۸۷٬۸۳۶
ویرایش
قرارداد 1975 الجزایر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'عقب نشینی' به 'عقب‌نشینی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
|با میانجیگری | |با میانجیگری | ||
|کشور الجزایر: | |کشور الجزایر: | ||
هواری بومدین رییس جمهور | هواری بومدین رییس جمهور و بوتفلیقه، وزیر امور خارجه | ||
|- | |- | ||
|مکان | |مکان | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
=پیشینه اختلافات مرزی ایران و عراق= | =پیشینه اختلافات مرزی ایران و عراق= | ||
اختلافات و مناقشات ایران و عراق به دوران حکومت [[صفویان]] در ایران و [[حکومت عثمانی]] | اختلافات و مناقشات ایران و عراق به دوران حکومت [[صفویان]] در ایران و [[حکومت عثمانی]]<nowiki/>ها در شبه جزیره [[آناتولی]] بر می‌گردد و یک سابقه پانصد ساله دارد. | ||
عراق که تا پایان [[جنگ جهانی اول]] و فروپاشی [[امپراطوری عثمانی]] در قلمرو و سیطره این امپراتوری قرار داشت، اختلافات و درگیری ها در قالب [[ایران]] و امپراتوری عثمانی صورت | عراق که تا پایان [[جنگ جهانی اول]] و فروپاشی [[امپراطوری عثمانی]] در قلمرو و سیطره این امپراتوری قرار داشت، اختلافات و درگیری ها در قالب [[ایران]] و امپراتوری عثمانی صورت می‌گرفت. | ||
از سال ۹۶۹ هـ.ق (۱۵۵۵م) که اولین معاهده صلح بین [[ایران]] و [[امپراتوری عثمانی]] امضاء شد تا سال ۱۳۳۸ هـ.ق (۱۹۱۷م) که امپراتوری عثمانی فرو پاشید، بیست جنگ بزرگ بین | از سال ۹۶۹ هـ.ق (۱۵۵۵م) که اولین معاهده صلح بین [[ایران]] و [[امپراتوری عثمانی]] امضاء شد تا سال ۱۳۳۸ هـ.ق (۱۹۱۷م) که امپراتوری عثمانی فرو پاشید، بیست جنگ بزرگ بین سلسله‌های حاکم بر [[ایران]] و امپراتوری عثمانی روی داده است که در اکثر قریب به اتفاق این جنگها دولت عثمانی مهاجم بوده و ایران از خود دفاع میکرده است و در این مدت ۱۶ قرارداد و توافقنامه صلح به امضاء رسیده است که این امر عمق اختلافات و تضاد بین دولت عثمانی و حکومت‌های ایران و عدم پایبندی طرفین به تعهدات و قراردادهای امضاء شده را نشان میدهد. | ||
با این وجود، در دوره امپراتوری عثمانی اختلافات دو کشور همیشه بر سر اراضی سرحدی بود و | با این وجود، در دوره امپراتوری عثمانی اختلافات دو کشور همیشه بر سر اراضی سرحدی بود و عثمانی‌ها هیچگاه نسبت به حاکمیت ایران در مورد اروندرود اعتراض نداشتند. چنانکه در عهدنامه‌های چهارگانه مرزی که بین ایران و عثمانی منعقد شده‌اند - یعنی عهدنامه قصر شیرین 1639 میلادی، عهدنامه گردان 1746 میلادی، عهدنامه ارض روم 1823 میلادی و عهدنامه ارض روم دوم 1847 میلادی – هیچگاه موضوع حاکمیت و تعیین خط مرزی بین دو کشور در اروند رود تصریح نشده است، ولی دو دولت عملاً به طور مشترک در اروند رود اعمال حاکمیت می‌نمودند. «سرآرنولدویلسن» که در کمیسیون تحدید حدود سال 1913م میانجی و نماینده دولت انگلستان بوده است، در کتاب خود می‌نویسد: «روشی که دولتین ایران و عثمانی از آغاز رفت و آمد کشتی‌ها به اروند رود و شاید از خیلی پیش از آن اتخاذ کرده بودند، این بوده که هر نوع اعمال حاکمیت در شط تا نقطه‌ای که هر دو ساحل متعلق به عثمانی می‌شده است، مشترکاً اجرا می‌گشت.» این عقیده دلیل روشنی است که در هیچ عصر و زمانی موضوع حاکمیت و حقوق ایران در اروند رود مورد تردید نبوده و دو کشور در آن رودخانه همواره طبق اصول و مقررات حقوق بین‌الملل رفتار می‌کرده‌اند. | ||
تداوم اختلافات باعث شد در سال 1913م، به موجب پروتکل [[استانبول]]، حاکمیت بر تمام اروند رود بجز قسمت کوچکی در مقابل خرمشهر، به عثمانی واگذار شد. همچنین به موجب این پروتکل و صورت جلسات تحدید حدود 1914م، اراضی وسیعی از ایران جدا و ضمیمه خاک عثمانی گردید. | تداوم اختلافات باعث شد در سال 1913م، به موجب پروتکل [[استانبول]]، حاکمیت بر تمام اروند رود بجز قسمت کوچکی در مقابل خرمشهر، به عثمانی واگذار شد. همچنین به موجب این پروتکل و صورت جلسات تحدید حدود 1914م، اراضی وسیعی از ایران جدا و ضمیمه خاک عثمانی گردید. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
