۲۲٬۰۲۶
ویرایش
خطبه غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←بخش یازدهم: بیعت گرفتن رسمی
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<noinclude> | <noinclude> | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:خطبه غدیر خم.jpg|جایگزین=خطبۀ غدیر|بندانگشتی|خطبۀ غدیر]] | <div class="wikiInfo">[[پرونده:خطبه غدیر خم.jpg|جایگزین=خطبۀ غدیر|بندانگشتی|خطبۀ غدیر]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |نام | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |نام | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
در واقع از مفهوم این آیه بر می‌آید که تکلیفی است بر دوش پیامبر خدا که پس از خود امانت [[دین]] و هدایت مردم را بر دوش فردی امین قرار دهد؛ و چه کسی بهتر از [[امیرالمؤمنین]]. همان کسی که اولین ایمان آورنده به رسالت پیامبر خدا بود، او که در شب [[لیلة المبیت]] برای اینکه گزندی به پیامبر خدا از سوی [[مشرکان]] نرسد در جایگاه ایشان خوابید؛ جان‌برکف و بی‌ترس و واهمه. در روز هجدهم [[ذی‌الحجه]] [[پیامبر اکرم]] در میان جمعیت بسیاری از مسلمانان جانشینی [[علی بن ابیطالب]] را اعلام کرد. و در این روز [[عید غدیر]] مردم دسته‌دسته از هر گروه و قبیله با [[علی بن ابیطالب]] [[بیعت]] کردند.<br> | در واقع از مفهوم این آیه بر می‌آید که تکلیفی است بر دوش پیامبر خدا که پس از خود امانت [[دین]] و هدایت مردم را بر دوش فردی امین قرار دهد؛ و چه کسی بهتر از [[امیرالمؤمنین]]. همان کسی که اولین ایمان آورنده به رسالت پیامبر خدا بود، او که در شب [[لیلة المبیت]] برای اینکه گزندی به پیامبر خدا از سوی [[مشرکان]] نرسد در جایگاه ایشان خوابید؛ جان‌برکف و بی‌ترس و واهمه. در روز هجدهم [[ذی‌الحجه]] [[پیامبر اکرم]] در میان جمعیت بسیاری از مسلمانان جانشینی [[علی بن ابیطالب]] را اعلام کرد. و در این روز [[عید غدیر]] مردم دسته‌دسته از هر گروه و قبیله با [[علی بن ابیطالب]] [[بیعت]] کردند.<br> | ||
== واقعۀ غدیر == | ==واقعۀ غدیر== | ||
واقعۀ غدیر از مهم‌ترین وقایع تاریخ [[اسلام]] است که در آن، [[پیامبر اسلام]] هنگام بازگشت از [[حجة الوداع]] ۱۸ [[ذی‌الحجه]] سال دهم قمری در مکانی به نام [[غدیر خم]]، [[علی بن ابیطالب]] را، ولیّ و جانشین خود معرفی کرد. حاضران در آن واقعه که بزرگان [[صحابه]] نیز در میانشان بودند، با [[علی بن ابیطالب]] [[بیعت]] کردند. | واقعۀ غدیر از مهم‌ترین وقایع تاریخ [[اسلام]] است که در آن، [[پیامبر اسلام]] هنگام بازگشت از [[حجة الوداع]] ۱۸ [[ذی‌الحجه]] سال دهم قمری در مکانی به نام [[غدیر خم]]، [[علی بن ابیطالب]] را، ولیّ و جانشین خود معرفی کرد. حاضران در آن واقعه که بزرگان [[صحابه]] نیز در میانشان بودند، با [[علی بن ابیطالب]] [[بیعت]] کردند. | ||
