سوره بقره: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سوره بقره''' دومین سوره [[قرآن کریم]] سوره بقره می باشد و بزرگترین سوره محسوب می شود به طوری که شروع آن از جزء اول بوده و در جزء سوم به پایان میرسد. اولین سوره مدنی که بعد از [[هجرت]] [[پیامبر اکرم(ص)]] به [[مدینه]] در زمانهای متعدد و به تدریج [[نازل]] شده است سوره بقره می باشد این سوره دارای 286 آیه می باشد.

علت اینکه این سوره به نام " بقره" نامگذاری شده است به داستانی که درباره گاو [[بنی اسرائیل]] در آیات 67 الی 73 روایت شده است بر می گردد.

«سوره بقره»؛ به قرينۀ ماجراى گاو بنى اسرائيل و حكمت عجيبى كه در آن هست . «سوره فسطاط‌ قرآن»؛ فسطاط به خيمۀ بزرگ مي‌گويند و نام‌گذاری سوره بقره به اين نام به خاطر عظمت اين سوره مي‌باشد و آنچه از احکام در غير سوره بقره ياد نشده در اين سوره جمع است<ref>ترجمۀ الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 197.</ref>.

«سوره سنام قرآن»؛ سنام هر شيء، بالای آنست. اين نيز به خاطر بزرگی و عظمت سوره بقره مي‌باشد.<ref>همان، ص 192</ref>

«سوره زهراء»؛ سوره بقره به همراه [[سوره آل عمران]] زهراوين نام‌گذاری شده‌اند<ref>در المنثورفی التفسير بالمأثور، ج1، ص 18</ref> يعنی دو سوره نورانی که مفرد آن زهراء مي‌شود<ref>بصائر ذوی التميز فی لطائف کتاب العزيز، ج1، ص 134</ref>.

# بيان اصول عقايد و دلايل [[توحيد]] و [[معاد]]؛

# تقسيم بندى مردم در برابر هدايت و روشنگرى قرآن، در سه گروه: [[مؤمنان]]، [[كافران]] و [[منافقان]]؛

# بيان تاريخ [[پيامبران]]، به ويژه [[موسى(ع)]] و مناقشۀ آن حضرت با [[يهوديان]] در عقايد و كارهاى آنان؛

# بيان قوانين اسلام در عبادات و معاملات؛

# قانونمند كردن جامعۀ نوپاى اسلام در شهر [[مدينه]] و تنظيم روابط آنها با ملت هاى ديگر، مثل يهوديان و [[مسيحيان]] كه در [[جزيرة‌العرب|جزیرة العرب ‏ ]] حضور داشتند<ref>تفسير قرآن مهر، ج1، ص 154.</ref>.

#  

سوره بقره كه از طولانى ترين سوره هاى [[قرآن مجيد]] است مسلما يك جا [[نازل]] نشده، بلكه در فواصل مختلف، و به مناسبتهاى نيازهاى گوناگون جامعه اسلامى، در مدينه نازل گرديده است. ولى با اين حال جامعيت آن از نظر اصول اعتقادى اسلام و بسيارى از مسائل عملى (عبادى، اجتماعى، سياسى و اقتصادى) قابل انكار نيست.

بحثهايى پيرامون توحيد و شناسايى خدا مخصوصا از طريق مطالعه اسرار آفرينش آمده است؛

بحثهايى در زمينه معاد و زندگى پس از [[مرگ]]، مخصوصا مثالهاى حسى آن مانند داستان [[ابراهيم]] و زنده شدن مرغان و داستان عزيز؛

بحثهايى در زمينه اعجاز قرآن و اهميت اين كتاب آسمانى؛

بحثهايى بسيار مفصل و طولانى درباره يهود و منافقان و موضع گيريهاى خاص آنها در برابر اسلام و قرآن، و انواع كارشكني‌هاى آنان در اين رابطه؛