در سال بعد دولت [[ایران]] طی یادداشتی در ۱۰ آذر۱۳۱۰ رسماً به دولت [[عراق]] اعلام کرد که تحدید حدود ۱۹۱۴م که طی آن شط العرب و اراضی نفت خیز خانقین به کشور عثمانی واگذار شده از نظر ایران فاقد اعتبار است و دولت [[ایران]] آن را به رسمیت نمی شناسد. بعد از لغو قرارداد از طرف ایران روابط عراق با [[ایران]] به تیرگی گرائید و دولت عراق به شورای جامعه ملل شکایت کرد. | در سال بعد دولت [[ایران]] طی یادداشتی در ۱۰ آذر۱۳۱۰ رسماً به دولت [[عراق]] اعلام کرد که تحدید حدود ۱۹۱۴م که طی آن شط العرب و اراضی نفت خیز خانقین به کشور عثمانی واگذار شده از نظر ایران فاقد اعتبار است و دولت [[ایران]] آن را به رسمیت نمی شناسد. بعد از لغو قرارداد از طرف ایران روابط عراق با [[ایران]] به تیرگی گرائید و دولت عراق به شورای جامعه ملل شکایت کرد. | ||
جامعه ملل در ۲۶ مه ۱۹۳۵م برای بررسی شکایت عراق تشکیل جلسه داد. شکایت [[عراق]] راه به جائی نبرد و دولت [[عراق]] مجبور شد در مذاکرات مستقیم با [[ایران]] اختلافاتش را حل کند. در جریان مذاکرات [[ایران]] و [[عراق]] دولت [[بریتانیا]] به منظور حصول توافقی که منافع کامل دولت آنها را تأمین کند نقش فعالی داشت. | جامعه ملل در ۲۶ مه ۱۹۳۵م برای بررسی شکایت عراق تشکیل جلسه داد. شکایت [[عراق]] راه به جائی نبرد و دولت [[عراق]] مجبور شد در مذاکرات مستقیم با [[ایران]] اختلافاتش را حل کند. در جریان مذاکرات [[ایران]] و [[عراق]] دولت [[بریتانیا]] به منظور حصول توافقی که منافع کامل دولت آنها را تأمین کند نقش فعالی داشت. با مذاکراتی که بین هیئتهای نمایندگی دوکشور [[ایران]] و [[عراق]] به عمل آمد، قراردادی در ۴ ژوئیه ۱۹۳۷م، 13تیر 1316ه.ش به امضاء وزرای خارجه دو کشور رسید و مجالس طرفین در ۱۳۱۷ هـ.ش این قرارداد را امضاء کردند. | ||
بر اساس عهدنامه ۱۹۳۷ مرزهای زمینی دو کشور همان خطوطی است که بر اساس پروتکل ۱۹۱۳م و صورتجلسات تحدید حدود ۱۹۱۴م تعیین شده است. تنها یک استثنا وجود دارد که عبارتست از تعیین مرز آبی بر اساس «خط تالوِگ» آنهم فقط در مقابل آبادان.! | بر اساس عهدنامه ۱۹۳۷ مرزهای زمینی دو کشور همان خطوطی است که بر اساس پروتکل ۱۹۱۳م و صورتجلسات تحدید حدود ۱۹۱۴م تعیین شده است. تنها یک استثنا وجود دارد که عبارتست از تعیین مرز آبی بر اساس «خط تالوِگ» آنهم فقط در مقابل آبادان.! | ||
ظاهراً علت امضای عهدنامه مذکور از طرف دولت [[ایران]]، اوضاع و احوال آن برهه از زمان و فشار | ظاهراً علت امضای عهدنامه مذکور از طرف دولت [[ایران]]، اوضاع و احوال آن برهه از زمان و فشار انگلیسیها بود. جهان به سوی [[جنگ جهانی دوم]] پیش می‌رفت و دولت ایران مایل بود با انعقاد پیمان سعدآباد، اتحادی از کشورهای [[ایران]]، [[عراق]]، [[ترکیه]] و [[افغانستان]] بوجود آورد. به همین جهت فقط چهار روز پس از امضای عهدنامه، یعنی در 8 ژانویه 1937 پیمان سعدآباد بین کشورهای مزبور به امضا رسید. در نتیجه، «توافق ایران و عراق بیش از آنکه جنبه حقوقی داشته باشد جنبه سیاسی داشت.» | ||
در هرحال با وجودی که قرارداد مرزی ۱۹۳۷م حقوق ایران را تأمین | در هرحال با وجودی که قرارداد مرزی ۱۹۳۷م حقوق ایران را تأمین نمیکرد ولی حکومت عراق همین قرارداد را هم هرگز رعایت نمیکرد. | ||
بعد از [[جنگ جهانی دوم]] و خروج [[نیروهای متفقین]] از [[ایران]]، دولت [[ایران]] بار دیگر | بعد از [[جنگ جهانی دوم]] و خروج [[نیروهای متفقین]] از [[ایران]]، دولت [[ایران]] بار دیگر تذکاریه‌ای به دولت [[عراق]] مسئله اروندرود را مطرح کرد و نسبت به عدم اجرای قرارداد ۱۹۳۷م اعتراض کرد. | ||
گفتگوها و رفت و آمدها ادامه داشت تا اینکه در اوایل سال ۱۳۳۷هـ.ش بین دو کشور توافق شد که مسئله اروندرود با حاکمیت یک کارشناس سوئدی حل شود. | گفتگوها و رفت و آمدها ادامه داشت تا اینکه در اوایل سال ۱۳۳۷هـ.ش بین دو کشور توافق شد که مسئله اروندرود با حاکمیت یک کارشناس سوئدی حل شود. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
