۸۸٬۰۰۹
ویرایش
آیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'آنها' به 'آنها'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'آنها' به 'آنها') |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
===نشانه‌های منزلگه=== | ===نشانه‌های منزلگه=== | ||
نشانه‌هایی را که از منزل‌گاه قبیله در بیابان به جای مانده، آیه می‌خوانند، و می‌دانیم که وصف منزلگه قبیله معشوق، مشهورترین مضمون در «نسیب» قصاید جاهلی است، و میان این معنی و معانی دینی هم که پژوهش‌گران ذکر کرده‌اند تشابهی نیست. | نشانه‌هایی را که از منزل‌گاه قبیله در بیابان به جای مانده، آیه می‌خوانند، و می‌دانیم که وصف منزلگه قبیله معشوق، مشهورترین مضمون در «نسیب» قصاید جاهلی است، و میان این معنی و معانی دینی هم که پژوهش‌گران ذکر کرده‌اند تشابهی نیست. | ||
در این مورد، تنها چنین می‌توان پنداشت که در زمان‌های متأخرتر، به تقلید از مسیحیان و یهودیان جزیرة العرب، معانی ثانوی تازه‌ای بر دوش کلمه بار شده است، متأسفانه لغت نویسان، همه به شواهدی که تا قرن ۴ق/۱۰م در معجم ابن فارس گرد آمده است بسنده کرده‌اند و طی هزار سال بعد، شاهد جدیدی بر | در این مورد، تنها چنین می‌توان پنداشت که در زمان‌های متأخرتر، به تقلید از مسیحیان و یهودیان جزیرة العرب، معانی ثانوی تازه‌ای بر دوش کلمه بار شده است، متأسفانه لغت نویسان، همه به شواهدی که تا قرن ۴ق/۱۰م در معجم ابن فارس گرد آمده است بسنده کرده‌اند و طی هزار سال بعد، شاهد جدیدی بر آنها نیفروده‌اند (مجموعاً ۴ بیت برای لفظ آیه و ۷ بیت برای مشتقات فعلی آن. برخی از این ابیات نیز متعلق به بعد از اسلام است). | ||
اما پیداست که استعمال کلمه در عصر جاهلی رایج‌تر از آن بوده که کتاب‌های لغت نشان می‌دهند؛ شواهد تازه‌ای که می‌شناسیم عبارتند از عدی بن زید. <ref>لویس شیخو، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، ج۱، ص۴۴۴، بیروت، دارالمشرق.</ref> عبید، <ref>لویس شیخو، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، ج۱، ص۶۱۲، بیروت، دارالمشرق.</ref> امرؤالقیس، <ref>لویس شیخو، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، ج۱، ص۶۶، بیروت، دارالمشرق.</ref> حارث بن حلزة، <ref>دوبار، لویس شیخو، ج۱، ص۴۱۹، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، بیروت، دارالمشرق.</ref> نابغه، <ref>النابغة الذبیانی، دیوان، ج۱، ص ۷۹، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.</ref><ref>النابغة الذبیانی، دیوان، ج۱، ص۱۲۷، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.</ref> عروة بن الورد. <ref>عروة بن الورد، دیوان، ج۱، ص ۱۷، بیروت، ۱۹۸۰م.</ref> | اما پیداست که استعمال کلمه در عصر جاهلی رایج‌تر از آن بوده که کتاب‌های لغت نشان می‌دهند؛ شواهد تازه‌ای که می‌شناسیم عبارتند از عدی بن زید. <ref>لویس شیخو، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، ج۱، ص۴۴۴، بیروت، دارالمشرق.</ref> عبید، <ref>لویس شیخو، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، ج۱، ص۶۱۲، بیروت، دارالمشرق.</ref> امرؤالقیس، <ref>لویس شیخو، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، ج۱، ص۶۶، بیروت، دارالمشرق.</ref> حارث بن حلزة، <ref>دوبار، لویس شیخو، ج۱، ص۴۱۹، شعراء النصرانیة قبل الاسلام، بیروت، دارالمشرق.</ref> نابغه، <ref>النابغة الذبیانی، دیوان، ج۱، ص ۷۹، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.</ref><ref>النابغة الذبیانی، دیوان، ج۱، ص۱۲۷، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.</ref> عروة بن الورد. <ref>عروة بن الورد، دیوان، ج۱، ص ۱۷، بیروت، ۱۹۸۰م.</ref> | ||
