۸۷٬۷۷۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
</div> | </div> | ||
'''سوره عَلَق''' یا '''اِقرا''' اولین | '''سوره عَلَق''' یا '''اِقرا''' اولین سورهای است که بر [[رسول الله(ص)]] نازل شده است. نام سوره برگرفته از آیه دوم است که اشاره به خلقت انسان از علق(خون بسته)دارد.این سوره اولین سوره ای است که بر [[پیامبر]] [[نازل]] شده و سیاق آیاتش چنان به هم ارتباط دارد که میتوان گفت تمام سوره یکباره نازل شده است. این سوره نظیر [[سوره سجده]]، [[سوره فصلت]]، [[سوره نجم]] دارای [[سجده]] واجب است و به عَزائِم قرآن مشهورند که به عقیده [[شیعه]] در [[نماز]] نباید خوانده شود و خواندن آنها در حال [[حیض]] یا [[جنابت]] ممنوع است. | ||
=علق= | =علق= | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
=اسامی و علت نامگذاری سوره= | =اسامی و علت نامگذاری سوره= | ||
# علق، | #علق، | ||
# اقرأ باسم ربک، | #اقرأ باسم ربک، | ||
# إقرأ، | #إقرأ، | ||
# قلم<ref>التحرير و التنوير، ج 30، ص 382.</ref>. | #قلم<ref>التحرير و التنوير، ج 30، ص 382.</ref>. | ||
# | # | ||
* «سوره علق»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ دوم سوره میباشد. | *«سوره علق»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ دوم سوره میباشد. | ||
* | * | ||
* «سوره إقرا باسم ربک»؛ اولین آیۀ این سوره که در لسان [[پیامبر(ص)]]<ref>تفسیر النسائی،ج2،ص518.</ref> و [[صحابه]]<ref>الدر المنثور فى التفسير بالماثور، ج 6، ص 368.</ref> در [[صدر اسلام]] استفاده میشد. | *«سوره إقرا باسم ربک»؛ اولین آیۀ این سوره که در لسان [[پیامبر(ص)]]<ref>تفسیر النسائی،ج2،ص518.</ref> و [[صحابه]]<ref>الدر المنثور فى التفسير بالماثور، ج 6، ص 368.</ref> در [[صدر اسلام]] استفاده میشد. | ||
* | * | ||
* «سوره إقرا»؛ اولین کلمۀ این سوره میباشد، این اسم توسط برخی از مفسرین همانند، [[ابن جوزی]]<ref>زادالمسیر فی علمالتفسیر، ج4، ص 466.</ref> ، [[آلوسی]]<ref>روح المعانی، ج15، ص 399.</ref> و [[ماتریدی]]<ref>تاویلات اهل سنت جلد 10، ص 575.</ref> و ... استفاده شده است. | *«سوره إقرا»؛ اولین کلمۀ این سوره میباشد، این اسم توسط برخی از مفسرین همانند، [[ابن جوزی]]<ref>زادالمسیر فی علمالتفسیر، ج4، ص 466.</ref> ، [[آلوسی]]<ref>روح المعانی، ج15، ص 399.</ref> و [[ماتریدی]]<ref>تاویلات اهل سنت جلد 10، ص 575.</ref> و ... استفاده شده است. | ||
* | * | ||
* «سوره قلم»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ چهارم این سوره میباشد، این اسم توسط برخی از مفسرین همانند [[ابنالنحاس]]<ref>اعرابالقرآن، ج5، ص 162.</ref> ، ابنجوزی<ref>زادالمسیر فی علمالتفسیر، ج4 ،466.</ref> و رسعنی<ref>رموز الکنوز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج 8، ص 680.</ref> و ... استفاده شده است. | *«سوره قلم»؛ به خاطر وجود این لفظ در آیۀ چهارم این سوره میباشد، این اسم توسط برخی از مفسرین همانند [[ابنالنحاس]]<ref>اعرابالقرآن، ج5، ص 162.</ref> ، ابنجوزی<ref>زادالمسیر فی علمالتفسیر، ج4 ،466.</ref> و رسعنی<ref>رموز الکنوز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج 8، ص 680.</ref> و ... استفاده شده است. | ||
'''نکته''': به جهت اشتباه نشدن این نام با نام [[سوره قلم]]، سوره قلم را با اسم (ن و القلم) متمایز میکنند. | '''نکته''': به جهت اشتباه نشدن این نام با نام [[سوره قلم]]، سوره قلم را با اسم (ن و القلم) متمایز میکنند. | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