مناقشات و درگیری‌های مرزی میان ایران و عراق پس از فروپاشی [[امپراتوری عثمانی]] و تشکیل کشور [[عراق]] پایان نیافت. اردیبهشت سال 1348ش روابط [[ایران]] و [[عراق]] به‌شدت تیره شد و دو طرف شروع به جنگ تبلیغاتی علیه یکدیگر کردند. در همین سال بود که دولت [[عراق ]] اعلام کرد کشتی‌های ایران حق تردد و عبور و مرور از اروندرود یا شط‌العرب را ندارند و از [[ایران]] به صورت رسمی درخواست کرد که کشتی‌هایش وارد آب این رودخانه نشوند. در نتیجه [[ایران]] به ارتش اعلام آماده‌باش داد. شرایط به گونه‌ای بحرانی شد که نیروهای نظامی در اطراف این رودخانه مستقر شدند. | مناقشات و درگیری‌های مرزی میان ایران و عراق پس از فروپاشی [[امپراتوری عثمانی]] و تشکیل کشور [[عراق]] پایان نیافت. اردیبهشت سال 1348ش روابط [[ایران]] و [[عراق]] به‌شدت تیره شد و دو طرف شروع به جنگ تبلیغاتی علیه یکدیگر کردند. در همین سال بود که دولت [[عراق ]] اعلام کرد کشتی‌های ایران حق تردد و عبور و مرور از اروندرود یا شط‌العرب را ندارند و از [[ایران]] به صورت رسمی درخواست کرد که کشتی‌هایش وارد آب این رودخانه نشوند. در نتیجه [[ایران]] به ارتش اعلام آماده‌باش داد. شرایط به گونه‌ای بحرانی شد که نیروهای نظامی در اطراف این رودخانه مستقر شدند. | ||
نیروی دریایی ایران برای آنکه حاکمیت خود را بر این رودخانه تثبیت نماید کشتی ابن سینا را که پرچم [[ایران]] بر آن برافراشته شده بود محافظت و مورد حمایت و پشتیبانی خود قرار داد. در مقابل [[عراق]] واکنش نشان داد و به‌سرعت نزدیک به بیست‌هزار ایرانی ساکن [[عراق]] را اخراج کرد. در عین حال، درگیری‌های پراکنده‌ای میان دو طرف رخ داد؛ درگیری‌هایی که در آن ارتش و نیروی دریایی [[ایران]] موضع نسبتا برتری داشت. با این حال، همین درگیری‌ها بود که از هر دو طرف تلفاتی برجای گذاشت و شورای امنیت را بر آن داشت تا با | نیروی دریایی ایران برای آنکه حاکمیت خود را بر این رودخانه تثبیت نماید کشتی ابن سینا را که پرچم [[ایران]] بر آن برافراشته شده بود محافظت و مورد حمایت و پشتیبانی خود قرار داد. در مقابل [[عراق]] واکنش نشان داد و به‌سرعت نزدیک به بیست‌هزار ایرانی ساکن [[عراق]] را اخراج کرد. در عین حال، درگیری‌های پراکنده‌ای میان دو طرف رخ داد؛ درگیری‌هایی که در آن ارتش و نیروی دریایی [[ایران]] موضع نسبتا برتری داشت. با این حال، همین درگیری‌ها بود که از هر دو طرف تلفاتی برجای گذاشت و شورای امنیت را بر آن داشت تا با میانجیگری این چالش منطقه‌ای را حل و فصل نماید. سازمان ملل این کار را با واسطه [[الجزایر]] انجام داد و این کشور تلاش کرد دو طرف را به مذاکره، گفت‌وگو و حل و فصل مسائل فی مابین از طریق دیپلماتیک تشویق نماید.<ref>اصغرجعفری ولدانی، اختلافات مرزی [[ایران]] و [[عراق]]، [[تهران]]، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1367، ص 35</ref> | ||
در سال 1353ش بود که در الجزایر گفت‌وگوهای رسمی میان مذاکره‌کنندگان دو طرف به سرانجام رسید و زمینه امضای عهدنامه فراهم گردید. هم‌زمان با مذاکرات دیپلماتیک و آب شدن یخ روابط دو کشور، صدام حسین، نایب رئیس‌جمهور [[عراق]]، در اردیبهشت سال 1354ش همراه با هیئتی بلندپایه به تهران سفر کرد. | در سال 1353ش بود که در الجزایر گفت‌وگوهای رسمی میان مذاکره‌کنندگان دو طرف به سرانجام رسید و زمینه امضای عهدنامه فراهم گردید. هم‌زمان با مذاکرات دیپلماتیک و آب شدن یخ روابط دو کشور، صدام حسین، نایب رئیس‌جمهور [[عراق]]، در اردیبهشت سال 1354ش همراه با هیئتی بلندپایه به تهران سفر کرد. | ||
دکتر مرتضى کاخى پس از توافق شاه ایران و معاون وقت رئیس جمهور [[عراق]] به دلیل آشنایى با حقوق | دکتر مرتضى کاخى پس از توافق شاه ایران و معاون وقت رئیس جمهور [[عراق]] به دلیل آشنایى با حقوق بین‌الملل از طرف دولت وقت [[ایران |ایران]] نماینده تام الاختیار در تعیین مرزهاى آبى [[ایران|ایران]] و [[عراق]] مى شود. | ||
[[پرونده:کاخی.png|جایگزین=|بندانگشتی|دکتر مرتضی کاخی]] | [[پرونده:کاخی.png|جایگزین=|بندانگشتی|دکتر مرتضی کاخی]] | ||
وی پس از | وی پس از ماه‌ها فعالیت شبانه‌روزى با کمک آب نگاران نیروى دریایى [[ایران|ایران]] موفق مى‌شود پس از قرن‌ها خط مرزى [[ایران|ایران]] و [[عراق]] را در اروندرود ترسیم کند و ضمن تامین منافع ملى ایرانیان، امضاى روساى هیات‌هاى تام الاختیار نمایندگى دولت‌هاى [[عراق]] و [[الجزایر|الجزایر]] را پاى این قرارداد بنشاند. | ||
