فرقه گرائی از منظر قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

باید اذعان کرد اختلافات و منازعات بین اتباع مذاهب تا زمانی که آسیب شناسی جدی نشده و به راهکار جامع وحدت بخش که موردقبول پیروان تمامی مذاهب اسلامی باشد نیانجامد تا قیامت استمرار خواهد داشت چنانکه قرآن کریم در زمینه اثارو پیامدهای انحراف اهل کتاب از حقایق دین و توصیه‌های رهبران الهی شان می‌فرماید: {فأغرینا بینهم العداوة والبغضاء إلی یوم القیامة}  

فتنه‌های بزرگی که بین پیروان مذاهب حنفی و شافعی اتفاق افتاد دراثر اتش انها بسیاری از مردم از بین رفته و مراکز کسب و نیز مدارس سوزانده شد و تعداد کشته‌های پیروان مذهب شافعی بیشتر بود البته اینان بعد از مدتی بر پیروان مذهب حنفی پیروز شده ودر انتقام گرفتن از انها اسراف نمودند. این واقعه در سال 554 هجری اتفاق افتاد. شبیه این فتنه بین پیروان مذاهب شافعی و حنبلی اتفاق افتاد بگونه‌ای که حکومت وقت با قدرت نظامی اش جهت دفع ان دخالت نمود که در اینجا نیز کشتار زیادی اتفاق افتاد و مساکن و مراکز کسب در اصفهان سوزانده شد.

این فتنه که شراره اش گسترش یافته و اثار خسارت بار ان طولانی گردید تمامی خراسان و شام و حجاز و عراق را در بر گرفت و به اوج خودش رسید. حنبلی‌ها در ناسزا گویی به اشاعره از اهل سنت از همه توان و امکاناتشان بهره می‌بردند براحتی در مجامع عمومی انها را لعن می‌کردند و موقعیت ابوالحسن اشعری همانند علی بن ابیطالب در زمان بنی امیه شده بود که مورد لعن و نفرین قرار می‌گرفت.<ref>فی ظلّ أصول الإسلام، الشیخ جعفر السبحانی، ص 25، نقل از البدایة والنهایة، ج 4، ص 76، طبقات الشافعیة، 2/109، ص 4</ref>

ابن اثیر نسبت به حوادث سال 323 هجری می‌نویسد :در این سال حوادث زیادی از ناحیه حنابله علیه پیروان مذهب شافعی بوقوع پیوست ویاقوت حموی می‌گوید بجهت فتنه‌های زیاد خسارت‌های مالی و جانی فراوانی به پیروان دو مذهب شافعی و حنفی واقع گردید.<ref>ورکبت السفینة، ص 70</ref>

'''از رفتار زشت و توهین امیز پیروان مذهب خنفی نسبت به شافعی‌ها در طرابلس ان است که برخی از بزرگان مذهب شافعی نرد مفتی اعظمشان امده و از او خواستند لطفا مساجد را جهت اقامه نماز بین ما و حنفی‌ها تقسیم نمایید چون فقیهان حنفی مارا مسلمان ندانسته و رفتار اهل ذمه (کفار اهل کتاب)را با ما دارند چنانکه در زمینه جوا ز ازدواج مرد حنفی با زن شافعی بین فقهایشان اختلاف بوده و برخی ان را حرام می‌دانند چون می‌گویند ایمان پیروان مذهب شافعی برایشان اثبات نشده است.<ref>همان، ص 79 </ref>'''

­4 - نکته قابل توجه دیگر قبل از ورود به موضوع اصلی ان است که اسلام بمعنایی که در قرآن وسنت تبیین گردیده است فوق مذاهب موجود بوده ومنحصر نمودن ان به مذاهب فقهی و کلامی خاص ظلم اشکار به این مکتب حیاتبخش الهی خواهد بود در این رابطه گفتار ائمه اربعه اهل سنت که به این حقیقت بزرگ اذعان داشته اند قابل توجه است اینان از پیروان خویش خواسته اند که حقایق اسلام را در مذهب خاص ندیده و افق نگاهشان را فوق مذاهب قرار دهند