=مفهوم کلی سوره= | =مفهوم کلی سوره= | ||
# | #یادآورى [[توحيد|توحید]]؛ | ||
# پاس داشت مقام علم و قلم؛ | #پاس داشت مقام علم و قلم؛ | ||
# رابطۀ | #رابطۀ سرمایه دارى و سرکشى<ref>تفسير قرآن مهر، ج 22، ص: 267.</ref>. | ||
=تعداد آیات و کلمات و حروف= | =تعداد آیات و کلمات و حروف= | ||
# سوره علق نوزده آیه دارد<ref>الكشف و البيان، ج 10، ص242.</ref>. | #سوره علق نوزده آیه دارد<ref>الكشف و البيان، ج 10، ص242.</ref>. | ||
# سوره علق هفتادودو کلمه دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات | #سوره علق هفتادودو کلمه دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سورههای قرآن مختلف است) | ||
# سوره علق دویستوهشتاد حرف دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف | #سوره علق دویستوهشتاد حرف دارد<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سورههای قرآن مختلف است) | ||
=اهداف و آموزهها= | =اهداف و آموزهها= | ||
* | *یادآورى توحید و آفریدگار هستى؛ | ||
* آگاهى بخشى نسبت به | *آگاهى بخشى نسبت به راههاى نیک و بدى که فرا روى انسان است<ref>تفسیر قرآن مهر، ج 22، ص 368.</ref>. | ||
* | * | ||
=محتوا و موضوعات= | =محتوا و موضوعات= | ||
* سوره علق در آغاز به [[پيغمبر اكرم(ص)]] دستور قرائت و تلاوت | *سوره علق در آغاز به [[پيغمبر اكرم(ص)|پیغمبر اکرم(ص)]] دستور قرائت و تلاوت مىدهد. | ||
* | * | ||
* و سپس از | *و سپس از آفرینش این انسان با عظمت، از یک قطعه خون بىارزش، سخن مى گوید: | ||
* | * | ||
* و در مرحله بعد از | *و در مرحله بعد از تکامل انسان در پرتو لطف و کرم پروردگار، و آشنایى او به علم و دانش و قلم بحث مىکند. | ||
* | * | ||
* در مرحله بعد از | *در مرحله بعد از انسانهاى ناسپاسى که علىرغم این همه موهبت و اکرام الهى راه طغیان را پیش مىگیرند سخن به میان مىآورد. | ||
* | * | ||
* و سرانجام اشاره به مجازات | *و سرانجام اشاره به مجازات دردناک کسانى که مانع هدایت مردم و اعمال نیک اند مى کند. | ||
* | * | ||
* و سوره را با دستور [[سجده]] و تقرب به درگاه پروردگار | *و سوره را با دستور [[سجده]] و تقرب به درگاه پروردگار پایان مىدهد<ref>تفسیر نمونه، ج 27، ص 150.</ref>. | ||
* | * | ||
=فضائل، خواص و ثواب قرائت= | =فضائل، خواص و ثواب قرائت= | ||
[[ابىبنكعب]] از | [[ابىبنكعب|ابىبنکعب]] از پیامبر(ص) روایت کرده که فرمود: «کسى که سوره علق را قرائت کند مانند آن است که تمام سورههاى مفصّله را قرائت کرده»<ref>ترجمه مجمعالبيان في تفسيرالقرآن، ج 27، ص 173.</ref>. | ||
محمدبنحسان از [[امام صادق(ع)]] | محمدبنحسان از [[امام صادق(ع)]] روایت نموده که: «هر کس در روز یا شبش اقراء باسم ربک را قرائت کند و آن گاه بمیرد در روز یا شب آن شهید مرده، و خدا او را شهید برانگیزاند و او را زنده کند مانند کسى که در راه خدا با [[رسول اللَّه(ص)]] شمشیر زده است»<ref>همان.</ref>. | ||
از پیامبر اسلام مروی است که «هر کسی این سوره را قرائت کند مانند آن است که سورههای مفصل را قرائت کرده است و در اجر همانند کسی است که در راه خدا شمشیر کشیده است و کسی که این سوره را در روی دریا بخواند خداوند او را غرق شدن نجات میدهد»<ref>البرهان في تفسير القرآن، ج 5، ص 695.</ref>. | از پیامبر اسلام مروی است که «هر کسی این سوره را قرائت کند مانند آن است که سورههای مفصل را قرائت کرده است و در اجر همانند کسی است که در راه خدا شمشیر کشیده است و کسی که این سوره را در روی دریا بخواند خداوند او را غرق شدن نجات میدهد»<ref>البرهان في تفسير القرآن، ج 5، ص 695.</ref>. | ||
