مسعودی: تفاوت میان نسخه‌ها

شرح حال نویسان در مورد مکان، زمان و چگونگی تحصیلات مسعودی، اطلاعات زیادی ننگاشته اند؛ ولی از لابلای گفتار آنان در مورد معرفی شخصیت علمی و آثار او و نیز تصریح و یا اشاره خود مسعودی در کتاب هایش به خوبی می توان به دست آورد که وی برای یادگیری علوم دینی در سال‌های نوجوانی راهی [[بغداد]] شده است. علت [[هجرت]] او نیز این بود که بغداد در آن زمان مرکز علم و فرهنگ به شمار می‌رفت و عالمان و فقیهان بزرگی در آن شهر سکونت داشتند و مسعودی برای دستیابی به علم و کمال با اشتیاق کامل به آن سامان شتافته است.  

هوش سرشار، روحیه جستجوگری فراوان، انگیزه قوی برای یادگیری و پشتکار از پشتوانه های تحصیلی اوست. وی دست کم دو دهه از عمر خود را در شهر بغداد در پی یادگیری علوم مختلف اسلامی سپری کرد و با جدیت هر چه تمام تر به پژوهش و تعمق در رشته های مختلف؛ مثل ادبیات عرب، [[کلام]]، [[حدیث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[فلسفه]] و [[تاریخ]] پرداخت. وی بعد از سال‌ها تحصیل و تحقیق به درجات عالی علمی نایل آمد. او در شناخت اخبار و روایات دارای مهارتی بسزا شد و در فقه و اصول نیز به درجه اجتهاد نایل آمد. وی در کلام و فلسفه به ویژه تاریخ، به اطلاعات بسیار دست یافت به طوری که اعجاب عالمان و اندیشمندان عصر خود و آینده را برانگیخت.

مقام بلند علمی و جامعیت او در علوم مختلف اسلامی و سایر رشته های علمی رای بشری بر دانشمندان [[علم رجال]] و تراجم جایگاه ویژه ای است؛ از این رو آن ها با اوصاف و عبارت هایی چون دانشمند کامل، پژوهشگر ماهر، فیلسوف، متکلم، [[فقیه]]، [[اصولی]]، [[محدث]]، [[رجالی]]، منجم، مورخ، جغرافی دان و ... از مقام علمی او تجلیل کرده اند. <ref>فوائد الرضویه، ص 277؛ منتهی المقال، ج4، ص 39؛ اعیان الشیعه، ج8، ص 233؛ ریاض العلماء، ج4، ص 428؛ ریحانه الادب، ج5، ص 307 و ... .</ref>

تحصیلات مسعودی را می توان به دو مرحله تقسیم کرد:

مرحله اول، از ابتدای نوجوانی تا قبل از سال (300 هـ . ق) عمده تحصیلات او در شهر بغداد صورت گرفته است و مرحله دوم، از سال (300 هـ . ق) تا سال 332 که مدام در سیر و سیاحت بوده است. این مرحله به منزله تکمیل یافته ها و پژوهش بیشتر در علوم مختلف به حساب می‌آید. وی در این سال‌ها نه مکان خاصی را مرکز تحصیل خود قرار داد و نه استاد مشخصی؛ بلکه در هر شهری از شهر های جهان اسلام که وارد می شد از شرق گرفته تا غرب آن، مثل: عراق، ایران، [[هند]]، [[مصر]] و ... هر استاد و دانشمندی را می یافت مدتی نزد او توقف کرده از دانش او بهره می برد.

ویژگی تحصیلی مسعودی در این مرحله از تحصیلات، کثرت استادان، تنوع دانش ها و جامعیت در آن ها است؛ چه این که با بیشتر استادان و دانشمندان [[شیعه]] و [[سنی]] با همه اختلاف نظرهایی که در مبانی اصول و فروع داشتند، ملاقات کرد، سخنان آنان را شنید و در مورد صحت و سقم آراء آنان به تعمق و تأمل پرداخت و با آزاد اندیشی نظر صواب را پذیرفته و سرمایه راه خود قرار داد. <ref>اعیان الشیعه، ج8، ص 220؛ ریحانه الادب، ج5، ص 307؛ اثبات الوصیه، ص 5؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص 351؛ تأسیس الشیعه، ص 254 و ... .</ref>

از ویژگی‌های قرن سوم و چهارم هجری، فراوانی سفرهای پژوهشی از ناحیه جویندگان علم و دانش به نقاط مختلف و دور دست [[جهان اسلام]] بود که برای دست یابی به حقایق و معارف دینی و سایر علوم بشری صورت می گرفت. فشار خلفا و [[حاکمان عباسی]] بر عالمان موجب شد تا بسیاری از دانشمندان و صاحبان علم و معرفت در شهر ها و نقاط دور افتاده عزلت گزینند و جویندگان علم و کمال نیز برای دستیابی به علوم آنان مجبور بودند مسافت های طولانی را در نوردند و مشقت های فراوان را به جان بخرند.

نکته قابل توجهی که از آثار به جامانده از مسعودی نیز به دست می‌آید این است که وی دارای ثروت شخصی بسیار بوده است و مخارج سفرش را خود تأمین می کرده است؛ زیرا علاوه بر سفر با چهارپایان، با کشتی نیز بسیار سفر کرده و مشخص است که اجرت کشتی در آن زمان بسیار گران بوده است؛ از طرفی هیچ دلیل یا قرینه ای وجود ندارد تا نشان دهد او از پادشاه یا حاکمی برای شروع یا ادامه سفر خود مستمری دریافت کرده باشد و همین مسأله اعتماد به گفته ها و گزارشات او را بیشتر می کند. <ref> امام حسین ـ علیه السلام ـ و ایران، ص 333</ref>

علی بن حسین مسعودی به شهر های [[ایران]] مثل [[فارس]]، [[کرمان]]، [[قزوین]] و سواحل دریای خزر سفر کرد و سپس به [[آسیای مرکزی]] رفت و از آن جا عازم هند شد و از مناطق آن جا دیدن نمود. وی پس از آن از طریق دریا به چین و کشورهای آسیای جنوبی و جنوب شرقی مثل سیلان (سری لانکای کنونی) و مالزی رفت و در بازگشت از راه دریا به [[عمان]] و [[عربستان]] رسید و در ادامه، به [[ترکیه]] و [[سوریه]] سفر کرد. در نهایت وی در سال (332 هـ . ق) به مصر رسید و در همان جا ماندگار شد. <ref> تأسیس، الشیعه، ص 254؛ صحیفه (ضمیمه روزنامه جمهوری اسلامی) ش 27، ص 50؛ اثبات الوصیه، ص 6؛ اعیان الشیعه، ج8، ص 222...</ref>

علی بن حسین مسعودی نویسنده ای پرکار است و آثار بسیاری بر جای گذاشته است که شامل ده ها کتاب مهم می شد. او در «مروج الذهب» و «التنبیه و الاشراف» نام بیش از 30 اثر خود را می آورد. از بررسی فهرست آن آثار به دست می‌آید که حوزه علاقه او علم کلام و تاریخ بوده است. وی بیشتر آثار کلامی خود را قبل از سال (332 هـ . ق) و در دوره اول زندگی خود نوشته است و در سال 332 هـ . ق که در مصر اقامت داشته بیشتر به تألیف کتاب های تاریخی روی آورده است. این آثار تاریخی ثمره سال‌ها رنج و زحمت و تحمل مشکلاتی بود که او در طول سفر های طولانی به بلاد مختلف [[جهان اسلام]] و برخی کشورهای غیر [[مسلمان]] به دست آورده است و آنان عبارتند از: