۸۵٬۷۵۱
ویرایش
ماوراء النهر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'در این باره' به 'در‌این‌باره'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'در این باره' به 'در‌این‌باره') |
||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
در قرن ششم قبل از میلاد قسمت اصلی شاهنشاهی هخامنشیان این خطه بوده است. در قرن چهارم پیش از میلاد [[اسكندر مقدونی]] بخش‌هایی از آن را تصرف می‌كند، درقرن اول قبل از میلاد توسط تخارها تصرف می‌شود و تخارستان نام می‌گیرد كه كوشانیان نیز از آنانند. سلوکیان، کوشانیان وهیاطله وسپس در705 م. اعراب بر آن چیره شده و در819 م. آل سامان فرمانروای آن می‌گردند. پس از آن ترکها از حدود قرن پنجم میلادی وارد منطقه شده و برای همیشه درآنجا سكنی می‌گزینند. ایلک خانیان در 992، سلاجقه در1039، خوارزمشاهیان در1199، مغولان در1219، تیموریان در1383، ازبک‌ها که سلالۀ مغول و تیمور و به شیبانیان، اشترخانیان و منغیت‌ها معروف بودند از 1505 به مدت420 سال بر این منطقه حكمرانی کردند و سرانجام در 1870 به دست تزار‌های روس افتاد. این منطقه در دورۀ [[جماهیرشوروی]] دارای مرزبندی قطعی نبود، اما مركزیت آن درسرزمینی به نام تركستان روسیه قرار داشت. | در قرن ششم قبل از میلاد قسمت اصلی شاهنشاهی هخامنشیان این خطه بوده است. در قرن چهارم پیش از میلاد [[اسكندر مقدونی]] بخش‌هایی از آن را تصرف می‌كند، درقرن اول قبل از میلاد توسط تخارها تصرف می‌شود و تخارستان نام می‌گیرد كه كوشانیان نیز از آنانند. سلوکیان، کوشانیان وهیاطله وسپس در705 م. اعراب بر آن چیره شده و در819 م. آل سامان فرمانروای آن می‌گردند. پس از آن ترکها از حدود قرن پنجم میلادی وارد منطقه شده و برای همیشه درآنجا سكنی می‌گزینند. ایلک خانیان در 992، سلاجقه در1039، خوارزمشاهیان در1199، مغولان در1219، تیموریان در1383، ازبک‌ها که سلالۀ مغول و تیمور و به شیبانیان، اشترخانیان و منغیت‌ها معروف بودند از 1505 به مدت420 سال بر این منطقه حكمرانی کردند و سرانجام در 1870 به دست تزار‌های روس افتاد. این منطقه در دورۀ [[جماهیرشوروی]] دارای مرزبندی قطعی نبود، اما مركزیت آن درسرزمینی به نام تركستان روسیه قرار داشت. | ||
منطقه‌ای که به شهادت جغرافی‌دانان و تاریخ‌نویسان، زمانی بس طولانی دارای بهترین ویژگی‌ها و مردمانش دارای بهترین خصلت‌ها بوده‌اند وشهرهایی (به خصوص بخارا) كه زمانی آوازۀ نیکی و دینداری آن به گوش جهانیان رسیده و مردمانش با [[فقه]] و ادبیات سروکار داشته اند، در سه قرن اخیر و به خصوص در پایان قرن 19 وابتدای قرن20 به حدی در جهل و فساد غرق بوده كه د. ای. لوگوفیت، محقق روسی كتابی به نام «سرزمین بی‌حقوقی! امارت بخارا و وضع كنونی آن» در 1909 منتشر كرده و جهالت و عقب‌ماندگی عمومی قلمرو امارت بخارا را در تمام دنیا بی نظیر خوانده است<ref> | منطقه‌ای که به شهادت جغرافی‌دانان و تاریخ‌نویسان، زمانی بس طولانی دارای بهترین ویژگی‌ها و مردمانش دارای بهترین خصلت‌ها بوده‌اند وشهرهایی (به خصوص بخارا) كه زمانی آوازۀ نیکی و دینداری آن به گوش جهانیان رسیده و مردمانش با [[فقه]] و ادبیات سروکار داشته اند، در سه قرن اخیر و به خصوص در پایان قرن 19 وابتدای قرن20 به حدی در جهل و فساد غرق بوده كه د. ای. لوگوفیت، محقق روسی كتابی به نام «سرزمین بی‌حقوقی! امارت بخارا و وضع كنونی آن» در 1909 منتشر كرده و جهالت و عقب‌ماندگی عمومی قلمرو امارت بخارا را در تمام دنیا بی نظیر خوانده است<ref>در‌این‌باره نک:تاجیكانص3و30، جستارهاص9، تاجیكان،آریایی‌ها وفلات ایرانص17،«مقدمه‌ای برشناخت قوم تاجیك»ص66و69، قوم تاجیک و فرهنگ تاجیکی درآسیای مرکزی»ص63-89، طوایف آسیای مرکزی»ص247-179، خراسان وماوراءالنهر،ص22، تاجیكان،آریایی‌ها و فلات ایران ص53 و 60</ref>. | ||
=ماوراءالنهر پیش از اسلام= | =ماوراءالنهر پیش از اسلام= | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
در دوران باستان مردمان این خطّه راز بسیاری از معماهای تاریخ بشری را گشودند و تولیداتی عرضه كردند كه هنوز هم برخی شهرهای آنان به تولید آن محصول و به واسطۀ آن معروف است. از آنجایی كه معادن بسیاری شامل: طلا، نقره، لعل، لاجورد، فیروزه، زغال سنگ، اورانیوم، زاك، نمك، آهن، قلع، جیوه، مس، سرب، نفت و داشته‌اند، لذا راه‌های استخراج این معادن را از طریق متكای چوبی و فلزی كه هنوز هم در حفر معدن توصیه می‌شود كشف كرده‌اند. شیشه‌سازی، نساجی، چرم‌گری و پشم‌بافی، كرباس و ابریشم و پرنیان زندنچی و مروی، فانوس و ظروف مسی بخارایی، ظروف قلعی سمرقندی، قیچی و سوزن و كمان چاچی، اسلحه فرغانه‌ای و مهمات اسفیجابی، كاغذ سمرقندی و نیز از مهم‌ترین تولیدات شهرهای ماوراءالنهر بوده است. همچنین برای ساخت و سازهایشان از موادی مانند: گل، خشت خام و چوب استفاده می‌كرده‌اند و كشاورزی و حفر كانال‌های آبیاری جهت زراعت رونق داشته است. [[سمرقند]] و [[بخارا]] دارای نهر‌ها وكانال‌های پرآب و بوستان‌های سرسبزی بوده است. دامداری هم بسیار رایج و فراورده‌های دامی ضروری را به وفورتولید می‌كرده و نیازی به تهیۀ آنها از دوردست نداشته‌اند. | در دوران باستان مردمان این خطّه راز بسیاری از معماهای تاریخ بشری را گشودند و تولیداتی عرضه كردند كه هنوز هم برخی شهرهای آنان به تولید آن محصول و به واسطۀ آن معروف است. از آنجایی كه معادن بسیاری شامل: طلا، نقره، لعل، لاجورد، فیروزه، زغال سنگ، اورانیوم، زاك، نمك، آهن، قلع، جیوه، مس، سرب، نفت و داشته‌اند، لذا راه‌های استخراج این معادن را از طریق متكای چوبی و فلزی كه هنوز هم در حفر معدن توصیه می‌شود كشف كرده‌اند. شیشه‌سازی، نساجی، چرم‌گری و پشم‌بافی، كرباس و ابریشم و پرنیان زندنچی و مروی، فانوس و ظروف مسی بخارایی، ظروف قلعی سمرقندی، قیچی و سوزن و كمان چاچی، اسلحه فرغانه‌ای و مهمات اسفیجابی، كاغذ سمرقندی و نیز از مهم‌ترین تولیدات شهرهای ماوراءالنهر بوده است. همچنین برای ساخت و سازهایشان از موادی مانند: گل، خشت خام و چوب استفاده می‌كرده‌اند و كشاورزی و حفر كانال‌های آبیاری جهت زراعت رونق داشته است. [[سمرقند]] و [[بخارا]] دارای نهر‌ها وكانال‌های پرآب و بوستان‌های سرسبزی بوده است. دامداری هم بسیار رایج و فراورده‌های دامی ضروری را به وفورتولید می‌كرده و نیازی به تهیۀ آنها از دوردست نداشته‌اند. | ||
