انتقاد متفکران صوفیه به برخی صوفیان: تفاوت میان نسخه‌ها

این موضوعات گاه به اختلافات مکتب‌های تصوف (مکتب عراق و خراسان) مربوط می‌شد و به صورت انتقاد پیرانِ عراق و خراسان از یکدیگر جلوه می‌کرد <ref>عبدالکریم بن هوازن قشیری، ترجمه رسالة قشیریه، ج۱، ص۹۲، چاپ بدیع الزمان فروزانفر، تهران ۱۳۴۵ ش.</ref><ref>عبدالکریم بن هوازن قشیری، ترجمه رسالة قشیریه، ج۱، ص۲۹۵ـ ۲۹۶، چاپ بدیع الزمان فروزانفر، تهران ۱۳۴۵ ش.</ref><ref>عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیّة، ج۱، ص۲۲۶، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ ش.</ref><ref>عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیّة، ج۱، ص۴۳۳، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ ش.</ref><ref>مجدود بن آدم سنایی، حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة، ج۱، ص۴۹۵، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۵۹ ش.</ref><ref>عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۸۲، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.</ref><ref>عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۱۷۹، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.</ref> و گاه انتقاد از طریقت‌های صوفیه بود، مانند انتقاد از ملامتیان، <ref>علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، ج۱، ص۷۳، چاپ و ژوکوفسکی، لنینگراد ۱۹۲۶، چاپ افست تهران ۱۳۷۱ ش.</ref><ref>عمر بن محمد سهروردی، کتاب عوارف المعارف، ج۱، ص۷۱ـ ۷۵، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.</ref> قلندریه <ref>محمود بن علی عزالدین کاشانی، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، ج۱، ص۱۲۲، چاپ جلال الدین همائی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref><ref>رکن الدین اوحدی، کلیّات اوحدی اصفهانی معروف به مراغی، ج۱، ص۵۸۳، چاپ سعید نفیسی، تهران ۱۳۴۰ ش.</ref> و اهل فتوت. <ref>رکن الدین اوحدی، کلیّات اوحدی اصفهانی معروف به مراغی، ج۱، ص۵۶۴ ـ۵۶۶، چاپ سعید نفیسی، تهران ۱۳۴۰ ش.</ref>

شهاب‌الدین سهروردی، <ref>عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۸۷ ـ ۵۸۸، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش.</ref> ابوالمفاخر باخَرزی <ref>یحیی بن احمد باخرزی، اورادالاحباب و فصوص الا´داب، ج۲، ص۱۱۴ـ ۱۱۶، ج ۲: فصول الا´داب، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۵ ش.</ref> و عزالدین کاشانی <ref>محمود بن علی عزالدین کاشانی، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، ج۱، ص۲۶۲ـ۲۶۳، چاپ جلال الدین همائی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> نیز در این باره انتقادهایی کرده‌اند.

در برابر موافقت اکثر صوفیان با برپایی مجالس سماع <ref>محمد بن منوّر، اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، ج۱، ص۲۲۶، چاپ محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران ۱۳۶۶ ش.</ref> و تمجید و تجویزِ آن، <ref>محمد بن محمد غزالی، کیمیای سعادت، ج۱، ص۴۷۵ـ۴۷۷، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴ ش.</ref><ref>محمد بن محمد غزالی، احیاء علوم الدین، ج۲، ص۳۷۸ـ ۳۹۵، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.</ref><ref>جلال الدین محمد بن محمد مولوی، کتاب مثنوی معنوی، ج ۲، دفتر ۴، بیت ۷۳۳ـ۷۴۴، چاپ رینولد آلن نیکلسون، تهران: انتشارات مولی، (بی تا).</ref><ref>محمود بن علی عزالدین کاشانی، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، ج۱، ص۱۸۰ـ۱۸۷، چاپ جلال الدین همائی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> دغدغه حفظ حدود شریعت و ترس از ارتکاب لهو و لعب، موجب مخالفت برخی از صوفیان با این‌گونه مجالس شده است.

سنایی <ref>مجدود بن آدم سنایی، مثنویهای حکیم سنائی، ج۱، ص۱۱۸، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۶۰ ش.</ref> و مولوی <ref>جلال الدین محمد بن محمد مولوی، کتاب مثنوی معنوی، ج ۳، دفتر ۵، بیت ۳۶۲ـ ۳۶۴، چاپ رینولد آلن نیکلسون، تهران: انتشارات مولی، (بی تا).</ref> نیز در این باره مطالبی دارند.

متفکران صوفیه برخی رفتارهای دیگر صوفیه، هم‌چون پرخوری و مسافرت به شهرهای مختلف برای شکم‌چرانی را نیز مذمت کرده‌اند. <ref>محمد بن محمد غزالی، کیمیای سعادت، ج۱، ص۴۶۱، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴ ش.</ref>محمد بن محمد غزالی، کیمیای سعادت، ج۱، ص۴۶۱، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴ ش.<ref>مجدود بن آدم سنایی، دیوان، ج۱، ص۸۲، چاپ مدرس رضوی، تهران (۱۳۵۴ ش).</ref><ref>مجدود بن آدم سنایی، حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة، ج۱، ص۶۶۷، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۵۹ ش.</ref><ref>محمد بن علی شمس تبریزی، مقالات شمس تبریزی، ج۱، ص۱۹۰ـ۱۹۱، چاپ محمدعلی موحد، تهران ۱۳۶۹ ش.</ref><ref>محمد بن علی شمس تبریزی، مقالات شمس تبریزی، ج۱، ص۲۳۶، چاپ محمدعلی موحد، تهران ۱۳۶۹ ش.</ref><ref>محمد بن علی شمس تبریزی، مقالات شمس تبریزی، ج۲، ص۷۶، چاپ محمدعلی موحد، تهران ۱۳۶۹ ش.</ref><ref>ج ۳، دفتر ۵، بیت ۲۸۴۵ـ۲۸۵۰، جلال الدین محمد بن محمد مولوی، کتاب مثنوی معنوی، چاپ رینولد آلن نیکلسون، تهران: انتشارات مولی، (بی تا).</ref>

# محمود بن علی عزالدین کاشانی، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، چاپ جلال الدین همائی، تهران ۱۳۶۷ ش.

# جلال الدین محمد بن محمد مولوی، کتاب مثنوی معنوی، چاپ رینولد آلن نیکلسون، تهران: انتشارات مولی، (بی تا).