خطبه غدیر سخنرانی [[پیامبر اکرم]] است که در محل معروف [[غدیر خم]] ایراد شد. در اجتماع پرشور آن روز بیش از یکصد و بیست هزار نفر حضور داشتند.<br> | خطبه غدیر سخنرانی [[پیامبر اکرم]] است که در محل معروف [[غدیر خم]] ایراد شد. در اجتماع پرشور آن روز بیش از یکصد و بیست هزار نفر حضور داشتند.<br> | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==اسناد خطابه غدیر== | ==اسناد خطابه غدیر== | ||
متن مفصل و كامل خطبۀ غدیر در نُه كتاب از منابع اصیل [[اسلامی]] با اسناد متصل نقل شده، كه هم اكنون در دسترس است؛ که به برخی از این کتاب‌ها اشاره می‌کنیم: | متن مفصل و كامل خطبۀ غدیر در نُه كتاب از منابع اصیل [[اسلامی]] با اسناد متصل نقل شده، كه هم اكنون در دسترس است؛ که به برخی از این کتاب‌ها اشاره می‌کنیم: | ||
# «روضة الواعظین». | |||
# «نزهة الکرام». | #«روضة الواعظین». | ||
# «الاقبال». | #«نزهة الکرام». | ||
# «العدَد القویة». | #«الاقبال». | ||
# «التحصین». | #«العدَد القویة». | ||
# «الصراط المستقیم». | #«التحصین». | ||
# «نهج الایمان». | #«الصراط المستقیم». | ||
#«نهج الایمان». | |||
روایاتِ كتاب‌های مذکور به سه طریق منتهى می‌شود که تفصیل آن چنین است: | روایاتِ كتاب‌های مذکور به سه طریق منتهى می‌شود که تفصیل آن چنین است: | ||
1. روایت [[امام باقر]] است كه با اسناد معتبر در چهار كتاب نقل شده است: | 1. روایت [[امام باقر]] است كه با اسناد معتبر در چهار كتاب نقل شده است: | ||
*«روضةالواعظین» تألیف شیخ ابن فتّال نیشابورى <ref>روضةالواعظین: ج 1 ص 89.</ref>. | *«روضةالواعظین» تألیف شیخ ابن فتّال نیشابورى <ref>روضةالواعظین: ج 1 ص 89.</ref>. | ||
*«الاحتجاج» تألیف شیخ طبرسى <ref>الاحتجاج: ج 1 ص 66. بحارالانوار: ج 37 ص 201.</ref>. | *«الاحتجاج» تألیف شیخ طبرسى <ref>الاحتجاج: ج 1 ص 66. بحارالانوار: ج 37 ص 201.</ref>. | ||
*«الیقین» تألیف سید ابن طاووس <ref>الیقین: ص 343 باب 127. بحارالانوار:ج 37 ص 218.</ref>. | *«الیقین» تألیف سید ابن طاووس <ref>الیقین: ص 343 باب 127. بحارالانوار:ج 37 ص 218.</ref>. | ||
*«نزهة الكرام» تألیف شیخ محمد بن حسین رازى <ref>نزهةالكرام و بستان العوام: ج 1 ص 186.</ref>. | *«نزهة الكرام» تألیف شیخ محمد بن حسین رازى <ref>نزهةالكرام و بستان العوام: ج 1 ص 186.</ref>. | ||
2. روایت زید بن ارقم است كه با اسناد متصل در چهار كتاب روایت شده است: | 2. روایت زید بن ارقم است كه با اسناد متصل در چهار كتاب روایت شده است: | ||
*«العُدَد القویّة» تألیف شیخ على بن یوسف حلی <ref>العددالقویّة: ص 169.</ref>. | *«العُدَد القویّة» تألیف شیخ على بن یوسف حلی <ref>العددالقویّة: ص 169.</ref>. | ||
*«التحصین» تألیف سید ابن طاووس <ref>التحصین: ص 578 باب 29 از قسم دوم.</ref>. | *«التحصین» تألیف سید ابن طاووس <ref>التحصین: ص 578 باب 29 از قسم دوم.</ref>. | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۴: | ||
3. روایت حذیفة بن یمان است كه با اسنادِ متصل در کتب ذیل در اختیار ما است: | 3. روایت حذیفة بن یمان است كه با اسنادِ متصل در کتب ذیل در اختیار ما است: | ||