'''بنظر می‌رسد مهمترین عاملی که در قرآن کریم از ان بعنوان اسیب جدی و نابود کننده وحدت اسلامی یاد شده است تفرق و تشتت در دین حنیف می‌باشد این امر بحدی در قرآن مورد نکوهش قرار گرفته است که معادل بزرگترین معصیت الهی (شرک) تلقی گردیده است در همین راستا مسلمانان را از تجربه خسارتبار اهل کتاب که دین واحد الهی را به فرقه‌ها و مذاهب گوناگون تجزیه نمودند بر حذر داشته و از انان می‌خواهد که توحید را در ابعاد مختلف زندگی خویش عینیت بخشند '''  

در نظامات اقتصادی و اجتماعی هم می‌بینیم جوامعی که بر مبنای توحید شکل گرفته اند از انسجام و اتحاد و توانمندی خاصی برخوردارند اما نظاماتی که بر غیر مبنای توحید بنا شده‌اند مبتلا به تشتّت، تفرقه و منازعات همیشگی گردیده اند نمونه بارز جوامع توحیدی مدینه فاضله نبوی است که در مدت کمی‌توانست توسط سپاهی اندک اما موّحد، بر نظامات شرک آلود عصر جاهلیت به رغم اقتدار پوشالی و فزونی سپاهیانش غلبه یابد اما از آنجا که روحیه توحیدی مسلمانان بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به تدریج رو به افول و سستی نهاد شاهد انحطاط، منازعات داخلی و نیز پیدایش فرقه‌ها و مذاهب مختلف هستیم پیدایش این فرقه‌ها و مذاهب وشدت منازعات بحدی بود که در اوائل قرن دوم هجری فقط حدود 138 مذهب فقهی ـ بر اساس نقل مورخین <ref>تاریخ الفقه الإسلامی، ص 86</ref> در جوامع اسلامی بوجود امد و این روند همچنان در قرن‌های بعدی ادامه یافت.

مسیحیت در نگاه کلی به سه فرقه اصلی تقسیم می‌شود: کاتولیک، ارتودوکس و پروتستان، رهبری فرقه کاتولیک در دست پاپ است و هفت شعار: تعمید، تدهین، عشای ربانی، اعتراف، ازدواج، دستگذاری و تأیید در این فرقه وجود دارد.

2. صدوقیان که منسوب به یکی از روحانیون یهود به نام صدوق بوده و عده‌ای از روشنفکران و یونانی‌گرایان آن را پایه گذاری کرده که اینان منکر رستاخیز و مخالف احکام و اصول غیر علمی و عقلی دین یهود بودند.

11. فرقه تناسخیه که قائل به تناسخ بودند و می‌گفتند خداوند بخت النصر را مسخ کرده و به گونه هفت جانور درنده در آورده تا او را عذاب کند.

خداوند در این ایه مسلمانان را از ورود در جرگه مشرکان نهی داشته و از انان خواسته است همانند مشرکان که دین واحدشان را مبدل به فرقه‌های مختلف نمودند اجتناب کنند.<ref>تفسیر التبیان، ج 8، ص 249 ـ 250</ref>                                               

شیخ طبرسی در مجمع البیان،نیز نظیر تفسیر فوق را ذیل ایه شریفه مذکور بیان کرده است <ref>مجمع البیان، ج 8ص 60</ref>  

'''خداوند متعال در ایات متعدد قرآن کریم نظیر''' {ولا تکونوا من المشرکین من الذین فرقوا دینهم وکانوا شیعاً کل حزب بما لدیهم فرحون} ویقول أیضاً: {ولا تکونوا کالذین تفرقوا واختلفوا من بعد ما جاءهم البینات واولئک لهم عذاب عظیم}مسلمانان را از تفرقه و اختلاف در دین باز داشته است