بحثهايى در زمينه تاريخ پيامبران بزرگ مخصوصا ابراهيم و [[موسى(ع)]] ؛

بحثهايى در زمينه احكام مختلف اسلامى از جمله [[نماز]]، [[روزه]]، [[جهاد]] در راه خدا، [[حج]] و تغيير [[قبله]]، [[ازدواج]] و [[طلاق]]، احكام تجارت و دين، و قسمت مهمى از احكام [[ربا]] و مخصوصا بحثهاى فراوانى در زمينه انفاق در راه خدا، و همچنين مساله [[قصاص]] و تحريم قسمتى از گوشتهاى [[حرام]] و [[قمار]] و [[شراب]] و بخشى از احكام [[وصيت]] و مانند آن<ref>تفسير نمونه، جلد 1، ص 58</ref>.

# ابىّ‌بن‌كعب از [[پيامبر اسلام(ص)]] نقل مي‌كند كه فرمود: «هر كسى سوره بقره را بخواند سلام و رحمت خدا بر او باد و به او اجر مرزبانان و فدا كاران در راه خدا را مي‌دهند».

# و او مي‌گويد: پيامبر به من فرمود: «اى ابىّ به مسلمانان بگو كه سوره بقره را ياد گيرند كه فرا گرفتن آن بركت و ترك آن موجب حسرت است و ساحران توانايى آن را ندارند».

# [[سهل‌بن‌سعد]] مي‌گويد: رسول اكرم فرمود: «براى هر چيز قلّه اى است و قلّه قرآن سوره بقره است در هر خانه اى كه خوانده شود اگر در روز باشد تا سه روز [[شيطان]] وارد آن خانه نخواهد شد و اگر در شب باشد تا سه شب از داخل شدن شيطان بدانجا در امانند».

# روايت شده است كه [[رسول اكرم(ص)]] جمعيّتى را به مكانى فرستاد. سپس خودش به دنبال آنان رفت و از يك يك آنان مي پرسيد كه از [[قرآن]] چه مقدار و كدام سوره را حفظ دارى تا به جوانى كه از همه سنّش كمتر بود رسيد، او در جواب اين سؤال قسمتى از قرآن و سوره بقره را نام برد كه حفظ دارد حضرت رو به جمعيت كرد و گفت: اكنون برويد و اين جوان امير بر شما است. گفتند: يا رسول‌اللَّه او از همه ما كم سن تر است. حضرت فرمود: آرى ولى سوره بقره را حفظ دارد.

# از رسول اكرم(ص) پرسيدند: چه سوره اى از قرآن افضل سوره ها است؟ حضرت فرمود: سوره بقره. عرض كردند: كدام آيات سوره بقرۀ از بقيه برتر است؟ فرمود: [[آيةالكرسى]].

# [[امام صادق(ع)]] فرمود: هر كه سوره بقره و [[آل عمران]] را بخواند روز قيامت آن دو سوره چون ابر يا پرده بر سرش سايه مى افكند<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج1، ص54 و 55.</ref>.  

#  

سوره بقره همه اش مدنى است جز يك آيه و آن «وَ اتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ» (بترسيد از روزى كه همه بسوى خدا باز ميگرديد) كه در [[منا]] سال [[حجة الوداع]] نازل شد<ref>همان، ص 54</ref>.

تاريخ نزول سوره بقره ما بين [[هجرت]] [[پيامبر(ص)]] به [[مدينه]] و [[جنگ بدر]] مي‌باشد<ref>حجة التفاسير و بلاغ الإکسير،مقدمه اول ص 19</ref>.

با توجه به مدنى بودن سوره بقره و مقطع زمانى نزول آن در مدينه كه دوران تشكيل [[حكومت اسلامى]] و استقبال مردم از دين اسلام بود محتواى اين سوره جهت گيرى خاصى دارد.

