هانی بن عروه: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = هانی بن عروه

| تصویر = هانی بن عروه.jpg

| تاریخ درگذشت = ۹ [[ذی‌الحجه]] سال ۶۰ق.

| فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |شرکت در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] در رکاب [[علی بن ابی طالب|امام علی علیه‌السلام]] |مخالفت با ولی‌عهدی یزید |حمایت از قیام [[حجر بن عدی]] علیه زیاد بن ابیه |همراهی و حمایت از قیام [[مسلم بن عقیل]] در [[کوفه]] }}

'''هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی''' (شهادت ۶۰ق)، از بزرگان [[کوفه]] و یاران خاص [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] بود. وی در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] حضور داشت.

هانی از ارکان قیام [[حجر بن عدی]] در برابر [[زیاد بن ابیه]]، و از مخالفان [[بیعت]] با [[یزید]] به شمار می‌رفت. خانهٔ او از زمان ورود [[عبیدالله بن زیاد]] به [[کوفه]] مرکز فعالیت‌های سیاسی و نظامی بود، وی نقش مهمی در قیام [[مسلم بن عقیل]] داشت. هانی پس از شهادت مسلم بن عقیل، و به دستور عبیدالله بن زیاد، سر از بدنش جدا کردند. خبر [[شهادت]] او در میانهٔ راه [[کوفه]]، در منزل‌گاه زرود به [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]] رسید. امام بر مرگ او گریست و [[آیه استرجاع]] را خواند و برایش درخواست رحمت کرد. هانی را در کنار دارالامارهٔ کوفه به خاک سپردند. آستانهٔ هانی بن عروه هم اکنون [[زیارتگاه‌]] [[مذهب شیعه|شیعیان]] است.

هانى بن عروة بن نمران بن عمرو بن قعاس بن عبد یغوث بن مخدش بن عصم بن مالک بن عوف بن منبه بن غطیف بن عبدالله بن ناجیة<ref> ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1403/1983، چاپ اول، ص 406.</ref> از قبیله بنی مراد شاخه‌ای از قبیله بزرگ مذحج<ref>قبیله ای که در سریه علی بن ابی طالب علیه‌السلام به یمن مسلمان شدند. الواقدی، محمد بن عمر؛ کتاب المغازى، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمى، 1409/1989، چاپ سوم، ج ‌3، ص 1080 - 1079.</ref> عرب جنوب ([[یمن]]) که در [[کوفه]] ساکن بودند. از تاریخ ولادت و دوران کودکیش اطلاعاتى در دست نیست. برخی وی را از [[صحابه]] [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)]] دانسته‌اند<ref> المشهدی، محمد بن جعفر؛ فضل الکوفة و مساجدها، تحقیق: محمد سعید الطریحی، بیروت، دار المرتضى، ص 86.</ref>. هانى بن عروة از قاریان<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، 1387/1967، ج ‌5، ص 426.</ref> و بزرگان کوفه و یاران خاص [[علی بن ابی طالب|امیر مومنان علی (علیه‌السلام)]] بود<ref> العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولى، 1415/1995، ج ‌6، ص 445 و الزرکلى، خیر الدین؛ الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، 1989، چاپ دوم، ج ‌8، ص .68.</ref>. که در جنگ‌های آن حضرت (علیه‌السلام) شرکت داشت. در [[جنگ جمل]] این شعر را می‌خواند<ref>آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، النجف الأشرف، المکتبة الحیدریة، 1376/1956، ج 2، ص 345.</ref>.:

جنگى که سواران جمل آتش آن را دامن مى‌زدند، و گمراهان، آن را هدایت مى‌کردند و اکنون این على است که قهرمانان جنگ‌آور، پیرامونش را گرفته‌اند.