به نظر می‌رسد پس از سقوط هخامنشیان (هخامنشیان 200 سال این مناطق را اداره می‌كردند)، در قرن چهارم قبل از میلاد تا ظهور اسلام در قرن هفتم میلادی در این مناطق سلسله‌های سلوكیان، حكومت یونانی باختر، دولت‌های نیمه مستقل و حكومت‌های محلی به ترتیب كمابیش به صورت دولت‌های تابع، دولت‌های نیمه مستقل و ملوکالطوایفی مركز گریز اداره می‌شده و هر شهر برای خود امیر و شاه جداگانه‌ای داشته است. از نظر فرهنگی نیز كاملاً تحت نفوذ فرهنگ و تمدن و زبان ایرانی قرار داشته و زبان سغدی و خوارزمی زبان رایج منطقه بوده است كه به عنوان زیرمجموعۀ زبان‌های ایرانی میانه شرقی محسوب می‌شوند<ref> | به نظر می‌رسد پس از سقوط هخامنشیان (هخامنشیان 200 سال این مناطق را اداره می‌كردند)، در قرن چهارم قبل از میلاد تا ظهور اسلام در قرن هفتم میلادی در این مناطق سلسله‌های سلوكیان، حكومت یونانی باختر، دولت‌های نیمه مستقل و حكومت‌های محلی به ترتیب كمابیش به صورت دولت‌های تابع، دولت‌های نیمه مستقل و ملوکالطوایفی مركز گریز اداره می‌شده و هر شهر برای خود امیر و شاه جداگانه‌ای داشته است. از نظر فرهنگی نیز كاملاً تحت نفوذ فرهنگ و تمدن و زبان ایرانی قرار داشته و زبان سغدی و خوارزمی زبان رایج منطقه بوده است كه به عنوان زیرمجموعۀ زبان‌های ایرانی میانه شرقی محسوب می‌شوند<ref> در‌این‌باره نک:اوستا،ص438و440،تاجیكان ص 61 تا 63 ، 238 تا 245 ، 346 تا 433 ، سغدی‌ها و آسیای میانه ص 14 و 16، فارسی ایران و تاجیكستان، ص2و3، غریبه‌های آشنا، ص 41 و 42 4 . در این بخش به منابع زیر مراجعه شده است: | ||
تاجیكان ص474 به بعد، «خراسان در دوران باستان»،ص999-1009 ،تاریخ بخاراص56 و57، ازبكستانص16، بخارا دستاورد قرون وسطیص17و19، غریبه‌های آشنا ص44، المسالك والممالكص17،صوره‌الارضص193، مسالك و ممالكص226و230، تاریخ هرودوتص209.آثارالبلادواخبار العبادص557 و509، نزهه‌القلوبص 16، لغت‌نامه دهخدا، ذیل«بخارا و سمرقند»، معجم‌البلدان، ج4، ص400وج1 ص452، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقیص461، احسن التقاسیمص405</ref>. | تاجیكان ص474 به بعد، «خراسان در دوران باستان»،ص999-1009 ،تاریخ بخاراص56 و57، ازبكستانص16، بخارا دستاورد قرون وسطیص17و19، غریبه‌های آشنا ص44، المسالك والممالكص17،صوره‌الارضص193، مسالك و ممالكص226و230، تاریخ هرودوتص209.آثارالبلادواخبار العبادص557 و509، نزهه‌القلوبص 16، لغت‌نامه دهخدا، ذیل«بخارا و سمرقند»، معجم‌البلدان، ج4، ص400وج1 ص452، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقیص461، احسن التقاسیمص405</ref>. | ||