جون این اختلاف موجب نابودی دین و جوامع اسلامی‌خواهد شدو اگر بدقت در این ایات بنگریم و اوضاع اسفبار کشورهای اسلامی را هم ملاحظه نماییم خواهیم دید که متاسفانه در اثر بی توجهی مسلمانان این پیشگویی قرآن عملی شده است.<ref>ر.ک: مقدمه چاپ دوم المراجعات، السید شرف الدین، ص 8 ـ 14، تحقیق حسین الرازی، الطبقة الثانیة، سنة الطبع، 1402.</ref>  

مراد از فرقوا دینهم در این ایه شریفه پیروان ادیان یهود و نصارا هستند که دینشان را تجزیه به فرقه‌های مختلفی نموده و هر فرقه‌ای به عقائدش راضی است. <ref>مقاتل بن سلیمان، ج 3، ص 12 </ref>

در این ایه خداوند متعال مسلمانان را از خطر جدی تشتت و تفرقه بر حذر داشته و از انان می‌خواهد دین واحد الهی را همانند مشرکان به فرقه‌های مختلف تجزیه نکنند.<ref>تیسیر الکریم الرحمن فی کلام المنان، ص641 </ref>

ایا طبق این ایه اختلاف و تشتت در دین از بزرگترین دامها و مکائد شیطان نیست و ایا تلاش در از بین بردن این اختلافات را نمی‌توان از بزرگترین مصادیق جهاد در راه خدا وبرترین اعمال در جهت قرب الهی دانست ؟ <ref>همان</ref>

با دقت و تأمل در گفتار مفسران أهل سنت نیز می‌توان چنین استنباط نمود که تاسیس فرقه‌های گوناگون اسلامی و تبدیل نمودن اسلام به اجزای گوناگون تبعیّت از شیوه یهود و نصاری بوده که آنان را از صف توحید به سمت شرک کشانید و امت اسلامی در این آیه شریفه تحذیر گردیده اند که این سیره را نسبت به دین اسلام پیاده نمایند.

نکته مهم و اساسی دیگر در این آیه آن است که این آیه اختصاص به مذاهب یهود و نصاری نداشته بلکه شامل تمامی کسانی می‌شود که دین واحد را مبدّل به فرقه‌ها و مذاهب مختلف نمودند. بنابراین قطعاً در مورد مکتب نورانی اسلام نیز که اکنون به صورت فرقه‌های مختلف در امده است تهدیدات سه گانه مذکور در آیه جاری خواهد بود.

ایشان نیز ذیل ایه شریفه می‌فرماید

7. آیه 159 سوره انعام تمامی کسانی را که دین واحد الهی را به فرقه‌های گوناگون تبدیل کردند شامل می‌شود. بدیهی است این امر اختصاص به پیروان یهود و مسیحیت و مشرکین دیگر اهل کتاب نداشته ومسلمین را نیز در صورت تبعیت از سیره انان شامل می‌شود.

'''در این تفسیر ذیل ایه شریفه امده است :'''

مفاد ایه شریفه این است که ای پیامبرکسانی که آیین و مذهب خود را پراکنده نمودند و به دسته‌های مختلف تقسیم شدند در هیچ چیز با آن‌ها ارتباط نداری زیرا مکتب تو مکتب توحید و صراط مستقیم است و راه راست همواره یکی بیشتر نیست ولی محتوای آیه یک حکم عمومی و همگانی درباره تمام افراد تفرقه انداز است که با ایجاد انواع بدعت‌ها میان بندگان خدا بذر نفاق و اختلاف می‌پاشند.  

سپس در قالب سئوال از اینکه مخاطبین ایه مذکور چه کسانی هستند آمده است:

اگر مشاهده کنیم که در روایات اهل بیت و همچنین اهل تسنن نقل شده است که این آیه اشاره به گمراهان و تفرقه اندازن و بدعت گذاران این امت است در حقیقت از قبیل بیان مصداق می‌باشد زیرا اگر این مصداق بیان نمی‌شد ممکن بود عده‌ای تصور کنند که منظور از آن منحصران دیگران هستند. در روایتی از امام باقر علیه السلام در ذیل همین آیه نقل شده است آیه اشاره به کسانی است که از امیرالمؤمنین جدا شده‌اند و به دسته جات مختلف تقسیم گردیده اند.<ref>الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج 4، ص 528 ـ 534</ref>

تمامی کسانی که دین واحد الهی را که مظهر وحدت امت اسلامی است به عامل تفرقه و تشتت مبدل می‌کنند ـ از طریق تاسیس فرقه‌های مذهبی و بدعت گذاری در دین و اشکال دیگر ـ مشمول خطاب شدید {لست منهم فی شیء وإنما أمرهم إلی الله} در آیه مذکور می‌باشند.