محتواى سوره بقره در درجه نخست تحت تأثير موقعيت اجتماعى و فرهنگى مدينه پس از هجرت است. در اين زمان ساكنان مدينه را چهار گروه تشكيل مى دادند:

# [[مسلمانان]] [[مهاجر]] كه خانه و كاشانه خود را در مكه رها كرده، با فقر در مدينه زندگى مى كردند.

# مسلمانان [[انصار]] كه از دو گروه [[اوس]] و [[خزرج]] تشكيل شده بودند و با وجود سابقه دشمنى ديرينه با هم، در پرتو اسلام با يكديگر متحد و برادر شده بودند.

# يهوديان كه از ثروت و امكانات فراوانى برخوردار و با ظهور اسلام نفوذ و برترى خود را در ميان مردم امى از دست داده بودند.

# منافقان كه با اسلام عناد داشتند؛ ولى اقتدار مسلمانان در مدينه مانع از آن مى شد كه شرك خود را اظهار كنند و براى حفظ منافع خود به ظاهر ايمان آورده بودند.

هر يك از اين گروهها و فعاليت‌هاى آنها زمينه ساز نزول آياتى از سوره بقره شد؛ براى مثال تركيب خاص اجتماعى مدينه در مقطع نزول، زمينه ساز نزول آياتى درباره گروههاى مزبور و اوصاف آنها در آيات سه تا بيست شد كه اوصاف پرهيزگاران، كافران و منافقان را بيان مى كند<ref>تسنيم، ج 2، ص 45- 62</ref> ؛ اما چون نفاق هنوز چندان آشكار نشده بود تنها در چند آيه، آن هم با تعبير «مِنَ النَّاسِ» از منافقان ياد شده است. يهوديان نيز چون مهم ترين گروه مخالف اسلام و نظام اسلامى بودند بيش از سي‌ويک آيه سوره بقره درباره آنان نازل شده است<ref>همان، ص 55</ref>؛

همچنين فراهم شدن زمينه مناسب براى تشريع احكام فقهى بر اثر استقرار نظام اسلامى و استقبال مردم از اسلام موجب نزول آيات فراوانى درباره احكام فرعى شد، از اين رو مسائل عبادى، خانوادگى، اقتصادى، اجتماعى و كيفرى فراوانى در اين سوره آمده است. (آيات 168- 284) در اثناى آيات سوره برخى موضوعات ديگر نيز مطرح شده است كه به ظاهر پيوندى با فضاى نزول آن ندارد؛ ولى به اعتقاد مفسران چنين نيست؛ مثلًا داستان حضرت ابراهيم(ع) در آيات يکصدوبيست‌وچهار تا يکصدوچهل‌ويک به تعبير [[علامه طباطبايى]]<ref>الميزان، ج 1، ص 151</ref> به منزله مقدمه و زمينه ساز آيات تغيير قبله و آيات [[احكام حج]] است<ref>ويکی فقه، فضای نزول سوره بقره</ref>.  

=ويژگى=

سوره بقره طولانى ترين سوره قرآن كريم است و حدود دو جزء و نيم از سى جزء قرآن را شامل مى شود اين سوره اولين سوره ای است که در مدينه نازل شده و مسلما يك جا نازل نشده، بلكه در فواصل مختلف، و به مناسبت‌هاى نيازهاى گوناگون جامعه اسلامى، در مدينه نازل گرديده است. طولانی ترين آيه قرآن آيه دين (آيه 282) در اين سوره می باشد و مهم ترين آيۀ آن «آيةالكرسى»، (آيه 255) است كه محتواى توحيدى خاصى دارد<ref>ر. ك نورالثقلين، ج 1، ص 26 و مجمع‌البيان، ج 1، ص 32 و تفسير نمونه، ج 1، ص: 58</ref>.

اين سوره با حروف مقطعه شروع شده است و يکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) می باشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره های بقره، آل عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال می گويند ولی برخی ديگر هفتمی را يونس می دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نيست (اين قول سعيد بن جبير می باشد)<ref>المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز، ج 3، ص 373 ، مفاتيح الأسرار و مصابيح الأبرار، ج 1، ص 30، جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.

روايت از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.  

[[رده:سوره‌های دارای حروف مقطعه]]