معنای کلمه آیه در شعر همه این شاعران به جز عروه، همان «نشان منزلگه یار» یعنی معنای اصیل کلمه است. | معنای کلمه آیه در شعر همه این شاعران به جز عروه، همان «نشان منزلگه یار» یعنی معنای اصیل کلمه است. | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
===نشان خشم=== | ===نشان خشم=== | ||
گویی این معنای اخیر است که پس از تحول، در معنی تازه‌تری که همانا نشان خشم و تهدید و انذار است، به کار گرفته شده: نابغة: مَن‌ْ مُبْلِغ‌ٌ عَمرو بن هند½ آیه، <ref>النابغة الذبیانی، دیوان، ج۱، ص ۱۲۷، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.</ref> عروه: أبلِغ‌ْ بِآیِة ما. <ref>عروة بن الورد، دیوان، ج۱، ص ۱۷، بیروت، ۱۹۸۰م.</ref> | گویی این معنای اخیر است که پس از تحول، در معنی تازه‌تری که همانا نشان خشم و تهدید و انذار است، به کار گرفته شده: نابغة: مَن‌ْ مُبْلِغ‌ٌ عَمرو بن هند½ آیه، <ref>النابغة الذبیانی، دیوان، ج۱، ص ۱۲۷، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.</ref> عروه: أبلِغ‌ْ بِآیِة ما. <ref>عروة بن الورد، دیوان، ج۱، ص ۱۷، بیروت، ۱۹۸۰م.</ref> | ||
لفظ آیه که معنای جاهلی آن تقریباً به همین ۳ مفهوم منحصر است، همین که وارد قرآن می‌شود، ده‌ها معنی تازه می‌یابد که مفسران به | لفظ آیه که معنای جاهلی آن تقریباً به همین ۳ مفهوم منحصر است، همین که وارد قرآن می‌شود، ده‌ها معنی تازه می‌یابد که مفسران به آنها اشاره کرده‌اند. | ||
=لغت شناسی= | =لغت شناسی= | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
==ریشه فعلی== | ==ریشه فعلی== | ||
علاوه بر این لازم است ریشه فعلی کلمه نیز بررسی شود، از این رو چندین فعل و چندین شاهد شعری در کتاب‌های لغت آمده است که معنای | علاوه بر این لازم است ریشه فعلی کلمه نیز بررسی شود، از این رو چندین فعل و چندین شاهد شعری در کتاب‌های لغت آمده است که معنای آنها از معنای آیه = علامت، به دور نیست: تَأیَّا (با حرف اضافه ب): در جایی ماندن، آهنگ چیزی کردن؛ تَأَیَّافی: در کاری نگریستن. <ref>ابن درید، جمهرة اللغة، ج۱، ص۱۹۲.</ref> | ||
همین باب و همین معنی را ابن فارس <ref>احمد ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ذیل ای ی.</ref> نیز آورده است، اما معنی «انتظار چیزی داشتن» را بر آن افزوده و شاهدی از لبید در تأیید آن آورده است. | همین باب و همین معنی را ابن فارس <ref>احمد ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ذیل ای ی.</ref> نیز آورده است، اما معنی «انتظار چیزی داشتن» را بر آن افزوده و شاهدی از لبید در تأیید آن آورده است. | ||
علاوه بر این، وی باب تفاعل را از همین فعل ذکر کرده می‌گوید: تآیَیْت‌ُ، یعنی آهنگ کسی یا چیزی کردن. وی شاهدی بی نام نیز در تأیید کلام خود آورده است. | علاوه بر این، وی باب تفاعل را از همین فعل ذکر کرده می‌گوید: تآیَیْت‌ُ، یعنی آهنگ کسی یا چیزی کردن. وی شاهدی بی نام نیز در تأیید کلام خود آورده است. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
==معانی تبعی== | ==معانی تبعی== | ||