*كتاب «الاقبال» تألیف سید ابن طاووس<ref>الإقبال: ص 454 و 456. بحارالانوار: ج 37 ص 127 و 131.</ref> به نقل از كتاب «النشر و الطىّ» نقل شده است. | *كتاب «الاقبال» تألیف سید ابن طاووس<ref>الإقبال: ص 454 و 456. بحارالانوار: ج 37 ص 127 و 131.</ref> به نقل از كتاب «النشر و الطىّ» نقل شده است. | ||
*كتاب «اثبات الهداة» شیخ حر عاملى<ref>اثبات الهداة: ج 2 ص 114، ج 3 ص 558.</ref>. | *كتاب «اثبات الهداة» شیخ حر عاملى<ref>اثبات الهداة: ج 2 ص 114، ج 3 ص 558.</ref>. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۹: | ||
قال السید ابن طاووس فی كتاب "الیقین": قال أحمد بن محمد الطبری المعروف بالخلیلی فی كتابه: أخبرنی محمد بن أبی بكر بن عبدالرحمن، قال: حدثنی الحسن بن علی أبومحمد الدینوری، قال: حدثنا محمد بن موسى الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیرة عن عقبة عن قیس بن سمعان عن علقمة بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی الباقر. <br> | قال السید ابن طاووس فی كتاب "الیقین": قال أحمد بن محمد الطبری المعروف بالخلیلی فی كتابه: أخبرنی محمد بن أبی بكر بن عبدالرحمن، قال: حدثنی الحسن بن علی أبومحمد الدینوری، قال: حدثنا محمد بن موسى الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیرة عن عقبة عن قیس بن سمعان عن علقمة بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی الباقر. <br> | ||
===3. روایت زید بن أرقم === | ===3. روایت زید بن أرقم=== | ||
سند روایت زید بن أرقم :قال السید إبن طاووس فی كتاب "التحصین": قال الحسن بن أحمد الجاوانی فی كتابه "نور الهدى و المنجی من الردى": عن أبی المفضل محمد بن عبداللَّه الشیبانی، قال: أخبرنا أبوجعفر محمد بن جریر الطبری و هارون بن عیسى بن سكین البلدی، قالا: حدثنا حمید بن الربیع الخزّاز، قال: حدثنا یزید بن هارون، قال: حدثنا نوح بن مبشَّر، قال: حدثنا الولید بن صالح عن إبن إمرأة زید بن أرقم و عن زید بن أرقم. | سند روایت زید بن أرقم :قال السید إبن طاووس فی كتاب "التحصین": قال الحسن بن أحمد الجاوانی فی كتابه "نور الهدى و المنجی من الردى": عن أبی المفضل محمد بن عبداللَّه الشیبانی، قال: أخبرنا أبوجعفر محمد بن جریر الطبری و هارون بن عیسى بن سكین البلدی، قالا: حدثنا حمید بن الربیع الخزّاز، قال: حدثنا یزید بن هارون، قال: حدثنا نوح بن مبشَّر، قال: حدثنا الولید بن صالح عن إبن إمرأة زید بن أرقم و عن زید بن أرقم. | ||
===4. روایت حذیفة بن یمان === | ===4. روایت حذیفة بن یمان=== | ||
قال السید ابن طاووس فی كتاب "الإقبال": قال مؤلِّفُ كتاب "النشر و الطیّ": عن أحمد بن محمد بن علی المهلب: أخبرنا الشریف أبوالقاسم علی بن محمد بن علی بن القاسم الشعرانی عن أبیه: حدثنا سلمة بن الفضل الأنصاری، عن أبی مریم عن قیس بن حیان "حنان" عن عطیة السعدی عن حذیفة بن الیمان.<br> | قال السید ابن طاووس فی كتاب "الإقبال": قال مؤلِّفُ كتاب "النشر و الطیّ": عن أحمد بن محمد بن علی المهلب: أخبرنا الشریف أبوالقاسم علی بن محمد بن علی بن القاسم الشعرانی عن أبیه: حدثنا سلمة بن الفضل الأنصاری، عن أبی مریم عن قیس بن حیان "حنان" عن عطیة السعدی عن حذیفة بن الیمان.<br> | ||
