جنبش سنوسیه لیبی: تفاوت میان نسخه‌ها

مؤسس این سلسله فردی به نام [[محمد بن علی سنوسی]]، چهل و دومین فرزند از سلاله پیامبر بود که در تاریخ ۲۲ دسامبر ۱۷۸۷م. مطابق با ۱۱۶۶ ه. ش. در «[[تورش]]» نزدیک به «[[مستغانم]]» در الجزایر به دنیا آمد. [[سنوسی]] از سال ۱۲۰۹ ه. ش. مدتی را در [[مکه]] شاگرد [[احمد بن ادریس فاسی]]، مؤسس طریقه‌های [[قادریه]] – [[ادریسیه]] بود و در پی فوت وی در سال ۱۲۱۶ ه. ش. در منطقه کوه [[ابوقبیس]] واقع در نزدیکی مکه، اولین [[زاویه]] («[[زاویه]]» به مراکزی که محل تدریس علوم و تبلیغ فرقه‌های مذهبی است می‌گویند.) خود را تاسیس کرد. سنوسی، پس از چندی به برقه بازگشت و در سال ۱۲۳۴ ه. ش. زاویه‌ای درالبیضاء و زاویه‌ای در [[جغبوب]] تاسیس کرد و در سال ۱۲۳۸ه. ش. در همان محل فوت نمود. (وی که به [[سنوسی الخطابی الحسنی الادریسی]] شهرت داشت و مؤسس و پیشوای [[سنوسیه]] اول بود، آثاری نیز داشت.) (از جمله: [[الکواکب الدریه فی الوائل الکتب الاثریه]]. (۱۲۰۲ ۱۲۷۶ ه. ق)).

[[محمد الأشهب]] در کتاب «[[السنوسی الکبیر]]» می‌گوید این جنبش منسوب به «[[محمد بن علی سنوسی]]» است که در سال 1798 میلادی در [[تلمسان]] متولد شد و نسبش به خلفای سلسله ادریسیان که در سال‌های 688-974 میلادی در [[مراکش]] حکومت می‌کردند، می‌رسد. او در دانشگاه‌های [[الجزائر]] و [[فاس]] کسب علم کرد و دارای یک ایده تبلیغی با رویکرد سیاسی در جهان اسلام بود.

[[احمد الدجانی]] در کتاب «[[الحرکه السنوسیه نشأتها و تطورها فی القرن التاسع عشر]]»این‌طور بیان می‌کند که [[سنوسی]] متأثر از روح [[تصوف]] حاکم بر مغرب عربی بود و به دست چند شیخ صوفی تعلیم یافته بود و [[فقه مالکی]] را نیز آموخته بود. در کنار آن به امور سیاسی نیز اهتمام داشت. ظلم، بی تدبیری و ضعف حاکمان [[عثمانی]] در [[الجزایر]] و طمع اروپاییان به کشور، ذهن او را مشغول کرده بود. از این رو درخلال حضورش در شهر فاس فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد.

[[سنوسی]] در «[[جامع کبیر فاس]]» شروع به تدریس کرد و به شهرت زیادی رسید. پادشاه [[مراکش]] [[مولا سلیمان]] از او خواست تا به دربار برود اما او نپذیرفت و به تبلیغ دینی و سیاسی اتحاد اسلامی ادامه داد تا جایی که پادشاه مراکش نسبت به او احساس خطر کرد که مبادا علیه حکومت او اقدام کند. [[سنوسی]] ناچار شد [[مراکش]] را به مقصد [[مکه]] ترک کند و در مسیر از [[الجزائر]] و [[تونس]] و [[لیبی]] و [[مصر]] عبور کند. ([[دجانی]])<br>

جنبش [[سنوسیه]] یک جنبش تجدیدنظر طلب نسبت به تراث [[صوفیه]] پیش از خود به شمار می‌رود. و به این طریقه و طریقه‌هایی چون «[[مهدیه]]» در [[سودان]] که حامل یک پروژه سیاسی بوده‌اند و برخلاف [[صوفیه]] گذشته، [[تبشیری]] بوده‌اند و برای تحقق اهداف خود به سلاح متوسل شده اند، «[[صوفیه جدید]]» اطلاق می‌شود. چرا که فکر جدیدی را از [[عالم]]، [[شریعت]]، [[اعتقاد]] و [[تصوف]] ارائه داده‌اند.

سپس [[سنوسی]] دعوت به خود را در [[مکه]] آغاز کرد و شاگردانی یافت. برخی از حجاج [[طرابلس]] و [[حجاز]] نیز دعوت او را پذیرفتند. او اولین «[[زاویه]]» برای نشر تفکر اصلاحی خویش را در سال [[1827]] در [[ابی قبیس]] [[مکه]] بنا کرد. پس از آن زاویه‌های متعددی یکی پس از دیگری ایجاد شدند. برپایی اولین زاویه او در [[لیبی]] به سال1842 در [[بیضاء]] برمی‌گردد و سپس به تمام [[لیبی]]، [[صحرای آفریقا]]، [[مصر]]، [[مراکش]]، [[شام]] و [[حجاز]] گسترش یافت.([[الأشهب]])

امام [[سنوسی]] به ادعاهای تصوف مانند [[رؤیا]]، [[اتصال]] و کشف [[ایمان]] داشت و خود را دارای یک [[رسالت]] و تکلیف دینی می‌دانست. [[شربینی]] می‌گوید:«امام [[سنوسی]] به‌طور کلی دارای جایگاه مهمی قریب به جایگاه [[ولی]] داشته است اما به‌دلیل اینکه نهضت راه [[سلفیت]] را پیش گرفت این قداست به تدریج از بین رفت.»

