پرش به محتوا

عثمان دان فودیو: تفاوت میان نسخه‌ها

عثمان دان فودیو (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۸ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۲۷

۱۴٬۷۴۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۸ ژوئن ۲۰۲۲
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'جلال الدین' به 'جلال‌الدین')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">[[پرونده:عثمان دان فیدیو.png|جایگزین= حسن بصری|بندانگشتی|]]
<div class="wikiInfo">
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
!نام
!نام
خط ۷۶: خط ۷۶:
شیخ محمد بن راج بن مودبُّ: علم الحدیث را از کتاب صحیح بخاری در محضر او آموخت و جمیع اجازاتش را از استادش مَدَنی سِنْدّیّ اصل ابی الحسن علی گرفته است.
شیخ محمد بن راج بن مودبُّ: علم الحدیث را از کتاب صحیح بخاری در محضر او آموخت و جمیع اجازاتش را از استادش مَدَنی سِنْدّیّ اصل ابی الحسن علی گرفته است.


=آثار=
==فعالیت ها==
نحوه زندگى شیخ در طول حیاتش بسیار ساده بوده است و همواره تلاش می‌کرد که زندگیش هم سطح ضعفا و مستمندان باشد و حتى در دوران تشکیل حکومت نیز هرگز خود را آلوده به ذخارف دنیایى نکرد و همچون گذشته به زندگى ساده خود ادامه داد.
<br>
یکى از دلائل عمده موفقیت شیخ را در طول حیاتش باید همین زندگى زاهدانه‏‌اش دانست.
<br>
شیخ در ضمن رهبرى قیام اسلامى سوکوتو و برپایى خلافت، هرگز امر آموزش و تبلیغ را فراموش نکرد و حدود بیش از 100 کتاب در جمیع علوم دینى اعم از [[فقه]]، سیاست و [[تصوف]] به رشته تحریر درآورد.
<br>
کتاب‌هاى او به سه زبان عربى، فول فودى و هاوساست، و تاکنون تعداد 88 کتاب به زبان عربى از او ثبت شده است. مشهورترین کتاب شیخ عثمان بن فودى کتاب بیان وجوب الهجرة على العباد و بیان وجوب نصب الامام و اقامة الجهاد می‌باشد.این کتاب بیانگر طرح کلى اندیشه‌‏هاى شیخ عثمان بن فودیو در باب حکومت اسلامى است.
<br>
این کتاب توسط شخصى به نام فتحى حسن المصرى استاد دانشگاه خرطوم سودان‏ مورد تحقیق قرار گرفته و ایشان با استناد به کتب خطى باقى مانده از نسخه اصلى، متن کتاب را تنظیم و به چاپ رسانده است که ترجمه انگلیسى متن نیز ضمیمه آن می‌باشد.
<br>
این کتاب با هزینه مالى دانشگاه خرطوم [[سودان]] و دانشگاه آکسفورد انگلستان به چاپ رسیده است.
<br>
از دیگر کتب مهم شیخ عثمان بن فودى می‌توان به کتاب‌هاى الامر بموالات المؤمنین و النهى عن موالات الکافرین، نجم الاخوان، تنبیه الامة، الامر بالمعروف و النهى عن المنکر، احیاء السنة و اخماد البدعة، اصول الولایة و مشروطها، اصول العدل، تخذیر الاخوان اشاره نمود.
<br>
کتب باقى مانده از شیخ عثمان بازگو کننده افکار و اندیشه‌‏هاى اسلامى اوست ولى متأسفانه غبار زمان چهره افکار و اندیشه‏‌هاى او را در لابلاى کتب پوشانده است و مسلمانان به دلیل ضعف و انحطاطى که پس از حاکمیت استعمار بر شمال نیجریه بر آنها مستولى شده است نتوانسته‏‌اند آن گونه که باید و شاید از افکار و اندیشه‌‏هاى شیخ عثمان بهره جویند و این در حالى است که هر ساله مجالس بزرگداشت براى او بر پا می‌دارند و مقام او را تجلیل می‌نمایند و احیانا اگر هم صحبتى از افکار و اعمال شیخ باشد، در محیط‌هاى دانشگاهى و در غالب بحث علمى آکادمیک است که هیچ گونه تحرک زایى براى جامعه مسلمین ندارد البته متأسفانه باید گفت که در همین زمینه تحقیق علمى نیز، غیر مسلمانان از مسلمانان بهتر عمل کرده‌‏اند و انگلیسی‌ها با ربودن آثار شیخ عثمان بن فودیو و انتقال این آثار به دانشگاه آکسفورد لندن، بهترین منبع را در اختیار دارند و نویسندگان انگلیسى تاکنون کتب زیادى راجع به خلافت اسلامى سوکوتو، شیخ عثمان بن فودیو و آثار او نوشته‏‌اند.
<br>
یکى از کتبى که با دیدى محققانه و مستند ارائه شده است کتابى است به نام توسعه اسلام در غرب آفریقا نوشته Hiskeit نامبرده مدت 30 سال در دانشگاههاى شمال [[نیجریه]] تدریس می‌کرده و کتبى راجع به آثار شیخ عثمان بن فودى نوشته است.
<br>
===نظر بزرگان در مورد عثمان دن فودیو===
<br>
نظر نویسندگان و آگاهان مسلمان، شیخ عثمان بن فودیورا با لقب«مجاهد»یاد می‌کنند و برخى او را مجدد اسلام در غرب آفریقا در قرن سیزدهم هجرى می‌دانند و او را به عنوان احیاگر اسلام راستین می‌ستایند.
<br>
به عنوان نمونه به نقل پیش‌گفتارى از کتاب شیخ عثمان دن فودیو نوشته الحاجى شهوشاگارى- رئیس جمهورى نیجریه در خلال سال‌هاى 1979 الى 1984 م-می‌پردازیم: «شیخ عثمان معمار خلافت سوکوتو و چهره بزرگ تاریخ غرب آفریقاست. وى در سال 1754 م، در ناحیه سوکوتو به دنیا آمد و در سن بیست سالگى عملا دعوت خود را شروع کرد(1774) وى رهبرى روحانى، نویسنده‌‏اى توانا و مجاهدى خستگى‌ناپذیر بود. تعلیماتش نو بود و آثارش زیاد و با نفوذ، که بیشتر آنها هم به عربى نوشته شده است.
<br>
شیخ عثمان بن فودیو الهام آور یک حرکت و نهضت بود و توانست در ذهن و عمل پیروانش یک جامعه ایده آل اسلامى را که داراى جهاد، عدالت و حکومت باشد، ترسیم نماید.
<br>
زندگى و مبارزه وى براى مسلمان‌ها منبع انرژى و الهام بوده و هست. چهره واقعى و حقیقى شیخ عثمان متأسفانه براى اکثر مردم نیجریه گمنام و ناشناخته باقى مانده و کسانى هم که درباره این شخصیت قلم‌فرسایى کرده‌‏اند، سعى بر آن داشته‌‏اند که وى را به جاى«مجاهد»، «مجدد»توصیف نمایند، در صورتى که وى قبل از هر چیز یک «مجاهد» بود و تفاوت این دو بسیار زیاد است.
<br>
دامنه نفوذ خلافت و تعلیمات وى سرتاسر سرزمین‌هاى «هاوسا» زبان از قبیل [[کامرون]]، قسمتى از بنین، مناطقى از جمهورى [[نیجر]] و مالى و منطقه شمال نیجریه از قبیل کانو، کادونا و سوکوتورا فراگرفت.
<br>
==نفوذ شیخ عثمان==
<br>
وى علما، رهبران و سیاستمداران زیادى را در غرب‏ آفریقا تحت نفوذ خود قرار داد. معمار خلافت سوکوتو، سعى می‌کرد که یک رهبر باشد و کارش جهاد و تبلیغ و ترویج اسلام، نه یک خلیفه نشسته بر مسند حکومت.
<br>
بعد از وى پیروانش رو به ضعف و سستى رفتند و استعمار هم از طرف دیگر در حال قوت گرفتن، تا اینکه سرانجام پس از صد سال خلافت سوکوتو به زانو درآمد و استعمار پلید حاکمیت یافت.
<br>
برادر شیخ عثمان، عبدالله بن نورى نیز همچون شیخ پس از کسب علم دین همراه برادر به مبارزه و جهاد پرداخت و در تمام مراحل زندگى شیخ او را همراهى کرد و در خلافت اسلامى سوکوتو سمت نخست‌وزیرى را به عهده گرفت.
<br>
وى نیز در طول حیاتش کتب بسیارى نوشته‌است که تاکنون 60 کتاب به زبان عربى از او ثبت شده که در موضوعات مختلف دینى و اجتماعى و ادبیات عرب به رشته تحریر درآمده است. از مشهورترین کتب او دو کتاب تزیین الوزقات و سبیل النجاه است.
<br>
==چگونگی قیام اسلامی==
<br>
شیخ عثمان دن فودیو وظیفه دینى تبلیغى خود را حوالى سال 1190 ه.ق در سرزمین‌‏هاى شمالى نیجریه شروع کرد. وى همانند دیگر علماى دینى آن زمان براى اجراى وظیفه تبلیغى خود به همه جا سرکشى کرد و از منطقه‌‏اى به منطقه دیگر می‌رفت.
<br>
شیخ بیشترین همت خود را صرف دعوت فقرا و مستضعفین کرد، و روستاها پایگاه تبلیغى او بودند. بر اثر تبلیغات شیخ مردم فوج فوج به سوى او رو می‌آوردند و وارد جمعیت او می‌شدند.
<br>
پس از روى آوردن مردم به شیخ، شیخ مبارزات تبلیغى خود را وارد مرحله جدیدى کرد و آن اجراى امر به معروف و نهى از منکر در جامعه بود.
<br>
در این مرحله شیخ خصوصا پادشاهان و حکام محلى را مورد خطاب قرار می‌داد و از آنها می‌خواست که طبق موازین شرعى عمل نموده و به اقامه عدل و قسط در میان مردم بپردازند.
<br>
قدرت و نفوذ روز افزون شیخ و جمعیتش و دعوت به امر به معروف و نهى از منکر باعث شد که پادشاهان و حکّام محلى، شیخ را خطرى براى سلطه خود پندارند و به همین دلیل در‌صدد برآمدند تا شیخ را به قتل رسانند.
<br>
===ترور نافرجام شیخ===
<br>
قوى‏‌ترین سلطان آن ناحیه یونفا پادشاه گوبر gobir بود پادشاهان و حکام محلى دیگر از او اطاعت می‌کردند.
<br>
وى با قصد به قتل رساندن شیخ  او را به عنوان بحث و مذاکره به قصر خود دعوت کرد(در سال 3-1802 م/17-1216 ه.ق)پس از آمدن شیخ به قصر سلطان، سلطان در پى اجراى نقشه خود براى به قتل رساندن شیخ برآمد اما نقشه او به خوبى اجرا نشد و شیخ جان سالم از این معرکه به در برد.
<br>
شیخ عبداللّه الفودى برادر شیخ عثمان دن فودیو که در این ماجرا همراه شیخ بود، در کتاب تزئین الورقات جریان را بدین صورت شرح داده است:
<br>
«سلطان فرستاده‏‌اى به سوى شیخ فرستاد و پیغام داد به نزد ما بیا، ما پیش او رفتیم، سلطان قصد هلاک ما را کرده بود ولى خداوند تسلط او را بر ما نخواست.
<br>
هنگامى که ما وارد قصر او شدیم او به سوى ما آمد و ما سه نفر بودیم. شیخ، من و عمرالکموى صدیقه، او با اسلحه به طرف ما آتش گشود تا ما را هلاک نماید اما آتش به سوى او بازگشت و نزدیک بود او را هلاک نماید.
<br>
ما ناظر این جریان بودیم و هیچ کدام از ما حرکتى نمی‌کرد. سلطان به عقب فرار کرد. بعد از مدتى نزد ما آمد و نزدیک ما نشست و گفت، بدانید در زمین هیچ دشمنى مثل شما براى من وجود ندارد و دشمنی‌اش را براى ما شرح داد.
<br>
ما در جواب گفتیم که ما از او نمی‌ترسیم و خداوند قدرتى براى تسلط بر ما به او نداده است. سلطان گفت، چگونه خداوند اجازه داده است که این سخن را بگوئید؟»
<br>
پس از این برخورد بین سلطان و شیخ و شکست سلطان در به هلاکت رساندن شیخ، سلطان در صدد برآمد طرح دیگرى را براى کنترل حرکت شیخ و جمعیتش در پیش گیرد، به همین منظور او قوانینى را جهت محدود کردن حرکت شیخ و پیروانش وضع نمود.
<br>
شیخ محمد بللو فرزند شیخ عثمان دن فودیو در کتابش به نام انفاق المیسور در این باره می‌گوید: «سلطان با مشاورانش جلسه مشورتى تشکیل دادند و پس از مشورت تصمیم گرفتند که از دعوت به سوى خدا توسط شیخ و پیروانش جلوگیرى نمایند و آنها را از وعظ و تبلیغ باز دارند.
<br>
===فرامین سه گانه سلطان===
<br>
سلطان به طرفداران شیخ دستور داد که باید به دین آبا و اجدادى‏تان باز گردید، اما ما از این امور هراسى به خود راه ندادیم تا اینکه سلطان گوبر طى بیانیه‌‏اى تهدید آمیز مردم را به اجراى فرامین سه‌گانه زیر امر نمود.<ref>[http://ensani.ir/ برگرفته شده از مقاله اسلام در نیجریه]</ref>
<br>
1-هیچ کس بجز شیخ عثمان حق ندارد مردم را موعظه نماید.
<br>
2-هیچ کس حق ندارد خود را مسلمان بداند مگر اینکه آبا و اجدادش مسلمان باشند و هر کسى که ابا و اجدادش مسلمان نبوده است باید به دین آبا و اجدادیش باز گردد.
<br>
3-از امروز هیچ کس حق ندارد که عمامه ببندد و هیچ زنى حق ندارد که سر و گردنش را بپوشاند.
<br>
پس از صدور این فرامین توسط سلطان علیه شیخ و طرفدارانش، شیخ و طرفدارانش از اجراى این فرامین سر باز زدند و بیش از پیش در اجراى موازین شرعى پاى‏فشارى نمودند.
<br>
سلطان که مشاهده نمود شیخ و پیروانش نه تنها از اجراى فرامین سر باز زده‏‌اند بلکه پافشاری آنها بر اجراى موازین شرعى بیشتر شده است، از شیخ خواست که جمعیتش را ترک نماید تا او بتواند در سایه زور مردم را به اجراى فرامین فوق وا دارد.
<br>
شیخ در جواب این درخواست سلطان پاسخ داد که او هرگز جماعتش را ترک نخواهد کرد ولى حاضر است که همراه پیروانش از سرزمین تحت حاکمیت سلطان هجرت نماید.
<br>
سلطان از این جواب شیخ به خشم آمد و به لشگریانش دستور داد که به پیروان شیخ حمله برند، لشگریان سلطان به پیروان شیخ حمله بردند و عده‏‌اى از آنها را به قتل رساندند و عده‏‌اى دیگر را به اسارت گرفتند.
<br>
در این موقع بود که شیخ عثمان از پیروانش خواست تا از سرزمین گوبر هجرت نمایند. شیخ و جماعتش از سرزمین گوبر به غدو-مکانى در کشور نیجر کنونى-هجرت کردند، این هجرت در سال 1218 هجرى قمرى(1804 م)به پایان رسید.
<br>
==پایه‌های خلافت==
<br>
هجرت شیخ عثمان و جمعیتش فصل تازه‏‌اى را در این قیام تاریخى اسلامى گشود چرا که بلافاصله پس از این هجرت بود که مهاجران با شیخ عثمان دن فودیو با عنوان «امیر المؤمنین» بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبر و جهاد در راه خدا بیعت کردند.
<br>
و سر در گرو راه شیخ نهادند و بدین ترتیب پایه‌‏هاى خلافت اسلامى سوکوتو گذاشته شد. پس از این بیعت، شیخ و پیروانش خود را مسلح کرده و براى مقابله با دشمنان به آموزش فنون نظامى پرداختند و براى حفاظت از منطقه سکونت خود خندقى را در اطراف آن حفر کردند.
<br>
پس از آمادگى نظامى پیروان شیخ، عده‏‌اى از ایشان به صورت گروه‌هاى پراکنده نظامى به مناطق تحت فرمان سلطان گوبر حمله برده و ضرباتى را بر لشگریان سلطان وارد آوردند.
<br>
پادشاهان و حکام محلى «کفار» که همگى از قدرت شیخ و پیروانش به وحشت افتاده بودند رو به درگاه سلطان آوردند و از او خواستند که براى سرکوبى شیخ و پیروانش چاره‏‌اى اندیشد.
<br>
پس از مشورت، همگى آنها تحت فرماندهى سلطان گوبر لشگرى عظیم از لحاظ عدّه و عدّه فراهم کردند و براى سرکوبى شیخ و پیروانش وارد کارزار شدند.
<br>
جنگى سخت بین آنها درگرفت و بالاخره شیخ و پیروانش با تکیه بر نیروى ایمان موفق شدند لشگریان سلطان را در هم شکنند و آنها را به هزیمت وا دارند.
این پیروزى نظامى شیخ و پیروانش در مقابله با لشگریان سلطان به آنها قدرت عظیمى بخشید و از این تاریخ بود(سال 1804 م)که شیخ با فتح سرزمین‏هاى مجاور دولتى را بر پایه کتاب خدا و سنت رسول ص بنیان‏گذارى نمود.دولتى که در تاریخ مسلمانان نیجریه به نام«خلافت اسلامى سوکوتو»ثبت شده است، چرا که سوکوتو پایتخت و مرکز دولت اسلامى شیخ عثمان دن فودیو بوده است.
<br>
سرزمین‌هایى را که شیخ عثمان توانست تحت سلطه حکومت اسلامى درآورد عبارت بودند از:قسمت اعظم سرزمین‏هاى شمالى سه کشور [[نیجریه]]، بنین و [[کامرون]]، جنوب کشور [[نیجر]] و شرق کشور [[بورکینا فاسو]] (ولتاى علیا) که جمعیت عمده این نواحى را مردم هاوسا و فولانى تشکیل می‌دادند و زبان آنها هاوسا بود و بعد از هاوسا، زبان عربى زبان دوم آنها محسوب می‌شد و اکثر مکتوبات و روابط تجارى آنان بر اساس زبان عربى بوده است.
<br>
حروف الفباى زبان هاوسا نیز از زبان عربى گرفته شده و نوشته‏‌هاى هاوسا نیز شبیه عربى است و هم اکنون نیز لغات عربى فراوانى در زبان هاوسا یافت می‌شود.
<br>
==حکومت بر پایه ولایت فقیه==
<br>
طرح شیخ عثمان دن فودیو براى تأسیس حکومت اسلامى، همانند طرح ولایت فقیه در تفکر شیعى بوده است.
<br>
وى اعتقاد راسخ داشت که علماى دینى باید سرنوشت مسلمانان را به دست گیرند و به هدایت امور دنیوى و اخروى آنان بپردازند و بر مسلمانان واجب است که با اعلم علما، به عنوان «امیر المؤمنین» براى اجراى قوانین اسلامى در جامعه بیعت نمایند.
<br>
براى فهم نظریات شیخ عثمان دن فودیو، حول مسائل حکومتى و طرح او براى حکومت اسلامى لازم است تمام آثار و نوشته‌‏هاى او مورد ارزیابى و تحقیق قرار گیرد، چرا که نظریات شیخ عثمان دن فودیو به عنوان یک عالم سنى در رابطه با حکومت اسلامى می‌تواند مورد دقت قرار گیرد.
<br>
از طرفى احیاى طرح او براى حکومت اسلامى می‌تواند مسئله تأسیس حکومت اسلامى را به عنوان یک واجب شرعى براى همه مسلمانان خصوصا برادران مسلمان اهل سنت مطرح سازد و با توجه به عظمت و نفوذى که شیخ عثمان دن فودیو در کشورهاى نیجریه، نیجر، کامرون، بنین و بورکینا فاسو دارد، آثار و نوشته‏‌هاى او خیلى زود و سریع در مردم این کشورها اثر خواهد گذاشت.
<br>
==حکومت اسلامی پس از شیخ عثمان==
<br>
پس از وفات شیخ عثمان دن فودیو در سال 1322 ه.ق(1817 م)مردم با فرزند او شیخ محمد بللو به عنوان «امیر المؤمنین» بیعت کردند و وى رهبرى خلافت اسلامى سوکوتو را به عهده گرفت.
<br>
وى که در دامان پدرش تربیت شده بود و عالمى دینى بود تلاش نمود راه پدر را ادامه دهد. در زمان وى خلافت اسلامى سوکوتو توسعه یافت و سرزمین‌هاى جدیدى به خلافت اسلامى سوکوتو پیوستند.
<br>
شیخ محمد بللو تا سال 1342 ه.ق(1837 م)که وفات یافت رهبرى خلافت اسلامى سوکوتو را مدت بیست سال به عهده داشت.با اینکه محمد بللو پس از پدرش بهترین روش را در اداره و ادامه خلافت اسلامى سوکوتو داشت ولى متأسفانه دوره انحطاط خلافت اسلامى سوکوتو از زمان او شروع شد.
<br>
بررسى علل و عوامل انحطاط خلافت اسلامى سوکوتو می‌تواند به عنوان یک بحث تاریخى مورد دقت و توجه قرار گیرد چرا که نتیجه بحث می‌تواند براى تمام حرکت‌‏هاى اسلامى جهان مفید باشد.
<br>
رشد روز افزون سرزمین‌هاى تحت سلطه خلافت اسلامى سوکوتو خوى توسعه طلبى را در برخى امراء و لشگریان به وجود آورد و بتدریج اینها به سوى اشرافیت کشیده شده، و از اخلاق اسلامى در حاکمیت به دور شدند بطورى که لقب «امیر المؤمنین» به «سلطان» تبدیل شد و شیخ محمد بللو را به این لقب ملقب ساختند که تا امروزه نیز با همین لقب از او نام برده می‌شود.
<br>
این گرایش به اشرافیت باعث شد که کاخ سازى براى سلطان و امیران بلاد شروع شود و خلاصه خلافت اسلامى سوکوتو در محتوا به سمت یک امپراتورى اشرافى تغییر جهت یابد و حکومتگران در خدمت دفاع از فئودالیسم حاکم در جامعه برآیند، به همین دلیل برخى از تاریخ نویسان از خلافت اسلامى سوکوتو به عنوان«امپراتورى فولانى» نام می‌برند.
<br>
===آثار محمد بللو===
<br>
شیخ محمد بللو همچون پدر و عمویش اهمیت فراوانى به وعظ و تبلیغ مردم می‌داد و در ضمن حکومت هرگز رسالت تبلیغى خود را فراموش نکرد و بیش از هشتاد جزوه و کتاب به رشته تحریر درآورد که تاکنون 78 کتاب به زبان عربى از او ثبت شده است.
<br>
از جمله کتب او می‌توان به سه کتاب مشهور انفاق المیسور فى التاریخ بلاد التکرور، التنبیهات الواضحات و تنبیه الصاحب على الاحکام المکاسب اشاره کرد.


1.اتباع السنة وترک البدعة.
2.اتباع الکتاب والسنة والإجماع، ودلیل اجتناب البدعة لمن یدین الإسلام.
3.الأجوبة المحررة من الأسئلة المقررة فی وثیقة شیصمص.
4.إحیاء السنة وإخماد البدعة.
5.آداب العبادات والعادات.
6.إرشادات فقهیة.
7.أرشاد الإخوان إلى أحکام خروج النسوان.
8.إرشاد الامة إلى تیسیر الملة.
9.إرشاد السالک الربانی إلى أحوال عبدالقادر الجیلانی.
10.إرشاد العباد إلى أهم مسائل الجهاد.
11.إرشاد أهل التفریط والإفراط إلى الصراط.
12.أسانید الضعیف المتشفع بمشافعة أحمد الشریف.
13.أسانید الفقیر المعترف بالعجز والتقصیر فی بعض ما أخذ بالقراءة أو الإجازة.
14.الأصول التی فی کتاب العلامة أحمد زروق.
15.أصول الدین.
16.أصول الشریعة.
17.أصول الطریق.
18.أصول العدل لولاة الأمور وأهل الفضل.
19.أصول الولایة وشروطها.
20.إعداد الدعاة.
21.إفادة الإخوان.
22.إفهام المنکرین علیّ فیما أمروا الناس به وما نهوهم عنه.
23.اقتباس العلم.
24.الله إن دار تریم فیداج دورما (قصیدة بالفلانیة).
25.أمر أشراط الساعة.
26.الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر.
27.الأمر بموالاة المؤمنین والنهی عن موالاة الکافرین.
28.إن غت الله (قصیدة بالفلانیة).
29.إن دوم ینغ الله همایتا (قصیدة بالفلانیة).
30.الله شاهید (قصیدة بافلانیة).
31.بسم الله یا رحمن (بالفلانیة).
32.بنج غد (بالفلانیة).
33.بنج هوسا (بالفلانیة).
34.بیان البدع الشیطانیة التی أحدثها الناس فی أبواب الملة المحمدیة.
35.بیان وجوب الهجرة على العباد وبیان نصب الإمام وإقامة الجهاد.
36.بیان وجوب الهجرة وتحریم موالاة الکفرة.
37.تبت حقیقة (بالفلانیة).
38.تبشیر الأمة الأحمدیة لبیان بعض المناقب القادریة.
39.تبصرة المبتدئ وتذکرة المنتهی.
40.تحذیر أهل الإیمان من التشبیه بأهل الکفر والعصیان.
41.تحذیر الإخوان من المهدیة الموعودة آخر الزمان.
42.تحفة الحبیب للحبیب.
43.تحقیق العصمة لجمیع طبقات هذه الأمة.
44.تخمیس أیا من له إعلاء العلاء.
45.تخمیس تکدوم الله (بالفلانیة).
46.ترغیب عباد الله فی حفظ علوم دین الله.
47.ترویح الأمة ببیان تیسیر الملة.
48.تطبیب قلوب الأمة الأحمدیة بذکر بعض القصائد الأحمدیة.
49.تعلیم الإخوان بالأمور التی کفرنا بها ملوک السودان.
50.تلخیص أسرار کلام المحاسبی.
51.تمییز المسلمین من الکافرین.
52.تمییز أهل السنة وأنصار الرحمن.
53.تنبیه الإخوان على أحوال أرض السودان.
54.تنبیه الإخوان على جواز اتخاذ المجلس لأجل تعلیم النسوان علم فروض الأعیان من دین الله تعالى الرحمن.
55.تنبیه الأمة على قرب هجوم أشراط الساعة.
56.تنبیه الجماعة على أحکام الشفاعة.
57.تنبی الحکام.
58.تنبیه الطلبة على أنّ الله معروف بالفطرة.
59.تنبیه الغافلین.
60.تنبیه الغافلین على حکم تاریخ الدنیا.
61.تنبیه الغافلین وأحادیث السلف الصالح.
62.تنبیه الغافلین وتنظیم الأخبار وبدیع الآثار.
63.تنبیه أهل الفهوم على وجوب اجتناب الشعوذة والنجوم.
64.تنزیه ربنا القدوس على کل ما یخطر فی النفوس.
65.توفیق المسلمین على حکم مذاهب المجتهدین الذین کانوا من أهل السنة المتقین.
66.جمع قصص فیها ذکر بعض أبیات المحصل لابن زکریا.
67.حصن الإفهام من جیوش الأوهام.
68.حقیقة الإیمان والإسلام.
69.حکم جهاد بلاد الهوسا.
70.الحمد لله دوکلماج بسراک (بالفلانیة).
71.الخبر الهادی إلى أمر الإمام المهدی.
72.دالیة الشیخ عثمان (القصیدة الدالیة).
73.دعوات الشیخ.
74.دعوة العباد إلى کتاب الله.
75.دلائل الشیخ عثمان.
76.دواء الوسواس والغفلات فی الصلاة وقراءة القرآن والدعوات.
77.دولیایل (قصیدة بالفلانیة).
78.رجوع الشیخ السنوسی عن التشدید إلى التقلید فی قواعد التوحید.
79.رسالة إلى الشیخ محمد الأمین الکانمی.
80.رسالة إلى یعقوب فی مدح القرآن الکریم.
81.رفع الاشتباه.
82.رفع الشبهات بالتشبه بالکفرة والظلمة.
83.سراج الإخوان فی أهم ما یحتاج إلیه فی هذا الزمان.
84.السلسل الذهبیة للسادة الصوفیة.
85.السلاسل القادریة.
86.سوق الأمة إلى اتباع السنة.
87.سوق الصدیقین إلى حضرة القدس.
88.شفاء الغلیل فیما أشکل من کلام شیخ شیوخنا جبریل.
89.شفاء الناس من الداء.
90.شفاء النفوس.
91.شمس الإخوان یستضیئون به بها فی أصول الأدیان.
92.طریق الجنة.
93.عدد الداعی إلى دین الله.
94.عقیدة العوام.
95.علوم المعاملة.
96.عمدة البیان فی العلوم التی وجبت على الأعیان.
97.عمدة العباد فیما یدعی الله به من جهة الصلاة والصوم وتلاوة القرآن.
98.عمدة العلماء.
99.عمدة المتعبدین.
100.فائدة.
101.الفتاوى للسائل.
102.فتح البصائر لتحقیق علوم البواطن والظواهر.
103.الفرق بین علم أصول الدین وبیان علم الکلام.
104.الفرق بین ولایة أهل الإسلام وبین ولایة أهل الکفر.
105.فکافکار (بالفلانیة).
106.فند نور (بالفلانیة).
107.قصیدة الشیخ عثمان إلى [الشیخ] مختار الکنتی.
108.قطع الخصام الذی یقع بین طلبة علم الکلام.
109.قواعد الصلاج إلى الفلاح.
110.قواعد الصلاة.
111.قواعد طلب الوصول إلى الله.
112.کتاب الآداب.