==متن خطبۀ غدیر== | ==متن خطبۀ غدیر== | ||
=== بخش اول: حمد و ثنای الهی === | ===بخش اول: حمد و ثنای الهی=== | ||
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی عَلا فی تَوَحُّدِهِ وَ دَنا فی تَفَرُّدِهِ وَجَلَّ فی سُلْطانِهِ وَعَظُمَ فی اَرْکانِهِ، وَاَحاطَ بِکلِّ شَیءٍ عِلْماً وَ هُوَ فی مَکانِهِ وَ قَهَرَ جَمیعَ الْخَلْقِ بِقُدْرَتِهِ وَ بُرْهانِهِ؛ «ستایش خدای را سزاست که در یگانگی‌اش بلند‌مرتبه و در تنهایی‌اش به آفریدگان نزدیک است؛ سلطنتش پرجلال و در ارکان آفرینش‌اش بزرگ است. بی‌آنکه مکان گیرد و جابه جا شود، بر همه چیز احاطه دارد و بر تمامی آفریدگان به قدرت و برهان خود چیره است».<br> | اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی عَلا فی تَوَحُّدِهِ وَ دَنا فی تَفَرُّدِهِ وَجَلَّ فی سُلْطانِهِ وَعَظُمَ فی اَرْکانِهِ، وَاَحاطَ بِکلِّ شَیءٍ عِلْماً وَ هُوَ فی مَکانِهِ وَ قَهَرَ جَمیعَ الْخَلْقِ بِقُدْرَتِهِ وَ بُرْهانِهِ؛ «ستایش خدای را سزاست که در یگانگی‌اش بلند‌مرتبه و در تنهایی‌اش به آفریدگان نزدیک است؛ سلطنتش پرجلال و در ارکان آفرینش‌اش بزرگ است. بی‌آنکه مکان گیرد و جابه جا شود، بر همه چیز احاطه دارد و بر تمامی آفریدگان به قدرت و برهان خود چیره است».<br> | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۹: | ||
أَلا وَقَدْ أَدَّیتُ، أَلا وَقَدْ بَلَّغْتُ، أَلا وَقَدْ أَسْمَعْتُ، أَلا وَقَدْ أَوْضَحْتُ، أَلا وَ إِنَّ الله عَزَّوَجَلَّ قالَ وَ أَنَا قُلْتُ عَنِ الله عَزَّوَجَلَّ، أَلا إِنَّهُ لا «أَمیرَالْمُؤْمِنینَ» غَیرَ أَخی هذا، أَلا لاتَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنینَ بَعْدی لاَِحَدٍ غَیرِهِ؛ «هشدار که من وظیفه خود را ادا کردم. هشدار که من آنچه بر عهده‌ام بود ابلاغ کردم و به گوشتان رساندم و روشن نمودم. بدانید که این سخن [[خدا]] بود و من از سوی او سخن گفتم. هشدار که هرگز به جز این برادرم کسی نباید [[امیرالمؤمنین]] خوانده شود. هشدار که پس از من امارت [[مؤمنان]] برای کسی جز او روا نباشد».<br> | أَلا وَقَدْ أَدَّیتُ، أَلا وَقَدْ بَلَّغْتُ، أَلا وَقَدْ أَسْمَعْتُ، أَلا وَقَدْ أَوْضَحْتُ، أَلا وَ إِنَّ الله عَزَّوَجَلَّ قالَ وَ أَنَا قُلْتُ عَنِ الله عَزَّوَجَلَّ، أَلا إِنَّهُ لا «أَمیرَالْمُؤْمِنینَ» غَیرَ أَخی هذا، أَلا لاتَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنینَ بَعْدی لاَِحَدٍ غَیرِهِ؛ «هشدار که من وظیفه خود را ادا کردم. هشدار که من آنچه بر عهده‌ام بود ابلاغ کردم و به گوشتان رساندم و روشن نمودم. بدانید که این سخن [[خدا]] بود و من از سوی او سخن گفتم. هشدار که هرگز به جز این برادرم کسی نباید [[امیرالمؤمنین]] خوانده شود. هشدار که پس از من امارت [[مؤمنان]] برای کسی جز او روا نباشد».<br> | ||