پس از نافرمانی [[معاویه]]، با این که امیرمومنان علی (علیه‌السلام) برای رفتن به [[شام]] جهت نبرد عجله داشتند؛ اما مردم ترسیدند و خواستند که در کوفه بمانند، این در حالی بود که هانى بن عروة و افرادی هم چون [[مالک اشتر]] و عدی بن حاتم و عمرو بن حمق خزاعىّ، سعید بن قیس همدانىّ بدون ترس از دشمن، با اعلان جان فشانی گفتند: آرزویمان این است که بر دشمنانت پیروز شویم یا در رکابت کشته شویم<ref> الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ کتاب الفتوح، تحقیق: على شیرى، بیروت، دارالأضواء، 1411/1991، چاپ اول، ج ‌2، ص 510.</ref>.

در جریان [[جنگ صفین]]، هانی با افرادی از اهل یمن درباره تغییر ریاست قبیله کنده و ربیعه‌ با امیرمومنان علی (علیه‌السلام) گفتگو کردند<ref> المنقرى، نصر بن مزاحم؛ وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، 1382، چاپ دوم، ص 137.</ref>.

موقعیت اجتماعی هانی آن چنان بود که با نهضت [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]] پیوند خورد و همین امر سبب جاودانگی وی شد. از این رو، شهرت وی در کتب تاریخی بیشتر در ماجرای شهادت امام حسین (علیه‌السلام) است<ref>«القصّة مشهورة فی جزء مقتل الحسین‌» العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415/1995، چاپ اول، ج ‌6، ص 445.</ref>.

== همراهی با نهضت امام حسین (علیه‌السلام) ==

مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین (علیه‌السلام) که در ابتدای ورود به کوفه به منزل [[مختار ثقفی]] وارد شده بود<ref>ابن سعد می‌گوید: حسین بن على علیه‌السلام مسلم بن عقیل را به کوفه گسیل داشت و به او فرمود که در خانه هانى بن عروه مرادى منزل کند. محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد بن صامل السلمى، الطائف، مکتبة الصدیق، 1414/1993، چاپ اول، خامسة1، ص 458.</ref>، با ورود حاکم کوفه؛ یعنی عبیدالله بن زیاد به شهر کوفه، مسلم برای ادامه فعالیت‌هایش، منزل مختار را ترک کرد و وارد منزل هانی بن عروه شد که به نظر می‌رسید، امنیتش از جاهای دیگر بیشتر بود. هر چند طبق نقل برخی گزارش‌ها هانى از آمدن مسلم به خانه‌اش خشنود نشد، زیرا تکلیف سختی بود؛ اما هانی، مسلم را پذیرفت و به وی گفت: احـتـرام کسى چون تو مانع از آن مى‌شود که از روى نادانى پاسخ ردّ به تو بدهم، بـایـد از عـهـده ایـن کـار برآیم<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 362 و با اندکی تفاوت در تعبیر الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 40 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ الأخبار الطوال، تحقیق: عبد المنعم عامر مراجعه جمال‌الدین شیال، قم، منشورات الرضى، 1368، ص 233 و الأصفهانى، ابو الفرج على بن الحسین؛ مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بى تا، ص 100.</ref>.

=== هانی ومسئله ترور حاکم کوفه ===

عمارة بن عبید سلولى به هانى گفت: هدف از گـرد آمـدن مـا کـشـتـن ایـن ستمگر است، اکنون که [[خداوند]] او را در چنگ تو قرار داده خـونـش را بـریـز! هانى گفت: نمى‌خواهم در خانه من کشته شود<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج 5، ص 363 و در گزارش‌ها چنین آمده: زمانی که ابن زیاد به کوفه رسید و از بیمارى هانى مطلع شد به عیادت او رفت. هانى، به مسلم بن عقیل و یارانش گفت: هنگامى که ابن زیاد نزد من نشست و آرام گرفت، علامت می‌دهم که: «آبم دهید». شما بیرون بیایید و او را بکشید. هنگامی که ابن زیاد آمد و نشست، هانى بن عروه گفت: مرا آب دهید. پس بیرون نیامدند و دیگر بار گفت: آبم دهید، چرا تاخیر مى‌کنید؟ سپس گفت: آبم دهید اگر‌چه به قیمت جانم تمام شود. ابن زیاد فهمید و برخاست و از نزد وى رفت‌. احمد بن أبى یعقوب (المعروف بالیعقوبى)، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بى تا، ج ‌2، ص 243 و نیز: هانی به مسلم گفت: ابن زیاد به عیادت من می‌آید این شمشیر را بگیر زمانی که عمامه ام را پرتاب کردم او را با شمشیر از پا در آور. قندوزی، ینابیع المودة لذوی القربى، تحقیق: سید علی جمال أشرف الحسینی، دار الأسوة للطباعة والنشر، 1416، چاپ اول، ج 3، ص 56.</ref>.