او می‌گوید: در نهایت در خرداد سال 1354ش و این بار در بغداد بود که [[ایران]] و [[عراق]] با وساطت [[عبدالعزیز بوتفلیقه]]، وزیر خارجه [[الجزایر]] و عضو شورای انقلاب این کشور، قرارداد مرزی منعقد کردند؛ قراردادی که یک طرف آن عباسعلی خلعتبری، وزیر خارجه ایران، طرف دیگر آن سعدون حمادی، وزیر خارجه عراق، بود و به قرارداد الجزایر یا قرارداد 1975م مشهور گردید.<ref>[https://www.magiran.com/article/1551135 در گفت وگو با مرتضی کاخی مطرح شد: ناگفته های قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر]</ref> | او می‌گوید: در نهایت در خرداد سال 1354ش و این بار در بغداد بود که [[ایران]] و [[عراق]] با وساطت [[عبدالعزیز بوتفلیقه]]، وزیر خارجه [[الجزایر]] و عضو شورای انقلاب این کشور، قرارداد مرزی منعقد کردند؛ قراردادی که یک طرف آن عباسعلی خلعتبری، وزیر خارجه ایران، طرف دیگر آن سعدون حمادی، وزیر خارجه عراق، بود و به قرارداد الجزایر یا قرارداد 1975م مشهور گردید.<ref>[https://www.magiran.com/article/1551135 در گفت وگو با مرتضی کاخی مطرح شد: ناگفته های قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر]</ref> | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
با استناد به همین بهانه بود که صدام در تصاویر تلویزیونی عهدنامه [[الجزایر]] را پاره کرد و جنگی هشت‌ساله و فرسایشی را علیه [[ایران]] به راه انداخت؛ نبردی که در نهایت اهداف صدام را جامه عمل نپوشاند و با آتش‌بس میان دو طرف و پذیرش قطعنامه 598 [[سازمان ملل متحد]] به پایان رسید. اما جاه طلبی‌های صدام که پایانی نداشت با حمله [[عراق]] به [[کویت]] ادامه پیدا کرد که با واکنش [[آمریکا]] و در قالب عملیات طوفان صحرا روبه‌رو شد؛ امری که باعث شد صدام برای فیصله مسائل با [[ایران]] دوباره قرارداد [[الجزایر]] را بپذیرد و بر آن صحه گذارد. <ref>[http://www.iichs.ir/News-17271/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D8%9F/?id=17271 چرا قرارداد الجزایر پاره شد؟]</ref> | با استناد به همین بهانه بود که صدام در تصاویر تلویزیونی عهدنامه [[الجزایر]] را پاره کرد و جنگی هشت‌ساله و فرسایشی را علیه [[ایران]] به راه انداخت؛ نبردی که در نهایت اهداف صدام را جامه عمل نپوشاند و با آتش‌بس میان دو طرف و پذیرش قطعنامه 598 [[سازمان ملل متحد]] به پایان رسید. اما جاه طلبی‌های صدام که پایانی نداشت با حمله [[عراق]] به [[کویت]] ادامه پیدا کرد که با واکنش [[آمریکا]] و در قالب عملیات طوفان صحرا روبه‌رو شد؛ امری که باعث شد صدام برای فیصله مسائل با [[ایران]] دوباره قرارداد [[الجزایر]] را بپذیرد و بر آن صحه گذارد. <ref>[http://www.iichs.ir/News-17271/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D8%9F/?id=17271 چرا قرارداد الجزایر پاره شد؟]</ref> | ||
'''مجموع دلایل | '''مجموع دلایل عراقی‌ها برای لغو قرارداد 1975 الجزایر را می توان به موارد ذیل اشاره کرد:''' | ||
1 . جلوگیری از صدور انقلاب اسلامی ایران. | 1 . جلوگیری از صدور انقلاب اسلامی ایران. | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
3. پیمان الجزایر نیمی از شط‌العرب را به [[ایران]] بخشیده است. | 3. پیمان الجزایر نیمی از شط‌العرب را به [[ایران]] بخشیده است. | ||
4. ممانعت عهدنامه مرزی 1975، از دفاع از حقوق | 4. ممانعت عهدنامه مرزی 1975، از دفاع از حقوق خلق‌های عرب مقیم ایران | ||
5. دولت عراق به درستی این قرارداد ایمان ندارد. | 5. دولت عراق به درستی این قرارداد ایمان ندارد. | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
بر همین اساس، [[صدام حسین]] در سال 1359، اعلام داشت که «قرارداد مرزی یا مرزبندی مزبور در آبهای شط العرب به نفع ایرانیان بوده است.» | بر همین اساس، [[صدام حسین]] در سال 1359، اعلام داشت که «قرارداد مرزی یا مرزبندی مزبور در آبهای شط العرب به نفع ایرانیان بوده است.» | ||
او همچنین در اواخر فروردین سال1359، مطابق با آوریل 1980، طی | او همچنین در اواخر فروردین سال1359، مطابق با آوریل 1980، طی مصاحبه‌ای که به وسیله خبرگزاریها مخابره شد، برای توافق حالت خصمانه ایران و عراق سه شرط اعلام کرد: | ||
1- خروج بی قید و شرط ایران از جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی. | 1- خروج بی قید و شرط ایران از جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی. | ||
| خط ۱۳۸: | خط ۱۳۸: | ||
=پایان جنگ تحمیلی و قبول مفاد قرارداد الجزایر= | =پایان جنگ تحمیلی و قبول مفاد قرارداد الجزایر= | ||