113.کتاب الأصول التی فی کتاب العلامة المحاسبی.
114.کتاب التفرقة بین الوعاظ المهتدین وبین الوعاظ المذمومین.
115.کتاب الفرق.
116.کتاب المسائل.
117.کتاب الورد.
118.کتاب مدة الدنیا.
119.کشف ما علیه العمل من الأحوال.
120.کف الطالبین عن تکفیر عوام المسلمین.
121.کفایة المسلمین.
122.کفایة المهتدین.
123.المحظورات.
124.مدیت الله جنلک جید وسیلة (بالفلانیة).
125.مرآت الطلاب فی مسند أبواب دین الله الوهاب.
126.مرآت الفرائض.
127.مسائل مهمة یحتاج إلى معرفتها أهل السودان.
128.مصباح المهتدین.
129.مصباح أهل هذه الأزمان من أهل بلاد السودان.
130.معراج العوام إلى سماء علم الکلام.
131.ملخص من أسرار کلام الشیخ الفقیه المحاسبی.
132.منهاج العابدین.
133.مواضع أوهام الطلبة فی کتب الکلام لعلماء الملة.
134.مورنور (بالفلانیة).
135.حیتی بند کموج (بالفلانیة).
136.میتیم الله (بالفلانیة).
137.میتیم الله یا محمود (بالفلانیة).
138.میتیم الله یا حواب غیتی (بالفلانیة).
139.نجم الإخوان یهتدون به بإذن الله فی أمور الزمان.
140.نصائح الأمة المحمدیة لبیان الفرق الشیطانیة التی ظهرت فی بلادنا السودانیة.
141.نصیحة أهل الزمان لأهل السودان من الأعراب والأعجام فی جمیع البلدان.
142.نور الألباب.
143.هدایة الطالبین.
144.هدایة الطلاب.
145.هل لی مسیر نحو طیبة.
146.وثیقة الإخوان لتبیین دلالات وجوب اتباع الکتاب والسنة والإجماع.
147.وثیقة الجواب على سؤال دلیل منع خروج النساء.
148.وثیقة إلى جماعة المسلمین.
149.وثیقة أهل السودان.
150.ولما بلغت ستا وثلاثین سنة.
151.ولما بلغت (فی الورد العثمانی القادری).
152.یا الله (قصیدة بالفلانیة).
=وفات=
وی در (1232 هجری قمری) مطابق با (1817م) پس از یک سال بیماری در سن (63) سالگی درگذشت و پسرش شیخ امام محمد بللو جانشین او شد.


=دعوت اصلاح گریانه=
=دعوت اصلاح گریانه=
خط ۴۱۳: خط ۲۴۶:


آنچه که وهابیت عامل شرک و کفر برای مسلمانان از قبیل زیارت قبر پیامبر و توسل به ایشان دانسته است شیخ عثمان به آن عمل کرده است او در جای جای آثارش توسل به رسول خدا را فضیلت دانسته و خود به زیارت قبر پیامبر اکرم اقدام نموده است. در موضوع جهاد نیز هرگز عبدالوهاب جهادی علیه کفار نداشته بلکه برای بازگرداندن مردم از آنچه شرک می پنداشته بوده است<ref>[https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%88 عثمان دان فودیو]</ref>.
آنچه که وهابیت عامل شرک و کفر برای مسلمانان از قبیل زیارت قبر پیامبر و توسل به ایشان دانسته است شیخ عثمان به آن عمل کرده است او در جای جای آثارش توسل به رسول خدا را فضیلت دانسته و خود به زیارت قبر پیامبر اکرم اقدام نموده است. در موضوع جهاد نیز هرگز عبدالوهاب جهادی علیه کفار نداشته بلکه برای بازگرداندن مردم از آنچه شرک می پنداشته بوده است<ref>[https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%88 عثمان دان فودیو]</ref>.
=وفات=
وی در (1232 هجری قمری) مطابق با (1817م) پس از یک سال بیماری در سن (63) سالگی درگذشت و پسرش شیخ امام محمد بللو جانشین او شد.


=پانویس=
=پانویس=
{{پانویس|1}}
{{پانویس|1}}


[[رده: تصوف]]
 
[[رده: عالمان]]
[[رده: عالمان مسلمان]]
 
[[رده: نیجریه]]
Hadifazl
Writers، confirmed، مدیران
۸۷٬۹۳۹

ویرایش

برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/86569»