | |||
اگر جامعة دینی لبنان بهدور از اختلافات سیاسی باشد، بهشت پیروان ادیان و مذاهب خواهد بود؛ و این مسئلهای است که همة اندیشمندان لبنانی بر آن اشراف و اذعان دارند. | |||
4ـ3. جریانهای مذهبی با محوریت سلفی گری و وهابیت | |||
در کنار قدرتهای استکباری و استعماری که برای ضربه زدن به اسلام از هیچ فعالیت و تلاشی فروگذار نبودهاند، امروزه شاهد ظهور فرقهای هستیم که به نام اسلام ظهور کرده است و با تکفیر مذاهب دیگر و ایجاد نفاق و تفرقه و فتنه در میان مسلمانان، دانسته یا ندانسته اساس اسلام را تهدید میکند. | |||
بزرگترین چالش پیش روی وحدت اسلامی و اتحاد مسلمانان در برابر دشمنان اسلام، تکفیریان و وهابیتاند، که بهصورت فزایندهای نیز در حال رشدند. خطر فرقة تندروی وهابیت که با نام سلفیگری نیز شناخته میشود، بارها از خطر استکبار و استعمار بیشتر است؛ چراکه ایشان بهنام دین و بهنام اسلام ظهور کردهاند و بهنام دین بر ضد دین فعالیت میکنند و بهجرئت میتوان گفت که یکی از بزرگترین مصیبتهای کنونی جهان اسلام، فعالیتهای تکفیری وهابیت و سلفیهاست و بیشتر حوادث تروریستی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی بهدست ایشان انجام میشود. | |||
علامه یزبک میگوید: در لبنان، مثل دیگر کشورهای اسلامی فعالیتهای تکفیری وجود نداشت و شیعیان و اهلسنت زندگی مسالمتآمیزی با یکدیگر داشتند شیعیان در مراسمهای دینی و مذهبی اهلسنت، و اهلسنت در مراسمهای مذهبی شیعیان شرکت میکردند و میکنند؛ ولی سلفیها و وهابیها با ورود به لبنان، درصدد جدایی بین مسلماناناند و نه تنها جدایی بین شیعه و سنی؛ بلکه در بین خود اهلسنت هم دوگانگی و تفرقه میافکنند؛ و این خطری است که متوجه اصل اسلام است. (یزبک محمد، 2013م) | |||
علمای لبنان بزرگترین چالش پیش روی اسلام را تکفیر میدانند و بر لزوم مبارزه با آن تأکید دارند. (عبدالله حسن، 2013م) | |||
احمد قبلان، فرزند شیخ عبدالأمیر قبلان[11] میگوید: کلمة «لا اله الا الله محمد رسول الله» بیانگر وحدت بین مسلمانان است و حرمت خون مسلمان، آبرو و خونش را بدون هیچ مجادلهای حفظ کرده است و هیچ توجیهی برای قتل و تکفیر بر جای نمیگذارد. (قبلان احمد، 2013) | |||
هرچند کشور لبنان بهدلیل ظرفیتهای مهم و بنیادین عقلی و دینی تقریبی، تا حدودی از فعالیتها و اندیشههای تکفیری در امان مانده است، ولی بعید نیست تبلیغات نابرابر این گروه، مرزهای لبنان را نیز درنوردد و دامن مسلمانان لبنان را نیز آلوده سازد. اکنون کشور سوریه ماهیت بحران خود را ازدست داده و بحران سوریه از موضوع سیاسی به موضوع مذهبی تغییر ماهیت داده است و معارضین سوریه فعالیت خود را با بیرق سلفیگری ادامه میدهند. تهدید به تخریب حرم حضرت زینب و حضرت رقیه8 در دمشق، و اهانت به مزار صحابة رسول خدا9 در مرج عذرا مؤید این مطلب است. اگر جریان وهابیت بهصورت صحیح و عقلانی اصلاح و کنترل نشود، چهبسا ضربات سنگینی داشته باشد و صدمات ناشی از آن نیز جبرانناپذیر نباشد. | |||
4ـ4. دشواری مسائل کلامی و ناآگاهی پیروان مذاهب از آموزههای مذهب مقابل | |||
انسان بهدلیل عدم فهم درست از موضوعی، چهبسا درصدد انکار یا دشمنی با آن برمیآید. در روایت آمده است که مردم دشمن نادانستههای خویشاند. (مجلسی محمدباقر،1404ق، ج1، ص219) | |||
اگر ما فهم درستی از طرف مقابل داشته باشیم، در قضاوت کردن دربارة اعتقادات وی دچار لغزش نمیشویم. در برخی کتب فرقهنویسی که به مصادر و مراجع هم استناد شده است، مسائلی یافت میشود که صاحبان مذاهب از آن بیخبرند؛ یعنی چهبسا فرقهنویس به اعتقاد نادری از مذهب اشاره کرده است که مذهب از آن بیگانه است. (موسوی سیدعباس، 2009م، ص12) بنابراین، بر همگان واجب است بدون تعصب سخنان دیگران را با منطق عقل بشنوند و در فضای علمی و بهدور از تشنج، دربارة آن بیندیشند. | |||
شیخ ماهر حمود، اسباب اختلاف بین شیعه و سنی را اینگونه مینویسد: هریک از طرفین شیعه و سنی، برای اعتقادات خویش دلیل و حجت شرعی دارند و چهبسا بهرهای از حق ـ بهسبب اقامة حجت شرعی ـ داشته باشند که در این صورت، خدا از ایشان قبول خواهد کرد؛ هرچند بر خطا باشند؛ چراکه بهواسطة اجتهاد و دلیل به آن رسیدهاند و دلیل کافی برای مذهب خود دارند. پس نمیتوان حکم به دخول بهشت و جهنم کسی صادر کرد؛ هرچند هر یک از ایشان در درجات بهشت میتوانند متفاوت باشند. (حمود ماهر، 2010م، ص50) | |||
برخی اسباب که موجب میشود اختلافات اجتهادی به نزاع و کجفهمی تبدیل شوند، عبارتاند از: | |||
وجود روایات ضعیف در برخی کتب مرجع هریک از اهلسنت و شیعه؛ | |||
نبود فتاوا و نصوص واضح نزد شیعه درخصوص لعن و سب صحابه و عایشه؛ | |||
نبود فتاوای روشن دربارة ایمان و اسلام شیعیان؛ | |||
وجود برخی فتاوا از اهلسنت و برخی مراجع شیعه در تکفیر طرف مقابل؛ | |||
وجود شبکههای ماهوارهای نزد شیعه و اهلسنت که به اختلافات دامن میزنند؛ | |||
انفجارهایی که وهابیت در محلههای شیعهنشین انجام میشود؛ | |||
سوءقصد به علمای شیعه از سوی وهابیت؛ | |||
چنانکه گفته شد، بسیاری از نزاعها بهدلیل دشواری مسائل کلامی است. این مشکل زمانی نمود مییابد که طرف مقابل برای فهم آموزة خاصی از مذهب، به اقوال شاذ مراجعه میکند و بهجای درک و فهم مطلب، دچار سوءتفاهم و فهم نادرست میشود. | |||
4ـ5. اهانت و توهین به مقدسات و ارزشهای دینی و مذهبی | |||
اهانت و توهین، در ادیان الهی جایگاهی ندارد و عقل نیز قبح این مسئله را درک میکند. خداوند فرمود: کسانی که غیر خدا را میخوانند، دشنام ندهید تا مبادا آنان از روی دشمنی و بدون علم، خداوند را دشنام دهند. (أنعام، 108) این نهی قرآن، شامل هرگونه رفتاری است که عکسالعمل آن، دامن مقدسات اسلام و قرآن را میگیرد؛ بدین معنا که قرآن درصدد بیان این نیست که کفار مستحق دشنام هستند یا نیستند؛ بلکه نهی قرآن از این جهت است که کفار از روی ناآگاهی به مقام ربوبی، مقابله به مثل میکنند. این استدلال، دربارة لعن نیز جاری است؛ بدین معنا که اگر شخصی مقدسات دیگری را لعن کند، چهبسا او نیز مقابله به مثل نماید و مقدسات لعنکننده را لعن کند. | |||
