پرش به محتوا

حق: تفاوت میان نسخه‌ها

حق (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۶ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۱۱

۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۶ مارس ۲۰۲۲
جز
جایگزینی متن - 'دانسته اند' به 'دانسته‌اند'
جز (جایگزینی متن - 'شده اند' به 'شده‌اند')
جز (جایگزینی متن - 'دانسته اند' به 'دانسته‌اند')
خط ۳۹: خط ۳۹:
===استلزام دریافت مفهوم حق،به اثبات توحیدحق===
===استلزام دریافت مفهوم حق،به اثبات توحیدحق===
مفسران با این استدلال که هستی همه موجودات، جز خدا، به باطل، یعنی نقص و تغییر فنا، آمیخته است، <ref>محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵۳، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انبیاء آیه ۲۴.</ref> نشان می‌دهند که دریافت حقیقت ِ مفهوم حق، مستلزم اثبات توحید حق است.
مفسران با این استدلال که هستی همه موجودات، جز خدا، به باطل، یعنی نقص و تغییر فنا، آمیخته است، <ref>محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵۳، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انبیاء آیه ۲۴.</ref> نشان می‌دهند که دریافت حقیقت ِ مفهوم حق، مستلزم اثبات توحید حق است.
به این بیان که حقِ حقیقی و محض، که به هیچ باطلی مشوب نیست، یگانه و همان ذات احدیت است؛ از همین رو، در تعابیر قرآنی «لاتَقُولوا علی اللّهِ اِلّا الحقَّ» <ref>نساء/سوره ۴، آیه ۱۷۱.    </ref> و «لَه دَعَوةُ الحَقِّ»، <ref>رعد/سوره ۱۳، آیه ۱۴.    </ref> قول حق و دعوت حق را همان اعتقاد به توحید، تنزیه خدا از شریک یا ادای عبارت تهلیل دانسته اند. <ref>طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره رعد آیه ۱۴.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره رعد آیه ۱۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره نساء آیه ۱۷۱.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره رعد آیه ۱۴.</ref>
به این بیان که حقِ حقیقی و محض، که به هیچ باطلی مشوب نیست، یگانه و همان ذات احدیت است؛ از همین رو، در تعابیر قرآنی «لاتَقُولوا علی اللّهِ اِلّا الحقَّ» <ref>نساء/سوره ۴، آیه ۱۷۱.    </ref> و «لَه دَعَوةُ الحَقِّ»، <ref>رعد/سوره ۱۳، آیه ۱۴.    </ref> قول حق و دعوت حق را همان اعتقاد به توحید، تنزیه خدا از شریک یا ادای عبارت تهلیل دانسته‌اند. <ref>طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره رعد آیه ۱۴.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره رعد آیه ۱۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره نساء آیه ۱۷۱.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره رعد آیه ۱۴.</ref>
چون از حق محض، جز حق صادر نمی‌شود، <ref>بقرة/سوره ۲، آیه ۱۴۷.    </ref><ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۶۰.    </ref> همه افعال خدا در قرآن با تعبیر «بالحق» وصف می‌شود، از خلقت آسمان ها و زمین <ref>انعام/سوره ۶، آیه ۷۳.    </ref><ref>حجر/سوره ۱۵، آیه ۸۵.    </ref> و خورشید و ماه <ref>یونس/سوره ۱۰، آیه ۵.    </ref> تا ارسال رُسُل، <ref>نساء/سوره ۴، آیه ۱۷۰.    </ref><ref>اعراف/سوره ۷، آیه ۴۳.    </ref> نزول قرآن بر پیامبر، <ref>مائدة/سوره ۵، آیه ۴۸.    </ref><ref>اِسراء/سوره ۱۷، آیه ۱۰۵.    </ref> خروج پیامبر از مدینه برای جنگ بدر، <ref>انفال/سوره ۸، آیه ۵.    </ref> نزول فرشتگان، <ref>حجر/سوره ۱۵، آیه ۸.    </ref> نزول عذاب، <ref>مؤمنون/سوره ۲۳، آیه ۴۱.    </ref> داوری در روز قیامت <ref>زمر/سوره ۳۹، آیه ۶۹.    </ref><ref>زمر/سوره ۳۹، آیه ۷۵.    </ref> و موارد متعدد دیگر.
چون از حق محض، جز حق صادر نمی‌شود، <ref>بقرة/سوره ۲، آیه ۱۴۷.    </ref><ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۶۰.    </ref> همه افعال خدا در قرآن با تعبیر «بالحق» وصف می‌شود، از خلقت آسمان ها و زمین <ref>انعام/سوره ۶، آیه ۷۳.    </ref><ref>حجر/سوره ۱۵، آیه ۸۵.    </ref> و خورشید و ماه <ref>یونس/سوره ۱۰، آیه ۵.    </ref> تا ارسال رُسُل، <ref>نساء/سوره ۴، آیه ۱۷۰.    </ref><ref>اعراف/سوره ۷، آیه ۴۳.    </ref> نزول قرآن بر پیامبر، <ref>مائدة/سوره ۵، آیه ۴۸.    </ref><ref>اِسراء/سوره ۱۷، آیه ۱۰۵.    </ref> خروج پیامبر از مدینه برای جنگ بدر، <ref>انفال/سوره ۸، آیه ۵.    </ref> نزول فرشتگان، <ref>حجر/سوره ۱۵، آیه ۸.    </ref> نزول عذاب، <ref>مؤمنون/سوره ۲۳، آیه ۴۱.    </ref> داوری در روز قیامت <ref>زمر/سوره ۳۹، آیه ۶۹.    </ref><ref>زمر/سوره ۳۹، آیه ۷۵.    </ref> و موارد متعدد دیگر.