{{شعر}}{{ب |ما تنظرون بسلمى لا تحیوها |اسقونیها و ان کانت بها نفسى‌}}{{پایان شعر}}

در چه انتظار دارید که به سلمى درود نمى‌فرستید! آبم دهید و سیرابم کنید اگر‌چه جانم در آید.

=== بازداشت هانی ===

عبیدالله پس از اطمینان از این امر، برای بازجویی و مواخذه هانی، «محمد بن اشعث»، «اسماء بن خارجه<ref>الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 236 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 364.</ref>» و «عمرو بن حجاج<ref>شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم‌، کنگره شیخ مفید، 1413، چاپ اول، ج ‌2، ص 47.</ref>» پدر زن هانی را خواست و از آنها پرسید که چرا هانی به دیدن ما نمی‌آید؟ جواب دادند: اطلاع نداریم، فقط می‌دانیم بیمار است. عبیدالله گفت: شنیده‌ام بهبودى یافته و بر در سراى خود مى‌نشیند. شما نزد هانی بروید و از طرف من بگویید حق ما را فرو نگذارد، چرا که من دوست ندارم مردى چون او از بزرگان عرب، نـزد من تباه گردد.

هانی بن عروه لباس پوشید و سوار بر اسب، به طرف دار الاماره حرکت کرد، هنگامی که به نزدیکی آن رسید، احساس خطر کرد و به حسان بن اسماء گفت: برادر زاده! به خدا سوگند از این مرد بیم‌ناکم، نظر تو چیست؟

=== زندانی شدن هانی ===

ابن زیاد پس از آن با عتاب و سرزنش رو به هانی کرد و گفت: این چه فتنه‌ای است که در خانه خود برپا کرده‌ای، و با [[یزید]] از در مخالفت و دشمنی وارد شده‌ای؟ مسلم بن عقیل را در خانه خود جای داده‌ای سلاح و سپاه برای او جمع می‌کنی و گمان می‌کنی که این مطلب بر ما پنهان و مخفی خواهد ماند؟<ref>معلوم می‌شود یکی از اموری که جناب هانی در راستای نهضت حسینیعلیه‌السلام انجام داده جمع‌آوری سلاح و نیرو بوده آن هم در شرایط سخت و خفقانی که عبیدالله بن زیاد حاکم کوفه پدید آورده بود.</ref>