معانی تبعی و فرعی که در لابه‌لای تفاسیر به | معانی تبعی و فرعی که در لابه‌لای تفاسیر به آنها اشاره شده است، عبارت است از حکمی از احکام <ref>بقره/سوره۲، آیه۱۸۷. </ref> و نیز: قصه، رسالت، شخص، کالبد، جماعت، سخن سودمند. <ref>ابن منظور، لسان العرب، ذیل ای ی.</ref><ref>حسین راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ القرآن، ذیل ای ی.</ref><ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن المجید، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۴، تهران، ۱۳۶۰ش.</ref> | ||
=اسامی آیات خاص= | =اسامی آیات خاص= | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
=آیات قرآن= | =آیات قرآن= | ||
یکی از معانی اصطلاحی «آیه» (که آن هم ناشی از معنای نشان و علامت است) کلمات، عبارات و یا جملاتی از قرآن است که سوره از | یکی از معانی اصطلاحی «آیه» (که آن هم ناشی از معنای نشان و علامت است) کلمات، عبارات و یا جملاتی از قرآن است که سوره از آنها تشکیل می‌یابد و تعداد آنها در هر سوره‌ای معین و توقیفی است. | ||
هر کدام از این بخش‌ها یک علامت است که همانند علائم طبیعی به خدای سبحان و یا بخشی از معارف اعتقادی، احکام عملی، و یا اصول اخلاقی که منظور خداوند است دلالت می‌کند. <ref>محمدحسین طباطبائی، المیزان، ج۱۸، ص۱۵۹، بیروت، ۱۳۹۳ق.</ref> | هر کدام از این بخش‌ها یک علامت است که همانند علائم طبیعی به خدای سبحان و یا بخشی از معارف اعتقادی، احکام عملی، و یا اصول اخلاقی که منظور خداوند است دلالت می‌کند. <ref>محمدحسین طباطبائی، المیزان، ج۱۸، ص۱۵۹، بیروت، ۱۳۹۳ق.</ref> | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
کوتاه‌ترین آیه را می‌توان «مدهامَتان» <ref>رحمن/سوره۵۵، آیه۶۴. </ref> شمرد یا آیاتی مانند «والضحی»، و «والفجر» یا فواتح سوره‌ها بدان‌گونه که یاد شد. | کوتاه‌ترین آیه را می‌توان «مدهامَتان» <ref>رحمن/سوره۵۵، آیه۶۴. </ref> شمرد یا آیاتی مانند «والضحی»، و «والفجر» یا فواتح سوره‌ها بدان‌گونه که یاد شد. | ||
۲. اولین و آخرین آیات: صحیح‌ترین و رایج‌ترین اقوال این است که اولین آیات فرود آمده بر پیامبر گرامی (ص) ۵ آیه نخست سوره ۹۶ (علق) است. <ref>محمد فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ذیل آیات علق، بیروت، داراحیاء التراث العربی، جم. </ref><ref>فضل طبرسی، مجمع البیان، ذیل آیات علق، صیدا، ۱۳۳۳ق، جم. </ref><ref>محمدحسین طباطبائی، المیزان، ذیل آیات علق، بیروت، ۱۳۹۳ق. </ref><ref>محمود آلوسی، روح المعانی، ذیل آیات علق، قاهره، ادارةالطباعة المنیریة، جم.</ref> ولی درباره آخرین آیه یا آیات، اختلاف نظر بسیار است. | ۲. اولین و آخرین آیات: صحیح‌ترین و رایج‌ترین اقوال این است که اولین آیات فرود آمده بر پیامبر گرامی (ص) ۵ آیه نخست سوره ۹۶ (علق) است. <ref>محمد فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ذیل آیات علق، بیروت، داراحیاء التراث العربی، جم. </ref><ref>فضل طبرسی، مجمع البیان، ذیل آیات علق، صیدا، ۱۳۳۳ق، جم. </ref><ref>محمدحسین طباطبائی، المیزان، ذیل آیات علق، بیروت، ۱۳۹۳ق. </ref><ref>محمود آلوسی، روح المعانی، ذیل آیات علق، قاهره، ادارةالطباعة المنیریة، جم.</ref> ولی درباره آخرین آیه یا آیات، اختلاف نظر بسیار است. | ||