به رغم یکسانی تعبیر به کار رفته در این آیات، مفسران معانی مختلفی برای آن ذکر کرده‌اند که وجه اشتراک بیش‌تر آنها، توصیف این افعال به حکمت، به معنای فعل دارای هدف و غایت صحیح، یا وقوع حتمی است. <ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۷۳، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره شوری آیه ۱۷، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره آل عمران آیه ۴.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره یونس آیه ۵.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره شوری آیه ۱۷.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۴.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره شوری آیه ۱۷.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۴.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره شوری آیه ۱۷.</ref>
به رغم یکسانی تعبیر به کار رفته در این آیات، مفسران معانی مختلفی برای آن ذکر کرده‌اند که وجه اشتراک بیش‌تر آنها، توصیف این افعال به حکمت، به معنای فعل دارای هدف و غایت صحیح، یا وقوع حتمی است. <ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۷۳، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره شوری آیه ۱۷، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره آل عمران آیه ۴.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره یونس آیه ۵.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره شوری آیه ۱۷.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۴.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره شوری آیه ۱۷.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۴.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره یونس آیه ۵.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره شوری آیه ۱۷.</ref>
خط ۴۶: خط ۴۶:
براساس آیات قرآن، «قول خدا» نیز، که عین فعل اوست، حق است. <ref>انعام/سوره ۶، آیه ۷۳.    </ref><ref>احزاب/سوره ۳۳، آیه ۴.    </ref><ref>ص/سوره ۳۸، آیه ۸۴.    </ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref>
براساس آیات قرآن، «قول خدا» نیز، که عین فعل اوست، حق است. <ref>انعام/سوره ۶، آیه ۷۳.    </ref><ref>احزاب/سوره ۳۳، آیه ۴.    </ref><ref>ص/سوره ۳۸، آیه ۸۴.    </ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن ذیل سوره انعام آیه ۷۳.</ref>
علامه طباطبائی <ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره احزاب آیه ۴.</ref> حق بودن قول خدا را به این معنا دانسته است که اگر از چیزی خبر دهد، مطابق با خبر الهی واقع می‌شود و اگر حُکمی را انشا کند، آثاری که با مصلحت واقعی مطابقت دارد، بر آن مترتب می‌شود.
علامه طباطبائی <ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره احزاب آیه ۴.</ref> حق بودن قول خدا را به این معنا دانسته است که اگر از چیزی خبر دهد، مطابق با خبر الهی واقع می‌شود و اگر حُکمی را انشا کند، آثاری که با مصلحت واقعی مطابقت دارد، بر آن مترتب می‌شود.
مفسران، اطلاق «حق» بر قرآن یا توصیف نزول آن به «حق» را در آیات متعدد به همین معنا دانسته اند. <ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۳.    </ref><ref>انعام/سوره ۶، آیه ۱۱۴.    </ref><ref>اِسراء/سوره ۱۷، آیه ۱۰۵.    </ref><ref>زخرف/سوره ۴۳، آیه ۳۰۳۱.    </ref><ref>محمد/سوره ۴۷، آیه ۲.    </ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره آل عمران آیه ۳.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره انعام آیه ۱۱۴.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره اسراء آیه ۱۰۵.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره زخرف آیه ۳۰ـ۳۱.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره محمد آیه ۲.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۳.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره انعام آیه ۱۱۴.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره اسراء آیه ۱۰۵.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره زخرف آیه ۳۰ـ۳۱.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره محمد آیه ۲.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۳، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۱۱۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره اسراء آیه ۱۰۵، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره زخرف آیه ۳۰ـ۳۱، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره محمد آیه ۲، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref>
