نماز جمعه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نماز جمعه''' نمازی دو رکعتی است که در ظهر روز جمعه به جای نماز ظهر و به [[نماز جماعت|جماعت]] می‌خوانند. این عمل عبادی یکی از شعائر اجتماعی مهم مسلمانان از صدر اسلام بوده و از نمادهای همبستگی مسلمانان شناخته می‌شود. نماز جمعه با حضور دست کم پنج نفر برپا می‌شود که یکی از آن‌ها [[امام جمعه]] است. امام جمعه باید قبل از نماز دو خطبه برای نمازگزاران قرائت کند که دعوت به [[تقوا]] جزو مضامین آن است. حکم فقهی برگزاری این نماز در سوره جمعه آمده است. روایات، نماز جمعه را حج مستمندان و موجب آمرزش گناهان شمرده‌اند و برخی روایات، ترک آن را مایه نفاق و فقر دانسته‌اند. نماز جمعه در زمان حضور امامان معصوم واجب و در زمان غیبت بنابر نظر بیشتر مراجع تقلید واجب تخییری است. در ایران نماز جمعه در دوران حکومت شاه اسماعیل صفوی رواج یافت و از آن پس در شهرهای بسیاری برگزار شد. در دوران جمهوری اسلامی در همه شهر‌های کشور این نماز برپا می‌شود. با توجه به مسائل سیاسی-اجتماعیِ خطبه‌ها، نماز جمعه به نماز عبادی - سیاسی نیز مشهور شده است.

فقهای شیعه و اهل سنت برای اثبات وجوب نماز جمعه به آیه ۹ سوره جمعه و احادیث متعدد[۱۳]<ref>احمد بن حنبل، مسند، ۱۴۰۲ق، ج۳، ص۴۲۴-۴۲۵؛ نسائی، سنن نسائی، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۸۵-۸۹؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، قم، ج۷، ص۲۹۵-۳۰۲؛ نوری، مستدرک الوسائل، قم، ج۶، ص۱۰.</ref> و اجماع استناد کرده و ترک کننده آن را شایسته عقوبت دانسته‌اند.[۱۴]<ref>شوکانی، نیل الاوطار، مصر، ج۳، ص۲۵۴-۲۵۵؛ شیخ طوسی، خلاف، قم، ج۱، ص۵۹۳؛ محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۲۷۴.</ref>

برخی فقهای متقدم شیعه از جمله سَلاّر دیلمی[۱۸]<ref>رضانژاد، صلاة الجمعه، ۱۴۱۵ق، ص۷۷.</ref> و ابن ادریس حلّی[۱۹]<ref>ابن ادریس حلی، السرائر، قم، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و به پیروی از ایشان بسیاری از فقهای متأخرتر از جمله فاضل هندی مشروعیت نماز جمعه را مشروط به حضور امام معصوم یا حضور فردی دانسته‌اند که از سوی او به امامت جمعه منصوب شده باشد.[۲۰]<ref>فاضل هندی، کشف اللثام، تهران، ج۱، ص۲۴۶-۲۴۸؛ طباطبائی، ریاض المسائل، بیروت، ج۴، ص۷۳-۷۵؛ نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۶۰؛ خوانساری، جامع المدارک، ۱۳۵۵ق، ج۱، ص۵۲۴.</ref>  

امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه[۲۴]<ref>الصحیفة السجادیة، ۱۳۸۰ش، ص۴۷۴.</ref> نیز امامت جمعه را مقامی مخصوص برگزیدگان خدا دانسته است. برخی فقهای متأخرتر منظور از تعابیر مذکور در این احادیث را امام معصوم ندانسته و آن را به مفاهیمی عام‌تر که شامل امام جماعت نیز بشود تفسیر کرده‌اند. به نظر آنان در این احادیث تأکید اصلی بر لزومِ به جماعت برگزار شدن بوده است.[۲۵]<ref>برای نمونه:حرعاملی، وسائل الشیعه، قم، ج۷، ص۳۱۰.</ref>  

از سوی دیگر در بیشتر منابع متقدم فقهی شیعه که در دسترس است هرچند به استناد احادیث بر وجوب نماز جمعه تأکید شده، امامت امام معصوم یا نایب او به صراحت شرط نشده است.<ref>[۲۶]برای نمونه:کلینی، کافی، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۴۱۸-۴۱۹؛ شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۵۷۳.</ref> با این همه فقیهان امامی قرون بعد حضور یا اجازه حاکم عادل[۲۷]<ref>شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۶۷۶؛ سید مرتضی، مسائل الناصریات، ۱۴۱۷ق، ص۲۶۵؛ شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۴۳.</ref> یا امام عادل[۲۸]<ref>سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، قم، ج۱، ص۲۷۲، ج۳، ص۴۱.</ref> را از جمله شروط اقامه نماز جمعه برشمرده‌اند. شرط عدالت را برای امام جمعه تنها فقهای شیعه مطرح کرده‌اند و اهل سنت بدان قائل نیستند.[۲۹]<ref>محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۲۷۹-۲۸۰.</ref>  

امام رضا(ع) می‌فرماید: خطبه به این دلیل در روز جمعه تشریع شده است که خداوند به حاکم مسلمین امکان می‌دهد مردم را موعظه کرده و به اطاعت خدا ترغیب کند، از معصیت الهی ترسانده و آن‌ها را به مصلحت دین و دنیایشان آگاه سازد و اخبار و حوادث مهمی که از نقاط مختلف به او می‌رسد و برای سرنوشت آنها مؤثر است به اطلاعشان برساند. دو خطبه قرار داده شد تا در یکی حمد و تقدیس الهی باشد و در دیگری نیازها، هشدارها، دعا ها، اوامر و دستوراتی را که با صلاح و فساد جامعه اسلامی در ارتباط است به آنها اعلام نماید.[۵۳]