[[جنبش سنوسیه]] بدلیل حمایتی که [[وهابیت]] از زاویه‌های [[سنوسی]] در حجاز می‌کردند با آنها مرتبط بود و از سوی دیگر نزدیکی ایدئولوژیکی روشنی هم میان آن‌ها پیدا شد و «[[سلفیۀ سنوسیه]]» ایجاد شد. این در حالی بود که [[سنوسیه]] نزدیکی خود با جنبش [[مهدیه]] در [[سودان]] را نفی می‌کرد بلکه در غرب [[سودان]] درگیری‌هایی نیز میان دو جنبش رخ داد. ([[شربینی]])

امام [[سنوسی]] با علمای معاصر خود در موضوع اجتهاد به مواجهه پرداخت و تفکر بسته بودن راه اجتهاد به دلیل اجماع علمای گذشته را رد کرد و حتی برخی از مشایخ [[مصر]] و [[حجاز]] را [[تکفیر]] کرد. ([[دجانی]])

[[زاویه‌ سنوسی]] پیش از [[سنوسیان]] نیز در عالم اسلامی معروف بود و نوعی پایگاه محسوب می‌شد. [[زاویه‌های سنوسی]] در مسیر تجاری صحرای سینا ایجاد شدند و در حکم مهمان‌سرا و پایگاهی برای فرستادن هیئات تبلیغ اسلام به حساب می‌آمدند. در تقویت روابط قبایل [[لیبیایی]] نقش داشتند و در رونق تجاری نیز دخیل بودند چرا که امنیت را در مسیرهای تجاری افزایش می‌دادند.  

[[سنوسی]] برای نشر اسلام در آفریقا تلاش کرد و با [[مسیحیت تبشیری]] مبارزه کرد و مبلغانی را از آفریقاییان تربیت کرد. وی کاروانی از بنده‌ها را خریداری و آزاد کرد و تبلیغ را به آن‌ها آموخت سپس آن‌ها را به سوی قبیله‌هایشان فرستاد تا اسلام را نشر دهند. (شکری)

[[امام محمد سنوسی]] در سال1860 درگذشت و فرزندش «[[امام محمد المهدی]]» جانشین او شد. کسی که اغلب تابعین طریقت، او را مهدی منتظر می‌پنداشتند.

[[شکری السنکی]]، کارشناس [[لیبی]] می‌گوید: «[[عمر مختار]] بخشی از تاریخ آزادی ملی لیبی است. او کسی است که تحت فرمان [[سید احمد الشریف]] و پس از او [[سید محمد ادریس سنوسی]] جنگید.»

[[سنوسیه]] در [[جنگ جهانی اول]] وارد [[مصر]] شد و در ناحیه «ضبعه» با ایتالیایی‌ها روبرو شد و مقاومت کرد. (شربینی)

پس از آن بنا شد ریاست به «[[سید محمد ادریس]]» منتقل شود و او اقدام به برقراری صلح با [[انگلیس]] کرد. انگلیس برقراری صلح را مشروط به برقراری صلح سنوسیان با ایتالیایی‌ها نمود. بدین صورت پیمان 1917 طبرق بسته شد و طی آن ایتالیا حکومت محمد ادریس در برقه را پذیرفت و این سواحل تحت سیطره او باقی ماند.

سنوسیان «[[اجدابیا]]» را بعنوان پایتخت خود برگزیدند سپس از تمام [[لیبی]] برای [[سید محمد ادریس]] بیعت گرفتند و این [[ایتالیا]] را خشمگین کرد. سید ادریس ناچار شد به مصر برود و رهبری قیام را به [[عمر مختار]] بسپارد. (شکری)

زمانی که [[جنگ جهانی دوم]] در سال 1939 در گرفت [[امیر ادریس]] با [[متفقین]] هم پیمان شد. چون پیوستن به آن‌ها را تنها راه بیرون کردن [[ایتالیایی‌ها]] از [[لیبی]] می‌دانست. او با رهبران لیبی در مصر دیدار کرد و بنا شد که یک ارتش ملی از مقیمین لیبی در مصر تحت فرمان انگلیس ایجاد شود و این‌گونه بود که «جیش التحریر» با بیش از 11 هزار سرباز ایجاد شد. (السنکی)

روز 24 دسامبر 1951 استقلال [[لیبی]] اعلام شد و [[امیر ادریس]] خود را پادشاه حکومت پادشاهی متحد [[لیبی]] اعلام کرد. (سنکی)