پس از لغو یک جانبه قرارداد ۱۹۷۵ مرزی ایران و عراق از سوی بغداد در سال ۱۳۵۹ و شروع جنگ تحمیلی عراق علیه [[ایران]]، حالت خصمانه میان دو کشور تا زمان برقراری آتش بس در | پس از لغو یک جانبه قرارداد ۱۹۷۵ مرزی ایران و عراق از سوی بغداد در سال ۱۳۵۹ و شروع جنگ تحمیلی عراق علیه [[ایران]]، حالت خصمانه میان دو کشور تا زمان برقراری آتش بس در جبهه‌های جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ برقرار بود . بعد از برقراری آتش بس علی رغم حسن نیت [[ایران]] برای شروع مذاکرات صلح بر اساس قرارداد مرزی ۱۹۷۵ قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل، دولت عراق با ارائه پیش شرطهایی ضمن به بن بست کشانیدن مذاکرات صلح، حاضر به پذیرش رسمی قرارداد ۱۹۷۵ [[الجزایر]] به عنوان مبنای مذاکرات دو جانبه نبود . | ||
در چنین حالتی و در شرایطی که مذاکرات به بن بست رسیده بود، [[عراق]] طی یک سلسله تحولات داخلی و | در چنین حالتی و در شرایطی که مذاکرات به بن بست رسیده بود، [[عراق]] طی یک سلسله تحولات داخلی و منطقه‌ای به [[کویت]] یورش برده این کشور را تصرف کرد . حمله [[عراق]] به کویت باعث شد که ده‌ها هزار نیرو از کشورهای غربی به دفاع از کویت در برابر [[عراق]] صف آرایی کنند. | ||
در این که چرا [[صدام]] در سال ۱۹۹۰ بار دیگر عهدنامه مرزی ۱۹۷۵ را پذیرفت، دلایل بسیاری اقامه شده است: مهمترین این دلایل را باید ارزیابی [[صدام]] از اوضاع و شرایط جدید منطقه به حساب آورد. [[صدام]] در حالی [[کویت]] را در تصرف داشت که با تسلط بر این کشور، مالک ۲۰ درصد از ذخایر نفت جهان شده بود و رویای رهبری بر [[جهان عرب]] را در شرف تحقق | در این که چرا [[صدام]] در سال ۱۹۹۰ بار دیگر عهدنامه مرزی ۱۹۷۵ را پذیرفت، دلایل بسیاری اقامه شده است: مهمترین این دلایل را باید ارزیابی [[صدام]] از اوضاع و شرایط جدید منطقه به حساب آورد. [[صدام]] در حالی [[کویت]] را در تصرف داشت که با تسلط بر این کشور، مالک ۲۰ درصد از ذخایر نفت جهان شده بود و رویای رهبری بر [[جهان عرب]] را در شرف تحقق می‌دید. | ||
از سویی، عراق برای تحقق کامل این رؤیا، با لشگرکشی بی سابقه | از سویی، عراق برای تحقق کامل این رؤیا، با لشگرکشی بی سابقه غربی‌ها و علی الخصوص [[امریکا]] به منطقه روبرو بود . در چنین شرایطی ارزیابی [[صدام]] بر این قرار گرفته بود که از حالت نه جنگ، نه صلح با [[ایران]] خارج شده و به جای ائتلاف نیرو در برابر [[ایران]] نه تنها نیروهایش را از مرزهای ایران به مرزهای [[کویت]] و مقابله با ارتش‌های متحدین انتقال دهد، بلکه اگر امکان داشت در یک سطح بالاتر ایران را نیز به مصاف و رویارویی با ارتش‌های متحدین تحت رهبری [[امریکا]] بکشاند . برای اجرای چنین کاری نیاز بود که اختلافات خود را با [[ایران]] کنار گذاشته، قرارداد ۱۹۷۵ را بار دیگر به رسمیت بشناسد. | ||
بدین ترتیب [[عراق]] با پذیرش قرارداد ۱۹۷۵، به خواست و ادعای همیشگی [[ایران]] عمل پوشاند . اما تحولات به گونه‌ای پیش رفت که اشتباه بودن محاسبات صدام را ثابت کرد . شاید یکی از دلایلی که باعث شد روند مذاکرات بعد از پذیرش قرارداد ۱۹۷۵ از سوی [[عراق]] هنوز هم از بن بست خارج نشود، محاسبات اشتباه دیگری از سوی | بدین ترتیب [[عراق]] با پذیرش قرارداد ۱۹۷۵، به خواست و ادعای همیشگی [[ایران]] عمل پوشاند . اما تحولات به گونه‌ای پیش رفت که اشتباه بودن محاسبات صدام را ثابت کرد . شاید یکی از دلایلی که باعث شد روند مذاکرات بعد از پذیرش قرارداد ۱۹۷۵ از سوی [[عراق]] هنوز هم از بن بست خارج نشود، محاسبات اشتباه دیگری از سوی عراقی‌ها باشد. | ||
صدام به مدت هشت سال با حمایت بین المللی و | صدام به مدت هشت سال با حمایت بین المللی و منطقه‌ای جنگ علیه ملت [[ایران]] را ادامه داد و با پایداری ملت و دولت [[جمهوری اسلامی ایران]] و جانفشانی رزمندگان اسلامی، رژیم [[صدام]] در رسیدن به اهدافش ناکام گردید و سرانجام به پشت مرزهای شناخته شده ی بین المللی عقب‌نشینی نمود و ملت ایران با مقاومت خود عملاً قرارداد مزبور را اجرایی نمود ، با صدور قطعنامه ی 598 شورای امنیت [[سازمان ملل متحد]] و تأکید بند «1» قطعنامه ی مزبور بر لازم الاجرا بودن عهدنامه 1975 الجزایر باردیگر حقانیت [[ایران]] به اثبات رسید. پس از پایان جنگ ایران و عراق در تیرماه سال 1367 (1988 ) و پیرو آن برقراری آتش بس رسمی بین دو کشور ، در واقع هر دو کشور در حالتی بین جنگ و صلح قرار گرفتند؛ چرا که هنوز عراق از پذیرش و اعلام رسمی و تأیید مجدد قرارداد معتبر مرزی 1975 الجزایر در قبال ایران خودداری می‌کرد.<ref>اسدی ، بیژن .(1385). خلیج فارس و مسائل آن ، تهران،نشر وزارت ارشاد اسلامی</ref> | ||