هانی در ابتدا این مسأله را انکار کرد<ref>ابن مسعود چنین آورده: عبدالله ابن زیاد... محمد بن اشعث بن قیس را در پی هانى فرستاد، و چون بیامد درباره مسلم از او سؤال کرد، هانى منکر شد و ابن زیاد با او به خشونت سخن گفت. هانى گفت: «زیاد، پدرت بر من حقى دارد، می‌خواهم آن را تلافى کنم، آیا می‌خواهى خیر تو را بگویم؟» ابن زیاد گفت: «چیست؟» گفت: «اینست که تو و خاندانت با اموالتان سالم به شام بر گردید زیرا کسى که] یعنی مسلم بن عقیل[بیشتر از تو و رفیقت حق دارد اینجا آمده است.» المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 57.</ref>، اما عبیدالله «معقل» را که بر مسائل پنهان هانی و مسلم آگاه بود و به خانه او تردد داشت صدا زد و او را به هانی نشان داد. هانی با دیدن او از این دسیسه و نیرنگ عبیدالله مطلع شد و دیگر نتوانست که به انکار ادامه دهد. پس از اندکی درنگ سوگند خورد که: به خدا من مسلم را به خانه خود دعوت نکردم، و هیچ گونه اطلاعى از وضعیتش نداشتم تا این که به نزدم آمد و از من خواست که به خانه‌ام بیاید، و من شرم کردم او را راه ندهم، و جریان کار او چنان است که شنیده‌ای. هانى افزود: اکنون با توپیمان مى‌بندم که غائله‌اى به راه نیندازم، اگر بخواهى وثیقه‌ای می‌گذارم که بروم و به مسلم دستور دهم که از خانه من به هر کجا می‌خواهد بیرون رود آن‌گاه نزد تو باز آیم ابن زیاد گفت: به خدا قسم! هرگز دست از تو برندارم تا او را به نزد من آورى، هانی گفت: سوگند به خدا! هرگز چنین کارى نخواهم کرد که من مهمان خود را بیاورم تا تو او را بکشى<ref>در گزارشی دیگر آمده: هانی گفت: به خدا اگر زیر پایم باشد پا از روى او بر نمى‌دارم‌. الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.</ref>. چون مشاجره آن دو به درازا کشید مسلم بن عمرو باهلى -در کوفه، شامى و بصرى جز او نبود- برخاست و اجازه خواست تا در جای خلوتی با هانی صحبت کند. وی به هانی گفت: تو را به خدا سوگند می‌دهم که خود را به کشتن نده، و قبیله‌ات را گرفتار بلا و سختی نکن، به خدا نمی‌خواهم کشته شوى. این مرد (یعنى مسلم بن عقیل) با این گروه نسبت خویشاوندی دارند، او را نمی‌کشند و به او آسیب نمی‌رسانند، مسلم را تحویل این‌ها بده؛ این کار بر تو ننگ نیست، زیرا جـز ایـن نـیـسـت کـه وى را بـه سـلطـان سپرده‌اى. هانى گفت: به خدا سوگند! براى من ننگ است که پناهنده و مهمان خود را به دشمن بدهم، در حالی که من سالمم و هواداران بسیاری دارم، اگر یار و یاورى نداشته باشم باز او را به شما نمی‌دهم تا در راه او بمیرم. مسلم بن عمرو او را سـوگـنـد مى‌داد و هانی مى‌گفت: به خدا هرگز وى را به ابن زیاد نمی‌سپارم<ref>پاسخ‌هانی در رد در خواست پلید ابن زیاد و مسلم بن عمرو باهلی حاکی از روح بلند و اعتقاد قوی وی نسبت به امام حسینعلیه‌السلام و سفیرش دارد. چرا که زمانی که تهدید به مرگ شد، باز دست از آرمان خود بر نداشت حتی حاضر بود در این راه هم کشته شود.</ref>.

ابن زیاد سر سختی‌هانی را که دید با تهدید گفت: یا مسلم را تحویل بده یا گردنت را خواهم زد، هانى گفت: عجب اندیشه نابجائى‌، اگر بخواهی مرا بکشی، شمشیرهاى برنده در گرداگرد کاخت خواهند درخشید. ابن زیاد گفت: واى بر تو مرا با شمشیرهاى برنده مى‌ترسانى؟ سپس گفت: او را نزدیک من آرید، پس چوب دستی که در دست داشت آن قدر به سر و صورت هانى زد تا بینی او را شکست و محاسنش را خون آلود کرد. در این لحظه هانى دست بشمشیر یکى از نگهبانان ابن زیاد برد تا قصد جان عبیدالله کند؛ ولی نگهبان با نگهداشتن شمشیرش مانع از انجام این کار او شد. سپس عبیداللَّه دستور داد تا هانی را در یکی از اتاق‌های قصر، زندانی کنند<ref>شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص4750 - 4747 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 238 - 237.</ref>.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

== پانویس ==

{{پانویس}}

 

[[رده:شخصیت‌ها]]

[[رده:تاریخ]]