=== بخش چهارم: تعیین ولیَ و وصی و خلیفه پیامبر === | ===بخش چهارم: تعیین ولیَ و وصی و خلیفه پیامبر=== | ||
ایهاالنَّاسُ، مَنْ اَوْلی بِکمْ مِنْ اَنْفُسِکمْ ؟ قالوا: الله و رَسُولُهُ. فَقالَ: اَلا من کنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلی مَوْلاهُ، اللهمَّ والِ مَنْ والاهُ و عادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ واخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ؛ «سپس فرمود: مردمان! کیست سزاوارتر از شما به شما ؟ گفتند خداوند و پیامبر او! سپس فرمود آگاه باشید! آنکه من سرپرست اویم، پس این [[علی]] سرپرست اوست! خداوندا دوست بدار آن را که سرپرستی او را بپذیرد و دشمن بدار هر آنکه او را دشمن دارد و یاری کن یار او را؛ و تنها گذار آن را که او را تنها بگذارد».<br> | ایهاالنَّاسُ، مَنْ اَوْلی بِکمْ مِنْ اَنْفُسِکمْ ؟ قالوا: الله و رَسُولُهُ. فَقالَ: اَلا من کنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلی مَوْلاهُ، اللهمَّ والِ مَنْ والاهُ و عادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ واخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ؛ «سپس فرمود: مردمان! کیست سزاوارتر از شما به شما ؟ گفتند خداوند و پیامبر او! سپس فرمود آگاه باشید! آنکه من سرپرست اویم، پس این [[علی]] سرپرست اوست! خداوندا دوست بدار آن را که سرپرستی او را بپذیرد و دشمن بدار هر آنکه او را دشمن دارد و یاری کن یار او را؛ و تنها گذار آن را که او را تنها بگذارد».<br> | ||
| خط ۲۱۳: | خط ۲۱۹: | ||
مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّ فَضائِلَ عَلی بْنِ أَبی طالِبٍ عِنْدَالله عَزَّوَجَلَّ - وَ قَدْ أَنْزَلَها فِی الْقُرْآنِ - أَکثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِیها فی مَقامٍ واحِدٍ، فَمَنْ أَنْبَاَکمْ بِها وَ عَرَفَها فَصَدِّقُوهُ. مَعاشِرَالنّاسِ، مَنْ یطِعِ الله وَ رَسُولَهُ وَ عَلِیاً وَ الْأَئِمَةَ الَّذینَ ذَکرْتُهُمْ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظیماً؛ «هان مردمان! هر آینه برتری‌های [[علی بن ابی طالب]] نزد خداوند عزّوجل - که در [[قرآن]] نازل فرموده - بیش از آن است که من یکباره برشمارم. پس هر کس از مقامات او خبر داد و آنها را شناخت او را تصدیق و تأیید کنید. هان مردمان! آن کس که از خدا و رسولش و علی و امامانی که نام بردم پیروی کند، به رستگاری بزرگی دست یافته است».