قطعنامه 598 هشتمین قطعنامه شورای امنیت در تاریخ 29/4/1366 تصویب و صادر شد.این قطعنامه که پس از پنج ماه مذاکره به تصویب رسید نخستین | قطعنامه 598 هشتمین قطعنامه شورای امنیت در تاریخ 29/4/1366 تصویب و صادر شد.این قطعنامه که پس از پنج ماه مذاکره به تصویب رسید نخستین قطعنامه‌ای است که موضوع جنگ ایران و عراق را در چارچوب فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد مورد بررسی قرار میدهد. شرایطی که در این قطعنامه وجود داشت تا حدود زیادی برای ایران مناسبتر از هفت قطعنامه قبلی بود و [[عراق]] نیز که از طولانی شدن جنگ ضربه‌های شدید دیده بود و ادامه جنگ را غیر ممکن می‌دید تن به قبول این قطعنامه داد. مهمترین دستاورد این قطعنامه به رسمیت شناختن مرزهای تعیین شده در قرارداد 1975الجزایر بود. در این قطعنامه به عنوان مهمترین مفاد چنین ذکر شده است: | ||
1- درخواست از دو کشور برای اعلام و رعایت آتش بس فوری و بازگشت به مرزهای بین المللی(منظور مرزهای تعیین شده در قرارداد1975 | 1- درخواست از دو کشور برای اعلام و رعایت آتش بس فوری و بازگشت به مرزهای بین المللی(منظور مرزهای تعیین شده در قرارداد1975 می‌باشد). | ||
2- رسیدن به یک راه حل عادلانه با میانجی گری دبیرکل درباره همه موضوعات.3-بررسی | 2- رسیدن به یک راه حل عادلانه با میانجی گری دبیرکل درباره همه موضوعات.3-بررسی راه‌های افزایش ثبات منطقه(به رسمیت شناختن مرزهای بین المللی و عدم تجاوز به آنها). البته نکات با اهمیت دیگری مانند مشخص کردن مقصر جنگ و پرداخت غرامت از طرف آن کشور و ... نیز در این قطعنامه آورده شده بود. | ||
به هر ترتیب این قطعنامه در تاریخ 17/4/1367از طرف جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شد و مفاد آن از آن پس لازم الاجرا شدند. در نهایت دو مسئله به اجرایی شدن مفاد قطعنامه 598 که تائیدی بر قرارداد1975 [[الجزایر]] بود تاثیر گذاشت: اولی که همان طولانی شدن روند جنگ و فرسایش نیروی عراق و ناتوانی از تداوم جنگ با [[ایران]] بود و دومی تهاجم [[عراق]] به کویت در سال 1369بود که باعث شد [[عراق]] در صدد حل و فصل اختلافات(اساسی بر سر تعیین مرز) خود با ایران از طریق پذیرش کامل عهدنامه 1975 الجزایر برآید. از این رو زمینه مناسب برای سیاست خارجی [[جمهوری اسلامی ایران]] فراهم گردید تا مذاکرات صلح را بر مبنای معاهده 1975 آغاز کند. زیرا [[صدام حسین]] رئیس جمهور [[عراق ]] طی | به هر ترتیب این قطعنامه در تاریخ 17/4/1367از طرف جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شد و مفاد آن از آن پس لازم الاجرا شدند. در نهایت دو مسئله به اجرایی شدن مفاد قطعنامه 598 که تائیدی بر قرارداد1975 [[الجزایر]] بود تاثیر گذاشت: اولی که همان طولانی شدن روند جنگ و فرسایش نیروی عراق و ناتوانی از تداوم جنگ با [[ایران]] بود و دومی تهاجم [[عراق]] به کویت در سال 1369بود که باعث شد [[عراق]] در صدد حل و فصل اختلافات(اساسی بر سر تعیین مرز) خود با ایران از طریق پذیرش کامل عهدنامه 1975 الجزایر برآید. از این رو زمینه مناسب برای سیاست خارجی [[جمهوری اسلامی ایران]] فراهم گردید تا مذاکرات صلح را بر مبنای معاهده 1975 آغاز کند. زیرا [[صدام حسین]] رئیس جمهور [[عراق ]] طی نامه‌ای رسمی در تاریخ 24مرداد1369 به رئیس جمهور ایران عهدنامه 1975 را پذیرفت. وی همچنین، با بندهای 6و7 قطعنامه 598 و عقب‌نشینی عراق از مناطق اشغالی ایران با مرزهای تعیین شده در قرارداد 1975 بازگشت.<ref>دهقانی فیروزآبادی، جلال.(1389). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر سمت،چاپ سوم</ref> <ref>[http://22bahman.ir/show.php?page=post&id=14665 قرارداد 1975 الجزایر ، از حرف تا عمل]</ref> | ||
==نامه صدام حسین به | ==نامه صدام حسین به آقای‌هاشمی‌رفسنجانی و پذیرش مجدد قرارداد 1975 الجزایر== | ||