از [[رسول خدا]] مروی است که «هر کس این سوره را بر در انبار بخواند خداوند متعال آن را از هر آفت و سرقتی برای صاحبش ایمن نگه | از [[رسول خدا]] مروی است که «هر کس این سوره را بر در انبار بخواند خداوند متعال آن را از هر آفت و سرقتی برای صاحبش ایمن نگه میدارد»<ref>همان.</ref>. | ||
از امام صادق(ص) | از امام صادق(ص) روایت شده است «هر کس موقع سفر این سوره را بخواند از سختی سفر در امان میماند، و هر کس در روی دریا این سوره را بخواند از رنج سفر دریایی ایمن میماند»<ref>همان.</ref>. | ||
=محل و زمان نزول= | =محل و زمان نزول= | ||
خط ۱۰۷: | خط ۱۰۹: | ||
=ارتباط با سوره قبلی= | =ارتباط با سوره قبلی= | ||
چون خداوند سبحان [[سوره تین]] را به اسم و نام خود | چون خداوند سبحان [[سوره تین]] را به اسم و نام خود پایان داد سوره علق را هم نیز به نام خود شروع فرمود<ref>ترجمه مجمعالبيان في تفسيرالقرآن، ج 27، ص 173.</ref>. | ||
همچنین چون سوره مبارکۀ تین را با بیان نعمتهای الهی به انسان پایان برده است، به اینکه او را به بهترین نظام و اعتدال خلق نموده حال آنکه او دوباره خود را به پائینترین درجه رسانید. ساختار سوره علق هم متضمن بیان خلق انسان از پستترین چیزها و ترقی آن به بالاترین درجات همانند علم به کتاب و تعلیم علوم و نیز طغیانش بر [[خداوند]] بزرگ است. پس این سوره را با ذکر اسماء حسنی شروع کرده است. همچنین چون در دو سوره سابق بیان منتهای الهی بر پیامبر(ص) ذکر شده است این سوره نیز با بیان برترین منت الهی بر پیامبر(ص) که همان [[رسالت]] و انزال وحی میباشد آغاز کرده است<ref>نفحاتالرحمن فی تفسیر القرآن ، ج 6 ، ص 527.</ref>. | همچنین چون سوره مبارکۀ تین را با بیان نعمتهای الهی به انسان پایان برده است، به اینکه او را به بهترین نظام و اعتدال خلق نموده حال آنکه او دوباره خود را به پائینترین درجه رسانید. ساختار سوره علق هم متضمن بیان خلق انسان از پستترین چیزها و ترقی آن به بالاترین درجات همانند علم به کتاب و تعلیم علوم و نیز طغیانش بر [[خداوند]] بزرگ است. پس این سوره را با ذکر اسماء حسنی شروع کرده است. همچنین چون در دو سوره سابق بیان منتهای الهی بر پیامبر(ص) ذکر شده است این سوره نیز با بیان برترین منت الهی بر پیامبر(ص) که همان [[رسالت]] و انزال وحی میباشد آغاز کرده است<ref>نفحاتالرحمن فی تفسیر القرآن ، ج 6 ، ص 527.</ref>. | ||
خط ۱۱۳: | خط ۱۱۵: | ||
=ویژگی= | =ویژگی= | ||
مشهور در | مشهور در میان مفسران این است که سوره علق نخستین سوره اى است که بر پیامبر اسلام(ص) و آله نازل شده، و محتواى آن نیز مؤید همین معنى است<ref>تفسير نمونه، ج 27، ص150.</ref>. | ||
سوره علق از سور مفصلات | سوره علق از سور مفصلات میباشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313</ref> [[ابن قتیبه]] میگوید: ... مفصلات سورههای کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سورهها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شدهاند<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | ||
روایتى است که از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سورههاى مئین را به جاى انجیل و سورههاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سورههاى مفصّل فزونى بخشید<ref>همان.</ref>. | |||
این سوره از سور عزائم است و | این سوره از سور عزائم است و آیۀ نوزده آن سجدۀ واجب دارد که هرکسى این آیه را بشنود یا بخواند، واجب است یک سجده به جا آورد. سور عزائم عبارتند از سورههای سجده، فصلت، نجم، علق که خواندن آنها در نماز جائز نیست. | ||
=منبع= | =منبع= |