<br> | مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّ فَضائِلَ عَلی بْنِ أَبی طالِبٍ عِنْدَالله عَزَّوَجَلَّ - وَ قَدْ أَنْزَلَها فِی الْقُرْآنِ - أَکثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِیها فی مَقامٍ واحِدٍ، فَمَنْ أَنْبَاَکمْ بِها وَ عَرَفَها فَصَدِّقُوهُ. مَعاشِرَالنّاسِ، مَنْ یطِعِ الله وَ رَسُولَهُ وَ عَلِیاً وَ الْأَئِمَةَ الَّذینَ ذَکرْتُهُمْ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظیماً؛ «هان مردمان! هر آینه برتری‌های [[علی بن ابی طالب]] نزد خداوند عزّوجل - که در [[قرآن]] نازل فرموده - بیش از آن است که من یکباره برشمارم. پس هر کس از مقامات او خبر داد و آنها را شناخت او را تصدیق و تأیید کنید. هان مردمان! آن کس که از خدا و رسولش و علی و امامانی که نام بردم پیروی کند، به رستگاری بزرگی دست یافته است».<br> | ||
مَعاشِرَالنَّاسِ، السّابِقُونَ إِلی مُبایعَتِهِ وَ مُوالاتِهِ وَ التَّسْلیمِ عَلَیهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنینَ أُولئک هُمُ الْفائزُونَ فی جَنّاتِ النَّعیمِ. مَعاشِرَالنّاسِ، قُولُوا ما یرْضَی الله بِهِ عَنْکمْ مِنَ الْقَوْلِ، فَإِنْ تَکفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَلَنْ یضُرَّالله شَیئاً. اللهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ (بِما أَدَّیتُ وَأَمَرْتُ) وَاغْضِبْ عَلَی (الْجاحِدینَ) الْکافِرینَ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛ «هان مردمان! سبقت جویان به [[بیعت]] و پیمان و سرپرستی او و تسلیم مؤمنین به امرش، آنها رستگارانند و در بهشت‌های پربهره خواهند بود. هان مردمان! آنچه خدا را خشنود کند بگویید. پس اگر شما و تمامی زمینیان کفران ورزند، خدا را زیانی نخواهد رسانید. پروردگارا، آنان را که به آنچه ادا کردم و فرمان دادم ایمان آوردند، بیامرز و بر منکران [[کافر]] خشم گیر! والحمدللّه ربّ العالمین» | مَعاشِرَالنَّاسِ، السّابِقُونَ إِلی مُبایعَتِهِ وَ مُوالاتِهِ وَ التَّسْلیمِ عَلَیهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنینَ أُولئک هُمُ الْفائزُونَ فی جَنّاتِ النَّعیمِ. مَعاشِرَالنّاسِ، قُولُوا ما یرْضَی الله بِهِ عَنْکمْ مِنَ الْقَوْلِ، فَإِنْ تَکفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَلَنْ یضُرَّالله شَیئاً. اللهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ (بِما أَدَّیتُ وَأَمَرْتُ) وَاغْضِبْ عَلَی (الْجاحِدینَ) الْکافِرینَ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛ «هان مردمان! سبقت جویان به [[بیعت]] و پیمان و سرپرستی او و تسلیم مؤمنین به امرش، آنها رستگارانند و در بهشت‌های پربهره خواهند بود. هان مردمان! آنچه خدا را خشنود کند بگویید. پس اگر شما و تمامی زمینیان کفران ورزند، خدا را زیانی نخواهد رسانید. پروردگارا، آنان را که به آنچه ادا کردم و فرمان دادم ایمان آوردند، بیامرز و بر منکران [[کافر]] خشم گیر! والحمدللّه ربّ العالمین»<ref>خطابه غدیر؛ انصاری، محمدباقر؛ انتشارات دلیل ما، قم.</ref>.<br> | ||
[[رده: مناسبت‌های اسلامی]] | [[رده: مناسبت‌های اسلامی]] | ||
| خط ۲۱۹: | خط ۲۲۵: | ||
=منابع= | =منابع= | ||
{{پانویس رنگی}} | {{پانویس رنگی}} | ||
<references /> | |||