این قرارداد همان طور که در سطر‌های نخست گزارش به آن اشاره شد از سوی [[صدام]] پاره شد، اما روز24 مرداد ماه سال 1369 طی نامه شخص [[صدام حسین]] به | این قرارداد همان طور که در سطر‌های نخست گزارش به آن اشاره شد از سوی [[صدام]] پاره شد، اما روز24 مرداد ماه سال 1369 طی نامه شخص [[صدام حسین]] به آقای‌ها[[هاشمی رفسنجانی|شمی رفسنجانی]] که در آن زمان رئیس‌جمهور [[ایران]] بود مجدد پذیرفته شد. | ||
متن نامه [[صدام حسین]]، ساعت 10:30 دقیقه صبح روز چهارشنبه 24 مراد 1369 به وقت تهران به شرح زیر از رادیو صوت الجماهیر بغداد قرائت شد: | متن نامه [[صدام حسین]]، ساعت 10:30 دقیقه صبح روز چهارشنبه 24 مراد 1369 به وقت تهران به شرح زیر از رادیو صوت الجماهیر بغداد قرائت شد: | ||
[[پرونده:صدام و هاشمی رفسنجانی.jpg|جایگزین=|بندانگشتی|صدام حسین | [[پرونده:صدام و هاشمی رفسنجانی.jpg|جایگزین=|بندانگشتی|صدام حسین و‌هاشمی رفسنجانی]] | ||
«بسم‌الله الرحمن الرحیم | «بسم‌الله الرحمن الرحیم | ||
حضرت رئیس جمهور، [[علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]]، رئیس [[جمهوری اسلامی ایران]]. پس از اتکال بر خداوند متعال و به نیت از بین بردن تمامی موانعی که بر سر راه ایجاد روابط برادرانه میان تمام مسلمانان و از جمله برادران مسلمان ایران وجود دارد و به منظور فعال ساختن جدی و هماهنگ کردن برادران مومن جهت رویاروئی با اشراری که می‌خواهند به مسلمانان و امت عرب ضربه بزنند و برای این که ایران و عراق را از تحریکات و بازی‌های قدرت‌های شرور بین‌المللی و وابستگان آنان در منطقه بازداریم و به منظور هماهنگی با روح اصولی که در 12 اوت 1990 به منظور ایجاد صلح دائمی و همه جانبه در منطقه اعلام کردیم و خواست ما از آن نامه برقراری صلح دایم و همه جانبه در منطقه بود و برای آن که از هرگونه بهانه‌ای که مانع از همکاری و موجب افکار بد شود،ممانعت کند و همچنین برای این که امکانات عراق،دور از صحنه رویارویی عظیم معطل نماند و به منظور به کار گرفتن آنها در جهت اهدافی که مسلمانان و اعراب شرافتمند به حق برآن توافق دارند و دوری جستن از تداخل سنگرها و کینه‌ها و بغض‌ها و برای آن که خیرخواهان راه خود را در بازگشت روابط عادی خواهند یافت،به عنوان ثمره مذاکرات از زمان نامه 1990/4/21ما، تا آخرین نامه شما در هشتم اوت 1990،به عنوان حل نهایی و روشنی که جای هیچگونه ابهامی باقی نگذارد، تصمیمات زیر را اتخاذ کردیم: | حضرت رئیس جمهور، [[علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر‌هاشمی رفسنجانی]]، رئیس [[جمهوری اسلامی ایران]]. پس از اتکال بر خداوند متعال و به نیت از بین بردن تمامی موانعی که بر سر راه ایجاد روابط برادرانه میان تمام مسلمانان و از جمله برادران مسلمان ایران وجود دارد و به منظور فعال ساختن جدی و هماهنگ کردن برادران مومن جهت رویاروئی با اشراری که می‌خواهند به مسلمانان و امت عرب ضربه بزنند و برای این که ایران و عراق را از تحریکات و بازی‌های قدرت‌های شرور بین‌المللی و وابستگان آنان در منطقه بازداریم و به منظور هماهنگی با روح اصولی که در 12 اوت 1990 به منظور ایجاد صلح دائمی و همه جانبه در منطقه اعلام کردیم و خواست ما از آن نامه برقراری صلح دایم و همه جانبه در منطقه بود و برای آن که از هرگونه بهانه‌ای که مانع از همکاری و موجب افکار بد شود،ممانعت کند و همچنین برای این که امکانات عراق،دور از صحنه رویارویی عظیم معطل نماند و به منظور به کار گرفتن آنها در جهت اهدافی که مسلمانان و اعراب شرافتمند به حق برآن توافق دارند و دوری جستن از تداخل سنگرها و کینه‌ها و بغض‌ها و برای آن که خیرخواهان راه خود را در بازگشت روابط عادی خواهند یافت،به عنوان ثمره مذاکرات از زمان نامه 1990/4/21ما، تا آخرین نامه شما در هشتم اوت 1990،به عنوان حل نهایی و روشنی که جای هیچگونه ابهامی باقی نگذارد، تصمیمات زیر را اتخاذ کردیم: | ||
1 -موافقت با پیشنهاد شما که در نامه جوابیه مورخ هشتم اوت 1990 توسط «برزان ابراهیم تکریتی» نماینده ما در ژنو از آقای سیروس ناصری نماینده شما دریافت شد. پایه قرار دادن قرارداد 1957 به عنوان اصول منسجم با آنچه که در نامه 30 ژوئیه 1990 به ویژه در مورد تبادل اسرا و بندهای 6 و 7 از قطعنامه 598 آمده است. | 1 -موافقت با پیشنهاد شما که در نامه جوابیه مورخ هشتم اوت 1990 توسط «برزان ابراهیم تکریتی» نماینده ما در ژنو از آقای سیروس ناصری نماینده شما دریافت شد. پایه قرار دادن قرارداد 1957 به عنوان اصول منسجم با آنچه که در نامه 30 ژوئیه 1990 به ویژه در مورد تبادل اسرا و بندهای 6 و 7 از قطعنامه 598 آمده است. | ||