مفسران، اطلاق «حق» بر قرآن یا توصیف نزول آن به «حق» را در آیات متعدد به همین معنا دانسته‌اند. <ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۳.    </ref><ref>انعام/سوره ۶، آیه ۱۱۴.    </ref><ref>اِسراء/سوره ۱۷، آیه ۱۰۵.    </ref><ref>زخرف/سوره ۴۳، آیه ۳۰۳۱.    </ref><ref>محمد/سوره ۴۷، آیه ۲.    </ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره آل عمران آیه ۳.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره انعام آیه ۱۱۴.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره اسراء آیه ۱۰۵.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره زخرف آیه ۳۰ـ۳۱.</ref><ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره محمد آیه ۲.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۳.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره انعام آیه ۱۱۴.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره اسراء آیه ۱۰۵.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره زخرف آیه ۳۰ـ۳۱.</ref><ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره محمد آیه ۲.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره آل عمران آیه ۳، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۱۱۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره اسراء آیه ۱۰۵، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره زخرف آیه ۳۰ـ۳۱، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref><ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره محمد آیه ۲، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.</ref>
همچنین، ترکیب اضافی «قَوْلَ الحَقِّ» <ref>مریم/سوره ۱۹، آیه ۳۴.    </ref> درباره حضرت عیسی علیه‌السلام، عموماً تعبیری دیگر از «کلمة اللّه» <ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۴۵.    </ref><ref>نساء/سوره ۴، آیه ۱۷۱.    </ref> تفسیر می‌شود <ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره مریم آیه ۳۴.</ref><ref>محمد بن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، ذیل سوره مریم آیه ۳۴، قاهره، چاپ افست تهران.</ref> که به نحوه خاص خلقت حضرت عیسی به واسطه یک کلمه خدا ــ کُن <ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۵۹.    </ref> ــ مربوط است. <ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره مریم آیه ۳۴.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره مریم آیه ۳۴.</ref>
همچنین، ترکیب اضافی «قَوْلَ الحَقِّ» <ref>مریم/سوره ۱۹، آیه ۳۴.    </ref> درباره حضرت عیسی علیه‌السلام، عموماً تعبیری دیگر از «کلمة اللّه» <ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۴۵.    </ref><ref>نساء/سوره ۴، آیه ۱۷۱.    </ref> تفسیر می‌شود <ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره مریم آیه ۳۴.</ref><ref>محمد بن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، ذیل سوره مریم آیه ۳۴، قاهره، چاپ افست تهران.</ref> که به نحوه خاص خلقت حضرت عیسی به واسطه یک کلمه خدا ــ کُن <ref>آل عمران/سوره ۳، آیه ۵۹.    </ref> ــ مربوط است. <ref>زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره مریم آیه ۳۴.</ref><ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره مریم آیه ۳۴.</ref>
وعده های الهی، که از بارزترین مصادیق قول خداوند هستند، در آیات متعدد، با تعبیر «اِنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ» <ref>یونس/سوره ۱۰، آیه ۴.    </ref><ref>یونس/سوره ۱۰، آیه ۵۵.    </ref><ref>هود/سوره ۱۱، آیه ۴۵.    </ref><ref>قصص/سوره ۲۸، آیه ۱۳.    </ref><ref>روم/سوره ۳۰، آیه ۶۰.    </ref><ref>لقمان/سوره ۳۱، آیه ۳۳.    </ref><ref>غافر/سوره ۴۰، آیه ۵۵.    </ref> وصف شده‌اند.
وعده های الهی، که از بارزترین مصادیق قول خداوند هستند، در آیات متعدد، با تعبیر «اِنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ» <ref>یونس/سوره ۱۰، آیه ۴.    </ref><ref>یونس/سوره ۱۰، آیه ۵۵.    </ref><ref>هود/سوره ۱۱، آیه ۴۵.    </ref><ref>قصص/سوره ۲۸، آیه ۱۳.    </ref><ref>روم/سوره ۳۰، آیه ۶۰.    </ref><ref>لقمان/سوره ۳۱، آیه ۳۳.    </ref><ref>غافر/سوره ۴۰، آیه ۵۵.    </ref> وصف شده‌اند.
Hadifazl
Writers، confirmed، مدیران
۸۷٬۷۷۵

ویرایش

برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/68811»