مسلمانان لبنان، کمتر از مسلمانان کشورهای اسلامی مرتکب این آسیب اجتماعیاند. شیعیان لبنان بهنام دینداری، در مراسمهای مذهبی به مقدسات هیچ مذهب و دینی بیاحترامی نمیکنند. | |||
5. راهکارها و پیشنهاد ها | |||
چنانکه گذشت، در مسیر وحدت اسلامی در لبنان ظرفیتهایی وجود دارد که میتواند لبنان را کشور وحدت اسلامی نماید؛ و در مقابل، چالشها و موانعی وجود دارند که میتوانند نزاعات و جنگهای خونینی را بر مسلمانان لبنان تحمیل کنند. بهنظر میرسد بر علما و مسلمانان واجب است با مطالعة دقیق، گسترده و عملیاتی، ظرفیتهای مهم تقریب در لبنان را گسترش دهند و چالشها و موانع را از میان بردارند یا به فرصتهای تقریبی تبدیل کنند. | |||
در این مختصر، به راهکارهایی که بهنظر میرسد میتواند به تحکیم روابط مسلمانان و تقویت وحدت بین ایشان بینجامد، اشاره میشود. امید که بتواند گامی در راستای وحدت اسلامی باشد: | |||
5-1. عبور وحدت از نشستهای شعاری، و نهادینه شدن وحدت اسلامی در لبنان؛ | |||
5-2. تدبیر و هوشیاری در اختلافات سیاسی لبنان؛ | |||
5-3. مطالعات علمی و پژوهشی در حوزههای علمیة لبنان با موضوع تقریب مذاهب اسلامی؛ | |||
5-4. تشکیل انجمنهای تقریبی در بین اقشار مسلمان لبنان؛ | |||
پژوهشهای علمی در موضوع مشترکات اسلامی مذاهب؛ | |||
[1]. حدود شانزده میلیون تبعة لبنانی نیز در خارج از این کشور زندگی میکنند. | |||
[2]. تقریباً 160 مرتبه کوچکتر از ایران. | |||
[3]. شیخ مصطفی ملص، از علمای سنی و رئیس تجمع همبستگی ملی لبنان است. | |||
[4]. شیخ بلال سعید شعبان، دبیر کل حرکت توحید اسلامی لبنان و عضو هیئت مرکزی تجمع علمای مسلمین لبنان و عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و إمام و خطیب مسجد توبة طرابلس است. | |||
[5]. شیخ احمد القطان، امام جمعة اهلسنت بقاع لبنان و مدیر مرکز تعلیم القرآن الکریم بقاع لبنان است. | |||
[6]. شیخ ماهر حمود، از مؤسسین جماعت اسلامی صیدا و مرکز تجمع علمای مسلمین میباشد و اکنون إمام مسجد القدس صیدا است. | |||
[7]. عضو مرکز تجمع علمای مسلمین لبنان و امام جماعت مسجد ابراهیم شهر صیدا در لبنان. | |||
[8]. ولید جنبلاط، متولد 1949م، رئیس حزب سوسیالیست ترقیخواه لبنان و یکی از رهبران دروزی لبنان است. | |||
[9]. شیخ محمد الزعبی، از علمای لبنان و عضو هیئت امنای جنبش توحید اسلامی لبنان است. | |||
[10]. دکتر محسن صالح، کارشناس و استاد فلسفة دانشگاه لبنان است. | |||
[11]. رئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان. | |||