| خط ۱۸۲: | خط ۱۸۲: | ||
دو محور مورد تاکید [[ایران]] برای خروج از وضعیت نه جنگ نه «صلح با [[عراق]] اجرای بندهای اجرا نشده قطعنامه 598، به ویژه محور جبران غرامت و پرداخت خسارت » و «اجرای قرارداد 1975 الجزایر» به عنوان دو سند اصلی و تعیین کننده در روابط آینده [[ایران]] و [[عراق]] است. | دو محور مورد تاکید [[ایران]] برای خروج از وضعیت نه جنگ نه «صلح با [[عراق]] اجرای بندهای اجرا نشده قطعنامه 598، به ویژه محور جبران غرامت و پرداخت خسارت » و «اجرای قرارداد 1975 الجزایر» به عنوان دو سند اصلی و تعیین کننده در روابط آینده [[ایران]] و [[عراق]] است. | ||
در مقابل، [[عراق]] تلاش دارد به جای این دو سند از زاویه لزوم امضای قرارداد صلح و تکیه بر فعال کردن | در مقابل، [[عراق]] تلاش دارد به جای این دو سند از زاویه لزوم امضای قرارداد صلح و تکیه بر فعال کردن کمیته‌های پنجگانه مورد توافق دو کشور در سال 1997 وارد این مسئله شود . دریافت غرامت از عراق نیازمند یک اراده و پشتیبانی از سوی جامعه بین المللی یا شورای امنیت و قدرت‌های بزرگ است که در شرایط کنونی و به طریق اولی در عراق بعد از [[صدام]] امکان تحقق آن اندک است. | ||
قدرت‌هایی نظیر [[امریکا]]، اکنون که رژیم [[عراق]] با نظام بین الملل در چالش و ناهمسو است، از طرح و پیگیری مسئله پرداخت غرامت از سوی عراق به [[ایران]] حمایت نمی‌کنند . با این وجود، منافع ملی [[ایران]] در پی گیری جدی قطعنامه 598 و قرارداد 1975 الجزایر است . ایران بدون آن که در بحران‌های پیش روی عراق در کنار این کشور یا هر کشور دیگری قرار بگیرد، قادر به دفاع از منافع ملی خویش از جمله اجرا کردن دو سند [[قطعنامه 598]] و قرارداد 1975 الجزایر است . بر همین اساس که اکنون مذاکرات مربوط به این مسایل را فعال کرده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/3820/23091/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1 بحران عراق و قرارداد الجزایر]</ref> | |||
=متن قرارداد= | =متن قرارداد= | ||
| خط ۲۱۴: | خط ۲۱۴: | ||
1- در صورت اختلاف درباره تفسیر یا اجراى عهدنامه حاضر و سه پروتکل و ضمایم آنها، این اختلاف با رعایت کامل مسیر خط مرزایران و عراق، مندرج در مواد 1 و 2 فوق الاشعار و نیز با رعایت حفظ امنیت در مرزایران و عراق، طبق ماده (3) فوق الذکر، حل و فصل خواهد شد. | 1- در صورت اختلاف درباره تفسیر یا اجراى عهدنامه حاضر و سه پروتکل و ضمایم آنها، این اختلاف با رعایت کامل مسیر خط مرزایران و عراق، مندرج در مواد 1 و 2 فوق الاشعار و نیز با رعایت حفظ امنیت در مرزایران و عراق، طبق ماده (3) فوق الذکر، حل و فصل خواهد شد. | ||
2 - | 2 - این اختلاف در مرحله اول طى مهلت دو ماه ازتاریخ درخواست یکى از طرفین از طریق مذاکرات مستقیم دو جانبه بین طرفین معظمین متعاهدین، حل و فصل خواهد شد. | ||
3- | 3- در صورت عدم توافق، طرفین معظمین متعاهدین ظرف مدت سه ماه، به مساعى جمیله یک دولت ثالث دوست توسل خواهند جست. | ||
4- | 4- در صورت خوددارى هر ی | ||
ک از طرفین از توسل به مساعى جمیله یا عدم موافقیت مساعى جمیله، اختلاف طى مدت یک ماه از تاریخ رد مساعى جمیله یا عدم موفقیت آن، از طریق داورى حل و فصل خواهد شد. | ک از طرفین از توسل به مساعى جمیله یا عدم موافقیت مساعى جمیله، اختلاف طى مدت یک ماه از تاریخ رد مساعى جمیله یا عدم موفقیت آن، از طریق داورى حل و فصل خواهد شد. | ||
| خط ۲۴۰: | خط ۲۴۰: | ||
بغداد 13 ژوئن 1975 | بغداد 13 ژوئن 1975 | ||
'''عباسعلى خلعتبرى، وزیر امور خارجه ایران''' | '''عباسعلى خلعتبرى، وزیر امور خارجه ایران''' '''سعدون حمادى، وزیر امور خارجه عراق''' | ||
عهدنامه حاضر و سه پروتکل و ضمائم آنها با حضورجناب '''عبدالعزیز بوتفلیقه'''، عضو شوراى انقلاب و وزیر امور خارجه الجزایر به امضارسید. | عهدنامه حاضر و سه پروتکل و ضمائم آنها با حضورجناب '''عبدالعزیز بوتفلیقه'''، عضو شوراى انقلاب و وزیر امور خارجه الجزایر به امضارسید. | ||