ایشان ضمن بیان دیدگاه‌های مختلف می‌گوید فرقه‌های مختلف یهود و نصاری و مجوس دین واحد الهی را به مذاهب مختلف تجزیه نمودند و اینان اهل ضلالت و گمراهی اند و پیامبر از اینان براعت خواهد جست وکسانی که دین او را به فرقه‌های مختلف تبدیل کرده اند و نیز از یهود و نصاری که چنین روشی را در دین خود پیاده نموده‌اند اعلان براعت خواهد کرد.<ref>جامع البیان، ابن جریر طبری، ج 8، ص 137 ـ 141</ref>

در تفسیر ابن أبی حاتم، نیز ذیل ایه شریفه آمده است:

عمر از پیامبر (ص) نقل می‌کندکه ان حضرت به عائشه فرمود مراد از إنّ الذین فرقوا دینهم وکانوا شیعاً هوا پرستان و اصحاب بدعت هستند و برای هر گنهکاری راه توبه باز است جز اصحاب بدعت که خداوند از انها بیزاری جسته و من هم از انها بیزارم <ref>تفسیر ابن أبی حاتم، ج 5، ص 1429 ـ1431 </ref>

در تفسیر الرازی، وابن عربی و ابن کثیر و...نیز نظیر مطالب فوق بیان شده است چنانکه در تفسیر الرازی ذیل ایه شریفه می‌خوانیم

 

خداوند در این ایه مسلمانان را در جهت وحدت و انسجام تحریک نموده و از انان می‌خواهد تا از تفرقه در دین و فرقه سازی‌ها اجتناب کنند <ref>تفسیر الرازی، ج 14، ص 7 ـ 8 «... واعلم أنّ المراد من الآیة الحثّ علی أن تکون کلمة المسلمین واحدة وأن لا یتفرقوا فی الدین ولا یبتدعوا البدع وقوله: {لیست منهم فی شیء} فیه قولان:الأول: أنت منهم برئ وهم منک برأء وتأویله: إنّک بعید عن أقوالهم ومذاهبهم والعقاب اللازم علی تلک الأباطیل مقصور علیهم ولا یتعداهم والثانی: لست من قتالهم فی شیء... . انتهی»</ref>.  

در این تفسیر نیز ذیل ایه مذکور امده است : هوا پرستی‌ها علت فرقه سازی‌ها بوده که نتیحه اش خروح از صراط مستقیم الهی خواهد بود وسرنوشت شوم این عمل در قیامت به صاحبانش ارائه خواهد شد <ref>تفسیر ابن عربی، ج 1، ص 248 ـ 249</ref>

ایشان بعد از بیان روایتی از عائشه که «الذین فرقوا دینهم» را بر اصحاب بدعت تطبیق می‌کند، می‌گوید: ایه مذکور حکم کلی و جامعی را برای تمام کسانی که در دین الهی تفرقه و تشتت ایجاد می‌کنند بیان می‌کند بنا بر این اختصاص به یهود و نصاری نخواهد داشت و در مورد مسلمانان نیز جاری خواهد بود:   

==جمع بندی نهایی==

از مجموع أقوال و اراء مفسرین فریقین به خوبی به دست می‌آید که اسلام بعنوان یک دین و حقیقت وحیانی، به هیچ وجه کثرت پذیر نیست و انشعابات مذهبی و فرقه‌گرایی به نام اسلام، پیروانش را از مسیر اسلام و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جدا نموده و آنان را در وادی شرک قرار خواهد داد.

 

[[رده:کلام مقارن]]