۳. آیات صاحب عنوان: شمار بسیاری از آیات قرآن در سوره‌های گوناگون دارای نام‌های ویژه گشته‌اند که درباره خواندن یا حفظ کردن یا نوشتن و با خود همراه داشتن برخی از | ۳. آیات صاحب عنوان: شمار بسیاری از آیات قرآن در سوره‌های گوناگون دارای نام‌های ویژه گشته‌اند که درباره خواندن یا حفظ کردن یا نوشتن و با خود همراه داشتن برخی از آنها احادیث یا اقوالی در میان مردم رایج است، برخی مستند و برخی غیر مستند. | ||
بعضی از آیات که نام ویژه دارند، بدین قرارند: آیة الکرسی، <ref>بقره/سوره۲، آیه۲۵۵-۲۵۷. </ref> آیة النور، <ref>نور/سوره۲۴، آیه۳۵. </ref> آیة الشهادة، <ref>آل عمران/سوره۳، آیه۱۸. </ref> آیة الافْک، <ref>نور/سوره۲۴، آیه۱۲. </ref> آیة الامانة، <ref>احزاب/سوره۳۳، آیه۷۲. </ref> آیة الملک، <ref>آل عمران/سوره۳، آیه۲۶. </ref> آیة المباهلة، <ref>آل عمران/سوره۳، آیه۶۱. </ref> آیة التطهیر، <ref>احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳. </ref> آیة السیف <ref>توبه/سوره۹، آیه۵. </ref> و جز این‌ها. | بعضی از آیات که نام ویژه دارند، بدین قرارند: آیة الکرسی، <ref>بقره/سوره۲، آیه۲۵۵-۲۵۷. </ref> آیة النور، <ref>نور/سوره۲۴، آیه۳۵. </ref> آیة الشهادة، <ref>آل عمران/سوره۳، آیه۱۸. </ref> آیة الافْک، <ref>نور/سوره۲۴، آیه۱۲. </ref> آیة الامانة، <ref>احزاب/سوره۳۳، آیه۷۲. </ref> آیة الملک، <ref>آل عمران/سوره۳، آیه۲۶. </ref> آیة المباهلة، <ref>آل عمران/سوره۳، آیه۶۱. </ref> آیة التطهیر، <ref>احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳. </ref> آیة السیف <ref>توبه/سوره۹، آیه۵. </ref> و جز این‌ها. | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
احکام آیات سه گونه است: | احکام آیات سه گونه است: | ||
۱. احکام مترتّب بر آیات نه به عنوان آیه، بلکه به عنوان جزئی از قرآن مانند حرمت مسّ آن بدون طهارت، گرفتن مزد بر تلاوت یا تعلیم آن و قرار دادن آن به عنوان مهر در نکاح. | ۱. احکام مترتّب بر آیات نه به عنوان آیه، بلکه به عنوان جزئی از قرآن مانند حرمت مسّ آن بدون طهارت، گرفتن مزد بر تلاوت یا تعلیم آن و قرار دادن آن به عنوان مهر در نکاح. | ||
۲. احکام مترتّب بر پاره‌ای عنوان‌های خاص از آیات مانند آیات سجده، آیات الاحکام و آیة الکرسی که در مدخل‌های مربوط از | ۲. احکام مترتّب بر پاره‌ای عنوان‌های خاص از آیات مانند آیات سجده، آیات الاحکام و آیة الکرسی که در مدخل‌های مربوط از آنها یاد می‌شود. | ||
۳. احکام مترتّب بر عنوان آیه که در این جا به آن اشاره می‌شود. | ۳. احکام مترتّب بر عنوان آیه که در این جا به آن اشاره می‌شود. | ||
کسی که نمی‌تواند سورۀ حمد را بخواند و وقت برای آموختن تنگ است، واجب است در نماز هفت آیه از سورۀ دیگر که می‌داند، بخواند. <ref>جواهر الکلام ج۹، ص۳۰۴. </ref> | کسی که نمی‌تواند سورۀ حمد را بخواند و وقت برای آموختن تنگ است، واجب است در نماز هفت آیه از سورۀ دیگر که می‌داند، بخواند. <ref>جواهر الکلام ج۹، ص۳۰۴. </ref> | ||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۵۵: | ||
==ترتیب و موالات در قرائت== | ==ترتیب و موالات در قرائت== | ||
رعایت ترتیب بین آیات حمد و نیز سوره <ref>جواهر الکلام ج۹، ص۳۰۰. </ref> و موالات بین | رعایت ترتیب بین آیات حمد و نیز سوره <ref>جواهر الکلام ج۹، ص۳۰۰. </ref> و موالات بین آنها هنگام قرائت در نماز واجب است. <ref>جواهر الکلام ج۱۰، ص۱۱. </ref> | ||
==نماز جمعه== | ==نماز جمعه== | ||